Gun mr. A. Bouman zijn
lobby - maar houd hem
veg van de orgels'
iergsma had van
lus kunnen winnen
Sax vermoedelijk
ras grootmeester
Ongevraagd advies aan A'damse gemeenteraad:
Te dynamisch voor baan
van monumentenbewaker
emiste kansen in Europees kampioenschap
i!r
rnm
a in o s a
a s is a s
e ia o q a
ja IB S a
BS Q D O
/IlSlllallI
Nieuwe boeken
%UW/KWA,RTET ZATERDAG 15 JTOI 1974
BINNENLAND
T11/K19
JTERDAM Voor het eerst, zover ik weet, zijn in Nederland de politici gestuit op de discussie die
li jarenlang gevoerd wordt in wat wel eens de twaalfde provincie van ons land is genoemd de we-
van wie zich met het verschijnsel 'orgel' bezig houden.
gebeurde vorige week op een hoorzitting van de commissie voor kunstzaken uit de Amsterdamse
jeenteraad, waar een aantal in deze twaalfde provincie onbekende raadsleden (onbekend ook met
eigenaardige dialect dat er wordt gesproken) zich moest heroriënteren onder voorzitterschap van
louder Han Lammers, de enige onder de bestuurders waarschijnlijk die wist hoe glibberig de hele
terie was.
»r Jan Kuijk
unan zelf verdedigde zich op een
idige wijze; handig in zoverre hij
os zag zicihzelf te exposeren als een
zonder breed-cuiltureel georiënteerd
kundige, die bovendien het hand-
van de orgelmaker door en door
"fs in staat geacht mag
pen ae uuïgtJwiilkkeMste en verfijnd-
toeren van het orgelmakersvak als
intoneren van de orgelpijp uit te
;ie, waartoe deze be-
ouwing zal leiden niet langer uit
tellen: uit de praktijk, de geschrif-
n?
I I I; ja.
rden
leiding voor deze zitting vorm-
een protestbrief die door tien
en orgeldeskundigen uit
hele land aan de Amsterdamse
iteraad was gestuurd; een pro-
tegen de manier van optreden
het te verwachten beleid) van de
ilijke orgelcommissie, waarbij
'aren zich met name richtten
n de persoon en de opvattingen
de voorzitter van die commissie,
A. Bouman.
ten en niet in de laatste plaats uit de
hierboven genoemde verdedigingsrede,
moet worden afgeleid dat de heer
Bouman te veel persoonlijke ambities
heeft, in zekere zin te dynamisch is
om geschikt te zijn als monumenten
bewaker.
Dat is geen geringschatting van zijn
persoon. Het is de feitelijke constate
ring, dat voor een bepaald baantje
dikwijls niet alleen kennis en kunde
nodig is. maar ook een aantal eigen
schappen wordt verondersteld aanwe
zig te zijn, terwijl andere eigenschap
pen juist weer moeten ontbreken.
Om de verdiensten van de heer Bou
man waarschijnlijk ook in zijn ei
gen ogen, voor zover ik hem uit zijn
geschriften ken en zoals ik hem vori
ge week voor het eerst zag en hoorde
praten naar de volle maat te me
ten, zou de overheid (als zij hem een
taak op orgelgebied wilde toevertrou
wen) hem een soort orgellaboratori
um moeten geven waar hij naar zijn
j ongensachtdge-speelse aard kan expe
rimenteren om het orgel 'vooruit' te
helpen; het kansen te geven zich
steeds weer te vernieuwen en om een
reeks van nieuwe componisten weer
aan het orgel te binden, zoals in de
vorige eeuw een door Cavaillé-Coll
De leden van de Amsterdamse orgel
commissie zijn: mr. A. Bouman (voor
zitter), mej. B. Bijtelaar, J. N. Cra
mer en H. Schreurs.
De 'tien bezwaarden' tegen de samen
stelling van deze commissie zijn:
Klaas Bolt, Adiriaan Engels, Hans van
der Harst, dr. A. C. Honders, Willem
Hulsmann, Piet Kee, Albert de Klerk,
Ewald Kooiman, Gustav Leonardt en
dr. M. A. Vente.
vernieuwd orgel een componist als
César Franck wist te inspireren.
Vreemd
Het is met Bouman een vreemd geval.
Deze 63-jarige jurist (hij was werk
zaam op het gebied van het gerefor
meerd maatschappelijk werk en later
bij het vormingswerk) gold tussen '38
en '50 als één van de grootste autori
teiten in Nederland op orgelgebied.
Hij reisde heel Nederland af om or
gels niet alleen te bespelen, maar ook
op te meten en te beschrijven. Hij
sprak op het internationale orgelcon
gres in het Duitse Freiburg (in 1938).
Hij verzamelde een gigantische en
Het orgel van de Oude Kerk te Amsterdam
unieke orgelbibliotheek (die voor een
deel bij het bombardement van Rot
terdam in mei 1940 verloren ging),
hij schreef zelf ook boeken en boekjes
over orgels en vooral: als secretaris
van de Nederlandse Klokken- en Or
gelraad (NKO) was hij zeer nauw
betrokken bij een groot aantal restau
raties van historische orgels.
De in de eerste wereldoorlog opge
richte Klokken- en Orgelraad had
toen een miin of meer officiële functie
bij de monumentenzorg, welke functie
in 1946 werd overgenomen door de
Rijkscommissie van Advies voor Kerk
orgels, Mr. A. Bouman was één van
de leden van die commissie. Drie
andere leden van diezelfde (tien le
den tellende) commissie waren Adri-
nadere bestudering van de
rtijen, gespeeld in het toernooi
het Europese damkampioen-
iap, zijn enkele verrassende
(en aan heUlicht gekomen.-Ge-
ken is, dat zowel Bergsma als
j'n persoontje de kans heeft ge
d, de Rus Gantwarg een fikse
derlaag teb ezorgen. Dit geeft
ir hoop voor de toekomst.
ie
iooI andere partijen wekken de in-
_jar t dat de studie in Rusland op het
nblik wat stilstaat. Uit mijn partij
en Gantwarg kan opgemaakt wor-
dat Gantwarg de openingstheorie
li .«lang niet beheerst. Ik hoop deze
Jtij volgende week te publiceren en
ag nu eerst uw aandacht voor de
lij tussen Pieter Bergsma en Ana-
Gantwarg. Het was een interes
duel, waarin Bergsma zijn kan-
niet heeft benut maar oordeelt
ilf.
t: P. Bergsma; zwart: A. Gantwarg.
16-21. Zwarts bedoelingen zijn
al duidelijk. Hij wil een tamme
tij vermijden en daagt wit uit tot
gevecht in de Roozenburg-opstel-
een uitdaging die Bergsma met
e handen aanvaardt tot Gant-
gs grote verbazing, zoals later zal
ken,
I-26 18-22 3. 37-32. In Rusland is 3.
12 erg populair; welke zet nu beter
is moeilijk te zeggen. 3. 11-16
II-37 7-11, 5. 34-29 1-7, 6. 37-31 21-27,
82x21 16x27, 8. 38-32 27x38, 9. 43x32
18, 10. 4843 9-13, 11. 42-38 3-9, 12.
8111-16, 13. 40-34.
t het partijverloop tot dusverre
niet veel te zeggen. Wel is het
duidelijk, dat wit iets gemakkelijk
staat. Zwart moet zich nu gaan
laren, en kan dit eigenlijk alleen
ar doen met: 13.19-23
28x19 14x23 15. 35-30. Uitstekend
peeld. Wit geeft zwart geen gele
heid tot 13-19 en houdt tevens 32-
13x32 38x27 achter de hand.
""-25. Gantwarg gaat consequent
r met z'n plan. Na 15.10-14 zou
5 straks toch een beslissing moeten
nen, terwijl wit dan ook heel goed
d 25 zou kunnen bezetten.
k. 45-40 10-14 17. 40-35 5-10 18. 5045
1? Zie diagram.
Gantwarg (zwart)
tot ik vorige week op de centrale
training Ton Sijbrands trof, die me
vertelde, dat Bergsma de winst had
verzuimd. En jawel, Ton toverde de
diagramstand op het bord en liet mij
het volgende zien.
19. 31-27 22x31 20. 36x27!
20... 17-22 is nu verhinderd door 21.
32-28 en dit is zo en zal zo blijven,
dus:
20.14-20 (A., B.) 21. 4440 10-14 23
41-36 14-19 (C.), 23. 32-28 23x21, 24. 29-
24. 20x29, 25. 34x3 25x34, 26. 40x29 en
wit wint.
C.: 22. 13-19, 23. 32-28! 23x21, 24. 29-
24 20x29 25. 33x22 17x28 26. 26x6 en
wit wint.
Ook wachten met 22.4-10 helpt
niet. omdat wit dan 23. 4944 speelt.
A.: 20... 13-19 21. 33-28. Dreigt nu
met 22. 27-22 18x27 23. 29x18 12x23 24.
32x1.
Op 21 8-13 volgt 22: 26-1 17x26, 23.
30-24 19x30, 24. 28x6 en wint.
Op 21.9-13 volgt 22. 27-22 18x27 23
29x20 enz.
Op 21... 18-22 volgt 22. 9x18 (D.)
22x24, 23. 47x38 12x23, 24. 27-21 16x27,
25. 32x1' en wit wint.
D.: Op 22. 27x18 kan 9-13 met gelijk
spel.
Dan rest ons nog variant B.: 20.14-
19 21. 29-24 10-14 22. 33-28. Zie diagra-
23 S
8 i?
Q
15 IT U
lö I lö'
r ii o q
O O 'O O
p p i: iö r-
.1*
E iss Ij
IfP jlt'
li -
-
Bergsma (wit)
ens de partij heb ik de indruk
'ad, dat Bergsma beter stond en
i ik plotseling de diagramstand op
I bord zag, bekroop mij een vreemd
Pel. Hoe ik dit gevoel moet om-
rijven, weet ik niet precies, maar
was zoiets als: kan dit allemaal?
Bergsma moet zoiets gevoeld heb-
i want toen hij even rondkeek en
oij zijn bord zag staan, merkte ik,
Mj ook wat onrustig was. Na de
'U hebben wij het er nog wel over
ad, maar we zijn er niet diep op
*Baan.
het toernooi ontbrak me de tijd
deze partij nog eens te bekijken,
Analysediagram
22.14-20 (E.. F.) 23. 44-40 20x29 24
27-21 16x27, 25. 27-21 16x27, 26. 32x21
23x32, 27. 34x3 en wint,
E: 22 16-21, 23. 27x16 18-22, 24. 47-
42 22x33 25. 38x18 12x23 26. 42-57 8-12
27. 32-28 23x32 28. 37x28 12-18 29. 43-
38 en zwart mag dan wat compensatie
hebben, groot is die niet en waar
schijnlijk lang niet genoeg voor een
eventuele puntendeling.
F.: 22.15-20 23. 24x15 17-22 24. 28x6
23-29, 25. 34x23 19x46, 26. 6-1 25x34, 27.
39x30 18-22 (wat anders?) 28. 27x18
13x22, 29. 4440 en de witte dam wordt
na verloop van tijd gevangen.
Dan volgt nu zonder commentaar het
verdere partijverloop: 19. 31-27 22x31
20. 26x37 17-21 21. 30-24 14-19 22. 32-27
21x32 23. 38x27 19x30 24. 35x24 12-17
25. 36-31 (veel sterker is 4742, ge
volgd door 37-31) 8-12, 26. 41-36 17-22,
27. 4742 (op 37-32 volgt (22-28) 33x22
(12-17), 27 12-17, 28. 4440 17-21, 29.
24-19 21x41, 30. 19x6 4146, 31. 29-24 7-
11 32. 6x17 46-37 33. 31-27 37x48 34.
27-21 16x27 35. 24-19 13x24 36. 17-11
27-32 37. 40-35 25-30 38. 34x25 24-29 39.
33x24 32-28 40. 43x32 48x46 41. 36-31
46-28 42. 11-6 2-7 43. 4944 28x50 44. 6-
1 7-12 45. 45-40 10-14 46. 40-34 9-13 47.
31-27 18-23 48 1x20 15x24 49 27-21 4-9
50. 21-26 9-14 en Bergsma gaf zich
gewonnen.
Een erg boeiende partij, die voor de
witspeler heel wat beter had kunnen
aflopen, als hij de fraaie winst had
gezien.
FRANK DROST
Horizontaal: 1. voorrede, 7. versie-
ringsmotief, 13. plaats in Letland, 14
kruiderij, 16. wild zwijn, 17. water in
Friesland, 18. ten name (afk.), 20.
plaaggeest, 21. meervoud (afk. Lat.),
22, leger order, 23. brede rivier, 26.
scheidsrechter, 28. koninkrijk in het
midden van de Himalaya, 30. ketting
zonder einde, 31. voorzetsel, 33. misè
re, 35. pers. voornaamw 36. baan voor
balspel, 38. maanstand, 39. lidwoord,
40. vernis, 41. wereldtaal, 42. ge
wricht, 43. bitter vocht, 44. honing
drank, 45. voorvoegsel, 46. eminent
(afk.), 48. verlegen, 50. telwoord, 51.
ziekte, 55. bouwland, 56. jongensnaam,
57. reeds, 59. titel bij de Mohammeda
nen, 62. uitschietende lichtbundel, 64.
alinea (afk.), 65. poste restante (afk.),
66. herdersgod, 68. bijwoord, 69. Rijks
telefoon, 70. ongaarne, 72. lange nek
haren van diieren, 74. honingbij, 76.
stuk gronds, 77. sterke drank.
Verticaal: 1. aanwezig,-2. oevengewas,
3. koning van Basan, 4. geelkoper, 5.
rund, 6. brandstof, 7. voorkomen, 8.
muzieknoot, 9. overleg, 10. en volgen
de (afk.), 11. teken dat in de psalmen
voorkomt, 12. jaarboek, 15. stuk stof,
19. fakkeldistel, 21. kleine huidope-
ning, 24. Royal Navy (afk.), 25. graaf
van een grensgewest, 26. voor een
groot deel, 27. familielid, 29. Chinese
lengtemaat, 30. Noord-Holland (afk.),
32. watergeest, 34. hakmes (Indn), 35.
kolfhamer, 37. vaarwel, 40. tussenzet-
sel 44. in het oog vallend, 45. hoekbal-
kon, 47. altijd groene heester, 49.
tokkeldnstrument, 51. beroep, 52. na
schrift (afk.), 53. uitroep, 54. modder-
achtig vuil, 56. laatstleden (afk.), 58.
en anderen (afk.), 60. sierplant, 61.
oude inhoudsmaat, 63. behoeftige, 66.
keukengerei, 67. zelfkant, 71. titel
(afk.), 72. muzieknoot, 73. scheik. ele
ment, 75 en volgende (afk.).
Oplossingen t.e.m. woensdag a.s. per
briefkaart zeilden aan: Trouw/Kwar
tet, postbus 859 Anisterlam. Linksbo
ven vermelden: VVeekendpuzzel.
OPLOSSING
Hor.: 1. nunee, 5. sap, 7. aster, 11.
mare, 12. bal, 14. eek, 16. Elis, 18. aak,
20. ramen, 23. set, 24. N.P. 2§. pas, 27.
aan Engels, Albert de Klerk en dr. M.
A. Vente drie namen, die de Am
sterdamse gemeenteraadsleden hebben
kunnen aantreffen onder de brief van
de tien bezwaarden over Boumans
beleid.
Boumans gezag was onaangetast, tot
plots in juli 1947 de organisten Lam
bert Erné en Johannes Legêne in het
maandblad 'Het Orgel' een aanval be
gonnen op het werk van de Klokken-
en Orgelraad en zijn secretaris; een
reeks die doorliep tot maart 1948. Elk
artikel eindigde steevast met de in
hoofdletters afgedrukte conclusie:
'Het wordt daarom tijd dat de NKO
van onze orgels geweerd wordt.'
Die artikelen zijn verbazingwekkende
lectuur en merkwaardig genoeg vol
strekt vergeten: fel en onelegant, on
behouwen zo nu en dan, maar (dat
mag na 25 jaar wel worden geconclu
deerd) zeer doeltreffend. Er is een
verband tussen deze artikelen en de
opheffing, in 1956 van de Rijkscom
missie van Advies voor Kerkorgels.
Zij werd vervangen door een rijksor
gel adviseur, in de persoon van dr. H.
L. Oussoren; een situatie, die nog
steeds bestaat bij de rijksdienst voor
de monumentenzorg. De Klokken- en
Orgelraad van Bouman heeft de aan
val eigenlijk niet overleefd. Jarenlang
sudderde hij zonder werk en zonder
naam verder. Een paar jaar geleden
heeft hij zichzelf ook formeel opgehe-
Experimenten
Bouman zelf was inmiddels in dienst
getreden bij de Allkanaarse orgelbou
wer Pels: een firma die indertijd wel
te vinden was voor een geintje als
bijvoorbeeld de bouw van het vooral
wetenschappelijk belangwekkende 31-
toons orgel in het Teylers-museum in
Haarlem. Bonman kon daar ook zijn
laboratorium-mentaliteit uitleven. Ei
genlijk zou je nog het jongens-hobby-
boek voor orgelbouwers van hem
moeten verwachten. Hij experimen
teerde met mensuren en nieuwe pijp-
vormen, waarvan enkele ook in de
praktijk zijn toegepast om schielijk
üaaroD weer in de vergetelheid of de
smeltkroes te verdwijnen. Het was stil
om mr. A. Bouman en het bleef het.
Ik heb altijd de indruk gehad dat hij
ae aanval van Erné en Legêne nooit
te boven is gekomen en dat hij
beducht voor het geweldige tempera
ment en de formidabele deskundig
heid van Erné zich maar het liefst
gedeisd heeft gehouden. Tot het over
lijden van Erné dn maart 1971.
Dan opeens is Bouman er weer. Nog
wel niet op landelijk niveau als in de
dagen van weleer, maar dan toch wel
m Amsterdam, waar overigens gezien
het rijke orgelbezit van die stad ge
noeg te verhapstukken is
Behoedzaam
Aanvankelijk was er geen reden om
alarm te slaan. Bouman was wel voor
zitter van de Amsterdamse orgel com
missie, maar er kwam een uiterst
gematigde en behoedzaam manoeuvre
rende orgelnota van het Amsterdamse
gemeentebestuur uit een nota, die
(toegegeven: voomnamelijk om de
praktische reden van onvoldoende
geldmiddelen) zijn doeleinden niet al
te hoog stelde. Inventariseren en dan
vooral goed onderhoud, dan was er al
heel wat bereikt op langere termijn.
Dat was verstandige taal. De nota
kreeg dan ook bijval in de gemeente
raad. Om het in liturgische beeld
spraak te zeggen: Bouman kreeg van
de gemeenteraad de (politieke) wij
ding, met staf en mijter.
Eenmaal in het bezit van die attribu
ten trok hij er op uit en liet links en
rechts van zich horen. Eerst toen
herinnerden velen zich welke oude
Adam er nog steeds verborgen was in
de voorzitter van de Amsterdamse
orgelcommissie. Gevreesd moest wor
den dat de orgelnota weldra tot de
eer der archieven zou worden verhe
ven en dat Bouman verder de dienst
zou uitmaken.
Wethouder Lammers reageerde ver
standig. Hij formuleerde nog eens
nauwkeurig de bevoegdheden van de
commissie: uitsluitend (desnoods vrij
blijvend adviseren. Toch was nog
niet iedereen daarmee getroost Zo
lang Lammers wethouder ds, zal het
misschien nog wel gaan, maar ten
eerste: hij heeft meer aan zijn hoofd
en in zijn portefeuille dan de orgels,
ten tweede: hij heeft het in de be
stuurlijke coustallatie ook niiiet alleen
voor het zeggen en ten derde: ook hij
is geen blijvertje. Hoe zal het over
vier jaar zijn? En gezien de samen
stelling gelden voor de leden van de
orgelcommissie kennelijk geen leef
tijdsgrenzen.
Rookgordijn
Bouman en een paar inmiddels actief
geworden medestanders proberen nu
een rookgordijn te leggen. Zij stellen
het voor alsof niet een persoon, maar
het orgel van de Oude Kerk de inzet
is. In die visie worden de tien be
zwaarden op eens tot 'fanatieke neo-
barokhobbiïsten', die dit in tweede
helft van de vorige eeuw door J. F.
Witte over-geïntoneerde achttiende
eeuwse orgel van Christian Vatter en
Johann Caspar Müller willen terug
restaureren.
Maar dat is onzin. Het is onzin om
bijvoorbeeld een man als Albert de
Klerk een 'neo-barokmaniak' te noe
men (hij hoort bij de tien bezwaar
den)* en het is onzin omdat waar
schijnlijk de hele club van de be
zwaarden vrede heeft met de conclu
sie van de orgelnota om voorlopig
over de toekomst van het Ouderkerks
orgel niet te beslissen, maar het bij
de voltooiing van de kerkrestauratie
gewoon wat schoon en weer speelbaar
te maken in de oude staat
Nee het bezwaar moet veeleer gel
den het smalen van de brede cultuur
denker Bouman op het ontbreken van
een dyamische visie bij de bezwaar
den, op hun streven de hele orgeleul-
tuur te declasseren tot een sub-cul
tuur; zijn tussen de regels door te
lezen en te lioreji pretentie van 'de
nieuwe Cavaillé-Coll is onder ons.'
Bouman gebruikt in zijn historisch
overzicht als illustratie de verbouwing
van het orgel in de Laurenskerk van
Alkmaar door Franz Caspar Schnitger
in de achttiende eeuw, maar een der
gelijk voorbeeld ligitimeert zijn dyna
mische opvattingen nog niet. De ande
ren zien doodeenvoudig in hem niet
de evenknie van een F. C. Schnitger
(of Cavaillé-Coll of vul verder maar
in).
pal, 28. rag, 30. Ta, 31. koker, 33.
pegel, 34. er, 36. reder, 38. kapel, 39.
er, 40. as, 42. lenig, 44. rel, 45. pl. 46.
stam, 48. betel, 50. last, 52. tas, 53.
renet, 54. Lea, 55. poes, 57. desem, 59.
trap, 61. o.r., 62. rad, 63. tegel, 66. da,
67. tr, 68. kader, 69. norit, 71. ra, 73.
baken, 75. menie, 76. ba, 78. pel, 79.
Ada, 81. nip, 82. de, 83. Ede, 85. erika,
87. ore, 88. lans, 90 O.R.T. 91. els, 93.
smal, 94. meent, 95. sar, 96. alias.
Vert.: 1. raap, 2. ark, 3. me, 4. eb, 5.
slap, 6. Peel, 7. A.K. 8. te. 9. els, 10.
riet, 11. manie, 13. ar, 15. en, 17.
staar, 19. takel, 21. mak, 22. nagel, 25.
por, 26. sedes, 28. repel, 29. gel, 32.
ren, 33. paret, 35. rat, 37. ribes, 39.
Els, 41. sater, 43. genet, 4o. paard, 46.
sop, 47. mas, 49. temen, 50. Let, 51.
top, 53. reden, 56. oor, 57. dadel, 58,
keren, 60. aard, 62. rakel, 64. gom, 65.
linie, 67. tabel, 68. kap, 70. tip, 72.
abeel, 74. adi, 77. Adam, 79 arts, 80.
aker, 82. dras, 84. ene, 85. er, 86. al,
87 oma, 89. Se. 90. O.T. 92. sa, 93. si.
Prijswinnaars zijn: H. F. Pels, W. J.
Bitterstr. 44, Ede; P. Sintemaartens
dijk, Rijksstraatweg 276, Rijsoord;
mej. H. Staats, Schuddegeest 192, Den
Haag.
Hagedissen in het terrarium van W.
Kastle is een handleiding voor het
lang niet eenvoudige verzorgen van
een groot aantal hagedissen uii alle
windstreken, zonder de illusie te be
vorderen dat je ermee kunt kweken.
Een veelzijdig boek voor serieuze lief
hebbers. die veel geld over hebben
voor de huisvesting van hun lieve
lingsdieren. Uitg. W. J. Thieme, Zut-
phen. 126 blz. 9,75.
De moordfabriek - tussen Dallas en
Watergate - door W. J. F. Meines.
Uibg. Cenitripress, Bussum. 127 blz.
Een sterk bezet meestertoernooi is
kort geleden in Vrnjacka Banja, Joe
goslavië, gehouden. De jonge Hongaar
se meester Sax won de eerste prijs
van ÏO1/^ punt vóór Taimanow (10
pn.). Als derde eindigde Raicevic met
9 punten, terwijl Bagirow, Dely, Pa-
dewsky en Rajkovic de vierde plaats
(8 y2 p.) deelden. Sax heeft al twee
maal de grootmeesternorm behaald,
zodat hij spoedig grootmeester zal
zijn. Na de kampioen van Hongarije,
Portisch, is hij stellig een grote ver
sterking van het Hongaarse team. De
laatste tijd heeft hij dat met opmerke
lijke resultaten bewezen.
Uit het genoemde toernooi brengen
we twee partijen van de eerste twee
prijswinnaars.
Weensc partij
SAS-CIOCALTEA
I. e4 e5 2. Pc3 Pf6 3. f4 d5 4. fe5:
Pe4: 5. d3!?
Gewoonlijk speelt men 5. Pf3. Af en
toe loont het echter, onbekende vari
anten te riskeren. Na 5. Dh4t
volgt 6. g3 Pg3: 7. Pf3 Dh5 8. Pd5:
Lg4 9. Lg2 Phl: 10. Pc7:t met voor
deel, of misschien beter 8. Phl: 9.
Pc7:t Kd8 10. Pa8: Le7 11. Lg2 Lh4t
met onduidelijk spel.
5. Pc3: 6. bc3: d4 7. Pf3 c5 8. Lc2
Pc6 9 0—0 Le7 10. Del 0—0 11. Dg3.
Wit staat duidelijk beter. Pion e5
brengt het zwarte spel in het nauw
en er dreigt al 12. Lh6.
II. Kh8 12. Pg5!? Deze waarschijn
lijk voortijdige aanval wordt met suc
ces bekroond. Beter was echter de
positionle voortzetting 12. c4.
12. Lg5: 13. Lg5: De8 14. Lh5!
dc3:. Natuurlijk niet Pe5:?
wegens 15 Tel, waarbij de gelijktijdi
ge penning van Pe5 en pion f7 een
originele uitwerking heeft.
15. Tael Pd4 16. Lf6! Tg8? De hierop
volgende combinatie ziet men gemak
kelijk over 't hoofd. Juist was Pe6 17.
Lh6 Pd4 en wit heeft niets beters dan
herhaling van zetten met 18. Lf6
enzovoort.
17. e6ü Le6: (Of Pe6: 18. Lc3: en de
pion op f7 is niet te dekken.) 18. Ld4:
cd4: 19. Lf7! Df7 20. Tf7: Lf7: 21. Df4
La2: 22. Dd4: en zwart gaf op, omdat
hij nog een pion verliest.
Damegambiet.
TAIMANOW-SIMIC
1. d4 d5 2. c4 c6. Pf3 Pf6 4. Pc3 dc4:
5. a4 Lf5 6. Pe5 e6 7. f3 Lb4 8. Lg5.
Zo speelde Aljechin tegen Euwe in de
match om het wereldkampioenschap.
Tegenwoordig zet men óf scherp met
8. e4 Le4: 9. fe4: Pe4: 10. Ld2 Dd4:, of
posititioneel met 8. Pc4: voort.
8h6 9. Lh4 Na 9 Lf6; Df6: 10. e4
Lh7 met 0—0 en Td8 kan de pion op
d4 zwak worden.
9. c5 10. dc5: Dd5! 11. Dd5: Pd5:?
Tot nu toe kende zwart alleen dit van
Aljechin komende antwoord. Hier
moet echter 10. ed5:! 11. e4 de4:
12. Pc4: 00 13. Lf6: gf6: gespeeld
worden, met gelijk spel.
12. 0—0—0! gó 13. Pd5: ed5: 14. Lf2
PaG. Na de passieve dekking met Le6
zou i5. h4! gb4: 16. eJ de4: 17. Lh4:
onaangenaam zijn.
15. e4! de4: 16. Lc4: Lc5: Pas nu
merkl zwart, dat 0—0 17. La6: ba6: 18.
Pc6 met stukverlies gepa .rd gaat.
17 Lc5: Pc5: 18. Pf7: Tf8 19. Td5! LeG
20. Tc5: Kf7: Anders verliest zwart
ook pion e4. Nu zou 21. Le6:t Ke6' 22.
Tel eenvoudig met Kd6! beantwoo-d
worden.
21. Tf5f! Ke7 22. Te5 Tf6 23. Tel!
Sterker dan 23. Te4: Tc8 24. Thel Kf7
25. b3 Lc4: en zwart kan zich nog
redden.
23Tc8 24. Tle4: Kf7 25. Te6: Te6:
26. Kd2 Tc4: 27. Tc4: Te7: 28. Td4 Kg7
29. Td6 h5 30. g3 Kh7 31. h4 gh4: 32.
gh4: b6 33. Kd3 Kg7 34. b4 en wit
wist gemakkelijk de winst te berei
ken, dankzij zijn pluspion.
Mag men rokeren in een probleem?
In een partij wel mits men zich
aan de regels houdt. Hoe is het echter
bij problemen? Meestel is het niet
aan te tonen, of de koning (of de
toren) al een zet heeft gedaan. Er
zijn experts, die de rokade alleen als
verdedigingszet toelaatbaar achten,
mits maar niet te bewijzen is, dat de
rokade tegen de regels is. Anderen
zijn echter ruimer van opvatting. Het
volgende probleem zou bij een te
strenge opvatting trouwens onoplos
baar zijn.
WOLFGANG PAULY
Deutsches Wochenschach, 1911.
Mat in drie zetten.
Laatste redding
Smyslow behoort tot de weinige
grootmeesters, die af en toe ook eind
spelen componeren. De volgende stu
die was zijn eersteling. Toen hij 16
jaar was, maakte hij deze fraaie com
positie. Het is nauwelijks te geloven,
dat wit hier zijn toevlucht nemen kan
tot de beroemde 'laatste redding', het
Pat! In het diagram heeft hij zelfs
naast de koning nog vijf stukken en
pionnen.
W. SMYSLOW
Sachmaty W SSSR, 1937
Wit speelt en maakt remise.
Oplossingen:
PROBLEEM: 1. 0—0—0 (dreigt 2.
Td8tmat) (1. 0—0 2. Tgl mat) 1.
Pd3-i" 2 Td3: 0—0 3. Tg3 r.at.
EINDSPEL: 1. Ph8v! Kf8 2. Pgfit Kf7
(Na Kg8 volgt 3. Pe7t Kf7 I fg7:
Kg7: 5. Pf5T met Pd4:) 3. Ph8+ <fg8 4
f7f Kf8 5. Kg6! a? 6. Kh7 alD 7. gfi
(Nu heeft wit een sterke droging
met 8. Lh6! 7. Jhl 8. Lh6! I.g3 9.
b8Df Lb8:. Pat!
LUDEK PACHMAN
In onze rubriek van 9 februari wees
ik op de veranderingen, die Canada
onverhoeds in zijn uitgifteprogramma
had aangebracht omdat de filatelisti
sche wereld protesteerde tegen de uit
gifte van 24 zegels met toeslag, die de
posterijen van Canada hadden aange
kondigd ter financiering van de Olym
pische Spelen, die daar in 1976 zullen
plaats vinden. Het aantal van 24 werd
smadelijk teruggebracht tot 3 mét en
8 zónder toeslag. Nu probeert men
echter langs een achterdeur toch weer
een aanslag op onze beurs te doen.
Van elk van de drie bovengenoemde
toeslagzegels zullen thans exemplaren
in brons, zilver en goud worden gesla
gen. Een set van 9 zegels in deze
metalen uitgevoerd gaat 820 dir. (acht-
honderdtwinitig) kosten.
In Liechtenstein verschenen vorige
week drie emissies. Als gevolg op een
in december jl. uitgegeven serie kwa
men weer vier zegels uit met afbeel
dingen van kleine vertegenwoordigers
uit het rijk der fauna: bergsalaman-
der, adder, bontgevlekte vlinder en
drietenige specht. Voorts kwam een
portretzegel als gravure uitgevoerd, in
omloop ter ere van bisschop Franz,
Anton Marxer 1703-1 ?75). Deze uit
eenvoudige ouders van Liechtenstein
stammende prelaat was o.a. oprichter
van het eerste weeshuis van Wenen,
proost van het kapittel van de Ween-
se Staphan's dom en curator van de
universiteit van Wenen. Tenslotte
verscheen in het vorstendom een set
van twee zegels ter gelegenheid van
niging.
Ook de posterijen van Ver. Staten
vieren op wel erg uitbundige wijze
het eeuwfeest van de Wereldpostvere
niging mee. Daar kwam vorige week
een blok van 8 zegels in omloop met
reproducties van schilderijen, alle ge
wijd aan brieven schrijven of lezen.
Op vier van de zegels staat de tekst
van de dichter John Donne 'brieven
binden zielen aan elkaar'; de tekst op
de andere vier zegels heeft te maken
met het jubileum van de UPU.
De Zweedse posterijen laten drie her
denkingszegels in boekjes en aan rol
vervaardigd, verschijn e een zegel
toont de besteller Martin Niva, die de
meest noordelijke route van zijn land
per auto. boot of te voet twee maal
per week aflegt; twee andere zegels
tonen gedeelten van het hoofdpost
kantoor van Stockholm, dat sinds 1903
in gebruik is.
Tenslotte twee uitgiften van Oosten
rijk, die gisteren in omloop kwamen.
De Oostenrijkse gendarmerie, die 125
jaar geleden werd opgericht, wordt in
het zonnetje gezet met een herden
kingszegel van S 2, waarop een bere
den gendarm in fraai uniform van
vroeger gestoken, te zien is, terwijl de
voorgrond wordt gevuld met een mo
derne motoragent voorzien van radio-
ontvang en zend-aapparatuur. En dan
nog een zelfportret van de schilder
Franz Anton Maulbertsch (1724-1796)
ter viering vin diens 250e geboorte
dag. Hij maakte vooral plafondschil
deringen in kerken, kapellen en
burchten.
J. J. M. Klggen
