Het was destijds wel heel wat
)m tegen de bisschoppen in te gaan'
■igen huis door hoge rente
taast niet betaalbaar meer
oan M. Willems twintig jaar na het mandement:
tehuur|
kakelaars noteren stagnatie in Verkopen
V
ItekoopI
Pop OP
Kottke doe
je niet weg
COURVOISIER
vguw,
gr-
'/KiWiAiRITET ZATERDiAG 15 JWNI 1974
BINNENLAND
T9/K11
or Noud van Iperen
[t bTERWIJK Zo'n twintig jaar geleden, toen de doorbraak
meest besproken politiek fenomeen in ons land was, maakte
ilitiek tekenaar Opland in De Volkskrant een op het beroemde
\etje Hans Blinkers geïnspireerde spotprent. Aan de ene kant
de dijk zwom Joan M. Willems als een dreigend zaagvisje, gep
ikeerd door Drees met een drietand opgeheven in de hand. Aan
andere zijde van de dijk stond prof. mr. C. P. M. Romme met
vinger stevig in de dijk, terwijl Luns instemmend zijn neus om
wek stak.
heer Willems (65 geworden, nam
ge week afscheid als gedeputeerde
Noord-Brabant) kon en kan er
kelijk mee lachen. Vlak na de
stond het voor hem als rooms
loïiek al vast dat die doorbraak er
est komen en dat die binnen vijf-
vintig jaar een feit zou worden,
stelt hij tevreden, maar bepaald
Zelfgenoegzaam vast, dat de door-
ik is gelukt en dat hij de tijd,- die
precies nodig zou hebben, vrij
nrkeurig heeft geschat,
doorbraakgedachte, waarvan Wil-
een voortrekker was, verklaart
uit niet alleen politieke, maar ook
gieuze gedrevenheid. 'Mijn diepste
rtuiging was en is dat kerken los
•ten staan van politieke partijen',
j. hij. 'Geloof moet het politiek
idelen inspireren, maar politiek is
anders dan religie. De kerk moet
niet (laten) identificeren met
politieke partij', zo voegt hij
raan toe.
Dldoening
ugziende op zijn politieke loop-
n zegt Willems (medeoprichter
de PvdA en de toenmalige katho-
le werkgemeenschap in de PvdA,
van de Tweede Kamer Van 1946
1970, lid van provinciale staten
Noord-Brabant van 1953 tot 1974
van Gedeputeerde Staten van 1970
1974, alsmede raadslid in Oister-
Jjk van 1953 tot 1966), de grootste
■doening te hebben in de gedachte
■t de doorbraak qua mentaliteit zo
■ffiagd is. 'De tijd is voorbij', zegt
K 'dat de mensen dachten, op grond
■ti hun geloofsovertuiging maar op
■Bin partij te kunnen stemmen. Nu
liggen alle mogelijkheden open en
men verkettert elkaar niet meer'.
Dat was twintig jaar geleden, zeker in
rooms-katholieke kring, bepaald an
ders.
Mandement
Het Nederlandse episcopaat kwam in
1954 met het bisschoppelijk mande
ment, waarin- katholieken h^t lidmaat
schap van de PvdA ernstig werd ont
raden. Een pikante bijzonderheid is,
dat een uitdrukkelijk verbod om lid
te worden van de PvdA, op het aller
laatste moment de nacht voor de-
publikatie uit de tekst van het
mandement werd geschrapt.
'Dat mandement was een enorme
klap', zegt Willems,' 'het sloeg -in als
een bom'. Hij herinnert zich nog als
de dag van gisteren dat hij j er zó
kapot van was, dat hij zelfs een paar
dagen later nog niet in staat was zijn
radiopraatje 'vol te maken'. Maar op
hetgeen hij zei, kreeg hij geweldig
veel positieve reacties, waaronder ook
van vooraanstaande katholieke Neder
landers zoals van Anton van Duinker
ken en pater Jan van Kilsdonk, 'Er
waren ook verscheidene brieven bij
van mensen die het niet met ons eens
waren, maar die toch schreven dat dit
mandement verkeerd was', herinnert
hij zich.
Dat was ook de mening van Willems.
Hij zegt: 'Dat mandement had geen
énkele basis; het was niet gemoti
veerd. De roomskatholieke kerk was
bezig aan een achterhoedegevecht uit
vrees voor verlies van de schaapjes.
De kerk raakte met name de arbeiders
massa kwijt. En in plaats van zelf te
veranderen naar een levend christen-
Joan Mi Willems: 'Het mandement sloeg in als een bom'
dom (die onkerkelijkheid ging zich
aftekenen omdat de kerk was verbur
gerlijkt en niet had ingespeeld op de
ontwikkeling), ging ze nog scherpere
eisen en normen stellen cn daarmee
de formele kant van de institutie
benadrukken. Dat werkte averechts'.
Niettemin had een gedrevene als Wil
lems het zeer moeilijk. Dat blijkt als
hij zegt: 'Het was in die tijd nog wat
om rechtstreeks tegen je bisschoppen ZWart-Wlt
in te gaan. Ik was overtuigd katholiek
en ik blijf een trouwe zoon en
zodoende was het niet alleen een
kwestie van lef, maar ook een zaak
van grote gewetensnood. Dit laatste
gold overigens niet zozeer voor mij
zelf, als wel voor de mensen die mee
zouden gaan. Maar ik vond dat ik
moest doen wat ik. deed'.
Dat neemt niet weg' dat Willeips,
zoals hij zelf zegt, een jaar later op
het Leidse congres waarop de be
slissing om door te gaan bekend werd
gemaakt nóg ontroerd was.
Maar ondanks alle emoties, bleef Wil
lems bij zijn mening dat er politiek
iets moest gebeuren. In dit verband
herinnert hij aan de in die tijd nog
zeer sterke KVP njet professor Rom
me en pater Stokman. 'Als het Twee
de Kamerlid Stokman sprak, wist je
niet of hij als geestelijke, of als
politicus sprak. Dat was kerkelijke en
politieke verwarring ten top', zegt
Willems.
De eerste aanzet, tot wat later de
doorbraakgedachte zou gaan worden,
was voor Willems de tijd dat hij als
vijfdejaansstudent en als aankomend
prehistoricus met werklozen in aanra
king kwam bij opgravingen in Gfo-
ningen (Ezinge-terp). Dat was in de
crisistijd Voor de oorlog. Voor Wil
lems, die, zoals hij het zelf noemt, uit
een burgerlijk katholiek gezin kwam,
ging in gesprekken met die mensen
een andere wereld open. 'Ik kende de
arbeiderswereld niet en over sociale
problematiek had ik nauwelijks ge
dacht. 'Daarna kwam hij in contact
met mensen als Geert Ruygers en
kwam er toe Karl Marx te gaan lezen.
(Jacques Maritain, zegt hij even later,
is overigens mijn grote leermeester
geweest).
Later, tijdens de oorlog, kwam Wil
lems door het verzet in contact met
allerlei mensen. Over die tijd zegt hij:
'In de oorlog ging het allemaal prach
tig. Mensen van allerlei levensopvat
tingen werkten samen en wilden alles
samen doen. Maar de bevrijding was
amper een feit, of het gekibbel en
gekrakeel begon weer. Er werden po
gingen gedaan deze ontwikkelingen op
te vangen (Willems heeft toen nog
als ondervoorzitter in de progres
sieve jongerenvereniging Christophor
gezeten, waarvan De Quay de late
re minister-president voorzitter
was), maar het lukte niet dat te
realiseren, wat we in de illegaliteit
hadden opgebouwd'.
'Ja/, zegt Willems, 'in de politiek ben
je soms gedivongen de zaken zwart-wit
te stellen. Duidelijkheid kan sanerend
werken. Polarisatie is echter alleen
goed, als die een duidelijke functie
heeft. Want in een democratie is het
een van de meest wezenlijke eigen
schappen dat mensen (politici) naar
elkaar willen'luisteren en elkaar pro
beren te verstaan.
Zoals het nu soms gaat, daar is Wil
lems tegen. Hij vindt het bijvoorbeeld
niet goed in dit staatsbestel, dat in
provincies en gemeenten program-col
leges worden gevormd. 'Een grote
minderheid kan er in zo'n situatie
aan te tekort komen en als minder
heid moet je ook invloed hebben op
het dagelijks bestuur van een provin
cie of gemeente'. Hij pleit voor afspie
gelingscolleges of, om het in zijn
woorden te zeggen', ik kom op voor
het recht van minderheden daar
heb ik vroeger ook voor gevochten'.
Later voegt hij hieraan toe: 'Als we
de ander niet tot zijn recht laten
komen, is dat fnuikend voor de demo
cratie'.
Hij maakt die opmerking als hij praat
over het grote aantal politieke partij
en in ons land. Hierin ziet hij een
risico voor versplintering, waarvoor
we in Nederland moeten oppassen. 'In
die versplintering zit hpt gevaar, dat
./e het parlementaire leven verlam
men en de grote politieke zaken niet
meer voor elkaar kunnen krijgen'. Ik
herinner me uit mijn tijd in de
Tweede Kamer dat je soms bêkaf was,
voordat we aan het pólitiek maken
toekwamen. Bovendien vind ik dat de
hoofdlijnen van de politiek duidelijk
moeten worden getrokken.
Tegenstelling
In dit opzicht zegt hij Wiegel gelijk
te geven, als die zegt dat hij duidelijk
tegenstellingen moet bieden. De WD
kan groeien als tegenwicht tegen de
PvdA en andere linkse partijen. Over
het CDA zegt Willems en wie zou
anders van hem verwachten dat
deze partij vijferttwintig jaar te laat
is, maar in elk geval beter dan drie
afzonderlijke confessionele partijen.
Aan het slot van het gesprek zegt
Willems: 'Veel anders dan het is ge
gaan, kon het niet gaan. Zó moest de
geschiedenis, gezien vanuit mijn cul
tuur-historische achtergrond, zich ont
wikkelen. Daarom heeft de heer Wil
lems in 1946 waarschijnlijk het aan
bod van mr. E. Sassen afgeslagen om
voor de KVP gedeputeerde van
Noord-Brabant te worden. Hij werd
het voor de PvdA, echter vierentwin
tig jaar later.
oor Dick Ringlever
)E BILT Het liuis met het gouden dak van weleer lijkt door snelle ko9ten- en rentestijgingen een platina kap te krijgen. Wie vandaag
de vrije sector een woning wil kopen, ziet zich tegenover zulke hoge lasten geplaatst, dat ze nauwelijks meer zijn op te brengen,
[akelaars noteren dan ook al sedert enkele maanden een stagnatie in de verkopen. De leegstand van vooral oudere woningen groeit en
i de nieuwbouw blijkt het eveneens steeds moeilijker kopers te vinden. Voor bouwers in sommige delen van het land reden gas terug
nemen en voorgenomen projecten voorlopig uit te stellen.
ij de Nederlandse Makelaars Bond
De Bilt, waarbij dertienhonderd
an de ruim zeventienhonderd make-
iars zijn aangesloten, typeert men de
ihiatie als 'moeilijk'. Niet alleen de
tijging van de bouwkosten (de NMB
«kat die van vqrig jaar op twintig
rocent), maar vooral ook de hoge
ente, die voor hypotheken moet wor-
en betaald blijken het voor velen
rijwel onmogelijk te maken hun
andtekening onder het koopcontract
e zetten.
Voningen, waarvoor vorig jaar nog
en ton werd gevraagd kosten nu
20.000 130.000 gulden. Voeg daarbij
en rentestijging van acht naar bijna
12 procent (wat bij een hypotheek
fan een ton een extra last van vier
duizend gulden per jaar betekent) en
iet is duidelijk, dat voor geheel gelij-
•e woningen nu honderden guldens
•er maand meer moeten worden be
taald dan vorig jaar.
Garantie
Drs. B. J. Rosheuve-1, adjunotxsecreta-
ris van de NMB: 'Het publiek wil nog
wel kopen de markt van het eigen
huis is tenslotte nog lang niet verza
digd maar het kan gewoon het
geld niet meer op tafel leggen. Het
gebeurt de laatste tijd steeds vaker,
dat twee of drie koopcontracten moe
ten worden gesloten voordat het huis
definitief van de hand kan. De adspi-
rantkoper is dan nog wel bereid zijn
handtekening te zetten, maar als de
maatschappij geen hypotheek wil ne
men omdat zij niet voldoende garan
ties aanwezig acht, dat de afbetalings-
verplichüingen worden nagekomen,
klapt de zaak en moet een andere
gegadigde wórden gezocht. Dat de ge
meentegarantie nu van 95 tot 100
procent is opgetrokken kan wellicht
een positieve invloed hebben, maar
zeker is dat niet. Uiteindelijk eist ook
de gemeente bepaalde zekerheden
voordat zij zich garant stelt'.
Marktonderzoek
Ook de bouwers ondervinden de ge
volgen van die kostenstijgingen. Nor
maal is, dat voor elk op te zetten
project zo'n twee jaar van tevoren
een marktonderzoek wordt verricht.
Men kijkt dan of er aan nieuwe
woningen- behoefte bestaat en, zo ja,
bij welke inkomenscategorieën. Maar
door rigoureuze rentestijging van het
laatste jaar, blijken de resultaten van
die onderzoeken in veel gevallen nau
welijks meer overeen te komen met
de werkelijkheid. Wat vorig jaar nog
betaalbaar werd geacht voor een inko
mensgroep tussen de dertig- en veer
tig mille, blijkt nu nog slechts te beta
len voor de groep tussen de veertig
en vijftig mille. En dat is dan vaak
een categorie, die hogere eisen aan
een huis stelt en het aanbod dus laat
liggen.
'Daar komt bij', aldus de heer Ros-
heuvel, 'dat er nogal wat mensen zijn,
die lasten en comfort van een koop
woning gaan vergelijken met die van
een huurhuis. Het verschil daartussen
is het laatste jaar zo groot geworden,
dat velen dan maar kiezen voor een
gehuurde woning. Alleen, omdat ze de
lasten van een koopwoning gewoon
niet kunnen opbrengen. Elke maand
zo'n duizend gulden te moeten neer
tellen voor eenvoudig eigen bezit, is
geen kleinigheid. De fiscus mag die
rentekosten dan wel aftrekbaar stel
len, maar zij becaalt natuurlijk maar
een deel terug. Op een huis van een
ton komt dat voor de inkomensgroep
tussen dertig en veertig mille neer op
grofweg dertig procent De rest moet
de koper zélf betalen en dat is een
hele hoop'.
Oudbouw
Dat vooral de verkoop van bestaande
woningen stagneert, wijt de NMB
voornamelijk aan de kapitaalschaarste.
De rentestijging speelt hier een min
der belangrijke rol omdat men voor
deze huizen niet zoals in de nieuw
bouw negentig procent hypotheek kan
geven, maar slechts 65 procent van de
executiewaarde. Het gebrek aan kapi
taal én de ontnomen mogelijkheid
restauratiekosten voor de fiscus af te
trekken van het inkomen zijn veel
belangrijker oorzaken, die nu al tot
gevolg hebben, dat de prijzen van
deze huizen een neergaande tendens
vertonen.
Ze houden aLthans al enige tijd geen
gelijke tred meer met de prijsstijging
in de nieuwbouw. Dat betekent, dat
velen de verkoop van zo'n woning
voorlopig uitstellen. Zeker als zij het
plan hadden voor de opbrengst daar
van een nieuwbouwhuis te kopen.
De heer Rosheuvel: 'Die sprong is nu
zo groot geworden, dat de meesten
zich wel even bedenken alvorens hem
te wagen. Vergeet niet, dat je je oude
hypotheek tegen een laag rentepercen
tage noodt kimt overhevelen naar je
nieuwe huis. Reken maar 'es uit wat
het gaat kosten als je van zeven
ineens naar twaalf procent moet over
springen'.
Wat vorig jaar nog grif van de hand ging wacht nu soms vele
maanden op een koper.
Middengroep
Volgens de NMB treft deze kostenstij
ging vooral de middengroepen in de
vrije sector, de mensen met een inko
men van 25 tot 35 mille. 'Je kunt
rustig stellen', zegt de heer Rosheu-
vel, "dat je nu tien mille meer moet
verdienen om dat zelfde huisje van
vorig jaar te kunnen kopen'.
Daarnaast treedt al geruime tijd ook
stagnatie op in de' categorie van de
duurdere woningen, de huizen van
drie ton en meer. Maar dat is, zegt de
NMB, meer een gevolg van de uit
spraken van sommige politici en vak
bondsmensen uit het recente verleden
over de wenselijkheid de aftrekbaar
heid van de rente in te dammen. Die
plannen zijn niet doorgegaan, maar ze
hebben wel geleid tot een zekere
terughoudendheid bij de kopers. De
mensen voelen er weinig voor risico's
voor langere termijn aan te gaan
zolang ze niet zeker weten, dat hun
die faciliteiten in de toekomst niet
alsnog ontnomen worden.
De enige sector, waar nog niets te
merken is van een kopersstaking is de
gesubsidieerde woningbouw. Omdat
de hoogte van de subsidies wordt
aangepast aan de rente laat de kosten
stijging zich hier veel minder voelen.
Dit jaar zijn deze bijdragen zelfs
opgetrokken tot drie- vijfduizend
gulden voor het eerste jaar. Wat het
effect daarvan is geweest tonen cijfers
van het ministerie van volkshuisves
ting aan: werden er vorig jaar 29.500
subsidievergunningen uitgegeven, in
.de eerste vier maanden van dit jaar
bedroeg dit aantal al 11.950.
door Willem-Jan Martin
Een dikke maand geleden schreef
ik al eens over de gitarist Leo
Kottke. Het was toen de bedoeling
een gecombineerde bespreking te
leveren van een oudere
(Greenhouse) en een (destijds)
recente elpe, ICE WATER
(Capitol ST-11262) geheten, die
hier ongeveer tegelijk werden
uitgebracht Tot op heden nog
altijd duistere elementen
veroorzaakten echter een kink in
de kabel: Ice Water wist de
Trouw/Kwartet burelen niet tijdig
te bereiken en de voorgenomen
kombinatie moest derhalve
noodgedwongen worden
gereduceerd tot een individuele
bespreking van Greenhouse. Een
gave plaat overigens, dit voor de
weinigen die deze rubriek minder
trouw volgen.
Een paar dagen terug kwam
Kottke's laatste alsnog boven
water, in het gezelschap van Steely^
Dan's Pretzel Logic, waarvan de Z
bespreking ook al veel eerder had
moeten plaatsvinden (de plaat was
gedeeltelijk bedoeld als promotie
voor een overigens afgezegd
concert op 3 juni), maar die om
dezelfde onduidelijke reden een
maand lang de aansluiting met de
recensie-desk bleef missen. De
onderhavige aflevering van deze
rubriek loopt zo een aardige kans Z
voor menigeen als mosterd na de z
maaltijd te komen, maar ik waag -
het er toch maar op. Enerzijds is Z
er wat betreft Leo Kottke zo'n
beetje sprake van een gedane
belofte, en anderzijds is het altijd
aardig eens zwart op wit te zien,
wat je precies (niet) moet zeggen
als je de elpees in kwestie meer
wilt verkopen. Al zou ik iemand
die mij Ice Water probeerde aan
te smeren bij voorbaat niet
vertrouwen. Kottke's zevende t
werkstuk in suksessie is geen
plaat,, die je weg doet, ondanks het"'
dit keer wat ongelijke karakter
van het gebodene.
Ongelijk. Ice Water kent naast al
het instrumentje en
kompositorische fraais (waarover
straks) een paar onverwachte
missers. Morning Is The Long Way^
Home en You Know I Know You -
Know, twee eigen werkjes van Leo^
Kottke, missen de gebruikelijke
inventiviteit en subtiliteit, maar
demonstreren een gebruik van de
twaalfsnarige gitaar, dat meer dan
een bulldozer doet denken. De
patroontjes die Kottke uit zijn Z
instrument schuift zijn niet erg
meer te onderscheiden, er komt
een hoop donkere echo van de -
(dubbele) bassnaren overheen, Z
terwijl een hier sinds Mudlark
voor het eerst weer present zijnde
(iets opdringerige) ritme-sektie de-
laatste nuance weghamert. Een I
vrijwel dezelfde bewerking
ondergaat Tilt Billings and The
Student Prince, een co-produkjie
van Kottke en Ron Nagle: een leut
verhaal, maar een hoop
ondoorzichtig geweld.
Maar er staat als gezegd voldoende'
tegenover. Pamela Brown en Borh~
To Be With You zijn twee puntig -
uitgevoerde country-werkjes, die Z
uitstekend samenspel laten horen r
van Kottke met de mij verder niet C
bekende dobrolst-steelgitarist Cal
Hand. Diezelfde Hand doet ook
goed werk in Short Stories (de
steelriff!), een van de vier
instrumentale stukken, die dit
keer wederom (vergelijk
Greenhouse) opvallen door een
afgemeten doseren van het
technisch arsenaal en een zekere
introvertie, waar Kottke in andere
gitaartrucs binnen éen beperkte
tijdsruimte wil samenpersen. En
dan hebben we als laatste nog Yoif
Tell Me Why, in de tweede helft
van de jaren zestig nog eens een
bescheiden hit, dat door Kottke op
gepast melancholieke wijze ten Z
gehore wordt gebracht
Goed werk ook, zij het van een
heel ander kaliber, op de elpee
Pretzel Logic van Steely Dan,
waarvan het openingsnummer
Rikki Don't Loose That Number
het inmiddels tot hit heeft
gebracht Behalve Rikki op deze
elpee verder weer de bekende
swingende, lichtvoetige
Danmuziek. Ongekompliceerde
melodieën meestal, hier en daar
een 'moeilijker* element in de
vorm van wat jazz-achtige lijnen
(Any Major Dude Will Tell You),
gave vokalen.
Verder dan nog elpees van Kevin
Coyne (Blame It On The Night)
en het California Album van
Bobby 'Blue' Bland, heel
zorgvuldige bruine muziek van een
man, die eind '50, begin '60 ruime*
triomfen vierde in het soul- en
blueswezen.
(ADVERTENTIE)
Le Cognac de Napoléon
