India paart economische chaos
aan politieke stabiliteit
bondgenoten
Kissinger blijft
onberekenbaar
voor klassieke
Kernproef bezwoer
riskante staking
Groot succes in het
omgaan met vijanden
li imow/CTiAiRmEtr ZMTBRPAG 8 JONI 1974
BOTBENLAND T13/K17
door Rimmer Mulder
Manifestatie van de communistische partij in Calcutta
Terwijl Henry Kissinger nieuwe lau
weren oogstte als brandpreventje van
het Midden-Oosten verscheen er in de
Verenigde Staten een weinig vleiend
verhaal over zijn vorige blussings-
werk: de zogenaamde vrede in Viet
nam. Het is het gedetailleerde verslag
van Kissingers pogingen voor de Ame
rikanen een eind te maken aan de
Vietnamese oorlog, opgetekend door
de journalist Ted Szulc. Het verhaal
komt net op tijd om er aan te herin
neren dat het ook bij superstar Kis
singer niet alles goud is wat er blinkt
De Amerikaanse minister van buiten
landse zaken blijft vooral voor bond
genoten een moeilijk man, zo leert
Szulc.
Niet dat het relaas van Szulc enige
glans kan ontnemen aan de recente
prestaties van Kissinger in 't Midden-
Oosten. Daarvoor is het resultaat van
zijn vermoeiende pendeldienst tussen
Jeruzalem en Damascus te belangrijk.
Met het uit elkaar halen van de
Israëlische en Syrische troepen op de
Hoogvlakten van Golan heeft hij de
Verenigde Staten, het Midden-Oosten
en president Nixon grote diensten
bewezen. Om met de laatste te begin
nen: het buitenlandse beleid is zo
ongeveer het enige, waaraan de rege
ring-Nixon nog wat gezag kan ontle
nen. Mislukkingen kan de door het
Watergate-schandaal te gronde gerich
te president zich op dlit terrein nieit
veroorloven. Alle eer komt weliswaar
toe aan zijn minister van buitenland
se zaken, maar deze heeft Nixon dan
toch maar de gelegenheid gegeven
naar het Midden-Oosten af te reizen
en weer eens in de pers te domineren
zonder Watergate.
Sleutelrol
door Johan ten Hove
Toen na de tweede wereldoorlog er een eind kwam aan de koloniale overheersing van een groot deel
van de derde wereld door de westerse mogendheden, (ook Portugal kan deze ontwikkeling niet tegen
houden) kozen veel van de nieuwe onafhankelijke staten voor liet politieke systeem van hun vroegere
onderdrukker: de parlementaire demooratie. Dat is niet zo verwonderlijk omdat de meeste leiders Aan
onafhankelijkheidsbewegingen tot de westers-opgeleide intellectuele elite behoorden.
Het democratisch systeem bleek geen
oplossing voor alle problemen, en het
werd in de meeste landen al spoedig
ingeruild tegen een autoritair
systeem: een burgelijke of militaire
dictatuur, een één-partijenstelsel, een
geleide democratie enz.
Vergeleken met deze landen heeft
India haar op Britse leest geschoeide
parlementaire démocratie en haar na
tionale eenheid met een behoorlijke
mate van stabiliteit weten te handha
ven. Dit is te meer verbazingwekkend
omdat India tegelijkertijd de twijfel
achtige eer heeft de landen van de
derde wereld aan te voeren in sociaal-
economische problemen.
volkomen te worden. Deze staking
behoort echter al weer tot het verle
den en heeft zo te zien geen gevaar
opgeleverd voor de stabiliteit van het
Indiase politieke systeem. India weet
blijkbaar economische chaos te paren
aan politieke stabiliteit. De kernproef
lijkt die alleen maar vergroot te heb
ben.
Congrespartij
Regionalisme
Eén van de factoren die de Indiase
eenheid sterk ondermijnen is het
toenemende regionalisme. In 1950
toen de republiek uitgeroepen werd,
bestond India uit 18 deelstaten, nu
zijn dat er 27. De deelstaatgrenzen
vallen in het algemeen samen met de
taalgrenzen, een andere factor die de
eenheid niet ten goede komt. Ook
religieus zijn er verschillen waarbij
de traditionele vijandige verhoudin
gen tussen Moslems en Hindoes vaak
tot bloedige botsingen hebben geleid.
De laatste botsing was 5 mei dit jaar
in de oude wijken van New Delhi
waarbij 10 mensen om het leven kwa
men en er meer dan 90 werden ge
wond.
Verder zijn er economisch grote ver
schillen: er bestaat een relatief kleine
welgestelde elite tegenover de honder
den miljoenen armen, waarvan er ve
len onder en de meeste net op het
bestaansminimum leven. Nog steeds
bezit 35 pet van de bevolking zo
^ngeveer 75 pet van de bebouwbare
grond.
Op dit moment heerst er in dit enor
me land met zijn ongeveer 550 mil
joen inwoners door tegenvallende oog
sten en de enorme bevolkingsgroei
voedselschaarste, zodat er op grote
schaal voedsel geïmporteerd moet
worden. De internationale oliecrisis
veroorzaakte sterk-stijgende olieprij
zen, waardoor vooral ontwikkelings
landen met weinig of geen oliebron
nen, waaronder India, hun toch al
wankele betalingsbalans nog meer in
gevaar zagen komen. Daarbij komt
nog dat India dit jaar met de ergste
inflatie uit haar geschiedenis te ma
ken heeft.
En toen de 1,7 miljoen spoorwegbe
ambten op 8 mei massaal in staking
gingen dreigde de economische chaos
Het in stand blijven van het formele
democratische systeem in India heeft
te maken met de macht en de stabili
teit van de Indiase Congrespartij, die
sinds de onafhankelijkheid het politie
ke toneel beheerst.
Deze Congrespartij is voortgekomen
uit het in 1885 opgerichte Indiase
Nationale Congres, een nationalisti
sche beweging van voornamelijk wel
gestelde Engels-opgeleide Hindoes.
op een beter leven moeten bestaan
voor iedereen. Maar dit is een nieuwe
Westerse ideologie in een oud Oosters
land met een volstrekt andere reli
gieuze cultuur, het Hindoeisme, dat
de Indiase samenleving bepaalt.
En in heit Hindoeisme staat de onge
lijkheid centraal; het kastestelsel rust
erop. Het Hindoeïsme verdeeld de
Indiase samenleving in 5 kasten, on
derverdeeld in talrijke subkasten met
aan de top de Brahmanen en aan de
onderkant de paria's, de kastelozen,
de 'onaanraakbaren' Dit hiërarchische
systeem bepaalt de relaties tussen de
leden van de verschillende kasten,
waarbij de hogere kasten sociaal, eco
nomisch en politiek hun wil kunnen
opleggen aan de lagere. En dit
systeem wordt geaccepteerd vanwege
het onverwoestbare geloof dat je in
een bepaalde kaste geboren wordt op
grond van je verdiensten in een vorig
Twee feiten zijn aanleiding om
de Indiase samenleving (even
talrijk als die van Afrka en
Latijns Amerika bij elkaar) nog
eens door te lichten. Dat zijn
de spoorwegstaking, die in
dien volgehouden letterlijk
dood en verderf had kunnen
zaaien, en de kernproef: reden
tot trotse nationale hereniging
rondom Nehru's voortvarende
maar betrekkelijk machteloze
dochter, premier Indira Ghandi.
De Britten die nooit meer dan een
kwart procent van de Indiase bevol
king uitmaakten, hadden voor de poli
tieke en economische beheersing van
het land een geschoolde inheemse
ambtenarenklasse nodig. Bij de oplei
ding van deze meestal uit de hogere
sociale lagen komende Indiërs werd
de nadruk gelegd op westers onder
wijs en westerse waarden. Deze In
diërs die daardoor gedeeltelijk van
hun eigen traditie en cultuur ver
vreemden kwamen uit heel India en
hadden over de taalgrenzen heen via
het Engels contact met elkaar. Het
nationalisme dat zij uit de Europese
traditie overnamen was dan ook ge
richt op héél India.
Het Indiase Congres wilde aanvanke
lijk niet meer dan inspraak in het
Britse bestuur. Na de Eerste Wereld
oorlog eiste het medezeggenschap en
onafhankelijkheid. Het Congres stond
vanwege de afkomst van de leden en
hun westerse oriëntatie ver af van de
Indiase massa. Tijdens de vergadering
werd er een Oxford-Engels gesproken
dat door de lords in het Engelse
Hogerhuis niet verbeterd kon worden.
Grote leaders als Mahatma Gandhi en
de latere president Jawaharlal Nehru
wisten de kloof tussen het volk en
het congres wat kleiner te maken en
het Indiase volk te mobiliseren in de
nationale onafhankelijkheidsstrijd.
bestaan. Het is je lot en je hoort er
tevreden mee te zijn. Dit religieuze
stelsel heeft de feodale structuur in
India altijd versterkt en verstard. Nog
steeds heeft (in ieder geval op het
platteland, en de Indiase bevolking
woont voor 80 pet op het platteland)
de geleding van de bevolking naar
grondbezit sterke overeenkomst met
de kastehiërarehie. De sociaal machti
gen zijn ook de economische machti
gen.
In deze oude sociale structuur met
zijn onverbiddelijke machtsverhoudin
gen plantte het Indiase Nationale
Congres de moderne parlementaire
democratie.
tussen bepaalde hoge en lage kasten
werken door bij de verkiezingen. De
Indiase dorpeling is niet 'vrij' om te
kiezen wat hij wil. Hij zit in een
systeem waarin hij sociaal en econo
misch afhankelijk is van bepaalde rijr
kere machtsgroeperingen. En daarmee
heeft hij bij verkiezingen rekening te
houden. De democratie in India heeft
tot nu toe bestaande machtsgroeperin
gen de kans gegeven zich te handha
ven.
Indira Gandhi
Formeel is het kastestelsel wel afge
schaft, zijn er wetten afgekondigd die
op zich wel een verandering en her
vorming betekenen, maar deze worden
vaak niet uitgevoerd, en als ze wèl
uitgevoerd worden zijn er zoveel ont
snappingsclausules ingebouwd dat het
effect van de wet nihil is. Zo zijn bv.
de landhervormingen (die onder het
gezag van de deelstaten vallen) geen
succes geworden. De behoudende kant
van de nog steeds elitaire Congrespar-
tij is er pok niet voor dat deze wetten
strikt wórden nageleefd.
Na de dood van Nehru leed de Con
grespartij door interne verdeeldheid
aanzienlijke verliezen, (ze raakte de
meerderheid in verschillende deelsta
ten kwijt), maar in 1069 kwam ze
onder de bezielende leiding van me
vrouw Indira Gandhi, de dochter van
Nehru, met nieuw elan uit een split
sing. Bij de algemene verkiezingen
van 1970 behaalde zij opnieuw de
absolute meerderheid in het nationale
parlement. Mevrouw Gandhi was er
tijdens haar campagne in geslaagd het
uit de onafhankelijkheidsstrijd date
rende nationale enthousiasme op
nieuw leven in te blazen. Dit nationa
lisme greep opnieuw om zich heen
toen India in 1971 als overwinnaar uit
de oorlog met Pakistan kwam en
Bangladesj 'bevrijdde". De Indiase
regering, dus de Congrespartij, ver
wierf opnieuw veel prestige. Bij de
deelstaat-verkiezingen in 1972 kreeg
de Congrespartij ook weer de meer
derheid in bijna alle deelstaatparle
menten.
Verkiezingen
Ongelijkheid
Als dan in 1947 de onafhankelijkheid
een feit wordt en Brits-Indië in een
Moslems Pakistan en een Hindoeistisch
India verdeeld wordt kiest het Natio
nale Congres voor de Britse parle
mentaire democratie als politiek
systeem. Een democratie, waarin soci
ale gelijkheid op de voorgrond staat,
waarin er in principe gelijke kansen
het sterkst toeneemt. Kaste-lijnen
worden hier steeds en meer vervan
gen door klasse-lijnen. Hier is een
polarisatie op komst tussen een naam
loos stedelijk proletariaat en een wel
gestelde industriële elite. En ook op
het platteland, waar vooral de rijkere
boeren van de zogenaamde groene
revolutie geprofiteerd hebben, zodat
de ongelijkheid toegenomen is, is het
verzet potentieel aanwezig. Mevrouw
Gandhi heeft hiervan al gezegd dat,
als de grote massa armen niet profi
teert van de modernisering, als de
ongelijkheid niet afneemt, deze groe
ne revolutie alles in zich heeft om
een rode revolutie te worden.
De jongste spoorwegstaking heeft
daar iets van laten zien. Van groot
belang bij deze staking was dat ze
over de deelstaatgrenzen heen ging.
Dat voor de eerste keer de oppositie
partijen in het parlement zowel van
rechts als links gezamenlijk optraden.
Dat moet de Congrespartij aan het
denken gezet hebben.
Kernproef
Oppositie
Toch zijn er tekenen die er op wijzen
dat ook in India de verandering en de
vernieuwing niet tegen te houden is.
Vooral in de grote steden is de aan
tasting van het oude hiërarchische
systeem op gang gekomen. Het zijn
dan ook de steden waar de oppositie
De problemen rond de spoorwegsta
king raakten op de achtergrond door
de succesvolle kernproef die India
onlangs tot stand bracht. Enkele da
gen na de kernontploffing werd de
staking opgeheven. Hoewel de Indiase
regering herhaaldelijk heeft laten we
ten dat dit experiment niet de bedoe
ling had de aandacht van het volk af
te leiden van de grote economische
problemen, heeft de kemproef wel
degelijk deze functie vervuld. Alle
partijen, zowel ultra-links als ultra
rechts, die inzake de spoorwegstaking
een harde oppositie voerden tegen het
beleid van de regering, feliciteerden
mevrouw Gandhi en de voorzitter van
de Indiase commissie voor atoomener
gie, met dit technologische succes.
Wéér ging een golf van nationalis
tische gevoelens door het Indiase
volk, die waarschijnlijk het beste uit
gedrukt werden door een jonge Indiër
die uitriep: 'We mogen dan honger
lijden, maar we zijn tenminste een
land waar rekening mee gehouden
moet worden'. Hoe men ook over de
Indiase kernproef denkt; ze heeft de
positie van Indira Gandhi en haar
Congrespartij versterkt. De nationale
eenheid en het zelfbewustzijn heeft er
een nieuwe impuls door gekregen. De
vraag is hoe lang dit nationale en
thousiasme deze keer stand houdt.
Enthousiasme alleen vult geen magen.
In 1950 werd India een republiek,
bestaande uit een federatie van deel
staten. In 1952 kwamen de eerste
algemene verkiezingen, waarbij het
Nationale Congres dat nu de Congres
partij heette onder leiding van Nehru
de absolute meerderheid behaalde. Ge
zien het enorme prestige dat het Nati
onale Congres in de onafhankelijk
heidsstrijd gekregen had was de uit
slag van de verkiezing geen verrassing.
Sindsdien is de Congrespartij op nati
onaal niveau altijd aan de macht
gebleven. Voor de Indiër in het alge
meen is de regering de Congrespartij
en de Congrespartij de regering.
De oppositie is nooit in staat geble
ken deze macht te doorbreken, waar
door de Congrespartij kon regeren
met de arrogantie van de dictatuur
van de meerderheid. Dit zegt iets
over de stabiliteit van het Indiase
politieke systeem, maar ook iets over
het functioneren van de parlementai
re democratie.
Natuurlijk bestaat er algemeen kies
recht, maar de traditionele relaties
verdienste voor 't Midden-
Oosten is duidelijk. Aan de Syrisch-
Israëlische schermutselingen langs het
Golan-front moest een einde komen,
voor er ooit enig uitzicht kon ont
staan op een definitieve regeling voor
het rampzalige conflict in dit gebied.
Die regeling is er nog lang niet.
Kissinger zelf heeft over de moeilijk
heden in het Midden-Oosten gezegd:
'Elk succes 'bezorgt je alleen maar etn
kaartje naar een nog moeilijker pro
bleem'. Wat de volgende hindernis is,
die hij zal proberen te nemen is niet
te zeggen. Of er een Amerikaans con
cept bestaat voor de uiteindelijke op
lossing van het Arabisch-Israëlisch ge
schil is niet bekend. Zo is bijvoor
beeld nooit uitgelekt wat Kissinger
eigenlijk met de Palestijnen wil. In
Israël bestaat grote onzekerheid over
de vraag wat het nu precies van de
Amerikanen mag verwachten. Maar
vast staat wel dat de Verenigde Sta
ten de meeste kans hébben op de
sleutelrol bij de diplomatie in en over
het Midden-Oosten.
De Amerikanen hebben na de oorlog
van vorig jaar hun invloed in de
Arabische wereld drastisch versterkt.
De betrekkingen met Egypte zijn bij
na hartelijk en met de rijke olie-
leverancier Saoedi-Arabië is dit voor
jaar een akkoord voor langdurige sa
menwerking bereikt. Dit alles zou
weer in gevaar gebracht zijn als Kis
singer mislukt was als bemiddelaar
tussen Syrië en Israël. Nu hij zijn
missie met succes heeft afgesloten
kunnen de Amerikanen snel doorgaan
de banden met de Arabieren te ver
stevigen en zich daarmee van de leve
ring van olie te verzekeren.
Concurrentie
Op dit terrein komen de VS recht
streeks in concurrentie met hun Eu
ropese bondgenoten. Enkele maanden
geleden nog maar kregen de Europea
nen, en met name de Fransen, er
enorm van langs van Kissinger omdat
zij op eigen houtje wilden proberen
contracten met de Arabieren te slui
ten. Kissinger hamerde er op, dat de
olie-importerende landen gezamenlijk
moesten optreden. Inmiddels is wel
gebleken, dat de VS op datzelfde
moment al druk aan het onderhande
len waren met Saoedi-Arabië over een
eigen akkoord, zonder Europese deel
name. Kissingers uitval naar de Fran
sen begin dit jaar komt daarom nogal
merkwaardig voor. Dat herinnert er
aan, dat de huidige Amerikaanse mi
nister van buitenlandse zaken totnu-
toe altijd nogal ongelukkig is met zijn
optreden tegenover bondgenoten. Dia
reputatie verwierf hij zich al toen hij
alleen nog maar Nixons adviseur voor
buitenlands beleid was. Kort nadat hij
vorig jaar de functie van minister
kreeg verzuchtte een van zijn ambte
naren: 'Voor onze vijanden is hij een
zegen, maar voor onze vrienden een
ramp'.
Dit beeld is helemaal terug te vinden
in het verslag van Kissingers bemoei
enissen met Vietnam. Hij komt daar
allereerst uit te voorschijn als de
gewiekste onderhandelaar, die vriend
en vijand, ja zelfs zijn eigen baas,
afleidt en gebruikt om zijn doel te
bereiken. Kissinger had rijn zinnen
gezet op vrede in Vietnam (althans
voor de VS) vóór de presidentsverkie
zingen in november 1972. Hij vreesde
dat Nixon na een eventuele herverkie
zing veel minder soepel de zaak-Viet-
nam zou benaderen met als mogelijk
gevolg, dat Kissinger zich nog veel
langer zou moeten bezig houden met
deze oorlog, die hij eigenlijk als een
bijzaak beschouwde. Hij begon zijn
vredesoffensief in mei 1972 in Mos
kou, waar hij de Sowjet-leiders verras
te met de mededeling, dat de VS niet
zouden vasthouden aan de eis, dat
alle Noordvietnamese troepen uit
Zuid-Vietnam moesten verdwijnen.
Deze stap bezorgde Kissinger een
rechtstreekse ontmoeting met de
Noordvietnamezen. De Chinezen pro
beerde hij voor zijn zaak te winnen
met een wat filosofisch getint verhaal
over de Noordvietnamezen, die te
haastig waren en de les van de ge
schiedenis maar niet begrepen. In de
daarop volgende geheime diplomatie
tussen Washington, Moskou, Peking.
Hanoi en Saigon kwam Kissinger
steeds dichter bij de standpunten van
de Noordvietnamezen. Zonder dat het
Amerikaanse congres van iets wist
werkte Nixons adviseur aan een vre
desplan. Hij nam soms bedenkelijke
risico's en deed verreikende beloftes,
allemaal in het geheim. Pas toen
Kissinger al acht maanden bezig was
lichtte de president de pers onvolle
dig voor. Wat Kissinger toen allemaal
in het geheim bekokstoofde heeft
Amerikaanse congresleden wel een
beetje verbaasd. En nu Kissinger
persoonlijk weer zo'n overheersende
rol speelt in het Midden-Oosten, vragen
zij zich af wat hij bij zijn hink-stap-
sprongen door die streek al allemaal
geregeld heeft.
Verkeken
Maar het meest opvallende uit dit
Kissinger-knapt-het-wel-op verhaal is
hoe deze hoog geroemde diplomaat
zich volkomen verkeek op Amerika's
bondgenoot Ngujen Van Thieu, de
dictator van Zuid-Vietnam. Als het
verhaal van journalist Szulc waar is
en het is inmiddels voor een groot
deel bevestigd door het ministerie
van buitenlandse zaken dan heeft
Kissinger president Thieu aanvanke
lijk opzettelijk onvolledig ingelicht
over zijn vorderingen met Noord-Viet-
nam. Kissinger werd in oktober zeer
optimistisch over de gang van zaken
in Vietnam. Er kwam bijna volledige
overeenstemming over een ontwerp-
vredesakkoord en hij vatte het plan
op om dat in Hanoi te ondertekenen.
Hij zou daar 24 oktober arriveren.
Vijf dagen voor die datum was Thieu
nog niet op de hoogte van essentiële
onderdelen van het vredesakkoord.
Thieu was dan ook razend toen Kis
singer hem 19 oktober in Saigon
kwam vertellen, dat hij op doorreis
was naar Hanoi en het vredesakkoord
al op zak had. De kleine dictator
weigerde abrupt alle medewerking en
boorde Kissinger de feestelijke bijeen
komst in Hanoi door de neus. De
Amerikaanse onderhandelaar moest de
Noordvietnamezen bekennen dat hij
de zaken in Saigon niet voor elkaar
had gekregen en kon opnieuw begin
nen aan urenlange gesprekken met
zijn tegenspeler Le Due Tho. In de
loop van november wijzigde zich de
situatie op het slagveld zodanig dat
Hanoi weer wat aarzelender over wa
penstilstand ging denken.
Die kwam tenslotte toch in januari
1973 tot stand, nadat de VS met zeer
zware bombardementen op steden en
dorpen in Noord-Vletnam nog enkele
minimale concessies van Hanoi had
den los gekregen en Thieu wat willi
ger hadden gemaakt.
Verrassingen
Kissinger in gesprek met journalisten die hem op én van zijn vliegreizen vergezellen.
Kissinger kon zich eindelijk los ma
ken van Vietnam om zich meer met
grote zaken te bemoeien. Het was aan
het begin van 1973, het jaar dat
betere betrekkingen tussen de VS en
WestrEuropa moest brengen. Daar
kwam niets van terecht. In oktober
brak de hel los in het Midden-Oosten
en werd Kissinger gedwongen in de
Arabisch-Israëlisohe problematiek te
duiken. Het lijkt er op, dat zijn
noeste vlijt er voor gezorgd heeft dat
aan allereerste eisen voor werkelijke
vredesonderhandelingen is voldaan.
Al is het niet ondenkbaar dat hij in
zijn voortvarendheid een aantal onge
schreven afspraken heeft achtergela
ten. die nieuwe conflictstof op kun
nen leveren.
Misschien dat hij nu weer eens aan
zijn betrekkingen met de Westeurope
anen kan werken. Zij zijn gewaar
schuwd: Kissinger wil Amerika's
bondgenoten nog wel eens voor ver
rassingen plaatsen.
