Mannenfilm
I met sfeer
1IIIIH
Spaanse Fiat 133 werd
afgestemd op economie
autobiografie
Subsidie voor doek
met Goebbels er op
Socialistische muziek
met vraagtekens
Aifetta GT van Alfa Romeo:
een coupé met temperament
FILMPREMIÈRES VAN DEZE WEEK
The last detail'
Late reprise
klassieke film
'Niets te maken
met provocatie'
Britten willen
lagere bumpers
TROUW/KWARTET VRIJDAG 31 MEI 1974
AUTONIEUWS/FILMS/KUNST T11/K13
Jack Nicholson in The last detail
The African Queen
Na 'Casablanca' krijgen we nu een
andere klassieke film in late represe:
The African Queen uit 1951. Het feit
dat Humphrey Bogart ook hierin de
hoofdrol speelt is aan deze keuze niet
vreemd, zijn ster staat nog steeds
hoog aan de hemel. Maar ook het
hechtdoortimmerde verhaal spreekt
een woordje mee. En het landschap.
'The African Queen' is goeddeels in
Afrika opgenomen, daar hebben regis
seur John Huston en de zijnen dank
baar gebruik van gemaakt. Voor wie
het nog niet weten (en dat zijn er
intussen velen): de film gaat over de
vreemde liefde die opbloeit tussen
Charley, een primitieve kapitein van
een gammel bootje (Humprey Bogart)
en Rosie, de oudachtige, zeer eigenge
reide zuster van een zendeling (Ka-
therine Hepburn). Samen bevaren zij
onbevaarbare rivieren op zoek naar
een Duitse boot, die Rosie met alle
geweld wil torpederen, want de eerste
wereldoorlog, nog maar net begonnen,
heeft zich reeds in Afrika doen voe
len. Die tocht met zijn vele barre
avonturen (stroomversnellingen, kro
kodillen. riet en gras dat hen verstikt
is het beste deel van de film. Het
samenspel van Humphrey en Katheri-
ne mag er wezen. Later, als ze door
de Duitsers gevangen worden geno
men, gaat de romantische satire te
veel in een klucht over, maar dan is
de film ook al bijna uit. 'The African
Queen' wekt niet zoveel vertedering
als 'Casablanca', maar iedereen die
van film houdt moet hem zien. Geen
sex. nauwelijks geweld, wel spanning!
W. H.-B.
Amsterdam-Studio K., 14 Jr.
door Sicco de Jong
door R. N. Degens
DEN HAAG De muzikale mei
maand van het Residentie Orkest,
waarin dit ensemble evenals vorig
jaar op bezoek ging bij het publiek in
scholen, kerken, bejaardentehuizen en
(zelfs op de visafslag, werd woensdaga
vond besloten met een concert in het
HOT. Om het aantrekkelijk of pikant,
te maken had men het aangekondigd
onder de titel 'Socialistische!?) mu
ziek!!)' waarbij vraag- en uitroepte
ken moesten aangeven dat je inet zo'n
betiteling alle kanten uit kan. Er was
overigens geen enkele aanleiding daar
al luisterend een probleem van te
maken, omdat je met de ten gehore
gebrachte muziek óók vele kanten op
kon. zowel naar links als naar rechts,
als dat al iets zegt.
N/ET ZO ERG BRILJANT
Het stukje van de Amerikaan Aaron
Copland, waarmee werd geopend,
heette 'Fanfare for the common man',
maar als hij het 'Fanfare for the
coming man' had genoemd, was het
muzikaal een even nietszeggende 'fan
fare' gebleven. Strawinsky's 'Dumbar
ton oaks'-concerto uit 1938 is nog
steeds een boeiend neo-klass:ek stuk,
al klonk het in de uitvoering doo:
iResidentie-orkestleden onder David
Porcelein niet zo erg briljant. De
'Ode an eine Nachtigall' geïnspireerd
op een gedicht van John Kaats, van
fritz Geiszer is een breed uitgewerkt
soort symfonische gedicht voor vier
strijkers en vijf blazers, waarmee het
programma onnodig lang werd ge
maakt. Want in het licht van de opeet
van dit concert hadden we wel meer
en beter willen horen van de Oost-
duitse sopraan Roswitha Trexler, die
er speciaal voor was overgekomen. Zij
zong een cyclus van vijf liederen van
de Oostduitse Reiner Bredemeyer op
cryptische teksten van Uwe Gress-
mann, met muziek die te veel aan
Schönbergs oude 'Pierrot lunaire'
deed denken. Dat was ook typerend
voor de 'Palmström' uit 1924 van
Hanns Eisler, maar die was tenslotte
een goede leerling van Schönberg.
RODE AVONDJURK
.Meer indruk zouden Eislers 'Zuch-
thaus-Kantate' en 'Die Teppichweber
von Kujan-Bulak' gemaakt hebben,
wanneer Roswitha Trexler niet in een
sjiekc rode (dat wel!) avondjurk zo
erg salon-achtig had staan zingen. Van
haar 'geweldige Bilhne-persoonlijkheid
met een even gront acteertalent als
een expressieve stem' zoals het in de
aankondiging gesteld werd, heb ik
deze avond weinig gemerkt. Zodat het
wat mij betreft een hele avond met
alleen maar vraagtekens is geweest.
AMSTERDAM De schilder Burgert
Konijnendijk uit Rotterdam blijkt
met een schilderij waarop dr. Joseph
Goebbels, Duits minister van volks
voorlichting en propaganda tijdens
het Hitlerbewind, staat afgebeeld, een
van de bekroonden in de wedstrijd
om de koninklijke subsidie voor de
vrije schilderkunst 1974 te zijn gewor
den.
Bij ons artikel van de tentoonstelling
van de ingezonden werken in het
Rijksmuseum Twente te Enschede,
plaatsten wij een afbeelding van dit
schilderij. Enkele lezers maakten er
ons op attent dat dit een getrouwe
kopie is van een foto die in het
weekblad De Spiegel van 20 januari
1968 stond afgedrukt. Uit de brief die
ds. G. C. Tromp uit Amsterdam ons
n.a.v. onze publikatie schreef, nemen
wij het volgende over.
In het Rijksmuseum Twente te En
schede hangen schilderijen te kijk,
die in 1974 zijn ingezonden in het
kader van de koninklijke subsidie
voor de vrije sohilderkunst, zo lezen
we ln Trooiw van woensdag 29 mei. U
reproduceerde een van de bekroonde
exemplaren 'Laat in de middag in',
van Burgert Konijnendijk, en u
schreef daarbij: 'Ze (de drie ingezon
den schilderijen van de heer K.) zijn
met fotografische precisie geschilderd.
Een keurig nette man en vrouw. Moet
dat samen naar Den Bosch toe, naar
een concert, naar een partijtje of wat
dan ook? In elk geval is het een
gewone banale situatie. Maar wat stelt
dat golfballetje op elk van de drie
schilderijen vcor? Heeft dat dan toch
een diepere achtergrond?' Die diepere
achtergrond is er inderdaad. Wie die
keurig netre man en die keurig nette
vrouw die wellicht samen naar Den
Bosch gaan, zijn, behoeft voor nie
mand een raadsel te zijn. Dat het met
fotografische preciesheid geschilderd
is klopt. De keurig nette man is
Joseph Goebbels en de vrouw is een
vriendinnetje van hem.
De koninklijke subsidie ls in handen
gekomen van iemand die doodgewoon
een schilderij van Goebbels maakte
door een foto van deze oorlogsmisda
diger zo getrouw mogelijk te kopiëren.
U vindt deze foto paginagroot in de
Spiegel van 20 jan. 1968 bij een
artikel over Goebbels dat getiteld was:
'Ik smacht naar een lief vrouwtje',
een zinsnede die volgens de schrijver
herhaaldelijk in het dagboek van
Goebbels uit zijn studententijd voor
kwam.
Uw verslaggever schreef: Moet dat
samen naar Den Bosch toe? De loop
der historie is anders geweest, maar
was niet uitgesloten geweest dat
Goebbels en zijn vriendin samen in
Breda zouden gekomen zijn. Niemand
kan de jury kwalijk nemen dat ze de
schilderwerkies bekroond heeft ze
kon kon niet weten waar ze mee te
doen had, maar de vraag komt wel
op; Moet iemand die de euvele moed
had met beeltenis van de oorlogsmis
dadiger Goebbels naar een koninklijke
subsidie te dingen, deze belediging
gehonoreerd krijgen met ƒ2500.-.
Burgert Konijnendijk gaf ons hierep
het volgende commentaar:
Burgert Konijnendijk zat er kennelijk
mee in toen we hem op de hoogte
stelden van de reacties op zijn be
kroonde schilderij 'Laat in de middag
3', want, zei hij, het heeft helemaal
niks met provocatie of symboliek in
welke zin dan ook te maken. Het ging
gewoon om die foto, die ik eens
tegenkwam bij het doorbladeren van
oude tijdschriften. Daar haalde ik
vaak mijn onderwerpen uit. Er was
voor mij iets interessants in de op
bouw, er gebeurde iets met schadu
wen, er waren lijnen en vlakken die
ik schilderkunstig kon gebruiken. Dat
alleen was voor mij belangrijk'.
'Ik herinner me niet eens meer het
verhaal dat bij de foto hoorde. Trou
wens, die figuur die dus uiterlijk
helemaal Goebbels niet meer is, komt
op meerdere van mijn schilderijen,
ook op de tentoonstelling, vcor. Soms
bijna abstract gebruikt.
De man zelf ik heb de oorlog niet
meegemaakt, ik ben 27 zegt me
weinig of niets. Ik begrijp achteraf de
reactie wel maar toen ik het schilde
rij maakte heb ik daar totaal niet aan
gedacht. Dat bewijst ook de titel wel.
Het bijna bizarre allerdaagse van de
situatie, de statische sfeer van de foto
intrigeerde me, die paste volkomen
bij de manier waarop ik toen werkte.
Daarom alleen heb ik hem gebruikt'.
I)e foto uit De Spiegel van 20 januari 1968
Mannen zijn op het ogenblik troef in de Amerikaanse film, vrou
wen moeten genoegen nemen met bijrolletjes. In 1934 waren van
de tien sterren die het hoogst genoteerd stonden omdat zij het
meeste geld in het laadje brachten zes vrouwen, in 1964 drie. nu
nog maar éénBarbra Streisand.
Mannen (brute politiemannen en
gangsters, tragische sporthelden en
spelers, eenzame strijders en zwer
vers) geven als nooit tevoren triomfe
rend de toon aan. Communicatie
schijnt alleen met andere mannen
mogelijk, vrouwen zijn of getikt of
prostituée.
Naast de eenling-films met acteurs als
Clint Eastwood en Charles Bronson
zijn er de laatste tijd films in de
mode gekomen, waarin een hele clan
mannen de hoofdrol speelt. Dat zijn
voornamelijk Maffia-films, maar ook
in gangster- en politiefilms wordt het
voorbeeld van 'De Peetvader' gevolgd.
En dan zijn er nog de films met twee
mannen, die in de plaats zijn geko
men van het oude, romantische hete-
rosexuele drcompaar van Hollywood.
Dat is eigenlijk al begonnen met
'Easy Rider', de laatste succesfilms in
dit genre zijn 'Scarecrow' met Al
Paoino en Gene Hackman, 'Papilion'
met Steve McQueen en Dustin Hof
fman, en 'The Sting' met Paul New
man en Robert Redford.
Op het genre valt wel het een en
ander aan te merken: het is geboren
uit de lust naar geld, die alleen kan
worden gestild door tegemoet te ko
men aan de lust naar geweld. Maar
daarmee wil niet gezegd zijn, dat het
nooit eens iets goeds kan opleveren.
'The last detail', waarin we en passant
kennismaken met een nieuwe variant
van de mannenfilm (een trio speelt
de hoofdrol) is zeker niet slecht. Ook
niet gewelddadig.
De drie mannen waar het allemaal
om draait ziin twee oudere mariniers
(Jack Nicholson en Otis Young), die
een jonge zeeman (Randy Quaid)
naar de gevangenis moeten brengen.
De jongen is achttien jaar, hij is voor
een klein vergrijp tot zes jaar veroor
deeld, de mannen hebben medelijden
met hem en willen hem tijdens de
reis, dwars dcor Amerika per trein en
bus, nog iets van het leven laten
proeven. Ze willen hem ook wat spirit
bijbrengen, die zal hij in de gevange
nis nodig hebben, maar als hij die
spirit toont door de benen te nemen
stampen ze hem wel mooi de grond
in.
Enfin, ze leveren hem af en krijgen
van de dienstdoende officier nog een
uitbrander omdat hij niet ongeschon
den is. Ze zijn door die reis een stuk
droeviger geworden, hun wereld is
niet meer heel, ze zijn niet meer zo
tevreden met hun baantje en met
zichzelf. Tot enige actie gaan ze niet
over, alles blijft zoals het was, het
sociale protest is gedempt.
'The last detail' laat de toeschouwer
een Amerika zien, dat de luxe-toerist
niet, maar de geregelde bioscoopbe
zoeker wel kent: het Amerika van de
snackbars en de miezerige hotelletjes,
aangestraald door koud neon- en
sneeuwlicht. Regisseur Hal Ashby
heeft deze sfeer uitstekend weten
over te brengen, de halfslachtige ka
meraadschap tussen de drie mannen
wordt er mede door bepaald.
Jack Nicholson heeft voor zijn rol als
de handige Buddusky, een van de
bewakers, in Cannes de grote prijs
gekregen. Het is dan ook met recht
een glansrol, zeer spectaculair, zeer
extravert. Knap hoor, maar Randy
Quaid als de verlegen, sukkelige, on
gelukkige jongen is mij veel langer
bijgebleven.
W. Wielek-Berg
Amsterdam-Rcmbrandl-
pleintheater, 18 jr.
Alfa Romeo presenteert deze
maand de tweede voorjaarspri
meur van de carrossier Giorgio
Giugiaro. Dat is na de kleine
allemans-VW golf een fraaie
en exclusieve Aifetta GT. Deze
nieuwe coupé-variant van de in
1972 gelanceerde Aifetta heeft
grote allure. Dit komt tot uiting
in de fraaie vorm, de perfecte
combinatie van wegligging en
een overrompelende motorische
souplesse.
Alfa Romeo stelt dat een werkelijk
veilige auto een wagen is, die ook
met de tegenwoordige snelheidslimie
ten nog voldoende kracht in reserve
heeft In Italië geldt een limiet van
100 km. per uur buiten de 120 op
de autostrada's maar bij de testrit
ten benoorden Rome kneep de Itali
aanse politie een oogje dicht om de
internationale pers kans te geven het
temperament van de Aifetta GT te
'proeven'. Daarbij bleek de wegligging
briljant. Een De Dion-achteras on een
uitstekende gewichtsverdeling
doordat bij elke Aifetta de versnel
lingsbak direct voor ae achteras ligt
en dan nog de gunstige carrosserie-
vorm van de GT maken het rijden
daarmee tot een waar genoegen.
Het ontwerp van dè Aifetta GT gaat
uit van een elips, die de basis vormt
van al Alfa's coupé-modellen. Giugia
ro heeft samen met de constructeurs
van het merk uit Milaan een smaak
vol koetswerk getekend, dat zowel
hoge aërodynamische kwaliteiten als
uiteraard met de cardan tunnel
een redelijk ruim interieur biedt. Bij
zonder hierin zijn de vele verstehno-
gelijkheden van de voorstoelen; te
vens in hoogterichting, waarbij men
echter al ras met het hoofd tegen het
dak komt te zitten. Het houten stuur
wiel is eveneens verstelbaar, doch in
tegenstelling tot de Aifetta Sedan 4 in
plaats van 8 cm. Dat komt door de
lage glooiende voorruit.
VEER- EN ZITCOMFORT
Veer- en zitcomfort staan op hoog
peil. De meegevende gordels dragen
bij tot het comfort. De bagageruimte,
die voor een coupé vrij groot is,
wordt toegankelijk door de achterklep
via een pneumatisch mechanisme te
openen.
De Aifetta GT is, met een prijs die
wel boven de 20 mille zal uitkomen,
uiteraard een zeer compleet model:
schijfremmen rondom, rem bekrachti
ging, achtermrtverwarming, enzo
voorts. Het benzineverbruik zal circa
1 op 10 bedragen, waarbij de vijfde
versnelling 15 procent bespaart ten
opzichte van de vierde, gemeten bij
120 km per uur. Alfa Romeo Neder
land b.v. te Amsterdam ontvangt de
eerste Aifetta GTs waarschijnlijk nog
deze zomer.
Brithish Leyland pleit voor lage
re bumpers dan tot nu toe in de
automobielindustrie als norm
gelden. De bumperhoogte zou, om
te voorkomen, dat kinderen onder
de auto rollen wanneer ze wor
den aangereden, verlaagd moeten
word envan 45 naar 30 cm.
British Leyland heeft een systeem
ontwikkeld om voetgangers op de mo
torkap van een auto op te vangen,
indien zij aangereden worden. Behal
ve de vorm en het materiaal van de
motorkap is daarbij de bumperhoogte
een vitaal uitgangspunt. De bumper
moet ook een kind onder de knie
raken, wil het niet overreden worden,
aldus de ingenieurs van bet Engelse
Zo vangt British Leyland's bumper (rechts) de kleine voetganger
op, doordat die bumper lager geplaatst is dan een normale bumper
(links).
autoconcern.
Zij hebben in de bumper een sensor
ingebouwd, die een opvangsysteem «p
de motorkap in werking stelt, zodat
een eventueel aangereden voetganger
ook niet meer van de motorkap kan
afrollen en daardoor alsnog onder de
auto terechtkomt. Het systeem wordt
volgende week gepresenteerd op een
tentoonstelling van veiligheidsauto's
in Londen, waarvan wij in de komen
de Autobiografie verslag zullen doen.
Het actuele belang van lage aan-
schaffings- en onderhoudskosten,
samen met een gering benzine
verbruik. heeft de Seat-fabriek te
Barcelona aangespoord tot het
ontwerp van de 850 cc Fiat 133 E.
Het is het eerste model in de
Fiat-serie dat in Spanje gecon
strueerd werd, zij het wel uit
gaande van de oude Fiat 850 met
motor achterin en de moderne
vorm van de Fiat 127, die voor
wielaandrijving heeft.
De 1800 cc Aifetta GT is een auto
voor fijnproevers. Op het dashboard
bevindt zich onder het stuur, recht
voor de rijder, de toerenteller, die in
vier versnellingen vlot bij de 6000
omwentelingen per minuut te bren
gen is. Maar er is ook een vijfde
versnelling, waarmee de 122 DIN-pk-
motor zeer zuinig araadt. Bij 3000
toeren wijst de snelheidsmeter in de
'vijf al 110 kilometer per uur
ongeveer 100 echte kilometers aan,
tegen zo'n 4000 in de 'vier'. De motor
wordt in de vijfde versnelling dus
maar gering belast. Schakelt men dan
terug dan blijkt de acceleratie nog
excellent. Het is een motor om te
'bespelen'.
KRACHT IN RESERVE
De compacte 4.19 meter lange en sportieve Aifetta GT sluit
goed aan bij het prestige van het merk Alfa Romeo èn bij de actuele
tendens naar een zuinig brandstofverbruik.
De piaatsuig van de motor achterin
maakt de bouw van de Fiat 133 E
(voor Espagna) goedkoop, maar bergt
per definitie het nadeel van zijwind-
gevoeligheid in zich. Dit viel alleen
niet te merken bij de testritten op
het windstille Middellandse Zee-eiland
Ibiza, waar het verkeersbeeld evenmin
om felle acceleratie vraagt. Het ver
mogen van de 'Seat 133', zoals de
constructeurs met Spaanse trots zeg
gen, is met 34 of 37 DIN-pk duidelijk
aan de laige kant. De 34 pk komt
voort uit een motorversie, welke met
normaalbenzine genoegen neemt; de
37 pk uit dezelfde 850 cc met een
hogere compressieverhouding, waar
voor suj>er nodig is. Het benzinever
bruik is in beide gevallen gemakke
lijk tot 1 op 15 te beperken.
COMFORT
Het comfort en de wegligging van het
slechts 3.45 meter lange nieuwe twee-
deurs-model van de Seat blijken alles
zins acceptabel, mede dank zij de
onafhankelijke ophanging van de vier
wielen. De stoelen hebben een com
fortabele vorm; de ruimte is voor zo'n
'mini' niet onaardig. De 133 kan dan
ook volgens de fabriek dienst doen als
kleine gezinsauto of als tweede wa
gen, in welke bedde gevallen de auto
kosten dit jaar zoveel zwaarder tellen.
De nieuwe Seat 133 alias Fiat 133 E met de beproefde 850 cc-motor.
Het model blijkt een waardige opvolger van de Fiat 600, die nu ook
in Spanje uit produktie genomen is.
De officiële topsnelheden zijn voor de
34 en 37 pk resp. 120 en 125 km. per
uur, voldoende voor ritten buiten Ne
derland. En ook voldoende voor trom-
melremmen rondom. Hoewel qua
vormgeving niet volstrekt origineel is
het uiterlijk van de nieuwe wagen
attractief. De combinatie van de mo
derne carrosserievorm met de oude
bouwwijze van motor achterin is een
vondst. De Seat-fabriek heeft ervaring
met motoren achterin; de 600 en 850
Fiat zijn reeds als 'E' in Nederland
verkocht; in Spanje is bovendien nog
een vierdeurs 850 op de weg.
EXTRA OPGEVOERD
De Seat 133 is deze maand te Barcelo
na in produktie genomen. De hier in
1953 opgerichte fabriek Sociedad Es-
panola de Automóviles de Turismo
heeft dit voorjaar zijn twee en een
half miljoenste licentie-Fiat vervaar
digd. Seat is thans de grootste parti
culiere onderneming van Spanje
met een Italiaanse Fiat-deelneming
van 36 procent en maakte vorig
jaar 360.000 auto's. Daarmee is de
fabriek de achtste ir de Europese
auto-industrie. Voor 1977 is een pro
duktie van 600.000 eenheden gepland.
Dit betekent tevens dat de export zal
worden opgevoerd.
Vandaar ook de introduktie van de
133, die importeur Leonard Lang bv.
komend najaar in Nederland ver
wacht De prijs zal rond de 6.500
uitkomen.
liilMHg
Het schilderij dat bekroond werd met een toekenning van de konink
lijke subsidie voor de vrije schilderkunst.
