Ds. D. A. van den Bosch werd,
ondanks zichzelf, een held
t
Eerste Nederlandse predikant, dië
slachtoffer werd van de bezetting
4
Portret in nieuwe
deel van dr. L. de Jong
Herderlijk
schrijven
Portugese
bisschoppen
Evangelisten
bezig met
de prediking
Vandaag
Conferenties
lllSlllali
Trouw
Kwartet
Nieuwe boeket
TROUW/KWARTET DONDERDAG 9 MEI 1974
KERK
3d tievpaittcjen. I'S Odt. ij*»'
Van een onzer redacteuren
De aardigste hoofdstukken uit De Jongs geschiedenis van de tweede wereld
oorlog het is al eerder in deze krant geschreven zijn de geschreven por
tretten die hij door het hele werk heenstrooit.
In de zojuist verschenen tweede helft van deel 5 geeft hij bijvoorbeeld zo'n
beeld van ds. D. A. van den Bosch, hervormd predikant en geliefd kanselrede
naar in Den Haag, die (ondanks zichzelf moet men eigenlijk zeggen) een
held werd.
Ds. Van den Bosch werd de eerste
Nederlandse predikant die slachtoffer
werd van de bezetting en daarom
koos De Jong juist hem voor zo'n ge
schreven portret.
'Zeker", schrijft dr. De Jong, 'de ker
ken zijn in ons land (in Polen ging
het geheel anders toe) niet in sterke
mate vervolgd, althans niet in die ma
te die de machthebbers mogelijk was,
maar de vervolging ten dode werd
niet uit beginsel nagelaten doch om
opportuniteitsredenen; zij was uitge
steld, meer niet. Met name tijdens de
ooriog kon Hitier zich in Duitsland
en de overige niet-Slavische landen
niet de luxe veroorloven van zulk een
vervolging waar hij, profeet en
symbool van een nieuwe religie, ei
genlijk naar dorstte. Een week na de
inval in Polen ging al een bevel naar
de SS in Duitsland, waarin stond dat
de Ftlhrer iedere actie tegen de ka
tholieke en protestantse kerken 'voor
de duur van de oorlog verboden' had.
Men lette op die woorden: 'voor de
duur van de oorlog*. In Speers aanwe
zigheid zei Hitier later: "Wanneer ik
eenmaal met de andere kwestie afge
daan heb, zal ik met de kerk afreke
nen. Horen en zien zal haar vergaan.'
De Jong beschrijft in het hoofdstuk
'Van kerken en kunstenaars' hoe zich
in het begin van de jaren allerlei
wonderlijke theorieën ontwikkelden
o.a. waarin Hitier werd geïdentifi
ceerd met het beest uit de Openbarin
gen van Johannes (want als men de
letter A van ons alfabet stelde op 100,
de B. op 101 enzovoort, dan was de
som van de letters h-i-t-l-e-r 666 het
getal dat in de Bijbel aan het beest
werd gegeven.
BIJGELOOF
De Jong schrijft danc 'Een bekende
protestantse uitgeverij ergerde zich
aan dit bijgeloof dat in de zomer van
'40 hand over hand toenam. Zij wilde
een degelijk maar populair geschre
ven boekje laten verschijnen waarin
tegen dit misbruiken van Bijbeltek
sten gewaarschuwd werd. Zij nam
daartoe contact op met een hervorm
de predikant in Den Haag, ds. D. A.
van den Bosch, van wie reeds enkele
bundels preken in druk verschenen
waren. Van den Bosch was in protes
tantse kringen landelijk nogal bekend.
Hij stond eerst in de Haarlemmer
meer en in Groningen, maar had in
1916 een-en-dertig jaar oud, een be
roep naar Den Haag aanvaard Hij was
daar met zijn simpele, directe predi
king, rijk aan beelden die zijn gehoor
onmiddellijk aanspraken, een gevierd
predikant geworden. Talloze malen
was hij ook tot ver buiten Den Haag
als spreker opgetreden. Protestanten
kenden hem mede uit de radio, want
van den Bosch was een van de vaste
sprekers van de NCRV: hij was ook
haar vice-voorzitter.
Het verzoek van de uitgeverij sprak
hem aan. Hij had een vlotte pen. Be
gin november kwam zijn boekje van
de pers. De uitgever had er een fel
rode kaft om gedaan en daarop stond
in zwarte opdruk: 666, het getal eens
mensen. De intrigerende titel lokte
veel kopers aan, de exemplaren vlo
gen weg. 'Tot een nieuwe dwaasheid'
zo las men op pagina 97, 'is men in
verband met dit geval gekomen in onze
dagen: vlijtige puzzelaars, hier of in het
buitenland ik weet niet waar de oor
sprong ligt van dat geknutsel, heb
ben. de naam van de Rijkskanselier
van Duitsland er bij betrokken. Hoe
onzinnig deze goochelarij met Bijbel
teksten is, is zonder enige moeite aan
te tonen. Johannes zal toch zeker niet
met de getalwaarde van het Duitse,
Franse, Engelse, of Hollandse alfabet
gerekend hebben. Hoe willekeurig
is het uitgangspunt om die nummei
ring te laten aanvangen met 100.
Op deze wijze zijn verscheidene na
men in dit getal te ontdekken.En
wie de moeite zou nemen, het adres
boek van Den Haag of van welke stad
Ds. D. A. van den Bosch
ook, op te slaan, zou zeker een reeks
van namen van zes letters vinden die
bij optelling der letters op deze wijze.
666 zouden opleveren.'
ARRESTATIE
Op 11 december '40 enkele weken na
de verschijning van dit boekje, wordt
ds. Van den Bosch gearresteerd. Men
brengt hem naar de cellenbarakken in
Scheveningen en sluit hem op. Wat
heeft hij misdaan? Hij is een man
van gematigde opvattingen die in po
litiek opzicht nooit op de voorgrond
trad. Hij is trouw aan Oranje. Hij
werd in Duitsland tijdens een bezoek
in '36 diep geschokt door de Joden
vervolging en heeft daar in zijn pre
ken wel eens over gesproken. Die
staan gesignaleerd bij het Reichssi-
cherheitshauptamt in Berlijn maar
hetzelfde geldt voor de uitlatingen
van zoveel anderen die met rust gela
ten zijn! Langzaam daagt het de een
zame man in zijn cel dat hij van zijn
vrouw, die hartpatiënte is, van zijn
drie kinderen en van zijn gemeente
gescheiden is, louter op grond van die
ene passage over 'de Rijkskanselier
van Duitsland': 'hij zou voedsel gege
ven hebben aan het denkbeeld dat
Hitier 'het Beest* is. Zeker, dat heeft
hij op pagina 97 wel 'onzinnig' ge
noemd, maar twee pagina's verder
staat dat 'het Beest' 'nooit, nooit* de
overwinning bevechten zal en 'dat die
Antichrist in de laatste tijd tot volle
ontwikkeling komt, en daarmee tot
overgeven dat ik hier nooit weer uit
komen zal. Bidt jullie toch voor me.
want ik ben zo moe. Alle beloften uit
de Bijbel staan zo ver weg.
Ileb toch medelijden met mijn ang
sten. O God help me!!.
O, bidt voor me, dat ik dapper mag
sten-en.
Lievelingen, ik groet jullie uit m'n
nood.Ik zie geen enkel lichtpunt
meer.
En o, o dat nu zo mijn werk eindigen
moet.
O, lieve vrouw en kinderen, God luis
tert niet meer naar me. Wil jullie
voor me bidden.Vergeet je vader
toch niet.'
INNERLIJKE RUST
Dag na dag, week na week verstrijkt.
Hij blijft gevangen. Eens in de drie
weken bezoek tien minuten ('O,
God hou me toch vast.Twee maan
den! Wat willen ze toch van me en
met me.) Langzaam, langzaam her
wint hij zijn innerlijke rust, leert hij
in een geloofsstrijd die hem door de
diepste vertwijfeling voert, het onaan
vaardbare aanvaarden ('Ik heb dertig
mooie jaren gehad; die ik te weinig
dankbaar genoten heb. Nu zegt God:
't is uit. En Hij is de rechtvaardige.'),
maar het is juni voor hem die woor
den uit de pen vloeien. Een goede
maand! Hij wordt uit de kwellende
eenzaamheid verlost, hij krijgt werk
in de bibliotheek van de Cellenbarak
ken. (Later wordt hij overgebracht
naar het concentratiekamp Amers
foort).
De groep die van Den Bosch uit de
Cellenbarakken voorgegaan is, vangt
hem in het kamp op, bewerkstelligt
dat hij, de nu zeven-en-vijftigjarige,
niet in een ploeg voor zwaar werk be
landt maar helper wordt in een van
de barakken. Bouwvakarbeiders, later
mannen van de PTT die bij de inrich
ting van het kamp ingeschakeld zijn.
zorgen er voor dat zijn clandestiene
brieven zijn vrouw en kinderen blij
ven bereiken:
'We moeten opstaan half zeven, was
sen in een groot lokaal buiten, dan
komt de koffie en we eten brood...
Cantine gaf deze week vis.en twee
maal deze week ieder zes appelen. Te
lezen is hier niets. Maar 'k heb Bij
beltje en Gezangboek. Om twaalf uur
weer brood eten en 's avonds onge
veer zes uur middageten, niet veel
zaaks. Na 't ontbijt aantreden op 't
grote open terrein. Dan ga ik evenals
allen op klompen met de politiemuts
op in een lange, cavalleriejas met
mijn blok van 350 man in de houding
staan. Duitse commando's. In de hou
ding, de voorste rij telt af, 'ogen
links' (dus hoofd naar links draaien),
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor: NZ. Voor
burgwal 280, Postbus
859, A'dam. Telefoon
020-22 03 83. Postgiro:
26 92 74. Bank: Ned.
Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem giro
X 500.
volle openbaring van zijn vreselijk ka
rakter.' Dat laatste mag dan een citaat
zijn uit een al meer dan vijftien jaar
oud theologisch werk maar het beves
tigt de conclusie van de Sicherheit-
spolizei: 'Belediging van de Führer.'
GESMOKKELD
Er volgen enkele verhoren en via een
bewaker, later via een verpleger, die
beiden 'goed' zijn, kan van den Bosch
zijn vrouw en kinderen in gesmokkel
de brieven doen weten hoe het er met
hem voorstaat. Hij is in die verhoren
eerlijk geweest.
'Toen weer over mijn boek. Daar zijn
ze wel woedend over. Ze willen met
alle geweld, dat ik er politieke bedoe
lingen mee heb gehad. Heb ik sterk
ontkend... Hoe ik over het nationaal-
socialisme dacht. Ik heb gezegd dat ik
te weinig studie heb gemaakt van 't
Duitse om een gefundeerd oordeel te
geven, maar dat ik meende dat wij 't
Hollandse niet nodig hadden om hier
gelukkig te zijn.Wat ik dacht van
het Oranjehuis. Ik heb gezegd: dat wij
dat liefhebben.Wat ik hoopte voor
de toekomst. Antwoord: Nederland
weer een vrij volk onder Oranje.
De Joden, 'k Heb gezegd dat ik de Jo
den om Christus' wil waardeerde al
zag lk wel hun slechte eigenschappen;
Jezus ook een Jood. Zij: neen. Vele
professoren in Duitsland zeggen Jezus
was Ariër. Ik: onmogelijk voor wie de
Bijbel laat spreken.
Dag, dit alles in grote haast Blijf
voor mij bidden. Dag vele kussen,
't Beste met Jullie'
Dan komt de wanhoop. Hij is er in
nerlijk volstrekt zeker van dat in de
week van 1 op 8 februari vrijgelaten
zal worden (alles is immers opgehel
derd!) en 't is zaterdajr en nóg zit
hij in de cel:
'ik hen volkomen verslagen en durf
op dc zaterdag niet meer hopen.
Trouwens op geen enkele dag. Nu
blijkt dat ik overgeleverd ben aan de
meest onbeperkte willekeur.
Er is niets meer te hopen en te ver
wachten. O, wat heb ik met God ge
worsteld, maar ik kan het nog niet
'mutsen af', met één slag alle mutsen
afzetten, dan sta je soms vijf of tien
minuten in je kaalgeschoren hoofd.
Dan 'ogen vooruit', alle hoofden zwen
ken, 'mutsen op!', met één slag op je
hoofd, net naar 't valt. 'Herstellen',
d.w.z. je muts recht zetten. 'AT, met
een klap Je handen weer omlaag. Dat
'n paar maal herhaald en dan inruk-
en. Ieder naar zijn werk. De behan
deling is zeer slecht, stompen, trap
pen, slaan, 'n Paar lopen met een
zweep en ranselen er op los. Sommi
gen o.a. burgemeesters en geestelijken
en joden worden beestachtig behan
deld. 't Zijn duivels.
Dat liefste, dag, je innig liefhebbende
man. 'k Hoop dat je 't lezen kunt. Ik
schrijf zittend op het bovenste bed.
Er zijn er drie boven elkaar. Dag,
God sterke jullie allen. Dag.'
TOT STEUN
Al in de Cellenbarakken is van den
Bosch vanuit zijn werk in de biblio
theek velen tot steun geweest. Zozeer
had hij zijn evenwicht hervonden, dat
rust en blijmoedigheid van hem uit
gingen. Zelf ontleende hij er elke zon
dag kracht aan dc diensten van de ge
vangenispredikant ds. G. Bos. Nu, in
Amersfoort preekt hij weer zelf, aan
vankelijk om de beurt met zijn mede
gevangene, de Rotterdamse predikant
ds. A. R. Rutgers. Het begint er
gens in een kale barak, met tachtig
toehoorders; het worden er honderd
vijftig. De vermagerde, kaalgeknipte
predikant is een bezielde geworden.
Hij heeft een taak: lotgenoten de
troost brengen van het Evangelie.
Men kent hem als een goed en eerlijk
kameraad. Hier is hij niet de gesoig
neerde voorganger die, de toog om en
de bef voor, hoog op de kansel staat
hij is mens onder mensen. Teke
nen van uiterlijke waardigheid zijn er
niet meer. Hij lijdt, als allen. Wat al
len lijden, brengt hij onder woorden,
simpel en direct. Die woorden worden
als gegrift in de geest van zijn toe
hoorders, neen: van zijn kampgemeen
te. Ziet, wat in de Bijbel een ver en
abstract historisch verhaal leek, is
V:'V
joo-ate wc-:-, clsakli do!" ik doc-.-V»nij
Tekening, overgenomen uit 'Dominee D. A. van den Bosch' het boek dat
mevrouw A. M. C. van Lijnden-vai/ den Bosch ter nagedachtenis van haar
vader schreef.
werkelijkheid geworden. Zaterdag 6
december is in een der werkploegen
een dag vol gruwelijke mishandelin
gen. 'Zondag 7 december preekt hij',
aldus later een gevangene, over Han
delingen 8:1: 'En er geschiedde in die
dagen een grote vervolging tegen de
gemeente die te Jeruzalem was. 'Een
preek die ik nooit vergeet en die ik
haast letterlijk kan weergeven.
Toen was er geen oog meer droog,
maar velen zaten te snikken van niet
meer in te houden smart en aandoe
ning.'
Het wordt een barre winter. De ge
vangenen lijden honger. Een dysente-
rie-epidemie breekt uit. Goede medi
sche verzorging ontbreekt. Eind febru
ari wordt van den Bosch ziek. Het
uitgeteerde lichaam kan niet meer
mee. 'Maar hij klaagt nooit en is voor
elke kleine dienst roerend dankbaar.'
Van dag tot dag wordt hij zwakker.
Na enkele weken komt het einde, een
einde op een houten brits en in een
zaamheid. 'Als de mannen op de appèl
plaats in rij en gelid staan aangetre
den, wordt het snel doorgegeven: 'Van
den Bosch is dood.Een van hen
die daar op die gure maart-ochtend
het bericht door de rijen hoort mom
pelen, schrijft later aan de weduwe
van de predikant: 'Mevrouw u zult
het misschien gek vinden en ook niet
geloven, maar ik verzeker u dat wij
in het kamp die morgen meer verlo
ren dan u.'
'De 20ste maart, des morgens om 8
uur, mocht', aldus de fiere overlijdens
advertentie, 'onze lieve Man en Va
der, Dirk Arie van den Bosch, Her
vormd Predikant te 's-Gravenhage,
Ridder in de Orde van Oranje Nassau
de Kruisbanier tot in Gods Handen
dragen.'
Er komen bij de weduwe tegen de
duizend brieven met rouwbeklag bin
nen.'
Uit: dr. L. de Jong 'Het Koninkrijk
der Nederlanden in de tweede wereld
oorlog', deel 5, tweede band een
uitgave van de Staatsuitgeverij cn
Martinus Nijhoff. De prijs van deze
tweede helft is 21 gulden voor de po
pulaire en 63 gulden voor de weten
schappelijke editie.
LISSABON De katholieke bis
schoppen van Portugal geven in
hun eerste herderlijke schrijven
na de val van de regering-Caeta-
no dat de kerkleden vrijelijk hun
politieke taken ter hand kunnen
nemen, zonder te wachten op be
velen en richtlijnen van de kerk
leiding.
De prieabers wordt evenwel geadvi
seerd geen leidende functies in het
politieke leven aan te nemen.
De Portugese bisschoppen hebben se
dert de machtsovername onder gene
raal De Spinola geen enkel commen
taar gegeven. In hun thans gepubli
ceerde herderlijke schrijven verklaren
zij te bidden, dat 'de haat, de wraak
en de rassenstrijd voor altijd over
wonnen mogen zijn'.
De bisschoppen verzekerden hun gelo
vigen, dat zij aan de zijde van het
volk staan en dat zij de hoop, de
vreugde, maar ook het lijden en de
angst van het volk delen. Net zoals
het hele volk aldus de bisschoppen
beleven ook wij de wensen en ver
wachtingen van dit uur voor de op
bouw van een maatschappelijke orde
in waarheid, rechtvaardigheid, liefde
en vrede.
ZEIST De spits van de prediking
is gericht op het hart van de mens.
Daarin komen prediking en evangeli
satie samen. Dat betoogde ds. C. A.
Korevaar uit Rotterdam op de 29e
evangelisatieconferentie van de her
vormde bond voor inwendige zending
op gereformeerde grondslag.
Hij refereerde over de vraag, in hoe
verre de prediking in de gewone
kerkdienst evangelisatorisch gericht
moet (en kan) zijn. In dc praktijk
zijn prediking en evangelisatie uit el
kaar gegroeid. De één richt zich tot
de gemeente, de ander tot de mensen,
de buiten zijn. Van een dominee, die
ze bij elkaar probeert te houden en
dus sterk evangelisatorisch preekt,
wordt al gauw gezegd: dat is weer
zo'n evangelisatiemanrietje. Ds. Kore
vaar kon zich dergelijke kritiek wel
indenken. Een uitweg zag ds. Kore
vaar, als men beseft, dat de prediking
van Gods Woord niet allereerst is ge
richt op het verstand van de mens
(met dogma's of beschouwingen),
maar primair een geweldig appèl is
op ieders hart. In een wereld vol on
zekerheden komt Gods Woord met ge
zag ('zo spreekt de Heere') en stelt de
vraag: 'Hoe staat het met u?', om hem
dan niet terug te werpen op zichzelf,
met al zijn wanhoop, twijfel en onver
schilligheid, maar op de volle rijke
genade van God. Dan is prediking te
gelijk evangelisatie. Het zijn twee
handen van dezelfde God, aldus ds.
Korevaar.
Eerder had ds. Jac. Vermaas uit Hui
zen in zijn openingswoord de evange
lisatiewerkers voorgehouden, dat het
pastoraat in de evangelisatie-arbeid al
leen mogelijk is 'als we zelf het pasto
raat ter harte nemen, dat God aan
ons besteedt' Een goede evangelisati-
werker moet steeds weer door de ver
ootmoediging heen en dicht achter
God aan leven.
Ook de andere onderwerpen van deze
tweedaagse conferentie waren sterk
op de praktijk gericht Drs. J. H. van
de Bank uit Ede vertelde een en an
der over de evangelisatorische kant
van het schoolpastoraat en het pro
gramma "vermeldt verder een voor
dracht van ds. A. Kool uit Utrecht
over het huisbezoek.
Omdat He opkomst op deze jaarlijkse
conferenties minder wordt, overweegt
de leiding, deze volgend jaar op de za
terdag te stellen.
Voor de poes (4)
De poes wordt door de heren Noord
zij en Pijl beschreven als nestrover.
Als muizenvanger geprezen, als jager
op vogels verguisd. Onze katten zijn
getemde roofdieren Cn dat wordt wel
eens vergeten, vooral wat hun voedsel
betreft. Een poes heeft evenzeer als
een hond behoefte aan wat voor hem
natuurlijk voedsel is. Dus vlees of vis
met bruin brood. Krijgen onze poezen
dat voldoende als ze vijf tot zes we
ken oud zijn, dan zullen ze geen nest-
rovers worden. Ik heb dat bij onder
vinding.
De eerste jaren spelen jonge poezen
met alles wat beweegt. Zo heb ik wel
meer dan Cens een vogel uit de bek
van onze poes kunnen redden on
beschadigd, want hij had er geen be
hoeftc aan, het diertje op te eten.
Toen dc poes een jaar of drie oud
was, keek hij in onze tuin niet meer
naar de vogels, al kwamen die ook
dicht in zijn nabijheid.
Amersfoort
Mevr. J. van Leeuwen
Als Goliath
De suggestie van mevrouw Van Leeu
wen om danseressen die levensgevaar
lijke 'arbeid' verrichten, te be
schermen, heeft mijn volle sympathie.
De veiligste methode lijkt mij:
a) ongevaarlijke leeuwen te zoeken,
die geen mens kwaad doen;
b) kleding en uitrusting beschikbaar
te stellen, zoals wijlen Goliath droeg,
toen hij door David werd verslagen.
De Meern
K. Domburg
Talenchaos (3)
Dr. J. E. Schulte verwacht veel van
het Latijn als voertaal bij de EEG.
Die taal is zo levend in theologie,
wijsbegeerte, historie enz. Zou het La
tijn ook zo levend zijn in handel, toe
risme en cultuur? Esperanto is e«*i
kunsttaal. Dat is altijd weer de dood
doener. Uit het schrijven van dhr
Schulte maak ik op dat hij de taal
De redactie behoudt zich het recht
voor haar ter opname in deze rnbriek
toegezonden meningsuitingen verkort
weer te geven. Bij publikatie wordt
met dc naam van de inzender onder
tekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan het secretariaat hoofdre
dactie Trouw/Kwartet, postbus 859.
Amsterdam.
niet kent. Wat zou ik hem graag eens
zien op het congres van Christenespe
rantisten in Hamburg-Langenhorn, de
ze zomer! Hij zou daar christenen ont
moeten uit Amerika, Madagaskar,
Turkije en allerlei Europese landen.
Dén zou hij ervaren hoe levend Espe
ranto is.
Ede
mw R. Vcrduyn
Zestienhoven
Na veel geharrewar is het er nu toch
door: Vliegveld Zestienhoven wordt
opgeknapt. Moeten we nu werkelijk
geloven dat het hier een normale re
paratie betreft? Het komt mij voor
dat hier straks de veelbesproken 5de
baan van Schiphol ligt. Wij, de be
trokkenen in de regio (hoeveel zijn
dat er, zo'n dikke 100.000??), wij wa
ren er een beetje in slaap gesust met
de motie Kernkamp en dachten dat
OMBUDSMAN IS NIET GENOEi
Gisteren hadden we het er over
een ombudsman overbodig zou
ten zijn. Veel moeilijkheden van
sen komen hieruit voort dat hen
noodzakelijke informatie werd
wordt onthouden. Een andere
van de zaak is, dat een ombu<
ook weer onvoldoende is. Zolar„
met elkaar niet gaan leren dat
beetje hulpvaardigheid, een vl<
medeleven met die ander daar
het loket of in de praatstoel w
geen luxe is, maar precies dat is
om het gaat, zal een ombudsi
leen niet helpen. Het is een ki
van mentaliteit. Hoe vaak zie je
sen niet vertwijfeld tegen de
van de achterdeur van een tram
ken. De tram staat stil en het
weinig moeite hem even in te
maar de deur blijft dicht en zij
den veroordeeld om tien mini
een kwartier te wachten, wat
een kwartier later bij die zi<
die dokter die op afspraak wi
precies te laat bij dat kantoor
dat is dan net dicht. Vooral bi
ders van avondtrams hebben er
handje van om bijzonder snel d<
rijden. En onvoldoende uit te
of er mogelijke passagiers zijn. I
kleinigheid misschien, maar meti
zich afvragen waarom in Amstei
een bepaalde bus, midden in de
aangekomen (aan zijn eindpunt), o
dan tien minuten leeg Mij ft staan
wijl de passagiers die de volgende
tegen goed geld willen meemaken,
de hoek in weer en wind staan
wachten. Zij mogen namelijk al)
daar opstappen. Het zijn soms klei
heden die het openbaar vervoer
een hopeloos vervoer maken. Een
budsman zal daar niet veel aan
nen veranderen. Wel een wijzij
van mentaliteit, waarschijnlijk
bovenaf. Daar zal het wel moeten
ginnen. Ook in de kerk kunnen
dingen zich nog voordoen, bijv
bdeld dat iemand een ander
meedeelt dat die ander op zijn pl
zit. Zulke negentiende eeuwse toes
den doen zich overal nog voor. D
voor is een ombudsman niet gen
wel een mentaliteitsverandering
het onderling verkeer.
Keeromme, keerommeGen
meerde evangelisatie-conferentie
Woudschoten van donderdagavond
mei tot zaterdagmiddag 18 mei
de betekenis van het woord beke fc,
over het persoonlijk leven en v
het samenleven. Aanmelden: Eva
satiecentrum, postbus 71, Baam.
Confessionele vereniging. Jaai gs
gadering en conferentie op Woud:
ten, Zeist van dinsdagmiddag 4 ju ,0(
uur tot woensdagmiddag 5 juni 1
Thema: de kerk in nood'. Spre jj0,
prof. dr. G. P. van Itterzon en di na'
de Ru. Opgave en inlichtin;en raa
Edenburg, Silenestraat 28b, Ro |0(
dam; tel. 010-224943.
•rk
M
Zestienhoven wel een aflopende zaak
zou zijn. Nou, daar zullen we dan wel
achter komen. We kunnen weer meer
geluidsoverlast tegemoet gaan zien
d.m.v. zwaardere vliegtuigen en nacht
vluchten.
Bergschcnhoek
A. Huurman
Radio-actief afval
In Trouw/Kwartet van 2 mei schrijft
uw redacteur wetenschappen met dik
ke letters: 'radioactief afval van kern
centrales valt definitief op te bergen'.
Dit klinkt erg geruststellend. Leest
men echter het hele artikel, dan
blijkt dat prof. Goedkoop alleen maar
heeft gezegd dat het technisch moei
lijk is deze gevaarlijke stof veilig op
te bergen. Maar dit zegt nog niets. De
vraag is: zal men het ook doen? Is het
financieel mogelijk? Hebben de men
sen, 'die het moeten uitvoeren vol
doende verantwoordelijkheid.?
Het is algemeen bekend dat het tech
nisch mogelijk is de afvalstoffen van
de industrie in de fabrieken te zuive
ren. Alleen men doet het niet. Het
zou te veel kosten! En zo zitten we
met een steeds verder om zich heen
grijpende milieu vervuiling.
Is het dan aan te nemen dat het plan
van ir. J. Hamstra om radioactief af
val op grote diepte in massieve steen-
zoutformaties op te bergen wèl zal
worden uitgevoerd? Ondanks alle kos
ten? In deze maatschappij die met ui
terst giftige stoffen vaak roekeloos
omspringt. Zullen alle uitvoerenden
konsekwent met pijnlijke nauwkeurig
heid werken? Ook als de methode op
grote schaal wordt toegepast? Overal
en honderden jaren lang?
Bovendien blijkt uit het artikel dat
niet alle deskundigen het met prof.
Goedkoop -"n ir. J. Hamstra eens zijn
over de veiligheid van dit plan.
Laten we ons gezonde versland ge
bruiken, niet onze gemakzucht maar
ons geweten volgen en een halt toe
roepen aan de bouw van kerncentra
les.
Zeist
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen: te Ede: H. Jongerdec
Veenendaal; te Gouderak: T. J.
merbeek te Waarder; te Woudenb it
W. G. J. v.d. Sluys te Moerkapell
Aangenomen: naar Asperen: A
Troost, pred. voor buitenge*
werkzaamheden (jeugdwerk cli111
Heusden) te Doeveren.
Bedankt voor Opheusden: H. v.d. 1 EI
te Bergambacht.
GEREF. KERKEN
Beroepen: te Rijnsburg Ch. C. Si Brg
kamp te Grouw-Irnsum; te Grams
gen: G. Torenbeek te Nieuw-Lekl >k
land. n
GEREF. KERKEN (VRIJG) »rt)
Beroepen: te Neede en te Zutphen sar
de Vries, kand. te Zuidlaren. ag
C1IR. GEREF. KERKEN an
Beroepen: te Middelburg P. van 1
neveld te Leerdam.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: te Hoogvliet J. M. Klc I.
te Woerden.
DOOPSGEZ. GEMEENTEN
Beroepen: te Veenwouden-Zwaag ir
teinde-Buitenpost: L. D. G. K
scheer te Amsterdam-Noord.
F. Wanrooy
Het bloedbad aan de Little Big B lpe
River, door Dee Brown; 9.75; i
Hollandia, Baarn.
Dee Brown doet op romantische
verslag van de laatste mars van de 'J®
ruohte Indianendoder generaal Cu! E
Hij vond de dood op 25 juni 1876 'u
de Little Big Horn-rivier, waar
met zijn cavalerie, geheel tegen 1
verwachtingen in, tegen een o m
macht van Indianen kwam te st Ul'
Custer, die uitgerukt was om de r m
huiden weer eens mores te leren cn
derschatte hier zijn tegenstanden j0-
werd on de pan gehakt Browns a
slag van deze bloedige gebeurtenisi>
vredigt niet helemaal Hij schil*
Custcr cn zijn mannen te veel ai
oorlogshelden, die dapper strijd
ten onder gingen. Daardoor raakt I j]
op de achtergrond, dat het dn
om een onderdrukkingsleger ging, ,.tr
optrok tegen voor hun vrijheid v in,
tende Indianen. Ook met hun o 'M
winning op Custer hebben zij derg
ke overheersing niet kunnen ai'
den. Dat is de diepste tragiek varrn
slag bij de Little Big Horn-ri' |B,
maar daarvan klinkt maar w( v
door in Browns bloemrijke besc J
ving.
