Werkende
jongeren
laten niet
meer met
zich sollen
JEliGOLQDN
flFFIESJES
JEUGDLOON
IS DIEFSTAL
KWJ: WERKEN AAN DE BASIS
Uit de geschiedenis
van de KWJ
Vormingswerk heeft informatie nodig
Informatie over de organisaties
van de werkende jongeren
1. Werkende Jeugd CNV
2. NVV Jongeren-Kontakt
3. KWJ
Gemis van
een goede
documen
tatie
/K WiAiRfTiKT DINSDAG 7 lVLEI 1974
JONGERENKRANT TK21
Van de drie organisaties
Toor werkende jongeren
is de KWJ ongetwijfeld
de meest oorspronkelijke.
En dat niet alleen, omdat
het hoofdkwartier geves
tigd is aan het Oorsprong
park in Utrecht.
De KYVJ is niet de grootste
Tan de drie dat is het
NW-Jongeren-Kontakt,)
en niet de meest beginsel-
vaste (dat is de Werkende
Jeugd van het CNV)
maar wel een erg aktieve,
soms wat eigenzinnige,
in ieder geval zeer oor
spronkelijke en dat kan
zonder overdrijven gezegd
worden de oudste
organisatie van en voor de
werkende jongeren.
Er zijn twee redenen om
de KWJ naar voren te
halen. Allereerst neemt
de KWJ een nogal onaf
hankelijke positie in
tegenover het Nederlands
Katholiek Vakverbond.
Het eigen geluid van de
jongeren wordt hier het
minst beïnvloed door bij
geluiden van de kant van
de grote vakcentrale, die
behalve de jeugd ook nog
andere zorgen aan haar
hoofd heeft. Die onafhan
kelijke opstelling garan
deert een heel directe
manier van aktie voeren.
Weinig formaliteiten en
duidelijke, niet altijd 'haal
bare' eisen. Daar komt
dan bij dat de KWJ de
oudste van de drie is en
haar geschiedenis een
goed beeld geeft van de
wijze waarop werkende
jongeren sinds 1945
voor hun belangen ge
streden hebben. Karakte
ristiek is daarbij vooral
dat de KWJ vooral 'aan
de basis' wil werken: van
uit de bedrijven en de
districten; niet vanuit het
bestuur in Utrecht.
PIm. 1920 In het bisdom
Haarlem wordt de vereni
ging 'De Josefsgezellen op
gericht. De eerste voorlo
per van de K.W.J.
1931 Bisschop Poels richt voor
de overige vier bisdommen
de organisatie 'De Katho
lieke Jonge Werkman' op.
1941 De Josefsgezellen en de
katholieke jonge werkman
nen verdwijnen, omdat zij
niet willen meewerken aan
de plannen van de duitse
bezetter.
1943 Nederlandse en Belgische
priesters besluiten in
Maastricht tot de vorming
van een internationale or
ganisatie van katholieke
arbeidersjeugd.
1945 De Nederlandse bisschop
pen richten het Nationaal
Verbond van i Katholieke
Arbeiders Jeugd (K.A.J.)
op. De Nederlandse K.A.J.
is vanaf het begin lid van
de internationale 'Kajot-
ters'-beweging.
De K.AJ. onderscheidt 'mi
litante', 'aktieve' en 'niet-
DE DIREKTEUR:
DAT VERDOMDE
MINIMUMLOON..
WAAR
MOET IK NOU
MIJN BUNGALOW
VAN BETALEN
aktieve' leden. Het bestuur
is per bisdom georgani
seerd. Doel van de organi
satie is 'onder alle jeugdi
ge arbeiders het verlangen
te wekken naar een nieu
we, christelijke maatschap
pij'. Samen met zuster-or-
ganisaties in andere landen
zet de K.A.J. de aktie-We-
reldwijd op, die Jonge ar
beiders uitzendt naar de
ontwikkelingslanden.
.1947 Uit de 'schoolverlaters-
dagen' ontstaat het vor
mingswerk voor bedrijfs-
jeugd. Volgens artikel 12
van arbeidswet (daterend
van 1919) hebben werken
de jongeren recht op één
dag vorming per week. Dat
was op vrijwillige basis.
Na 1947 ontplooit zich
vooral het katholieke vor
mingswerk. Def Mater Ama-
bilis-instituten voor meis
jes en de Pater-Fortis-scho-
len voor jongens. Het zijn
vooral de ouderen (boven
de 17 jaar) die van deze
gelegenheid gebruik ma
ken. De bedoeling was on
der meer goede huisvaders
en -moeders te vormen.
1950 Proclamatie bij het vijf
jarig bestaan van de
K.A.J.: 'De katholieke ar
beiders jeugd van Neder
land acht het gewenst in
het openbaar aan alle be
voegde instanties haar be
zorgdheid kenbaar te ma
ken over de omstandighe
den, waaronder de arbei
dersjeugd van Nederland
in het bedrijfsleven te
werk gesteld wordt en is'.
Geëist worden onder meer:
verlenging van de leer
plicht, verlenging van de
vakantie voor jeugdigen en
loonvorming voor jeugdi
gen.
1953 In een rapport wordt ge
pleit voor een aparte rege
ling van de 'junioren-sta
tus' in het bedrijf. 'Het
klimaat in het bedrijf mag
geen negatieve, maar moet
een positieve invloed heb-^
ben op de jongere. Het be-'
drijf moet zorgen voor so
ciale en pedagogische bege
leiding*.
JOKAH-
DEZE AFFIESJES ZIJN BIJ ONS TE KOOP VOOR
5 CENT PERSTUK.
1955 Eerste sociaal-economisch
Jeugdcongres van de K.AJ
Er wordt weer gevraagd
om een regeling van de
'rechten en plichten van
de arbeidende jeugd' in
een 'Junioren-statuut'.
1959 Op het tweede congres
constateert voorzitter
Huuib Larosch dat dit jon-
gerenstatuut nog geen stap
dichterbij is. Hij om
schrijft nog eens het doel
van de K.A.J., die in die
hagen nog goed katholiek
is- ons doel is, zegt hij,
een christelijke oordeels
vorming en een daarop af
gestemd handelen. En: 'Ie
dere jonge arbeider heeft
een eigen en onvervangba
re plaats en zending in dit
leven'.
1959 Rede van Cor Kleiter-
lee, lid van de Tweede Ka
mer voor de KVP, en op
het Binnenhof een van de
eerste en vurigste pleitbe
zorgers van de werkende
Jongeren. 'De jonge arbei
der komt er, ondanks alle
zeer loffelijke initiatieven,
in feite nog zeer slecht af.
Wanneer wij de kansen na
gaan, die de jonge stude
renden krijgen op de weg
naar de volwassenheid,
wanneer wij de tientallen
miljoenen zien die jaar
lijks besteed worden (en
dat moet ons verheugen)
aan het voortgezet, middel
baar en hoger onderwijs,
moet men toch wel tot de
ontdekking komen, dat
zulks schril en schrijnend
afsteekt tegen de kansen
en middelen die gegeven
worden aan de arbeiders
jeugd, die evenzeer geroe
pen is om tot een eigen le
vensrijpheid te komen'. Hij
vindt dat' de arbeidsvoor
waarden voor jongeren
aangepast moeten worden
aan hun vorming.
Instemmend met de woor
den van paus Pius XII zegt
Kleisterlee, dat 'de arbei
dersjeugdbeweging in het
plan van de Voorzienigheid
juist op tijd gekomen is
om (deze) vraagstukken op
te lossen'.
1965 De K.A.J. wordt omge
vormd tot Katholieke Wer
kende Jongeren. In de ver
andering van de naam
moet tot uitdrukking ko
men dat de werkende
jeugd sinds 1945 steeds
mondiger is geworden. Ze
zijn meer geëmancipeerd.
De KWJ zal zich nog wel
laten leiden door bisschop
pelijke richtlijnen, maar is
niet meer per bisdom geor
ganiseerd. Er komen 26
districten. Was in 1945 al
gezegd dat de K.A.J. 'niet
van bovenaf bewogen',
maar van onderop moest
werken, nu begint het
werk aan de basis steeds
meer accent te krijgen.
1 nov. 1969 Dag van de wer
kende jongeren. Aanlei
ding: Werkende jongeren
van de avondschool. Zee
zwaluwhof in Schevendngen
krijgen gedaan dat minis
ter Veringa en staatssecre
taris Grosheide van onder
wijs een avond komen pra
ten. Onder de indruk ge
raakt van de achterstand
van de werkende jongeren
in het Nederlandse onder
wijs, beloven zij iets te
doen. Ondertussen doen de
werkende jongeren in Ne
derland het hunne. Alle
akties monden uit in een
demonstratie van tiendui
zend werkende jongeren in
Terug naar de basis
Illustratie uit een jaarverslag van de KWJ
Den Haag op 1 november.
Dan is het precies vijftig
jaar geleden dat het recht
op vorming geregeld werd.
Vijftig jaar lang een dode
letter. De demonstratie
versnelt het beleid van de
overheid. Eerste concrete
resultaat: een dag leer
plicht voor 15- en later ook
16-jarigen. Per 1 augustus
a.s. zelfs twee dagen voor
de 15-jarigen. Dat alles is
mede te danken aan het
gezamenlijk optreden van
Werkende Jeugd, CNV,
Jongeren-Kontakt NW en
KWJ.
1971 De K verdwijnt langzaam
maar zeker uit het ge
zichtsveld. Het maandblad
heet al: WJ, zonder k. De
organisatie zelf houdt nog
wel de K in de naam, maar
veel betekenis heeft het
niet In Utrecht heet het
nu: KWJ, beweging van
werkende Jongeren.
1973 De KWJ neemt steeds
meer afstand van de 'officië
le' vakbondspolitiek. Zelfs
de zwaar bevochten verlen
ging van de gedeeltelijke
leerplicht en de nieuwe op
zet van het onderwijs voor
werkende jongeren worden
bekritiseerd. De akties
richten, zich nu vooral op
invoering van het mini
mum-jeugdloon (dat is op
1 Januari j.L gebeurd), op
invoering van het gewone
minimumloon (voor vol
wassenen) ook voor jonge
ren onder 23 jaar, en op
betaalbare huisvesting
(zelfstandig wonen).
1974 En ook dat alles is niet
tevergeefs, want de KWJ
haalt zelfs de wereldpers.
De International Herald
Tribune bericht: Werkende
jeugd in Nederland wil
meer loon en beter wonen.
En vorming en onder
wijs dan? Ja, dat wil de
KWJ ook nog wel, maar
dan moet dat niet ten kos
te van het loon en de
werkgelegenheid (jeugd
werkloosheid) gaan. En bo
vendien: dat onderwijs
mag dan nog wel wat beter
worden dan het nu is.
De jeugdclubs van het CNV dateren al van voor de oorlog. Wer
kende Jeugd werd opgericht in 1955. Je kunt lid worden van WJ
zonder lid te worden van het CNV. Er zijn 1500 betalende leden,
maar WJ verleent ook service aan anderen, met name aan de
40.000 CNV-leden beneden 25 jaar, die sinds kort automatisch lid
zijn van WJ. De organisatie WJ geeft twee bladen uit: 'De helpen
de hand' voor het kader en 'Jonge handen' voor de leden. Er ver
schijnen ook brochures zoals: 'Van school, wat nu'?. Werkende
Jeugd wil christelijk sociale vorming en verbetering van de so
ciale situatie zonder de tegenstellingen onnodig aan te scherpen.
Adres: Postbus 2475, Utrecht.
Voor de oorlog bestond het jeugdwerk al, maar de beweging kwam
pas goed op gang toen in 1950 de jeugdorganisatie Jonge Strijd
werd opgericht, tegenwoordig: NVV-Jongeren-Kontakt. Jongeren
van het NVV zijn automatisch lid. Van deze 150.000 jongeren is
ongeveer tien procent aktief »n de districten. Het Jongeren-Kon
takt zegt van zichzelf, dat het conflict niet geschuwd wordt bij de
belangenbehartiging. Het kaderblad heet 'Boemerang'. Andere uit
gaven: 'Wij willen wonen' discussie-nota'Jong zijn, bek houden'
documentatie over medezeggenschap), 'De eerste stap' milieu
brochure'De centen van de werkende jongeren' (leerplicht en
loon), 'Jeugdloon weg, begin nu' en 'Pik het niet, werk wat je
mag weigeren als je nog geen 18 bent'. Adres: Plein '40'45, nr. 1,
Amsterdam.
Zie elders op deze pagina voor uitvoerige informatie.
Het blad van de KWJ heet: WJ. Adres: Oorsprongpark 9, Utrecht.
Op een vormingsinstituut voor werkende jongeren is de stencil
machine ongeveer het belangrijkste apparaat. Als er 'n bepaald
onderwerp besproken wordt, en er moet iets op papier staan,
dan wordt er een stencil gemaakt. Voor zover je van 'leren' mag
spreken, kun je zeggen dat het vormingswerk zijn eigen leer
middelen maakt.
Maar eigenlijk ls dat woord
'leermiddelen' wat misleidend.
'Vorming' is iets anders dan
onderwijs. Het vormingswerk
heeft altijd veel moeite ge
daan om duidelijk te maken
dat de instituten geen scholen
zijn. Geen schoolborden,
schriften en leerboeken. Vor
ming is iets ahders.
Maar wat is vorming dan? On
geveer de helft van de tijd
wordt besteed aan keuze-akti-
riteiten. Dat kan van alles
zijn: typen, muziek, dans,
techniek, enz. De andere helft
van de dag (tot nog toe ko
men de cursisten één dag per
week) is voor groepswerk.
Dan ligt het accent op dc vor
ming van je eigen persoon, op
het met elkaar omgaan in de
groep, en op de maatschappe
lijke vorming.
Dat is makkelijk gezegd, maar
hoe vul Je nu zo'n morgentje
vorming? En dan niet één
morgen, maar het hele jaar
door.
Programma
Elk vormingsinstituut maakte
daarvoor zo mogelijk sa
men met de cursisten, maar
vaak lukt dat niet zijn ei
gen programma. Een paar we
ken praten over het werk,
over de arbeidsomstandighe
den, over je loon; een paar
keer over je ouders, over sex,
over vriendschap; er komt
eens iemand van de vakbon
den, van Man-Vrouw-Maat
schappij, van het arbeidsbu
reau; er wordt gepraat over
recreatie, vrije tijd, sport,
geldbesteding. En zo vult het
Jaar zich vanzelf.
Nu zijn er natuurlijk onder
werpen die zich goed laten be
spreken zonder verder materi
aal. Maar vroeg of laat komt
de groep toch op het punt dat
er meer informatie nodig ls.
Waar komt die vandaan?
Het vormingswerk is altijd
een beetje huiverig geweest
voor geschreven documentatie.
Voor je het weet zit je weer
met leerboekjes op schoot, en
daar hebben de werkende jon
geren op school al schoon ge
noeg van gekregen. En dus
werd het veel improvisatie.
Kijken waarmee de cursisten
zelf kwamen aandragen (kran
ten, tijdschriften, wat ze op de
televisie gezien hadden), af en
toe een gastspreker, een sten
cil, en daar bleef het bij.
Improviseren
Dat improviseren had natuur
lijk voordelen. Je kon slechts
uitgaan van de situatie ter
plaatse: de interesse van de
cursisten, de deskundigheden
van de vormingsleiders, de ac
tualiteit. Dat geeft betere aan
knopingspunten voor een ge
sprek, een rollenspel, een pro
ject of wat dan ook.
Maar zo langzamerhand begin
nen de vormingsinstituten
toch wel het gemis van een
goede documentatie te voelen.
Je kunt niet altijd in de ruim
te praten. Je hebt materiaal
nodig om een bepaald onder
werp aan te kaarten, om de
discussie op gang te brengen.
En als een of ander project
eenmaal loopt dan blijkt op
een gegeven moment dat, je
informatie nodig hebt.
Inmiddels is er wel het een
en ander waarvan het vor
mingswerk gebruik kan ma
ken: 'rranten, tijdschriften,
boeken (vooral naslagwerken),
een nieuwsbrief van het NW-
Jongeren-Contact, VPRO-radio-
cassettes, op videotape overge
nomen televisieprogramma's
(bijvoorbeeld van Van Onde
ren van de Vara), IVIO-bro-
chures, L.O.I.-cursussen, films
(over milieu, sex, gastarbei
ders, Amnesty International,
enz.) en nog wel meer.
Omroep-service
Maar is dat genoeg? Kennelijk
nog niet, want in de nieuws
brief voor het vormingswer';
kom je geregeld oproepen te
gen om meer materiaal uit te
wisselen. Regionaal gebeurt
dat al weL Instituten komen
bij elkaar en houden dan een
soort 'programmam arkt'. Er
wordt ook gedacht over een
landelijke programma-service
en over een omroep-service.
De landelijke organisatie vor
mingswerk werkende jongeren
is zich wel bewust van de be
hoefte aan meer materiaal.
Maar tot nog toe is men hogal
huiverig geweest om vanuit
Amersfoort spullen rond te
sturen die goed zouden zijn
voor het hele land. Dat kan
eigenlijk niet Wel werden bij
voorbeeld films aangekocht
die dan een poosje In het land
rouleerden. Maar echte pro
gramma's maken, dat leek in
strijd met het van-onderop-ka
rakter van het vormingswerk.
Thema-mappen
Wat het landelijk centrum in
Amersfoort nu wel doet is
thema-mappen uitgeven. De
eerste ging over arbeidsvoor
waarden en arbeidsomstandig
heden. Behalve veel achter
grond bevat de map tal van
suggesties voor projecten over
onderwerpen als: je werk, ar
beid, CAO (met zelfgemaakt
CAO-ganzenbord), hoe zit je
bedrijf in eikair, enz. Een vol
gende thema-map zal gaan
over beroepen. En het is de
bedoeling dat er nog meer ko
men.
Het ls de vraag of dat alle
maal genoeg is. Zeker wan
neer op 1 augustus de vijftien
jarigen twee dagen per week
onderwijs en vorming krijgen.
Een deel van die uitbreiding
zal wel gebruikt morden voor
echte 'leer-elementen'.
Materiaal
Die elementen zitten er nu
ook wel in (typeles, conversa
tie Engels, cursus electrotech-
niek) maar toch nog heel wei
nig. Maar dan blijft er toch
nog een heel stuk programma
te vullen. Dat kan waarschijn
lijk niet alleen met krante
knipsels en films Het zou geen
kwaad kunnen als toch
eens een landelijk team van
vormingswerkers, filmmensen,
tekstschrijvers, enz. kwam dat
zich wierp zich op het maken
van documentatie-materlaaL
