taurice Duverger
ver Frankrijks
eus
un
morgen
FRANKRIJK
KIEST
NIEUWE
PRESIDENT
1/ALERY
GISCARD
ESTAING
FRANCOIS
MITTERRAND
JACQUES
CHABAN-
DELMAS
)u'wk- vv ia <l». i i-jivl— i. jor 1 j'i i v 14
BUlTJ&NiLAM) T13/K17
Omstreeks dertig miljoen Fransen van 21 jaar en ouder mogen morgen een
nieuwe president kiezen. Er zijn twaalf kandidaten. Maar slechts drie maken een
reële kans: Francois MitterrandValery Giscard d'Estaing en Jacques Chaban-
Oelmas. De overige mededingers hebben hun kandidatuur kunnen gebruiken
om hun opvattingen te verbreiden via de beschikbare radioen tv-zendtijd, ivaar-
toe zij anders geen kans kregen.
J)e kandidaat, die morgen meer dan vijfig procent van de stemmen veroverdis
meteen president. Maar haalt niemand de absolute meerderheid dan volgt op zon
dag 19 mei de tweede ronde tussen de twee kandidaten die de meeste stemmen
in de eerste ronde hebben behaald. Winnaar wordt nu de kandidaat die in de
tweede ronde de meeste stemmen krijgt. Wordt dat Mitterrand, Chaban-Delmas
of Giscard d'Estaing?
0 Wie zijn zij? Wij geven onderaan deze pagina een kort overzicht van elk van
de drie toprivalen.
0 En waarom gaat het eigenlijk? Die vraag beantwoordt Maurice Duverger in
een gesprek met Trouw-redacteur Chris Blankenburgh.
door chris
blankenburgh
SUPERCONCERNS OF EEN
GELEIDE ONTWIKKELING
rice Duverger, 56 jaar, is een der
naamste Franse politicologen en
een der bekendste in het
cnland. Hij is expert op het
ed van moderne theorieën over
tieke partijvorming en als
gleraar verbonden aan de Parijse
ersiteit I, waar hij directeur is
de afdeling voor politieke
tnschappen.
erger komt regelmatig als
mcntator aan het woord in het
ise dagblad Lc Monde. Behalve
zijn gezaghebbende commentaren
bekend geworden door een reeks
en, waarin hij steeds originele en
hankelijke stellingen verdedigde,
eerste boek dat in 1943, in de
Itingstijd, verscheen, werd uit de
ulatie genomen en vernietigd door
ïilitie van de met de Duitsers
iborerende 'regering van Vichy'.
boek behandelde de grondwetten
iFrankrijk en was een frontale
op het bewind van Pétain.
Wgers' jongste boek, La
irehie Républicaine (De
iblikeinse Monarchie), Is even
neel als zijn vorige en is bezig
ïieuwe bestseller te worden,
erger verdedigt er de stelling in
rljwel alle westerse burgerlijke
rlngssystemen een gekozen
urch hebben en in feite evenals
ikrljk leven onder het systeem
de Republikeinse Monarchie,
rice Duverger, die in Angoulême
boren in midden-zuidwest
ikrijk, vlak bij Jarnac waar
i?ois Mitterrand ter wereld kwam,
n een interview dat wij met hem
len in zijn huis, midden in do
|se studentenwijk het Quarticr
i, zijn visie op het zich politiek,
al en economisch veranderende
brijk, dat morgen aan de eerst®
e begint van de
ld entsverkiezing en
Jléry Giscard d'Estaing, met 48-jaar de
ingste presidentskandidaat, houdt de
ransen op de natuurlijke afstand van
e politieke arts-specialist, die zijn dia-
noses over Frankrijk stelt en de kiezers
wraadt traditionele en geen experimen-
ile geneeswijzen te aanvaarden. Giscard,
511 gematigd conservatief en neo-libe-
fcl, is geen man van het volk. Maar als
Btuurder geniet hij groot vertrouwen,
'ij is een koel technocraat, een man
st een fenomenaal brein, die moeite-
•os uit ingewikkelde, rapporten en sta-
stieken citeert. Een man van 'de andere
lort', zo is wel gezegd. Tijdens de cam-
igne is Giscard wat dichter bij de kie
fs gekomen, wat hij in het verleden al
achtte door een trui aan te trekken en
tordeon te gaan spelen,
an Giscard wordt opgemerkt dat hij in
-t pluche is geboren en voor het succes
i de wieg gelegd. Hij komt uit een ge-
ftuneerde adelijke familie, bezit een
ttteel in het Loiregebied en is ge-
ouwd met een telg uit een dynastie
an staalproducenten,
scard d'Estaing is in 1926 in Koblenz
eboren, waar zijn vader inspecteur van
nanciën - op het Franse Hoge Commis-
iriaat van het na dé Eerste Wereldoor-
g bezette deel van Duitsland werkte,
orte tijd voor de geboorte van zijn
"on mocht Giscard sr. zijn naam aanvul-
fn met d'Estaing, om een uitstervende
milietak van de vergetelheid te redden,
e jonge Valéry Giscard d'Estaing benut
in talenten, maar werkt daarbij hard:
'J wordt eerste op de middelbare
fiool, schittert op de Ecole Polytechnl-
Ue en is de beste van de ENA, de hoge-
fiool voor topambtenaren. Hij komt te-
teht op het ministerie van financiën,
ordt adjunct-directeur op het bureau
*n premier Edgar Faure in 1955. In
9a6 gaat Giscard in de politiek. Hij
•int de parlementszetel, die zijn grootva
Frankrijk heeft een periode doorge
maakt van diepgaande economische
veranderingen, die gevolgen heeft
voor het sociale en politieke leven in
uw land. Een deel van de debatten in
de campagne voor de presidentsverkie
zingen is gewijd aan de aanpassing
van de politieke instellingen aan deze
economische, sociale en politieke ver
anderingen. Is de huidige Franse poli
tieke structuur niet meer in staat om
een antwoord te geven op de uitda
ging van het moderne bestaan?
Duverger: 'Wat mij treft in dit ge
vecht om heft presidentsschap is dat
niemand de politieke instellingen wer
kelijk ter discussie stelt. Zowel links,
met haar Gemeenschappelijk Program
ma en Mitterrand als rechts met Gi
scard d'Estaing en Chaban-Delmas, er
kennen het systeem van het kiezen
van de president via rechtstreekse
verkiezingen en erkennen dat de pre
sident grote bevoegdheden bezit. Het
enige verschil is dat zij het wiet volle
dig met elkaar eens zijn over de vol
machten van het parlement om contro
le op de regering uit te oefenen.
Maar ook Giscard en Ohaban-Deflmas
willen dat dat macht van het parle
ment wordt vergroot, hoewel zij er
zich voorheen wiet zo erg druk over
hebben gemaakt. Het is zeer frappant
dat iedereen het bestaande politieke
mechanisme accepteert. Mitterrand
heeft een nieuwe formule geschapen
volgens welke de president de eerste
man dn de staat moet zijn. Maar hij
mag niet de enige zijn, voegt hij er
aan toe. Dat betekent het aanvaarden
van het huidige systeem. En dat is
heel belangrijk omdat deze instellin
gen, die zeer van de instellingen van
de Vierde Republiek (19461958) ver
schillen, modern en doeltreffend zijn
gebleken. Zij stellen de regering in
staat om besluiten te nemen die nodig
zijn an een grote, moderne staat. Ik
geloof dus helemaal niet dat het ver
kiezingsgevecht de instellingen van de
Vijfde Republiek (1958 tot heden) zal
aantasten'.
Er is ook een ontwikkeling geweest
in Frankrijk in de richting van beter
georganiseerde en eensgezinder poli
tieke partijen. Zal dat het politieke
spel niet vergaand wijzigen en is het
er al niet door veranderd?
Duverger: 'Ik geloof dat deze vraag
een andere oproept U moet weten dat
er in Frankrijk tot de dood van presi
dent Pompidou een ontwikkeling aan
de gang was naar een georganiseerd
systeem van partijen. In het bijzonder
omdat rechts, dat traditioneel een
wanordelijk geheel vormde, een gedis
ciplineerde groep werd, waarvan de
(gaullistische) Unie van Democraten
voor de Republiek (UDR), de Onaf
hankelijke Republikeinen (van Gi
scard d'Estaing) en de Unie van het
Centrum deel uitmaakten.
Maar sinds de dood van Pompidou is
men zich gaan afvragen of dit geheel
niet zal gaan uiteenvallen. Het is in
feiite heel treffend dat deze groep
praktisch drie kandidaten biedt: Cha
ban-Delmas, Giscard d'Estaing en Jean
Royer, die zeer verschillende stro
mingen binnen dit geheel vertegen
woordigen. Het probleem is: zal dit
geheel zich weer op een gediscipli
neerde manier gaan scharen achter de
winnaar van de presidentsverkiezin
gen, als dat één van de kandidaten
van de (gaullistische) 'meerderheid'
is? Dat is niet zeker. Maar het is
evenmin onzeker. Ik geloof echter dat
er gedurende een bepaalde tijd inter
ne spanningen zullen zijn in het
kamp van de (gaullistische) 'meerder
heid'.
In feite ïs men er in Frankrijk nooit
werkelijk in geslaagd rechts en het
centrum te organiseren. Rechts en het
centrum vormen een wazig geheel. Zij
hébben zich alleen rond een persoon
lijkheid (de Gaulle, Giscard d'Es
taing, Pompidou) kunnen organiseren.
Het grote verschil in de zestien jaar
diie men met de Gaulle heeft geleefd
is dat het prestige van de GatiUe een
organisatie van rechts heeft gevormd.
En in diezelfde periode^ in 1969, be
gon zdj al uiteen te vallen. Alleen
dankzij de energie van Pompidou
bleef zij nog bestaanT.
De verdeeldheid van rechts staat wel
in schrijnende tegenstelling tot de
eenheid die links thans te zien geeft.
Duverger: Tanks is altijd beter geor
ganiseerd geweest dan rechts in Frank
rijk. Dat is niet nieuw. De socialisti
sche partij heeft echter gedurende
zo'n twintigtal jaren in staat van af
takeling verkeerd. Links in Frankrijk
en in het bijzonder de Parti Socialiste
(PS) is echter bezag zich volop te ver
nieuwen. De oude socialistische par
tij, de SFIO, die zeer verkalkt was, is
nu vervangen door een veel moderne
re en veel dynamischere socialistische
partij, de PS. Als je kijkt naar de fo
to's van het laatste socialistische con
gres, dat Mitterrand tot presidents
kandidaat uitriep, dan zie je al die
jongeren en je ziet de structuur en de
organisatie van een moderne partij.
De socialisten zijn weergekeerd in
Maurice Duverger: sociale veranderingen hebben nog geen on
dragelijke situatie geschapen.
een tamelijk solide en gedisciplineer
de organisatie'.
Gebundeld links socialisten en com
munisten) staat nu tegenover een ver
deeld rechts, maar, zoals u opmerkt,
willen geen van beiden de instellin
gen van de Vijfde Republiek ingrij
pend wijzigen. Op welke punten
speelt zich volgens u dan in wezen
het grote gevecht af?
Duverger: 'Ik geloof dat het gevecht
zich op twee terreinen afspeelt Het is
ten eerste het gevecht over wie de
last zal gaan dragen van de economi
sche, soaiale en publieke veranderin
gen. In het groot genomen zouden
links en Mitterrand de offers op een
meer gelijke wijze willen verdelen en
de werknemers een evenrediger aan
deel geven dn de macht van de staat.
Rechts daarentegen, wil, zoals in de
afgelopen 16 jaar, dat de industriëlen
en de grote commercie, die van de
veranderingen profiteren, ongestoord
door kunnen gaan en dat de arbei
ders hm steunen. Met nuances, zoals
Chaban-Delmas die gevoeliger is voor
sociale opvattingen en Giscard d'Es
taing, die zich daarom ook bekommert
sinds zijn kandidaatsstellingmaar die
zich voorheen weinig heeft ingelaten
met de sociale problemen.
Het tweede terrein, waarop het ge
vecht zich afspeelt, maar dat zeer aan
het oog onttrokken is, gaat over het
probleem van de buitenlandse poli
tiek. Als Giscard d'Estaing gekozen
wordt is het zeer waarschijnlijk dat
wij een Europese politiek te zien krij
gen die niet veel verschilt van die
van Willy Brandt, van Nederland en
van de' rest van West-Europa. Als
Chaban-Delmas of Mitterrand worden
gekozen is er weineg verandering in
de Franse buitenlandse politiek te
verwachten. De hoofdlijnen zullen ge
handhaafd worden zoals het streven
naar onafhankelijkheid jegens de VS
en een zekere nationale autonomie'.
Bij verkiezingscampagnes plegen de
betrokken politici wel voorbij te gaan
aan gevoelige kwesties, die in feite
fundamentele problemen voor het
land zijn. Komt dat ook nu voor in de
presidentscampagne
Duverger: 'Ik geloof dat dit aller
eerst het probleem is van de buiten
landse politiek. Niet alleen wegens de
Europese politiek, maar wegens de
nieuwe houding van de VS jegens Eu
ropa. Het is zichtbaar dat Nixon en
Kissinger willen dat Europa voortaan
wordt gedomineerd door het Ameri
kaanse leiderschap. Dat is heel ver
schillend van het 'partnerschap' dat
president John Kennedy meer dan
twaalf jaar geleden voorstelde. Er is
geen sprake meer van partnerschap.
Dat schept een zeer belangrijk pro
bleem omdat de Amerikaanse pressie
zeer sterk zal zijn.
Het tweede probleem is dat van de
energiecrisis, het probleem van de
grondstoffen, van de aardolie en van
de noodzaak geen energie te verspil
len. Dat gaat de maatschappij een
nieuwe levenswijze opleggen, die tege
lijkertijd maatregelen eist van de
staat Dit probleem zal de nieuwe
Franse regering moeten oplossen. Pre
sident Pompidou heeft bijvoorbeeld
destijds persoonlijk het project bevo
len voor de aanleg van een autosnel
weg op de linkeroever van de Seine.
Hij ging uit van de opvatting dat de
ontwikkeling van de auto zou voort
gaan. Nu is het probleem de vraag
welke plaaits de auto in de toekomst
zal hebben en hoe het energiever
bruik binnen de perken moet worden
gehouden. Dit probleem Zal blijven
bestaan of nu links dan wel rechts
aan de macht komt'.
Frankrijk is na de Tweede Wereld
oorlog snel ontwikkeld van een land-
bouwsamenleving naar een geïndustri
aliseerde maatschappij. Gaat deze ont
wikkeling niet te snel? Zijn de Fran
sen bereid de veranderingen, die de
politici voorstellen, te aanvaarden?
Duverger: 'Dat is een probleem.
Pompidou was zich dit probleem be
wust. Maar op het ogenblik hebben
de veranderingen zich nog niet zo vol
trokken, dat zij ingrijpend zijn voor
bepaalde sociale categorieën. De werk
omstandigheden zijn wel moeilijk en
de kleine middenstanders, de winke
liers, die worden weggedrukt door de
grootwinkelbedrijven bevinden zich
evenals de boeren in een moeilijke si
tuatie. Maar er is in feite geen on
draaglijke situatie.
Er is wel iemand die het verzet tegen
de snelle ontwikkelingen en verande
ringen vertekenwoordigt Dat is de
presidentskandidaat Jean Royer.
Royer is een mengeling van een
Spaanse inquisiteur uit de middeleeu
wen, van de jonge maarschalk Pétain
en van Pierre Poujade. (Poujade ver
overde in 1956 bij de verkiezingen bij
na tien pet van de parlementszetels
als militante voorvechter van de be
langen van de kleide middenstand
CJB). Royer heeft diep in zich iets
van het profiel van Hitier. Hij verte
genwoordigt tamelijk goed het verzet
tegen de nieuwe maatschappij en het
Frankrijk van het verleden, van vijf
tig jaar geleden. Hij komt niet alleen
op voor die kleine middenstand maar
is tegen geboortebeperking geregle
menteerde abortus en vrijheid van ze
den. Maar in feite heeft Royer nog
geen aanzienlijke wervingskracht om
dat de veranderingen in Frankrijk
nog betrekkelijk draaglijk zijn.
De volgende regering, links of rechts,
zal zich echter moeten bezig houden
met het probleem van de kleine mid
denstanders die door de grote super
markten worden bedreigd- Is het trou
wens, menselijke gezien niet belang
wekkend de kleine winkels in stand
te houden? Zou de wereld niet veel
onaangenamer zijn als er alleen maar
grote supermarkten zijn? Dit is in we
zen een probleem dat zich zowel aan
het socialisme als aan het kapitalisme
opdringt'.
Welke kant zal Frankrijk volgens u
opgaan?
Duverger: 'In de huidige wereld
kunnen zich twee typen Frankrijk
ontwikkelen. Of de lijn van de afgelo
pen tien jaar wordt voortgezet, wat
wü zeggen dat de meeste van de grote
Franse ondernemingen over tien tot
vijiftóen jaar multinationale onderne
mingen zullen zijn geworden, even
overheersend als de huidige Ameri-
Of er ontwikkelt zich een ander Frank
rijk van een type van een meer ge
controleerde ontwikkeling. Ik geloof
dat daar de werkelijke keuze ligt tus
sen Mitterrand enerzijds en Chaban-
Delmas en Giscard d'Estaing ander
zijds. Giscard en Chaban verschillen
op het gebied van de binnenlandse
politiek eigenlijk maar weinig van el
kaar. Laten we zeggen dat Giscard
d'Estaing een politiek presenteert van
kapitalistische ontwikkeling en multi
nationale ondernemingen die wat ru
wer is dan wat Chaban-Delmas voor
stelt. Giscard verpakt dat als een goe
de banketbakker in mooi papier met
fraaie linten. Wat Mitterrand aan de
andere kant voorstelt is een andere
weg, die diepgaand verschilt en die
trouwens misschien moeilijker is.
Maar ook aantrekkelijker'.
der had bezet in het parlement, nadat
deze bejaarde politicus is overgehaald
zich niet meer kandidaat te stellen. Gis
card werd parlementslid via 'overerving'
zeggen zijn tegenstanders. In 1959 wordt
Giscard onder de Gaulle staatssecretaris
van financiën en in 1962 de jongste mi
nister van financiën sinds Poincaré (in
1894). Giscard is dan 36 jaar. In 1966 zet
de Gaulle Giscard, op wiens beleid nogal
wat kritiek is gekomen, opzij. Giscard
begint nu zijn periode van voorzichtige
kritiek op de Gaulle, het 'ja maar". 'Met
maren kan je niet regeren' zegt de Gaul
le. 'Met jaknikkers kan je niet discussië
ren en controleren' kaatst Giscard terug.
In 1969 wordt Giscard Pompidou's minis
ter van financiën en economische zaken,
wat hij tot op heden nog is. Giscard had
inmiddels zijn eigen politieke organisatie
van Onafhankelijke Republikeinen, die
met de gaullistische UDR samenwerkte,
hechter georganiseerd en begon te stre
ven naar samenwerking net het cen
trum. 'Een nieuwe meerderheid' in het
parlement is nodig, aldus Giscard. Als
presidentskandidaat is Giscard d'Estaing
in zee gegaan met Jean Lecanuet en zijn
aanhang, die tot voor kort als Mouve
ment Réformateur (hervormers) fel op
positie vanuit het centrum tegen de
gaullisten voerde.
J V
Frangois Mitterrand (57), de kandidaat
van Links, is een man die zich op een af
stand houdt Hij laat zich zeilden tutoye
ren, wordt bijna nooit vertrouwéldjk, en
is daardoor ongrijpbaar. Een gladde,
handige en overambitieuze machtspoliti
cus, die niet vreest trucjes te gebrui
ken en die van liberaal-centrum-rechts
naar het socialisme is overgewipt zeggen
zijn tegenstanders. Mitterrand heeft ech
ter groot politiek talent en algemeen
wordt erkend dat hij de allures heeft
van een capabel staatsman. Versplinterd
links is onder Mitterrand vreer verenigd.
Voor de communisten - altijd nog een
vijfde deel van de Fransen - bestaat er
eindelijk uitzicht op een deelname aan
het politieke en sociale leven na een
ghettobestaan van 27 jaar.
Miterrand is in 1916. in Jarnac, in mid-
den-zuidwest-Frankrijk, geboren. Zijn va
der was stationschef en zijn moeder een
degelijke katholiek die haar kinderen bij
de paters op school stuurde. Evenals zijn
broer Jacques, die nu inspecteur-generaal
van de Franse luchtmacht en chef van
de kernmacht is, ging Francois in Parijs
studeren: rechten, politieke en economi
sche wetenschappen en Franse letteren.
Mitterrand werd in de Tweede Wereldoor
log krijgsgevangen gemaakt, maar ont
snapte bij een derde poging. Hij maakte
onder de schuilnaam 'Morland' naam als
organisator van een inlichtingennetwerk
voor hel verzet. Hij kon slecht met de
Gaulle overweg. Na de oorlog en de eer
ste politieke aftocht van de Gaulle werd
Mitterrand op 30-jarige leeftijd Frarkrijks
jongste minister sinds Napoleon IIT.
Hij was elf keer minister in de elkaar
afwisselende kabinetten van de
Vierde Republiek, die eindigde met de
terugkomst van de Gaulle toen de Alge
rijnse crisis Frankrijk in een burgeroor
log dreigde te storten. Mitterrand had als
minister van koloniër over deze kwestie
gezegd: 'De oorlog is de enige onderhan
deling, want Algerije is Frankrijk'. Mit
terrand verzette zich tegen de Gaulle en
werd daardoor niet herkozen in het par
lement. Maar hij kwam terug. Eerst als
burgemeester van ChSteau-Chinon in
Bourgondië, dan als lid van de Senaat en
tenslotte weer als parlementslid. Maar in
1959 raakte hij betrokken bij het schan
daal van de tuin van het Observatoire.
Er zou in dit Parijse park een aanslag
op hem zijn gepleegd. Maar volgens an
deren heeft Mitterrand deze zelf in scène
gezet om extreem-rechts in diskrediet te
brengen en zichzelf weer in het centrum
van de belangstelling te plaatsen.
Deze affaire, die bijna zijn politieke nek
brak en die nooit helemaal is opgehel
derd, weerhield Mitterrand er niet van
zich weer naar boven te vechten. In 1965
stelde hij zich namens links kandidaat
voor het presidentschap tegenover de
Gaulle. De Gaulle was gedwongen in de
tweede ronde tegen Mitterrand te strijden
en de kandidaat van links haalde in de
finale maar liefst 45 procent van de
stemmen.
Op deze basis werkte de man, die slechts
door weinigen 'Francois' wordt ge
noemd, verder aan de bundeling van
Links. In 1969 werd de nieuwe socialisti
sche partij, de PS opgericht, waarvan
Mitterrand in 1971 de leider werd. Het re
geerakkoord met de communisten werd
gesloten en daarmee de algemene verkie
zingen van begin 1973 bevochten. Links
ging fors vooruit, maar haalde geen abso
lute meerderheid in het parlement. Maar
in 1974 staat Mitterrand opnieuw kandi
daat voor het presidentschap n?mens een
eensgezind links en tegenover een ver
deelde gaullistische coalitie.
Jacques Chaban-Delmas (59) is een poli
ticus-die zich even gemakkelijk tussen het
publiek als op het sportveld beweegt Hij
is vriendelijk, charmant, schijnt uiterlijk
niet te verouderen én is een bekwaam
beoefenaar van tennis en liefhebber van
rugby. In 1945 zat hij eenmaal in het
Franse nationale rugbyteam dat overi
gens de wedstrijd tegen Engeland met
27-6 verloor. Chaban wordt beschouwd
als een man met een verziende blik en
met goede ideeën, die echter onvoldoen
de persoonlijk gezag uitstraalt om zc te
verwezenlijken. Een lichtgewicht-politi
cus, zeggen zijn tegenstanders. Chabans'
grootste handicap in de campagne was
dat hij in 1972 als premier door Pompi
dou aan de kant is gezet. Verzet van
rechtse gaullisten tegen Chabans' plan
nen voor een sociaal beleid, zijn Nieuwe
Maatschappij, waren er wellicht de diepe
re oorzaak van, maar aanleiding was de
onthulling dat de gefortuneerde premier,
overigens wettig, aan het betalen van be
lasting had weten te ontkomen.
Chaban-Delmas werd in 1915 als Jacques
Pierre Michel Delmas in Parijs geboren.
Zijn vader was een zakenman in goede
doen. Delmas jr. studeerde rechten en
politicologie en werkte als student al als
economisch journalist. Hij is een aantal
jaren getrouwd geweest met de dochter
van de directeur van het blad waarvoor
hij schreef, zijn tweede vrouw is veronge
lukt en zijn derde, Micheline Chavelet,
was voorheen gehuwd met een arts. De
jonge Delmas was in de laatste oorlog ac
tief bij het verzet betrokken. Hij organi
seerde onder de verzetsnaam 'Chaban'
een inlichtingendienst, waardoor hij zich
later Chaban-Delmas mocht noemen en
kwam in nauw contact met de Gaulle.
Na de bevrijding was Chaban met 29
jaar opgeklommen tot brigade-generaal,
de jongste generaal sinds Napoleon-Bona
parte. Chaban werd burgemeester van
Bordeaux, lid van de radicale partij en
was minister in drie kabinetten van de
Vierde Republiek. In 1958 behoorde Cha
ban bij de groep die de terugkeer van de
Gaulle had georganiseerd. De Gaulle, die
niet zo op Chaban gesteld was, maakte
hem met tegenzin parlementsvoorzitter
wat de laatste tot 1969 is gebleven. Te
genstanders hebben Chaban verweten dat
hij in die functie de macht van het par
lement heeft helpen ontkrachten en ge
hoorzaam heeft gebogen voor de wensen
van de generaal en van Pompidou, toen
deze premier was. Pompidou benoemde
Chaban-Delmas in 1969 tot zijn premier,
waarop Chaban zijn door Gaullisten om
streden Nieuwe Maatschappij-project lan
ceerde. De premier was inmiddels een
vermogend man geworden met grote
macht in de omgeving van Bordeaux,
waar hij burgemeester is en waar zich
rond hem een clan van politici en nota
belen heeft gevormd. Chaban wordt wel
de 'Hertog van Aquitaine' genoemd we
gens de macht die hij in dit regio bezit
