orster: gevolgen
unnen ernstig
;ijn voor Z-Afrika
Uw bank is op
Koninginnedag
gesloten.
Tindemans
heeft geen
speelruimte
Egypte krijgt geen
cent meer van Libië
Bevolking
vanbevrijd
Lissabon
danste in
de straten
Abortuswetgeving
in Bonn
een stap verder
Kardinaal sterft
na zwaar verhoor
Mislukte aanslag
op premier
van Cambodja
Ethiopië verbant
hoofd van politie
Socialisten in België
blijven buiten kabinet
door Jaap den Boef
bUAV/KAVARTET ZATERDAG 27 APRIL 1974
BUITENLAND
T7/K9
(UPI) Zij dansten in de straten,
claxonneerden, kochten champagne
voor de opstandige soldaten.JVIaar
soms ook betaalden de mensen van
Lissabon die de omverwerping van
het dictatoriale regime vierden, hun
uitbundigheid met hun bloed of hun
leven.
Getuigen zeiden dat vijf van hen
door de veiligheidspolitie werden
neergeschoten toen zij langs haar
hoofdkwartier liepen, roepend
'Victorie, victorie weg met het
fascisme'. Verscheidene anderen
werden neer gemaaid toen zij vanaf
de tanks waarop zij geklommen
waren, de politie uitjouwden die
door de ramen van een
politiebureau naar de tanks van de
opstandelingen gluurden.
Voor de overgrote meerderheid van
de duizenden die in de straten van
de hoofdstad uiting gaven aan him
vreugde, was het roepen, drinken en
lachen geblazen. Men droeg manden
met eten en flessen aan voor de
rebellerende soldaten. Men ging met
de pet rond om champagne of rode
wijn voor hen te kopen.
'Ik heb nog nooit van mijn leven
zoveel geluk gezien', zei een jong
bureausecretaris die een
demonstratie van een paar duizend
mensen gadesloeg. Drijfnat van een
gestadige regenval wuifde de
menigte met Portugese vlaggen en
leuzen met opschriften als 'Weg met
Caetano' en 'Lang leve de 25e april'.
Velen maakten het churchilliaanse
V-teken.
Een groepje enthousiaste jongeren
kreeg kritisch commentaar van
oudere voorbijgangers.
Kenmerkender was echter wat
Opluchting onder de
militairen, die de
zwaarste lasten van
Portugals koloniale
oorlogen moesten
dragen en volgens De
Spinola moesten
boeten voor de fouten
van hun voorouders.
student Fernando Correira te zeggen
had: 'Het is nog te vroeg om te
zeggen wat de militaire junta voor
ons in petto heeft, maar wat het ook
is, het zal beter gaan. Het zou niet
slechter kunnen zijn dan het was'.
Een collega, Jao Pinheiro, zei: 'De
mensen zijn met de soldaten. Alles
zal beter gaan. De nieuwe regering
zal een oplossing vinden voor de
conflicten in Afrika'. Voor de
meeste Portugezen was het de eerste
keer dat zij ongecensureerde
kranten konden lezen en
ongecensureerde uitzendingen van
radio en televisie konden volgen.
De kranten hadden een kader op de
voorpagina waarin stond dat zij
konden verschijnen zonder censuur
vooraf. Het dagblad Republica
drukte berichten af die uit recente
uitgaven door de censor waren
geschrapt. Ook publiceerde het een
vraaggesprek met generaal Antonio
de Spinola dat twee jaar geleden
gegeven was op voorwaarde dat het
in zijn geheel of helemaal niet zou
worden afgedrukt Dat was de reden
waarom het zolang was
achtergehouden.
De wijsheid van het regeringsbeleid
in Afrika in het geding brengend
zei Spinola: 'Is dit (de Afrikaanse
oorlog) een eerlijke prijs die
Portugese jongens moeten betalen
voor de fouten van hun
voorouders?'
MANNES BURG, LISSABON (UPI, AP, Reuter) Terwijl de gouverneurs van Portugals over-
ese provincies van liun functies ontheven werden, zei premier Vorster vrijdag toen hij met zijn
ibinet in beraad ging dat de gevolgen van de gebeurtenissen in Portugal 'inderdaad zeer ernstig kun-
sn zijn voor Zuid Afrika.'
it geen van de Portugese kolonieën
jn <tot dusverre onlusten gemeld,
el waren er dn de steden Lourenco
arques en Beiira mensenmenigten op
been, die de mogelijkheid bespra-
>n dat Mozambique zich naar het
orbeeid van Rhodesië onafhankelijk
u 'verklaren als het moederland con-
ssies zou doen aan de bevrijddngsbe-
egiingen.
j woners die ervan uitgaan dat zij
Ah blijvend dn Mozambique hebben
&estigd en zo zijn er tweehoniderd-
clzend in dit gebiedsdeel gaven
e^ter de hoop te kennen dat 'Lissa
bt ons niet dn de steek zal daten.' De
injalliingschap dn Parijs levendie soci-
aliisühe leider Semhor Soares zeli dat
ietre machtsgreep van blanken dn
Pougals kolonieën zou leidien tot een
Afkaans 'Vietnam' met de ernstigste
geilgen voor de wereldvrede.
Ovtzijn bedoelingen anet de overzee
se ^bieden heeft generaal Spinola tot
nu "e 3 dingen gezegd. Hij erkent dat
de ^lossing van de oorlogen een poli*
tó en geen militaire kan zijn. Hij
hetf gezegd de voorwaarden in Por-
tua te willen scheppen voor een
opmartige discussie over de overzee-
seproblemen van Portugal en hij wil
wijden aan 'een Afrikaanse poli
tic die tot vrede zal leiden.' Maar
digevraagd verklaarde Spinola op het
ojnblik geen plannen te hebben om
Ircontaot te treden met de guerilla-
sSjders.
Imperialist
L leiders van de Angolese bevrij-
digsbeweging MPLA Aghostino Neto
e Lucio Lara, hebben beiden ven
kard van de machtsovername, van de
ee imperialist door de andere' niet
vel te verwachten en de strijd te zul-
Iq opvoeren, maar beiden zeiden be-
rid te zijn tot een dialoog met Por-
3;al, al zien ze niets dn de voorge-
Lde federatie als het basisprincipe
vu volledige onafhankelijkheid ge-
wtLd wordt aangedaan. En Holden Ro
berto, leider van de uit Zaire opere
rende FLNA, zei dat elk contact met
het nieuwe regime in de context zou
moeten staan van totale onafhanke
lijkheid van Angola. Een eenzijdige
uitroeping van de onafhankelijkheid
van de blanken zou falen bij gebrek
aan steun van Portugal en Zuld-Afri-
ka en tot uitroeiing leiden. 'Maar
blanken die willen meewerken aan de
ontwikkeling van Angola zijn welkom
en hun veiligheid zou worden gewaar
borgd', aldus Roberto. In een uitzen
ding voor de Portugese troepen in
Guinee Bissau heeft de woordvoerder
van de Afrikaanse onafhankelijkheids-
partij de leiders van de staatsgreep
gefeliciteerd met de afwerping van
het juk waardoor ze de gelegenheid
krijgen "een eind te maken aan de
tragedie in onze landen veroorzaakt
door Portugals zonen/ Een onafhan
kelijk Guinee Bissao wil in de toe
komst best goede relaties met Lissa
bon blijven onderhouden, zo werd te
verstaan gegeven, maar vooriopig zou
de strijd in hevigheid worden opge
voerd.
Rhodesië
Premier Ian Smith van Rhodesië ge
looft dat zijn land evenals Sn het ver
leden goede betrekkingen zal kunnen
onderhouden met Portugal en zijn Af
rikaanse gebieden. 'Het is niet het be
leid van Rhodesië om zich te mengen
in binnenlandse zaken van andere lan
den en daarom is de politieke veran
dering in Lissabon in feite een zaak
van de Portugezen.'
Regeringskringen - zeggen echter dat
de ontwikkelingen met zorg worden
bestudeerd. 'Uiteindelijk is Mozambi
que onze voornaamste uitgang naar de
zee. Bovendien zullen we voor proble
men komen te staan wanneer we een
grens moeten verdedigen die driemaal
zo lang is als nu/
Rhodesië levert nu strijd met guerril
lero's in het Noordoosten en westelij
ke Zambesi-geHed, maar een militaire
terugtocht van de Portugezen uit Mo
zambique zou Rhodesië noodzake»
meer troepen te sturen naar de vele
honderden kilometers lange grens in
het zuidoosten. Daardoor zou Rhodesië
nog verder afhankelijk worden van
militaire hulp uit Zuid-Afrika.
'Wanneer de staatsgreep In Portugal
werkelijk is gelukt is het een van de
allerbelangrijkste ontwikkelingen van
dit jaar'. Dit heeft minister Pronk
van ontwikkelingssamenwerking vrij
dagmorgen op Schiphol verklaard na
zijn aankomst uit New York. De Ne
derlandse minister heeft daar een ge
deelte van de grondstoffenconferentie
van de Verenigde Naties bijgewoond.
'Op de conferentie was heel duidelijk
sprake van een gevoel van opluch
ting', zo zei de heer Pronk.
BONN (AP, Reuter, DPA, UPI)
De Westduitse Bondsdag heeft giste
ren met 247 tegen 233 stemmen bij 9
onthoudingen het wetsontwerp aan
vaard, waarin abortus in de eerste drie
maanden van de zwangerschap wordt
toegestaan. De uitslag volgde niet de
zetelverdeling tussen regeringspartij
en en de oppositie. Niet minder dan
24 sociaal-democraten zouden tegenge
stemd of zich van stemming onthou
den hebben. Het ontwerp gaat nu
naar de Bondsraad, die het op 18 mei
in behandeling neemt. Verwerpt deze
raad, waarin de oppositie de meerder
heid heeft, het ontwerp, dan moet
kanselier Brandt in de Bondsdag in
derde lezing een absolute meerder
heid van 249 vinden, wil het veto van
de Bondsraad ongedaan gemaakt kun
nen worden.
Uitslag Zuid-Afrika
JOHANNESBURG (Reuter) Bij de
parlementsverkiezingen in Zuid-Afrika
behaalde de Nationale partij 122, de
Verenigde partij 41 en de Progressie
ve partij 6 zetels. De Nationale partij
won 3 zetels, de Progressieve partij 5.
CAIRO (UPI, Reuter, iAP) De regering vau Libië heeft beslo
ten, Egypte niet langer financiële liulp te verstrekken volgens de
regeling, die na de juni-oorlog van 1967 door de Arabische landen
werd getroffen.
Deze stap, gemeld door het Egyptisch
dagblad Al Akhbar, zou verband hou
den met de bedekte beschuldigingen
van Egyptische zijde, dat Li
bië de hand heeft gehad in het op het
laatste ogenblik verijdelde complot
om president Anwar Sadat van Egyp
te ten val te brengen. De autoriteiten
in Cairo werden van de samenzwering
op de hoogte gebracht door een van
de ingewijden in het complot, die
zich had bedacht.
De meeste aanvallers op de militaire
academie was verteld dat zij naar een
godsdienstige bijeenkomst zouden
gaan, toen zij in de nacht van 17 op
18 april bijeengeroepen werden. Er
zijn vele tientallen arrestaties ver
richt. De volledige bekentenis van een
van de belangrijkste leden van de ge
heime organisatie die achter de coup
zat, zal worden gepubliceerd. Een da
tum voor een proces is nog niet vast
gesteld.
Uit Washington wordt gemeld dat de
Amerikaanse minister van buitenland
se zaken Henry Kissinger twijfelt, of
zijn bemiddelingspogingen van vol
gende week zullen leiden tot een troe
penscheidingsakkoord tussen Israël en
Syrië. Hij zal enkele malen van Cairo
naar Israël en Syrië vliegen in een ui
terste poging om eenzelfde regeling
uit te werken als die langs het Suez-
kanaal werd bereikt. De strijd aan het
Syrische front duurde oo': gisteren in
alle hevigheid voort.
Jitzak Rabin, die een nieuw Israëlisch
kabinet moet vormen, zal proberen
een regeringsploeg bij elkaar te krij
gen, die bereid is territoriale compro
missen te sluiten. Verwacht wordt dat
Israël zich tegenover Kissinger niet
afwijzend zal opstellen tegenover te
ruggave van Arabisch gebied in ruil
voor een vredesakkoord. Wel vreest
men in Tel Aviv, dat Kissinger van
plan is, ten koste van Israël de Ame
rikaanse invloed in de Arabische lan
den te versterken.
(ADVERTENTIE)
Wij willen graag voorkomen banken op dinsdag 30 april
dat u tevergeefs bij ons aanklopt. (Koninginnedag) gesloten zij n
Daarom berinneren wij u
er aan dat de kantoren van alle De gezamenlijke banken
ROME De plotselinge dood van de
Tsjechische kardinaal Trochta van Li-
tomerice is volgens de Tsjechoslo-
waakse aalmoezenier Josef Novotny in
Wenen het directe gevolg van bruut
optreden van de provinciale secretaris
voor kerkelijke zaken in Noord-Bohe-
men, DlabaL
Novotny werkt onder de Tsjechoslo-
waakse gemeenschap in Wenen. Vol
gens hem nodigde Diabal de kardinaal
uit voor een gesprek op 5 april. Het
gesprek duurde zes uur en nam de
vorm aan van een scherp Verhoor, dat
de kardinaal sterk aangreep. De vol
gende dag overleed de kardinaal aan
een hersenbloeding.
Diabal dwong de kardinaal tot het
verhoor, hoewel hij wist dat deze pas
drie oogoperaties had ondergaan en
dat de behandelende artsen hem vol
komen rust hadden voorgeschreven en
hadden gewaarschuwd voor elke op
winding. x
Novotny schrijft deze gegevens in een
brief aan de secteratis-generaal van de
Verenigde Naties, Kurt Waldheim en
voegt aan zijn brief het verzoek toe
dat de VN-secretaris zijn invloed aan-
wendt teneinde de Tsjechoslowaakse
autoriteiten er toe te brengen de
rechten van de mens te eerbiedigen.
PHNOM PENH (AP) Premier
Long Boret van Cambodja is gisteren
aan de dood ontsnapt tijdens een aam
slag die op zijn loven werd gepleegd
toen hij een huwelijksreceptie biji
woonde in het centrum van Phnom
Penh. Onbekenden wierpen een hand
granaat tussen de gasten op de recejn
tie. Tenminste negen personen wer
den gedood en 14 gewond, maar de
premier bleef ongedeerd, aldus de po
litie.
ADDIS ABEBA (UPI) De regering
van Ethiopië heeft het hoofd van de
politie, luitenant-generaal Vilma Sji-
besji, van zijn functie ontheven en
hem benoemd tot gouverneur van de
zuidelijke provincie Bale, wat neer
komt op verbanning. De overheid
hoopt ermee te bereiken dat er een
einde komt aan de onrust in het poli
tiekorps. Ook is er een nieuwe com
mandant van de Nationale Garde be
noemd.
ROME (UPI) Het wereldvoedsel
programma (WFP) heeft gisteren
meegedeeld dat het onmiddellijk han
delend zal optreden ingevolge een
VN-resolutie om voedsel te verstrek
ken aan bevrijdingsbewegingen in ko
loniale gebieden van Afrika. Het be
stuursorgaan van het programma be
sloot hulp te verlenen via de Organi
satie voor Afrikaanse Eenheid.
Het feit dat België een minder-
heidkabinet heeft gekregen
bestaande uit christen-democra
tische en liberale ministers
kan een aanwijzing zijn dat onze
Zuiderburen binnen afzienbare
tijd opnieuw zal worden ge
vraagdvervroegd naar de stem
bus te gaan.
Want het kabinet dat de christen-de
mocraat Leo Tindemans heeft ge
vormd, kan slechts beschikken over
102 van de 212 zetels in de kamer van
volksvertegenwoordigers (in de Se
naat heeft het wel een meerderheid),
aangenomen dat alle afgevaardigden
van de tot de coalitie toegetreden par
tijen bet beleid van Tindemans steu
nen. Dit aantal zetels is veel te gering
om te mogen verwachten dat het
nieuwe kabinet een lang leven zal
zijn beschoren. Mogelijk wordt het al
bij de eerste stemming (over een ver
trouwensvotum) ten val gebracht.
De socialistische partij (BSP) heeft
laten weten, dat zij in de oppositie-
banken een harde lijn tegenover Tin
demans zal volgen. Het ziet er dan
ook naar uit dat mocht het door
de CVP en de PW gesteunde kabinet
geen reden van bestaan hebben de
socialisten onder de huidige verhou
dingen in het parlement zullen
blijven weigeren, met christen-demo
craten en/of liberalen samen te wer
ken. Tindemans kan dan alleen maar
de lopende zaken zo goed mogelijk be
hartigen en zijn beleidslijnen verder
uitstippelen om daarmee weer het
verkiezingspad op te gaan.
Het valt te betreuren dat de BSP zich
na haar nederlaag bij de verkiezingen
van 10 maart niet bereid of in staat
heeft geacht, medewerking te verle
nen aan de vorming van een kabinet
van christen-democraten en sociaal-der
mocraten. Zo'n kabinet zou toch een
belangrijke meerderheid hebben ge
had in het parlement Met 71 zetels
van de CVP en 59 van de BSP zou
het niet minder dan 130 van de 212
zetels in de Kamer van volksvertegen
woordigers achter zich hebben gewe
ten.
De BSP heeft zich blijkbaar voorgeno
men, voort te gaan op de weg welke
zij vóór de maart-verkiezingen heeft
Ingeslagen. Zij streeft naar herleving
van de klassenstrijd in een poging, op
die wijze de taalbarrière die Vlamin
gen en Walen ook politiek verdeeld
houdt, te slechten. De teleurstellende
ervaringen van maart blijken de soci
alistische leiders niet tot andere ge
dachten te hebben gebracht
De socialisten verwachten klaarblijke
lijk als het kabinet-Tindemans van
de Kamer het voordeel van de twijfel
krijgt in de komende maanden in
de oppositiebanken voldoende gele
genheid te krijgen om de Belgen dui
delijk te maken, waarom zij naar een
herleving van de klassenstrijd stre
ven. Zij gaan er vermoedelijk van uit
dat de christen-democraten en libera
len als regeringspartijen bij nieuwe
vervroegde verkiezingen de stemmen
van ontevreden kiezers zullen verlie
zen en dat meer begrip voor haar ei
gen ideeën betreffende ingrijpende
structurele maatschappelijke hervor
mingen eveneens tot een belangrijke
verbetering van de positie van de
BSP zal leiden.
Breuk
Als de socialisten in hun opzet zou
den slagen, zou het nog moeilijker
worden, zonder nun medewerking het
land te regeren. Zo ver is het echter
nog niet. België moet nu eerst af
wachten of de Vlaamse en Waalse
'taaipartijen' door hun steun in de
Kamer Tindemans in staat zullen stel
len zijn plannen te verwezenlijken.
Intussen kan men zich slechts afvra
gen op welke formele gronden de
BSP samenwerking met de CVP van
de hand heeft gewezen. Zij heeft de
besprekingen met Tindemans nl. afge
broken met de beschuldiging dat bij
de formatiegesprekken getracht is, de
socialisten 'op te sluiten binnen de
politieke knelpunten', te weten de ge
westvorming, het industriebeleid, het
onderwijs en de ethische problemen
(zoals de abortuswetgeving).
Tindemans heeft op deze beschuldi
ging gereageerd met de verklaring,
niets te begrijpen van het gedrag van
de BSP. 'We waren op een aantal
punten een akkoord genaderd. De
breuk kwam voor mij dan ook plotse
ling. Ik begreep niet, waarom'. Hij
herinnerde er aan dat hij al geruime
tijd geleden had gewezen op de nood
zaak, een hechte regering te vormen
die voorrang zou geven aan de econo
mische en sociale problemen. 'Daarom
houdt deze beschuldiging van socialis
tische zijde geen steek', aldus Tinde
mans. Deze is nu aangewezen op
steun van de 'taalpartije i', die al ge
weigerd hebben toe te treden tot een
coalitie met de CVP en PVV.
In dit verband zal veel afhangen van
derlandstalige en vier miljoen fransta-
lige Belgen zich voor dezelfde econo
mische en sociale problemen geplaatst
zien, voor een oplossing ervan zal zor
gen. Hij wanhoopt niet: 'Ik droom en
van, de grote pacificatie te kunnen
bewerkstelligen en ik geloof in elk
geval dat mijn regering er de grond
slagen voor kan leggen'.
Het kabinet wil de twee taalgemeen
schappen meer autonomie verlenen.
Als het ook voor Brussel een regeling
kan treffen, kan Tindemans steunen
op de passieve steun van de 'taaipar
tijen', de Vlaamse volksunie en de
Rassemblement Wallon, die elk 22 ze
tels in de Kamer van volksvertegen
woordigers hebben. De Belgische
hoofdstad die overheersend franstalig
is, vecht voor blijvende expansiemoge
lijkheden. De Vlamingen verzetten
zich daar echter tegen, omdat hun
taalgebied nog verder aangevreten zou
worden. In het verleden is Groot-
Brussel al als een sluipend gevaar het
Vlaamse land binnengedrongen.
Argusogen
Leo Tindemans
de voorstellen die de premier doet
ten aanzien van de regionale autono
mie voor Vlaanderen en Wallonië en
de positie van het snelgroeiende
Groot-Brussel. Tindemans bekijkt de
zaken nuchter. Hij is van oordeel dat
België altijd wel een taalprobleem zal
hebben, maar vertrouwt er op dat het
feit. dat de ongeveer zes miljoen ne
Wat de taaipartijen betreft, liggen de
zaken voor Tindemans bepaald niet
eenvoudig. De premier zal het toch al
moeilijk krijgen met zijn eigen minis
ters en de partijen die er deel vao
uitmaken. Bij het verdelen van de
portefeuilles is er gepast en gemeten,
gewikt en gewogen. Gerekend moest
worden met de wensen van Vlaamse
christen-democraten en liberalen,
maar ook met hun partijgenoten in
Wallonië en Brussel. Zij zullen elkaar
met argus-ogen in de gaten houdeD,
hetgeen Tindemans het regeren zo
hij daartoe in staat wordt gesteld
niet eenvoudiger zal maken.
