Luns tegen Barend: 'Ik kon uw grootvader zijn'
Duitse poging tot gesprek
met bedrijfsleven over
Zuid-Afrika teleurstellend
lllslllalll
Uit de kerkbladen
Vandaag
Van 13000 gevangenen
werden 1700 katholiek
Conferenties
Trouw
Kwartet
Dr. Wiersinga
en het kwalijke
midden
Namibiërs eisen
onderzoek door
premier Vorster
Hospital Christian
Fellowship opent
nieuw hoofdkwartier
Uitgeverij van
Christelijk
instituut dicht
Nieuwe boeken
TROUW /KWARTET DINSDAG 23 APRIL 1974
KERK/BINNBNLAiND
T2/KJ1K
door A. J. Klei
'Ik kon uw grootrader zijn', sprak
NAVO's Luns zondagochtend op
hups-bestraffende toon tegen IKOR's
Barend de Ronden. De heer Luns
wou maar zeggen dat-de volstrekt
niet onder de indruk was van de
rapporten van de wereldraad van
kerken of van de PPR die Barend
bij zich droeg, want hij. Luns, had
al twee wereldoorlogen achter de
kiezen en ze hoefden hem dus niks
meer te vertellen.
Mr. Luns maakte zijn opmerking in
het IKOR-programma '25 jaar NAVO
geweldig of geweldloos' en
hoewel ik in de regel graag bereid
ben de secretaris-generaal van de
NAVO ads conferencier te
waarderen, déze opmerking vond ik
flauw en ernaast: alsof je pas wat
zinnigs over oorlog en vrede kunt
zeggen, als je royaal de veertig
gepasseerd bent! Trouwens, de heer
Luns was helemaal in zo'n la-me-
met4achen-achtige stemming.
Bovenstaande regels overlezend
geloof ik «iet dat ik goedkope
grappen over mr. Luns maakte en
me dus niet het misnoegen van
professor Strijd op de hals heb
gehaald. Want de hoogleraar gaf in
hetzelfde programma te kennen, zich
onlangs geërgerd te hebben aan
dergelijke grappen in het blad
Hervormd Nederland. En dkt terwijl
een kind kan weten dat de heren
Strijd en Luns allerminst met
elkaar bevriend zijn. Overigens wou
ik naar professor Strijd toe vanwege
diens constatering dat de NAVO
voor heel wat kerkmensen, zo
ongeveer het dertiende
geloofsartikel geworden is of
misschien zelfs wel het eerste.
Professor Strijd heeft, dunkt me,
gelijk. Ik weet wel dat de betrokken
kerkmensen het niet zullen
toegeven, ze houder dan een verhaal
over God die middelen geeft en zo,
maar let eens op: in een doorsnee
kerks gezin ontstaat aanmerkelijk
meer opwinding wanneer de zoon
des huizes op een gegeven moment
beweert: 'Pa, ik zie de NAVO niet
zo zitten' dan wanneer zo'n knaap
blijkt bedenkelijk aan te kijken
tegen een der geloofsschatten die de
kerk in haar bagage meevoert. In
het eerste geval krijgt de 'rooie
slampamper' heftige verwijten naar
het hoofd geslingerd en is z'n hele
omgeving van slag omdat het er op
gaat lijken dat ze, onwetend
weliswaar, een dienstweigeraar
herbergen. In het tweede geval
wordt in alle kalmte een boekwerkje
van een aangepaste theoloog van de
Mr. Luns
plank gehaald: hier, lees dat maar
es.
Deze dingen verzin ik niet, ik gris
ze uit het volle leven. Er bestaat
geloof in de NAVO en wee je
gebeente als je dat aanvecht Als 't
goed is waarschuwen ze in de kerk
tegen de goden van deze tijd, tegen
afgoden dus, en je kunt, ook via de
radio, voldoende preken horen
waarin je vertelt wordt dat je je
vertrouwen niet mag stellen in
mensen en in menselijke
machtsverhoudingen. Laatst riep een
dominee dapper: Tenslotte kan ook
de NAVO ons niet redden!', maar
hij 'hield er gauw een heel verhaal
achteraan om te verhinderen dat
zijn afnemers hem in een linkse
hoek zouden neerpoten. En tenslotte
kregen de mensen een stichtelijk
aangeklede NAVO mee naar huis.
Daarom is zo'n IKOR-programma als
van afgelopen zondagmorgen zo
goed. Op synodes heb dik wel eens de
wens horen uiten, dat het IKOR
alleen maar kerkdiensten zou
moeten uitzenden, maar ik meen dat
er alles vóór is wanneer van tijd tot
tijd een programma louter uit
toepassing van een preek bestaat en
de uitzending over de zilveren
NAVO kun je bestempelen als een
toepassing van alle preken die de
Barend de Ronden
bijbelse waarschuwing doorgeven
dat we op (NAVO)-prinsen geen
vertrouwen mogen vestigen. En het
IKOR ons maar opjutten tegen de
NAVO!, knort iemand. Nee meneer,
het IKOR deed niks meer maar ook
niks minder dan een streep zetten
door de vanzelfsprekendheid van de
NAVO.
Hoewel ik niet ben ingehuurd om
radioprogramma's te bespreken wil
ik toch vragen, waarom van één der
geïnterviewde dominees
nadrukkelijk de modaliteit er bij
genoemd werd. Dominee Van de
Bank is gereformeerde bonder, zei
Barend de Ronden alsof hij een
zeldzaam object voor de dag haalde.
Ik zet todh ook niet in de krant, dat
Barend Links-gereformeerd is? Nog
een vraag: wat deed die
zenuwachtige zamik-muziek er steeds
tussen door? (De (midden-
orthodoxe) geluiden van dr. C. P.
van Andel werden er bijna door
overspoeld. Enfin, voor één gulden
kunnen we de tekst van dit
programma nabestellen bij IKOR-
radio. Hilversum. Dan kunnen we
het rustig nalezen zonder hinderlijk
lawaai. Waarschuwing: de teksten
moeten nog uitgewerkt worden, dus
niet rekenen op toezending per
kerende post.
\St
Va
LE
dii
IS ALLES NATUUR?
De redactie behoudt zich het recht
voor haar ter opname in deze rubriek
toegezonden meningsuitingen verkort
weer te geven. Bij publikatie wordt
met de naam van de inzender onder
tekend. Brieven kunnen worden ge-
stuard aan het secretariaat hoofdre
dactie Trouw/Kwartet, postbus 859.
Amsterdam.
Zuid-Afrika (2)
Naar aanleiding van de ingezonden
brief van de heren Van Bos, Kooistra
en Van Ojik in Trouw-Kwartet van 12
april stellen wij er prijs op te verkla
ren dat er geen sprake is dat de
Stichting Nederlands Zuidafrikaanse
Werkgemeenschap (vice-voorzitter ds.
Gijmink) financiële steun zou gaan
verlenen aan het Zuidafrikaanse poli
tieapparaat. Wel is de Stichting
NZSW en velen met haar ernstig ver
ontrust over de steun die vanuit Ne
derland. o.a. door de Nederlandse re
gering en een aantal kerken, waaron
der de gereformeerde kerken en de
hervormde kerk, wordt gegeven aan
de zogenaamde 'bevrijdingsbewegin
gen' in Zuidelijk Afrika. Deze steun
betekent voor duizenden mensen in
Zuidelijk Afrika bloed en tranen, ver
minking of de dood. De Stichting
NZAW heeft op 6 april tijdens de
jaarlijkse Saamtrek te Amersfoort, bij
monde van de voorzitter verklaard
een fonds op te richten dat steun zal
verlenen aan de Slachtoffers van het
revolutionaire geweld in Zuidelijk
Afrika.
Wij willen trachten enig leed dat
zich in Zuidelijk Afrika voltrekt, te
verzachten. Dit fonds voor Zuidelijk
Afrika is tevens een teken van mee
voelen. van meeweten en van meele
ven o.a. voor de, uit zwart en blank
samengestelde Zuidafrikaanse grensbe
wakingstroepen, waarvan nog onlangs
een viertal politiemannen op brute
wijze door terroristen werd vermoord.
Giften kunnen worden overgemaakt
op giro 824 184 van de Algemene
Bank Nederland te Wageningen tg.v.
het 'Fonds Zuidelijk Afrika.'
Wageningen
A. Slaa-De Jong secr. Stichting NZAW
Zuid-Afrika (3)
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor: NZ. Voor
burgwal 280, Postbus
859, A'dam. Telefoon
020 - 22 03 83. Postgiro:
26 92 74. Bank: Ned.
Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
telijk liegen. Er is nog nooit iemand
in Zuid-Afrika aan enige straf onder
worpen omdat hij een tegenstander
van het regime was. Er is namelijk
persvrijheid in Zuid-Afrika, even goed
als in ons land. En verschillende bla
den schrijven geregeld ongestraft fel
tegen de regering. Er mag alleen geen
propaganda voof het communisme ge
maakt worden. Dit is de enige beper
king van de persvrijheid. Van 'lang
durige opsluiting" en mishandeling is
dus geen sprake. Evenmin als van
'hlootstelling aan wreedheid.'
Den Haag
Dr. F. C. Dominlcus
Hoofdluis
De gezamenlijke Oostgelderse school
artsen hebben het mis als zij zeggen
dat hoofdluis wel vanzelf verdwijnt
door flink de haren te wassen. Deze
pestilentie, onzaliger nagedachtenis, is
aan niet veel moeders met schoolgaan
de kinderen in de oorlog bespaard ge
bleven en kwam in ons gezin aan het
licht, toen telkens weer, het keurig
gekamde kuifje van onze jongste, nau
welijks baby-af, na een bad in een
mum van tijd grondig door elkaar
w?rd gerost De stofkam, iedere dag
gehanteerd, zonder pardon, bleef
noodzakelijk totdat ook het laatste ei
tje was uitgekomen. Een periode die
ik nooit zal vergeten! In deze tijd,
met zoveel hulpmiddelen, zullen
maandenlange strooptochten met de
fijne kam niet nodig zijn, maar be
strijdingsmiddelen zullen niet kunnen
worden ontbeerd. Men kan ze maar
het beste onmiddellijk toepassen, des
te eerder is men van de narigheid
verlost. Nogmaals: Van wassen gaat
niet één luis dood!
Gorsscl
S. v. Reijendam-Vos
STER-reclame
Het voorschrift van de Reclameraad,
dat aanprijzing van snoepartikelen
vergezeld moet gaan van de afbeel
ding van een tandenborstel, is zeer
prijzenswaardig en verdient navol
ging. Zou iets dergelijks ook kunnen
worden bepaald ten aanzien van recla
me voor alcoholhoudende dranken? Ik
wil graag enkele suggesties doen: In
de linkerbovenhoek van het beeld de
foto van een verkreukelde auto. Of: in
de rechterbenedenhoek ouders rond
om het graf van een kind. In bedde
gevallen uiteraard voldoende groot en
duidelijk.
Hoogevcen
H. de Vlas
Van een onzer redacteuren
FRlAüNKFURT In 1972 besloot liet centraal comité van de Wereldraad van Kerken tot een op
roep om alle beleggingen in Zuid-Afrika terug te halen. De Duitse evangelische kerk stemde voor op
voorwaarde dat in het besluit ruimte zou blijven voor druk op het bedrijfsleven, bijvoorbeeld door
gesprekken of aandeelboudersacties.
De evangelischen vonden de oproep
tot terugtrekking van de investerin
gen te drastisch en verwierpen het
polariserende karakter van de oproep.
Zij zagen meer in de weg van overtui
ging. In het centraal comité vonden
de Duitsers vooral begrip bij andere
Europese kerken en zo werd de ruim
te in het besluit tot stand gebracht.
De Duitse evangelische kerk pakte de
oproep grondig op. De referent voor
Zuid-Afrika van het kerkelijk ministe
rie van buitenlandse zaken kwam in
touw. Deze stuurde aan alle 12 Duit
se firma's die in Zuid-Afrika werken
een brief, waarin zij namens de kerk
werden uitgenodigd voor een gesprek
over him activiteiten in dat land.
Van deze bedrijven bleken er zes be
reid tot een gesprek. De overige lie
ten niets van zich horen of wezen het
kerkelijk verzoek van de hand. Men
bleek van oordeel dat dominees niets
van buitenlandse investeringen kon
den weten en ook dat het niet moge
lijk is dat een Duits bedrijf in Zuid-
Afrika rich onttrekt aan de daar gel
dende wetten. Er hebben thans ge
sprekken plaatsgevonden met een half
dozijn firma's.
Uit kerk
Van de zes bedrijven, die het gesprek
met de kerk aandurfden heeft de fir
ma Paul Pakleppa in Scheidegg in
AllgSu nu bekend gemaakt dat de fir
mant, de heer Pakleppa, na het ge
sprek besloten heeft uit de evangeli
sche kerk in Duitsland te treden en
lid te worden van de Zuidafrikaanse
lutherse kerk. In een uitvoerige brief
zegt Pakleppa dat hij niet langer wil
dat rijn kerkelijke belasting gebruikt
wordt voor steun aan het 'terrorism e-
programma van de wereldraad van
kerken'. Pakleppa zou dit drukmiddel,
zo schrijft hij, 'ook aan vrienden en
bekenden aanbevelen'.
Pakleppa onderschrijft geheel de
Zuidafrikaanse regeringspolitiek en
geeft de schuld voor de spanning in
Zuid-Afrika aan de mentaliteit van de
bantoe (de Zuidafrikaanse officiële
naam voor de zwarte meerderheid).
De voorzitter van de raad van de
evangelische kerk, bisschop H. Class
heeft Pakleppa een brief geschreven
om hem tot een andere houding te
bewegen. Hij vraagt Pakleppa in deze
brief onder meer wat hij vindt van de
onrechtvaardige verdeling van het
land, de onderbetaling van de zwar
ten, hun rechteloosheid en de maatre
gelen van de staat tegen christelijke
oppositie-leden. Pakleppa houdt even
wel vast aan zijn besluit uit de kerk
te treden.
De gesprekken met de overige vijf on
dernemers zijn vertrouwelijk en hun
inhoud is niet bekend gemaakt. Dit
kan er op wijzen dat ook deze contac
ten geen positief resultaat hebben op
geleverd.
De vraag dringt zich nu op of de
evangelische kerk door deze teleur
stellende ervaring iets geleerd heeft
waardoor zij geneigd zou zijn, uitvoe
ring te geven aan )iet besluit van
Utrecht. Voor kerken in andere lan
den, die de oproep van de wereldraad
om de beleggingen terug te halen te
drastisch vonden, zou de Duitse erva
ring misschien alvast een les kunnen
zijn om niet al te veel te verwachten
van de bereidheid van het bedrijfsle
ven om met de kerken te praten.
DJAKARTA (KIPA) Van de 13.000 gevangenen op het eiland Bocroe lijn
er 1700 rooms-katholiek geworden, zo meldt het officiële Indonesische perAu-
reau Antara. De gevangenen zijn voor het merendeel mensen, die in 1965 ge-
arresteerd werden op verdenking van communistische sympathieën.
Volgens Antara heeft de Indonesische regering twintigduizend gulden beschik
baar gesteld om het katholicisme uit te breiden. Op de vraag, waarom de re
gering zo gul is, antwoordt Antara: deze steun maakt deel uit van het rege-,
ringsprogramma om de gevangenen van het communisme af te houden.
Waarom moeten er toch altijd grote
leugens worden verteld als het over
Zuid-Afrika gaat? Er zijn nu weer
drie lieden (Van de Bos, Kooistra en
Van Ojik) die óf niets weten van de
zaken waarover ze schrijven, of opzet-
Veel reactie in de kerkelijke pers op
de Amsterdamse studenten predikant
dr. H. Wiersinga, die onlangs het
'midden' in de gereformeerde kerken
kwalijker noemde dan 'rechts' of
'links'.
Drs. K. A. Schippers ('Ik denk dat ve
len mij ook zien als een middenman
netje') in Centraal Weekblad:
Het komt er dan op aan, dat 'links'
en 'rechts' christelijk (de basis) en
zakelijk met elkaar praten. Dat laatste
vooral, opdat het onbelangrijke niet
wordt opgeblazen en het belangrijke
niet wordt opgeblazen en het belang
rijke niet wordt gebagatelliseerd. De
zonde van 'midden' is dan, dat zij
niet moe wordt dit telkens te zeggen.
Dat ze tussenin gaan staan, bemidde
lend optreedt.
Ec heb als het om verzoening gaat
reeds eerder van een middelaar ge
hoord. En ik ben blij dat er in onze
kerkelijke vergaderingen 'geweld' en
'druk' van 'midden' rijn.
Dr. H. B. Weijland in Ons Kerkblad
(geref. classes Arnhem en Ede):
Het doel van ons kerk-rijn is niet het
zoeken van uitersten, hetzij rechts
hetzij links, maar juist het samen met
alle heiligen vreugde beleven aan de
dienst van de Here! Daarvoor moeten
niet de polariserende maar juist de
samenbindende krachten worden ge
mobiliseerd. Wellicht rit hier wat pa
ternalisme in. Het zij zo. Maar kan
het wel anders, nu in de huidige in
gewikkelde geestelijke situatie van de
ze tijd 'gewone' gemeenteleden nog
maar amper al die tegengestelde me
ningen van deskundigen kunnen door
zien en beoordelen? Neem slechts de
discussies rondom het Program ter
bestrijding van het racisme. Felle
emoties aan beide kanten. Toen de
synode van Dordrecht besloot 'net
niet' mee te doen, sprak Verkuyl van
een verloochening van Christus. Nu
de synode van Haarlem - zij het met
grote reserves - besloot wèl mee te
doen, zien anderen de kerk al in de
armen van Moskou. Hoe gemakkelijk
worden wij hier meegesleept door ge
voelsargumenten, zeker die velen, die
wel de klok hebben horen luiden,
maar niet zo exact de klepel weten te
hangen. Wat doe je eigenlijk als je in
een gemeente zonder 'midden' rond
om zo'n situatie gaat polariseren?
Worden de tegenstellingen dan niet
nodeloos verhevigd? Naar elkaar luis
teren is er dan niet meer bij. De ui
tersten weten het al en pogen elkaar
alleen nog maar te overschreeuwen.
Het is de waarde van *het midden' dat
het althans nog probéért te luisteren,
dat het poogt nuanceringen aan te
brengen om zo te komen tot een be
gaanbare weg voor het geheel van de
kerk.
Profdr. H. N. Ridderbos schrijft in
Gereformeerd Weekblad:
Dr. Wiersinga meent, dat het pas tot
een werkelijke verzoening kan komen
als het midden de confrontatie niet
langer uit de weg gaat. Ik meen, dat
als er geen echte verzoening kan be
reikt worden op de wijze waarop 'het
midden' (lees mijnentwege: de kerke
lijke vergaderingen) die tot nu toe
gezicht heeft, er van zulk een 'werke
lijke confrontatie' niet veel heil te
verwachten ls voor de eenheid en de
verzoening van de tegenstellingen.
Dat verschil van inricht komt natuuN
Dr. H. Wiersinga
lijk hier vandaan, dat dr. Wiersinga
onder verzoening óók in kerkelijke
zin, heel wat anders verstaat dan ik
Hij ervaart de eenheid, die het mid
den van de kerk zoekt te handhaven
als 'druk1, 'geweld', macht en hij ba
seert zich daarbij uitdrukkelijk op
maatschappij-kritische inzichten. Ook
anderen worden niet moede te zeggen,
dat de tijd voor zulk een handhaven
van eenheid voorbij is. Zó kan men
in deze wereld niet langer met elkaar
omgaan en de kerk heeft zich naar dit
levensgevoel te gedragen. Voor mijn
besef worden hier aan de kerk crite
ria van eenheid en vrijheid opgelegd,
die aan haar wezen en bestaan volko
men vreemd zijn. Zij gaan uit van
een volstrekt werelds besef van waar
heid en vrijheid en van hetgeen daar
om nog als gezaghebbend kan gelden.
Tenslotte - het is wel niet naar aan
leiding van de woorden van dr. Wier
singa geschreven, maar het heeft er
ergens wel mee te maken - uit Op
bouw, het blad van de buitenverband-
se vrijgemaakten, dit citaat van de
Amsterdamse predikant drs. H. de
Jong over de koers van deze jongste
denominatie in de gereformeerde ge
zindte:
De verontrusten, die zich bij ons aan
melden, vinden ons te weinig veront
rust. We stemmen niet algemeen op
Jongeling en lopen niet al te hard
weg met de E.O. dat is ook zo. In dit
opzicht kunn enwe nl. dr. Buskes goed
begrijpen, die de schaduwzijde van
dit soort orthodoxie zo van nabij
heeft meegemaakt. Veel verontrusten
begrijpen dat niet. Op dit punt be
dreigt ons zélf trouwens ook een reëel
gevaar. Wij zijn, als buitenverban-
ders, met weinigen en de frustratie is
groot. Het gevaar is, dat we ons van
narigheid op de stroom der huidige po
larisatie laten meedrijven en dan na
tuurlijk rechts terechtkomen (want
dat is het veiligst). Zo vinden we dan
toch een identiteit, waar we niet zon
der lijken te kunnen. Maar hier stel
ik dan toch maar eens hardop de
vraag, of wij nu daarom dit onthut
sende verleden achter ons hebben, om
nu zomaar met vele anderen mee ver
ontrust te zijn. Ligt het niet veeleer
op onze weg, te bemiddelen, althans
om dat te trachten? Soms denk ik,
dat we bezig zijn, een sentimentele
variant van het binnenverband te
worden: dezelfde opvattingen, maar
dan gevoelsmatiger naar voren ge
bracht. Wij moeten het voordeel van
het nog niet rechtstreeks betrokken
zijn bij de huidige polarisatie uitbui
ten. De Schriftmatige prediking is
van huis uit onze kracht. Daar moe
ten wij ons dan ook op toeleggen.
Misschien laat God daaruit een ge
meentelijk leven ontstaan, dat de
warmte kent van de liefde tot God en
de naaste.
WINDHOEK Vooraanstaande ker
kleiders in Namibië hebben premier
Vorster van Zuid-Afrika opgeroepen
om een onderzoek in te stellen naar
de marteling van 37 zwarte inwoners
van Namibië. De oproep werd onder
tekend door onder anderen de luther
se bisschop Johannes de Vries en de
anglicaanse bisschop van Damaraland,
Richard Wood.
Artsenconferentie, belegd door het
interkerkelijk samenwerkingsorgaan
inzake gezondiheidszorgd, van zater
dagmiddag 4 mei (4 uur) tot zondag
middag 5 mei (5 uur) op Hydepark te
Driebergen. Thema: 'Evangelische in
spiratie in de theorie en de praktijk
van de gezondheidszorg*. Inleiders
prof. dr. J. P. Kuiper, drs. W. C. F.
de Vries en mevr. M. M. Plomp van
Harmeien. Inlichtingen bij ds P. C.
van Leeuwen, Daal en Bergselaan 82,
Den Haag; tel. 070-254970.
Evangelisatieconferentie van de
hervormde bond voor inwendige zen
ding op g.g., 8 en 9 mei op Woud-
schoten, Zeist. Sprekers 'drs. C. A. Ko-
revaar (in hoeverre de wekelijkse pre
diking evangelisatorisch gericht moet
zijn), drs. J. H. van de Bank (over
het schoolpastoraat) en ds A. Kool (o-
ver het huisbezoek). Inlichtingen bu
reau IZB, Joh. van Oldenbarneveltlaan
10, Amersfoort; tel. 03490-11949.
Het Pietisme in Nederland en zijn
Internationale betrekkingen. Internati
onaal wetenschappelijk congres over
dit thema van 18 tot 22 Juni te Zeist
Inlichtingen: dr. J. P. van Dooren, ar
chivaris ned. herv. kerk, Javastraat
100, Den Haag
Van een onzer venslag ge vers
VOORTHUIZEN Zaterdag heeft de
'Hospital Christian Fellowship' haar
nieuwe Europese hoofdkwartier in
Voorthuizen geopend, Doel van deze
dmternaitionalie stichting dis, ziekenhuis
personeel te helpen om tijdens hun
werk getuigen van Christus te rijn en
de patiënten geestelijke steun te ver
lenen.
Het kantoor in Rotterdam, dat in 1970
geopend was, was lang te klein. Het
nieuwe centrum zal behalve kantoor
ook gebruikt worden als trainingscen
trum en als openhuis voor ziekenhuis
personeel uit heel Europa. Er komen
regelmatig weekends en van de zomer
staat een zeilkamp op het programma.
De opening geschiedde door Francis
Grim, de Zuidafrikaan, diie in' 1936 de
Hospital Christian Fellowship opricht
te, terwijl ook gesproken werd door
evangelist Anne van der Bijl.
JOHANNESBURG Het Christelijk
Instituut in Johannesburg heeft beslo
ten rijn uitgeverij Ravan Press te
sluiten in verband met de aankondi
ging door middel van een nieuwe wet
de buitenlandse steun aan bepaalde
organisaties in Zuid-Afrika onmoge
lijk te maken.
In de plaats van Ravan Press zal het
Christelijk Instituut twee nieuwe on
dernemingen stichten: een drukkerij
die zichzelf zal bedruipen en een uit
geverij die zal draaien op steun uit
Zuid-Afrika zelf. Ravan Press gaf des
tijds de publikaties uit van het Stu
dieproject inzake de houding van de
christenen in een apartheidssamenle
ving. Als geval van de verbanning
van de sahrijvers zijn bijna twintig
publicaties van de Ravan Press inmid
dels verboden. Tot dusver kreeg de
Ravan Press per jaar meer dan 70.000
gulden hulp uit het buitenland.
De man met wie ik sprak vroeg mij
of ik wist wie hij was. Hij maakte
met z'n duim en wijsvinger een soort
ring, keek mij daar op een afstand
doorheen aan en zei: een nul, meneer.
En als of dat nog niet genoeg was
vroeg hij mij ook of ik wist wie Ein
stein was. Ik haalde opnieuw mijn
wenkbrauwen omhoog en weer maak
te hij het gebaar met zijn duim en
vinger, maar modifiëerde hier enigs
zins: de grootste nul, meneer. Be
grijpt u wat ik bedoel, voegde hij er-
aan toe.
En ik, ellendige, protesteerde niet,
noch tegen de eerste, noch tegen de
tweede mededeling. Ik maakte een ge
baar dat naar zijn kant kon worden
uitgelegd als een teken van begrip dat
geen verdere uitleg behoefde (hope
lijk niet) en dat voor mijzelf beteken
de dat ik een eind aan dit gesprek
wilde. Al eerder had hij mij toever
trouwd dat het hem niets kon ver-
hier- en daren waar hij neergezet
werd, als puntje op deze planeet of
ergens heel ver weg in het heelal. Dat
moest ik niet denken. Ik dacht 't ook
niet. En verder dat alles natuur was.
U en ik, meneer, allemaal natuur. Ik
wist mijzelf te beheersen in het stre
ven naar helderheid, want ik voelde
aan dat deze man in staat was met
zijn door-praten mijn existentie ge
heel naar de maan te helpen, om ook
eens een kosmische buitenplaats te
noemen. Maar dat ene bleef een beet
je haken: alles is natuur! Ik vroeg me
maar af wat daar toch de troost van
kon zijn. De gedachte kan een mens
wel een beetje te vroeg gerust stellen.
Ja, daardoor kwam ik erop. Iemand
zei mij dat de verschillen in inkomen
te vergelijken was met het verschil in
bomen in de natuur. Bomen hadden
verschillende hoogte, enfin, verder
kunt u hem wel volgen, neem ik aan.
Alles is natuur, hoorde ik ineens
weer mijn verwarde vriend zeggen.
Wanneer mensen zo beginnen te pra-
ten moet er meestal iets verdedigd
worden. Want om te zeggen dat de
hoogte van een inkomen te maken!
heeft met zoiets als 'natuur* is 'na-™
tuurlijk' kletskoek en gaat er tenj*-
enenmale aan voorbij dat wij mensen y
dat volledig in de hand moeten kun
nen hebben.
NED. HERV. KERK
Beroepen te Barneveld: E. F. Ver-:,
gunst te Capelle a/d. IJssel, die be-5
dankte voor Leiden; te Boxmeerl!*
(toez.); J. C. Kuiper te Dokkum: te^'
Wijk bij Heusden: II. v. d. Post te t,
Bergambacht; te Overwinkel: D. Bode, P°
pred. voor bijz. werkzaamheden (le-l^
raar g.o. aan het Groen van Prinste-|ve
rer-college) te Den Haag-Loosduinen. |ke
Bedankt voor Terneuzen (toez.): K. A.|g"
Abelsma te Wateringen.
Aangenomen naar Bleskensgraaf: C. j
Treure te Katwijk aan Zee.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Nieuwerkerk a.d. IJssel:
J. Stolk te Schiedam.
Aangenomen naar Noordwijk aan Zee;
E. Warnink te Dordrecht; naar Deven-
ter-Deventer-W.: G. Kalksma te Sloot-
dorp.
Bedankt voor Hogkerk: G. Homans te
Alkmaar.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Clifton (USA): A Ver»
gunst te Veen.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Gees: S. de Vries, kand.
te Zuidlaren,
Aya Zikken: Gisteren gaat niet voor
bij. Een roman over Tempo Doeloe.
La Rivière Voorhoeve. Zwolle. 176
blz. 14.50.
Hoewel de literatuur over tempo doe
loe als afgerond mag worden be
schouwd en Rob Nieuwenhuys het
aandurfde zijn grote overzichtsboek
'Oost Indische Spiegel' uit te geven,
druppelt er zo nu en dan toch weer
iets binnen over die voorbije periode
van het oude Indië. Nieuwenhuys gaf
onlangs nog twee Salamandertjes uit
een bloemlezing uit de Indische
literatuur waarvan hij zelf schreef
dat het als een aanvulling moest wor
den gezien op zijn handboek.
'Gisteren gaat niet voorbij' van de in
'Oost Indische Spiegel' voorkomende
schrijfster Aya Zikken is een roman
die weliswaar in Nederland tijdens
een reünie van lyceïsten uit Djakarta
begint, maar waar verder zoveel
flash backs in voorkomen dat je je
afvraagt waar het verhaal nu speelt.
Hoofdpersonen zijn de dames Janthe
en Mei en de Indischman Suukso. De
dames kennen elkaar en Suukso's
houding suggereert dat de vrouwen
hem ook gekend hebben, wat niet zo
is. De figuur Suukso doet bij Janthe
en Mei het beeld van andere jongens
uit het oude Indië herleven. .Zij blij
ven meespelen, hoewel ze weten dat
Suukso een onbekende is. De roman
bevat de nodige sfeer, maar als geheel
is het verhaal te brokkelig. Het vele
wisselen tussen heden en verleden
werkt op de duur storend. Het procé
dé is, als het gaat orti het verschil
tussen die perioden aan te tonen, wel
•geslaagd, maar de schrijfster heeft te
veel naar dit stijlmiddel moeten grij
pen. Het boek, dat een stille kracht
achtig slot heeft, wemelt van de
vreemde woorden. Daarin, is voorzien
door achterin een woordenlijst op te
nemen.
