oerden in Irak
eer in opstand
GEVAARLIJK WAPENGEKLETTER
IN 'OCEAAN VAN DE VREDE'
Israël: veertig
procent begroting
voor defensie
Sowjet-Unie levert
wapens aan Oeganda
Britse oppositie gaat
maandag in de aanval
VN-commissie wil
maatregelen EEG
tegen Zuid-Afrika
ïstand na vier jaar verbroken
Weer gevechten langs Golan-front
Shultz vertrekt
als minister van
financiën van VS
Conservatieven en Liberalen contra Wilson
VS willen vlootbasis op Diego Garcia
iieuwe klap
[arsonderzoek
BOUW/KWARTET VRIJDAG 15 MAART 1974
BUITENLAND TT K.9
NKARA (UPI, Reuter) In het noorden van Irak zijn gevechten uitgebro-
>n tussen de Koerden en de troepen van de Iraakse regering. Dit is bekend
is .maakt door de regering van het aangrenzende Turkije.
Turkse regering heeft gisteren de
m 330 kilometer lange grens met
i voor onbepaalde tijd gesloten,
ui arvoor al had het onafhankelijke
6 irkse persbureau gemeld, dat er he-
gevochten werd in het olierijke
len van Irak.
zigers, die uit Irak in Oost-Tur-
e aankwamen, vertelden, dat de op-
l gdige Koerden een groot deel van
ij,' it noordelijk bergland onder contro-
hadden. Vrachtwagenchauffeurs
|rtelden, dat zij een jeep met vijf
de Iraakse militairen hadden ge
in. Bij een Turkse grenspost werd
n auto met acht gesneuvelde Irake-
gezien. Een gouverneur van een
strict in Oost-Turkije bevestigde,
t de Koerden een groot aantal grens-
sten in handen hadden.
JTONOMIE
et de opleving van de strijd in Irak
een einde gekomen aan het vierja-
bestand tussen de Koerden en de
regering van Irak. De Koerden, een
volk met een eigen taal en een eigen
cultuur, beëindigden 11 maart 1970
een negenjarige oorlog tegen de
Iraakse troepen. De regering beloofde
hen toen de autonome staat, waarvoor
ze steeds hadden gevochten. Afgelo
pen maandag, precies vier jaar later,
kcndigde Irak een plan voor de auto
nomie van Koerdistan aan. Daarmee
zou de belofte van 1970 zijn ingelost,
maar het bleek al direct dat de Koer
den, ernstig teleurgesteld waren door
de inhoud van het plan.
Een van hun grieven is, dat de Iraak-,
se regering de autonomie eenzijdig
heeft afgekondigd. Er is wel overleg
geweest met de Koerden, maar dat is
afgebroken toen bleek dat er geen
overeenstemming bereikt kon worden.
Volgens de Koerden is het gebied, dat
zij nu hebben gekregen veel kleiner
dan dat waar ze recht op hebben. Zij
kregen een streek met ongeveer één
miljoen inwoners. Er wonen in de
NEW YORK (Reuter. AP) De
speciale VN-commissic inzake
apartheid zal aandringen op
steun van de EEG voor economi
sche maatregelen tegen Zuid-Afri
ka. De commissie zal in vier Eu
ropese steden bijeenkomsten hou
den om aan te dringen op de af
schaffing van de apartheid in
Zuid-Afrika.
De voorzitter van de commissie,
de Nigeriaan Edwin Ogbu, zei
dat hij en zijn collega's teleurge
steld zijn over de houding van
Japan en westelijke landen die
diplomatieke, economische en an
dere betrekkingen met Zuid-Afri
ka blijven onderhouden. Op een
persconferentie zei Ogbu dat al
het mogelijke zal gedaan worden
om die landen 'tot bondgenoten
te maken in de strijd tegen
apartheid en het racistisch re
giem in Zuid-Afrika niet gerust
te stellen of aan te moedigen'.
De uit 16 landen gevormde com
missie komt in Rome bijeen om
dat dit een der hoofdsteden van
de ÈEG is. De Gemeenschap
neemt de helft van de handel
met Zuid-Afrika voor haar reke
ning en zorgt voor 80 procent
van de investeringen in dit land,
aldus voorzitter Ogbu.
Ogbu zei uitnodigingen voor be
zoeken aan Nederland en Nieuw-
Zeeland te hebben ontvangen. De
commissie is van plan ook enkele
Latijns-Amerikaanse landen te
bezoeken om steun te vragen
voor de anti-apartheidscampagnc.
noordelijké berglanden van Irak ruim
twee miljoen Koerden. Door deze be
perking van hun gebied zouden ze
ook veel minder geld uit de staatsruif
en veel minder invloed op de nationa
le regering krijgen. De Keerden heb
ben een eigen politieke partij: de
Koerdische Democratische Partij. De
regering riep deze partij maandag op
zich aan te sluiten bij het Nationale
Progressieve Front. Daarin werken de
communisten en de leidende socialis
tische Baath-partij samen. De KDP
kreeg vijftien dagen bedenktijd.
Een andere grief van de Koerden is,
dat er nooit meer gesproken is over
de mogelijkheid om een eigen hoofd
stad te krijgen. Zij beschouwen Kir-
koek als hun hoofdstad.
De Koerden hebben steeds gezegd
weer te zullen gaan vechten als de re
gering haar belofte van 1970 niet zou
inlossen. Hun radiozender riep giste
ren alle Koerden op weer naar de wa
pens te grijpen om 'Koerdistan van
Irak te bevrijden'.
Het Iraakse leger heeft in de oorlog
van 1963 tot 1970 de opstandige Koer
den nooit beslissend kunnen verslaan.
De guerrilla-strijders van de bijna le
gendarische generaal Mcestafa Barzani
bleven steeds heer en meester in een
deel van de bergen. Vast staat dat zij
nu beter bewapend zijn dan vier jaar
geleden. Hun voornaamste wapenle
verancier is Iran (Perzië) dat in on
min leeft met Irak. Vorige maand nog
kwam het tot gevechten tussen Irak
en Iran.
In Oost-Turkije wonen ongeveer zes
miljoen Koerden. In het verleden
hebben zij nooit de neiging getoond
Zich aan te sluiten bij de beweging,
van Barzani. Toch houdt de Turkse
regering wel rekening met mogelijke
onrust onder de Turkse Koerden. Het
leger in de grensstreek mei;. Irak
wordt sinds gisteren versterkt.
In een toelichting óp het besluit om
de grens met Irak te sluiten zgi de
Turkse regering: 'De botsingen tussen
de Iraakse strijdkrachten en de Koer
dische opstandelingen zijn uitsluitend
een binnenlandse aangelegenheid voor
de regering in Bagdad. Maar Turkije
besloot de gréns te slüiten om elke
grensoverschrijding te voorkomen'.
De betrekkingen tussen Turkije en
Irak zijn goed, Beide landen werken
onder meer samen bij de winning van
olie- in Noord-Irak.
TEL AVIV, DAMASCUS (UPI, AP, Reuter) Terwijl aan het Isra-
ëlisch-Syrisch front de gevechten tot tweemaal toe oplaaiden, kreeg
Israël gisteren weer een deel van (ie rekening van de oktober-oorlog
gepresenteerd. Minister van financiën Pinhas Sapir diende bij het
parlement een begroting in, waarvan veertig procent bestemd is voor
de strijdkrachten.
De Oostenrijkse kanselier Bruno Kreisky heeft tijdens zijn reis naar
het Midden-Oosten ook de klaagmuur in Jeruzalem bezocht. Kreisky,
die zelf jood is, voert een delegatie aan van de Socialistische Interna
tionale.
LONDEN (UPI) De Sowjet-Unie heeft een hoeveelheid wapens
geleverd aan de Oostafrikaanse staat Oeganda. Volgens westerse
diplomatieke bronnen omvat de zending onder meer tanks, pant
servoertuigen, vrachtwagens, luchtdoelgeschut en enkele straalja
gers van het type Mig-17.
Het 1 'apentransport is begin deze
week in Oeganda aangekomen en daar
officieel verwelkomd door president
Idi Amin. Oeganda is de nreuwste
klant ,van Moskou in Afrika. Totnutoe
concentreerde de Sowjet-Unie haar
wapenleveranties vooral op Somalië,
waar het vaste voet aan wal heeft
sinds dit land in 1960 onafhankelijk
werd. De Russische marine heeft be
langrijke havenfaciliteiten in dit kust
land. Moskou's wapenzending naar Oe
ganda lijkt vooral bedoeld tegen "Chi
na, dat dit Afrikaanse land ecopomi-
sche steun heeft beloofd.
Volgens westerse diplomaten zijn Oe-
ganda's buurlanden weinig ingenomen
met het gebaar van de Sowjet-Unie.
De ietwat onberekenbare maar zeer
ambitieuze president Amin wordt met
veel argwaan bekeken. Voor zijn plan
nen om van Oeganda het militair
sterkste land van Oost-Afrika te ma
ken schijnt hij nu de Russische steun
te hebben gekregen.
Idi Amin heeft aanvankelijk gepro
beerd wapens te krijgen van Israël,
maar werd later fel anti-Israëlisch.
Hij heeft aan zijn keuze tegen Israël
onder meer een samenwerkingsver
band met Libië overgehouden. De Li
bische leider Khaddaffi beloofde Oe
ganda financiële en militaire hulp.
Hij tuurde een aantal Libische mili
tairen naar Oeganda om te helpen bij
de opbouw Van het leger. Daarna is
niets meer gehoord over verdere
steun van Libië.
De minister vertelde, dat de 18-daagse
oorlog tegen Egypte en Syrië de Is
raëli's ongeveer 7,2 miljard dollar
heeft gekost. Het Israëlische volk zal
de komende tijd genoegen moeten ne
men met een lager welvaartspeil, dan
het gewend was, zo waarschuwde hij.
Zijn begroting voor het nieuwe fiscale
jaar, dat 1 april ingaat, bedraagt in
totaal 8,44 miljard dollar. Daarvan is
3,4 miljard dollar (ongeveer tien mil
jard gulden) bestemd voor het minis
terie van defensie. Daarmee zijn de
kosten van de oorlog nog lang niet
gedekt. Israël zal nog vele jaren 'vele
miljarden dollars' moeten uitgeven
aan wapens om het peil van de strijd
krachten te verhogen, aldus minister
Sapir.
Op de Hoogvlakte van Golan is het
donderdag tweemaal tot een treffen
gekomen tussen de Israëlische en
Syrische artillerie. Volgens Israël zijn
er 's morgens drie van zijn soldaten
gewond geraakt bij Syrische beschie
tingen. Het was de eerste melding
van Israëlische gewonden deze week.
Syrië beweerde gisteren enkele Israë
lische tanks uitgeschakeld te hebben,
's Ochtends duurde het vuurgevecht
anderhalf uur. Tegend e avond brand
den de kanonnen opnieuw los bij Go
lan.
De Syriërs hebben herhaald, dat de
artillerie-duels worden veroorzaakt
door de Israëlische pogingen om de
stellingen langs het Golan-front te
versterken.
bericht, dat Israël en Jordanië op
hoog niveau besprekingen hebben ge
voerd. De Jordaanse regering zou om
het overleg hebben gevraagd. Jorda
nië wil weten wat Israels plannen
voor de westelijke Jordaan-oever zijn.
Als Israël zich niet wil terugtrekken
uit dat gebied, zou Jordanië akkoord
gaan met de vestiging van een Pales
tijnse staat aldaar.
De Israëli's zouden ind at geval recht
streeks moeten gaan onderhandelen
met de Palestijnen. Totnutoe heeft Is
raël zich altijd fel tegen vestiging van
een Palestijnse staat op de westelijke
Jordaan-oever gekant. Er zijn steeds
geruchten geweest over onderhande
lingen tussen Jordjmië en Israël. De
Israëlische regering heeft die berich
ten altijd tegengesproken.
WASHINGTON (AP. Reuter, UPI)
De Amerikaanse minister van finan
ciën, George Shultz (53) treedt begin
mei af. Shultz is het laatste lid van
de oorspronkelijke ploeg, waannee
Nixon ruim vijf jaar geleden zijn eer
ste ambtstermijn begon. President
Nixon heeft verklaard dat Schultz'
vertrek 'hém persoonlijk spijt'. Shultz
heeft verklaard dat hij om louter per
soonlijke redenen heengaat en dat dit
niets met het Watergate-schandaal te
maken heeft. Een opvolger voor
Shultz is nog niet bekend.
Aangenomen wordt dat Shultz weer
gaat doceren aan de universiteit van
Chicago.
LONDEN (AP, Reuter, UPI) Premier Harold Wilsons Labour-min-
derheidskabinet krijgt maandag een eerste frontale aanval van de
oppositie te verduren.
fADVERTENTIE
SKOU (Reuter, UPI, AF) De
Bsische ruimtesonde Mars 7 heeft
i mislukte poging gedaan, instru-
nten op de rode planeet te laten
den. Een capsule uit de bijna ge-
tijdig gelanceerde Mars 6 zou wel
1 geland, maar tijdens de afdaling
1 de radioverbinding uit. Dit werd
termiddag in Moskou officieel be-
idgemaakt. De landing zou dinsdag
>ben plaatsgevonden.
ze mislukkingen betekenen een
istige slag voor het Russische on-
zoekprogramma. Vorige maand
loot de Mars 4 door een appara-
rstoring langs de planeet de ruim-
in. De Mars 5 kwam wel in de be
lde parkeerbaan. Deskundigen ver
fden dat dit ruimtevaartuig onder
ere de functie van tussenstation
d, voor het overseinen van gege-
is van de andere drie naar de aar-
Maar wat er nog van het groots
ezette Mars-project overblijft, was
teren nog niet duidelijk.
de instrumentencapsule 'van de
rs 7, die een zachte landing had
eten maken, ontwikkelde zich een
ring waardoor de planeet op 1300
ometer werd gemist. De Mars 6
tijdens de daling gegevens door
r de atmosfeer, waarin driemaal
eel waterdamp voorkwam als men
rwachtte.
door Rimmer Mulder
De Indische Oceaan dreigt het toneel te worden voor een nieuwe ronde in de machtsstrijd tussen de -•■5pgEj{
Sowjet-Unie en de Verenigde Staten. Beide grote mogendheden hebben hun marine ingezet om een
machtspositie te verwerven in de wateren tussen Afrika, Zuid-Azië en Australië. De meeste aangren
zende landen protesteren heftig en in de VS dringen politici en kranten aan op bezinning. Maar de
bewapeningswedloop in de Indische Oceaan lijkt voorlopig niet tot stilstand te brengen.
ADVERTENTIE
De aandacht voor deze zee is sterk
vergroot sinds er wordt gewerkt aan
de openstelling en verbetering van
het Suez-kanaal. Wie er inde toekomst
ook door het Suez-kanaal zal varen,
vaststaat dat heropening van deze
vaarweg het noordelijk deel van de
Indische Oceaan een stuk belangrijker
maakt. Volgens het Amerikaanse mi
nisterie van defensie is de Sowjet-
Unie momenteel verreweg het sterkst
in dit gebied. De Russen hebben er
de afgelopen jaren een flink aantal
oorlogsbodems heen gestuurd. Zij be
schikken over havenfaciliteiten in
Zuid-Jemen en de Afrikaanse staat So
malië. De Amerikanen zien in die
sterke Russische vloot een directe be
dreiging voor hun belangen ter plaat
se.
Olievelden
Seymour Weiss, een topfunctionaris
van het ministerie van buitenlandse
zaken, heeft laatste voor Amerikaanse
congresleden uiteengezet welke belan
gen dat zijn. Hij wees op de grote be
tekenis van de olievelden rondom de
Perzische Golf voor de Amerikaanse
industrie. West-Europa en Japan zijn
nog meer afhankelijk van olie-aanvoer
uit die streek. En Europa en Japan
zijn op hun beurt weer van het groot
ste belang voor de veiligheid van de
VS, aldus Weiss. De dreiging, die hier
nu al uit gaat van de Russische vloot,
wordt volgems hem nog vergroot als
het Sueznkanaal weer bevaarbaar is.
Daarom willen de VS een basis in de
Indische Oceaan.
Daarvoor is het oog gevallen op Diego
Garcia, een eilandje midden in de
Oceaan. In de tijd dat Engeland nog
de zeeën beheerste was het in gebruik
bij de Britse marine. De VS en Enge
land hebben in principe besloten om
de oude basis weer op te lappen en
geschikt te maken voor de grootste
Amerikaanse oorlogsschepen en zwaar
ste transportvliegtuigen.
Dit is helemaal tegen de zin van de
meeste aangrenzende landen. De
meeste kustlanden zien de Indische
Oceaan het liefst als e°n neutrale zee.
Zij hebben duidelijk protesten laten
horen tegen de Amerikaanse plan
nen met Diego Garcia. De krachtigste
afkeuring kwam van India. De Indiase
premier Indira Ghandi spreekt over
de Indische Oceaan graag als De Oce
aan van de Vrede. Hoewel de betrek
kingen van haar regering met de Sow
jet-Unie bijzonder goed zijn, heeft zij
de Russische marine totnutoe geen
havenfaciliteiten gegeven. Het wapen
gekletter van de Amerikaanse marine
is voor India onverdraaglijk. De Indi
ase minister van buitenlandse zaken
Swaran Singh heeft dat afgelopen
week nog eens herhaald. In het parle
ment wond hij zich op over de komst
van het Amerikaanse vliegdekschip
Kitty Hawk in de Indische Oceaan. De
'permanente aanwezigheid' van de
Amerikaanse marine in deze zee zal
'tot spanningen' in dit deel van de
wereld leiden', zo waarschuwde hij
minister Swaran Singh.
Amerikaanse opmars
Zo'n waarschuwing herinnert onwille
keurig aan de heftige reactie van de
Sowjet-Unie op het plan voor een VS-
basis op het eiland Diego Gardia. Het
Sowjeti)artijblad Prawda noemde de
basis 'het belangrijkste steunpunt'
voor de Amerikaanse 'opmars' in dit
gebied. De bewering, dat er een drei
ging zou uitgaan van de Russische
vloot ter plaatse, wordt als een 'impe
rialistische leugen' afgedaan. Het is
alleen maar een voorwendsel om de
vestiging van zo'n sterke basis vlakbij
de olievelden van het Midden-Oosten
goed te praten, aldus de Prawda. Dit
verbaal geweld kan best eens een Rus
sische tegenzet inluiden. Er is in het
westen vaak beweerd, dat de Sowjet-
Unie haar marine naar de Indische
Oceaan heeft gestuurd om iets te heb
ben tegen de met raketten bewapende
onderzeeërs daar. Als ze nu vindt, dat
het evenwicht opnieuw verstoord is,
zal ze weer iets moeten ondernemen.
China
Misschien dat bondgenoot India dan
weer benaderd zal worden over facili
teiten voor de Russische marine. In
dia wil zijn actie tegen de Amerikaan
se basis voortzetten. Als het daarbij
geen succes heeft, kan het zijn idee
van een 'Oceaan van Vrede' wel ver
geten. Waarom zou India de Sowjet-
Unie haar zin dan niet geven?
Die vraag is niet los te zien van de
daverende ruzie, die de Sowjet-Unie
heeft met China. De Chinezen hebben
de Russische vlootbewegingen in de
Indische Oceaan altijd met afkeuring
bekeken. Met Russische bases in buur
land India zullen ze zich verre van
lekker voelen.
Opvallend is daarom, dat bij de Russi
sche kritiek op de VS over Diego Gar
cia ook China een veeg uit de pan
heeft gekregen. China kreeg het ver
wijt, dat het alleen maar lippendienst
bewijst aan de plannen voor een neu
trale Indische Oceaan en Amerika
stilzwijgend toestaat zich daar te nes
telen. In hun hetze tegen Moskou her
halen de Chinezen de leugen over de
Russische vloot in de Indische Oce
aan. Ze stellen daardoor de Amerika
nen in de gelegenheid hun posities
daar te versterken, zo wordt in Mos
kou gezegd.
Onderhandelingen
Zowel in de VS als in Engelanfl heb
ben politici zich afgevraagd of de
krachtpatserij van de Amerikaanse en
Russische marine niet te voorkomen
is. In de VS was het senator Edward
Kennedy, die aandrong op bezinning.
Het voorstel om Diego Garcia als ma-
rin°bais in te richten is volgens hem
duidelijk ingegeven door angst voor
de gevolgen van heropening van het
Suezkanaal. Als de Russische marine
via het Suez-kanaal naar de Indische
Oceaan kan varen heeft dat gevolgen
voor 'Oost-Afrika, het Indiase subcon
tinent en het machtsevenwicht in de
Oceaan zelf', zo gaf de senator toe.
Maar voordat de Russen en Amerika
nen zich nu in een bewapeningswed
loop storten, moeten wij nagaan of er
geen andere mogelijkheid is. Dat zijn
wij aan ons zelf en de landen rondom
de Indische Oceaan verplicht, aldus
Kennedy. Hij stelde daarom voor om
rechtstreeks te gaan onderhandelen
met de Sowjet-Unie. Daarbij zouden
dan afpraiien moeten worden ge
maakt over de aantallen schepen en
bases, die elk der partijen in het ge
bied mag hebben.
Dat lijkt geen onredelijk voorstel nu
Washington en Moskou toch zeer in
tensief contact met elkaar hebben en
nota bene al jaren praten over ver
mindering van troepen in andere de
len van de wereld.
Eerst versterken
Maar beide landen willen kennelijk
De 14 Liberale Lagerhuisleden hebben
besloten de 295 Conservatieve parle
mentsleden te steunen in een stem
ming op die dag tegen het regerings
programma. Met de steun van de libe
ralen hebben de Conservatieven sa
men meer stemmen dan Labour in
het Lgerhuis. De beslissende stem zou
echter berusten bij de 23 onafhanke-
lijken, Noordierse protestanten en na
tionalisten uit Wales en Schotland.
Liberale woordvoerders hebben echter
verklaard dat een nederlaag voor La
bour, zo gauw nadat het aan de rege
ring is gekomen, onwaarschijnlijk is.
De Conservatieven, die nu onder ex-
premier Edward Heath, 'hare majes-
teits' oppositie aanvoeren, hadden eer
der deze week al laten weten dat zij
ter bestrijding van de inflatie een
krachtiger controle op de lonen wil
len. De Liberalen, die tijdens de ver
kiezingscampagne, eveneens een
krachtig prijs- en loonbeleid hadden
bepleit, maakten gisteren bekend de
Tories te zullen steunen.
Wanneer de oppositie de anti-inflatie
maatregelen van het Labourkabinet
zouden verwerpen door aanvaarding
van een amendement (wijziging)
hoeft Wilsons regering nog niet auto
matisch af te treden. Wilson kan het
amendement van de oppositie aan
vaarden. Maar hij kan ook proberen
de steun te krijgen van het Noordier
se Unionisten en de nationalisten uit
Schotland en Wales.
Hij kan voorts zeggen dat het amen
dement van Conservatieven en Libera
len niet betekent dat een motie van
wantrouwen tegen zijn regering is
aangenomen en gewoon aan de macht
blijven. In dit laatste geval kan de op
positie dan wel een motie van wan
trouwen uitlokken door Wilsons kabi
net uit te dagen de vertrouwenskwes
tie te stellen, In Labourkringen wordt
echter aangenomen dat Wilson even
tueel een Conservatief-Liberaal amen
dement zal aanvaarden om te kunnen
blijven zitten.
GRIEKENLAND
Het nieuwe Britse kabinet heeft giste
ren haar ongenoegen met het huidige
Griekse bewind kenbaar gemaakt door
een goodwill-bezoek van twee Britse
marineschepen aan Athene af te gelas
ten. De Britse regering 'is zeer ver
langend de democratie in Griekenland
hersteld te zien', aldus een woord
voerder van het Britse ministerie van
buitenlandse zaken.
(ADVERTENTIE)
Een Amerikaans vliegdekschip op patrouille in de Indische Oceaan.
eerst hun posities versterken voordat
ze gaan praten. President Nixon heeft
er ook nooit twijfel over laten be
staan, dat toenadering tot de Sowjet-
Unie alleen vanuit een machtspositie
kan. Er zijn in Washington genoeg
haviken om hem te vertellen, dat de
VS hun macht in de Indische Oceaan
nog best wat kunnen uitbreiden.
Het is de vraag of de Amerikanen
Jcunne blijven rekenen op de volledi
ge steun van Engeland bij de pianneri
voor Diego Garcia. Voor de vorige
conservatieve regering was het geen
probleem om uit te leggen dat, de
aanwezigheid van een sterke Ameri
kaanse vloot in de Indische Oceaan
van het grootste belang voor de Brit
se veiligheid was. Voor een Labour-re-
gering is zoiets veel moeilijker te ver
kopen. De linker vleugel van deze
partij zal weinig voelen voor mede
werking aan de Amerikaanse vloot-
schouw. Er is in het Britse parlement
al geprotesteerd tegen de plannen
voor Diego Garcia.
