rote man
an de kleinkunst
Beschaafd amusement
van Ivo de Wijs
Liefdadigheid 'voor
huize Witman' dekt
commerciële lading
Adviezen schoolkeuze
kloppen maar in
helft van gevallen
De Kuyper Export Jonje Jenever
Géén massa-artikel
|n memoriam Wim Sonneveld
Jan Brussen weg bij
Jverijssels Orkest
Busken Huetprijs
voor Sybren Polet
Zeventig
Ter Borchs
in het
Mauritshuis
Gastenavond, niet meer dan
een aardige inval
Slaapverwekkende
oogbeweging van
belang voor wegen
Vrees voor ontslag
van negentig
beambten bij HAL
10UW/K.WAKTET ZATERDAG 9 MAART 1974
BEN'NENLAN D/KUTS' ST T9..K11
DOOR BER HULSING
Iet is, 11a de eerste schrik en de hoop dat hij er met zijn levenslust, energie, nog vol plannen, en
mg nog voor zijn 56 jaren, wel weer bovenop zou komen, een onverwachte schok, dat wij Wim Son-
leveld nooit meer zullen zien en horen.
edereen kende hem, zo niet van zijn
erfijnde cabaretwerk, of van zijn one-
ian-shows, of als Higgins uit My
air Lady, dan toch van de radio of
e tv, en de film, als een van de po-
ulaire types als Willem Parel of pa
ir Venantius. Wim Sonneveld was
en veelzijdig artiest, een van de 'gro-
e drie' van na de oorlog, met Wim
;an en Toon Hermans, en dan groot
zijn eigen stijl. Die ging van
rrisch tot lol, van uiterst gevoelig in
en ontroerend liedje tot aan een
ara jongensachtige grappigheid, van
en bijna behaagzieke beschaafdheid
at aan kluchtige figuren van de
[raat.
Imuseur
[et gaat er nu niet om, welke Wim
onneveld wij het beste vonden. Hij
lield van alles wat hij d'eed, van het
ehele showvak, van de schmiere tot
an het Franse literaire cabaret. En
lij dééd het goed, met een nagenoeg
olmaakt vakmanschap, onnavolgbaar,
a ernstig wat het vak betreft, ail wil-
e hij zelden ernstig overkomen. Hij
ilde amuseren, hij voelde zich voor-
amelijk 'amuseur", hij bemoeide zich
ils cabaretartiest dan ook nooit, al-
hans heel zelden, met de grote pro
lemen en de politiek, en als hij wat
ieper ging, verschanste hij zijn ge-
oelens en ideeën toch nog achter
en, gemakkelijk lijkende, ironie.
!ij Wim Sonneveld ging het vlot, ver-
aakelijk. Bij hem waren de mensen
lit. Maar achter dat vlotte gemak, en
INSCHEDE Jan Brussen, de vaste
lirigent van het Overijssels Pbilhar-
aoniseh Orkest heeft op medisch ad-
ies deze functie moeten neerleggen.
)e thans 55-jarige musicus, die in den
ande mede grote bekendheid kreeg
loor zijn toernees met het Nederlands
itudenten Orkest, werd in oktober
973 al uitgeschakeld door een hartin-
arct. Deze week werd hem van me-
lische zijde ontraden zijn functie als
lirigent bij het Overijssels Orkest
roort te zetten. Van het Nederlands
Jtudentenorkest (dat hij 20 jaar diri
geerde) had hij vorig seizoen al af-
cheid genomen. Hij werd daar opge
volgd door Maarten Smit.
)e eventuele opvolging van Brussen
ij het Overijssels Philharmonisch zal
as over een jaar of twee aan de orde
omen, Voor dit seizoen en ook voor
en groot deel van het daarop volgen-
Ie, zijn al afspraken met gastdirigen-
ten gemaakt, zodat de concertpro
gramma's normaal afgewerkt kunnen
Worden.
AMSTERDAM De Busken Huet
prijs 1973 van de Stichting Amster
dams Fonds voor de kunst, groot
5.000,-, is toegekend aan Sybren Po-
let voor de vier essays, verzameld in
de bundel 'Literatuur als werkelijk
heid, imaar welke?' De adviescommis
sie bestond uit de heren A. J. M. Sar-
neel, P. Rodenko en A. L. Sötemann.
De oorkonde die bij deze prijs be
hoort zal vrijdag 5 april door wethou
der J. Lammers in het Stedelijk Mu
seum aan de schrijver worden uitge
reikt.
de soms al te luchtige leukheid, zat
altijd die geweldige kennis van het
vak. Die hij ook, als een goed leider
van zijn cabaretgroepen, op zijn jon
gere medewerkers overbracht. Want
hij was een goed pedagoog. En boven
dien nog een goede zakelijke leider
ook, die wist wat hij brengen moest
en kon, en maar zelden de mist in
ging. Het is daarom dubbel jammer
dat hij zich met zijn laatste grote on
derneming, de film Op de Hollandse
toer, toch nog een teleurstelling op
de hals haalde. Op film heeft Sonne
veld zich verkeken, op het theater
nooit
Internationaal
Hij is, voor de oorlog, begonnen bij
Louis Davids, maar was daarvoor, als
zoon van een Utrechtse kruidenier, al
in de kringen daar bekend als zanger.
Hij heeft toen zelfs geprobeerd in Pa
rijs voet aan de grond te krijgen,
maar de oorlog kwam er tussen. Later
nog bereikte hij Hollywood (in de
film Silk Stockings) of de Britse tv.
maar gelukkig voor ons was hij bij
zijn internationale instelling, en mo
gelijkheden, toch door en door een
Hollander. Hoewel anders dan de
meeste Hollanders.
Na veel los werk, begon hij in 1943 in
het Leidseplein-theater met een eigen
cabaret en tot aan 1959 heeft hij zo'n
dertig cabaretprogramma's gebracht
Met Conny Stuart zijn vaste mede
werkster, met Emmy Arbous, Sophie
Stein, Hetty Blok, Lia Dorana, Albert
Mol, Joop Doderer. Die programma's,
vaak afhankelijk van de teksten, wa
ren uiteraard niet altijd even goed,
maar wel telkens weer een vreugde.
Met goede chansons of songs en aardi
ge liedjes, leuke sketches, geestige
conferences en voor cabaret een bij
zonder uitvoerige en smaakvolle aan
kleding. Want al was het kleinkunst
en de beste in die jaren toen
Sonneveld had toch altijd de neiging
er een kleine show van te maken.
Higgins
In 1959 kwam er een einde aan de se
rie, die best had kunnen doorgaan,
doordat Wim Sonneveld de rol van
Higgins in My Fair Lady ging spelen.
Een overgetelijke Higgins, en toch he
lemaal Sonneveld ook. Hij zong goed,
hij acteerde licht en levendig en raak,
hij tintelde van het plezier in zijn
werk, al begon dat na zoveel honderd
voorstedlingen wel zwaar te vallen.
Daarna kwam hij met zijn one-man-
shows, waaraan trouwens altijd nog
jonge artiesten en musici meewerkten.
En tussendoor trok hij zich terug op
zijn Zuidfranse boerderijtje. Tijdelijk
zat van het zware beroep, en alweer
vol nieuwe plannen. Want het thea
ter, het showvak, het betere amuse
ment, kon hij toch niet missen. Even
min als ons theater Wim Sonneveld
missen kan. Hij hoorde er altijd bij.
Als een vande grootstendus en ook jj/- Sonneveld in zijn beroemde creatie als frater V enantius.
als een goed, beminnelijk collega. J
door Ber Huising
AMSTERDAM TCabaret Ivo de Wijs' begon donderdagavond in
Amsterdams Tingeltangel met het programma dat, zonder enige
ironie blijkbaar, Beschaafd Amusement heet. En wat onder die
benaming gewoonlijk wordt gebracht is zelden cabaret. Waarmee ik
niet wil zeggen dat cabaret niet beschaafd of amusant mag zijn,
maar het is toch wel wat anders.
Overleden: De heer A. N. J. Veenhui-
ren, secretaris van het Nederlands
Christelijk Werkgevers Verbond is
gisterochtend onverwacht op 56-jarige
leeftijd te Dordrecht overleden. Hij
was onder meer secretaris van de bij
het NCW aangesloten Hollandse
Christelijke Werkgevers Vereniging
[HCWVL
Nu is de groep van Ivo de Wijs, laat
ik dit voorop zetten, beslist wel ver
makelijk. Wij hebben veel en smake
lijk gelachen. Om leuke vondsten,
goede grappen, gekke liedjes. Je ver
veelt je geen ogenblik. Ook al niet
omdat alles zo genoeglijk, vlot en
luchtig wordt gedaan. Ivo de Wijs zelf
is een komische figuur, die malle
stotterende, verlegen typetjes even
neerzet, en dan droog uit de hoek kan
komen. Aggie Terlingen is een inne
mend en pittig persoontje, die haar
teksten er sterk uitbrengt Richard
Fritschy heeft temperament in al wal
hij doet. Pieter Nieuwint, die de hele
avond vaardig achter de piano zit,
doet en zingt in alles mee.
Ze zingen alle vier goed, en zuiver; ze
werken perfect samen; ze bewegen
soepel (naar adviezen van Jacinta van
der Meer) en ze acteren, voorzover
dat bij het simpele aanduiden van een
type of een omstandigheidje nodig is.
Pieter Nieuwint vlecht, door het ge
hele programma heen, een eindeloos
lang gezongen cowboyfilmverhaal.
Een van de vondsten. Er is een brui
loften- en partijenpotpourri op de art
senvreugde in een ziekenhuis (een
lange sick-joke dus). Aggie en Ivo
vertellen samen kostelijk onbenullig
heden over Rood-China, waar ze ge
weest zijn en niets van begrepen. Er
wordt kostelijk opgewekt positief over
de lente gezongen. Natuurlijk zijn er
enige toespelingen op homo's (Klop
maar aan de Achterdeur), eenzame
sex (Een moment voor jezelf) en sex
in vereniging (Luizenleven, Kleine
Huisdieren), de obligate nummers
van tegenwoordig, maar nog wel net
binnen het 'beschaafde amusement'.
Goede nummers, goed gedaan.
Maar van het 'obligaat gezeur over
Nixon, hüurharmonisatie, de klup, de
paus van Rome en De Telegraaf' heeft
Ivo de Wijs, blijkens een gedrukte
toelichting, afgezien. Nu zijn echte
problemen, raak behandeld in een
echt cabaret, nooit gezeur, en een
toespeling op homo's bijvoorbeeld
wel. Nog eens komen met een paro-
dietje op vlotte reclamejongelui, of in
een niets rakend zot verhaaltje met
namen van verschillende politici, hoe
aardig weer ook, begint wel zeurderig
te worden. Evenals het nog eens ko
men met de afstervende padvinderij
(Hopman), dat Frans Halsema en Ge
rard Cox al beter deden. En juist op
'Ome Gerard' heeft dit stel een fel
liedje, waarin hem heftig venveten
wordt, dat hij terugviel tot wat je 'be
schaafd amusement' kunt noemen.
Moest dat nou? denk ik dan.
En wat maakt Ivo de Wijs dan verder
nog belachelijk? (Heel grappig weer
overigens, ik heb er hartelijk om ge
lachen.) Een 'Sosjale Joenit', waarin
idealistische mensen wat met anderen
proberen te doen; en een arbeider die
een gedichtje probeerde te maken; en
demonstranten, die, weten zij veel, al
leen maar demonstreren om te de
monstreren. Dat zijn dan studentikoos
hooghartige aanvallen op mensen die
veel simpeler zijn dan Ivo de Wijs en
zijn wijzen, die over werkelijke pro
blemen niet wensen te zeuren. En
hiermee zo naast Gerard in het door
hen geminachte programma kunnen
staan. En dat zat mij dwars, al heb ik
mij, eerlijk gezegd, wel geamuseerd.
DEN HAAG Na een voorbereiding
van twee jaar is vanaf vandaag in het
Mauritshuis te Den Haag een collectie
van zeventig schilderijen van de 17e
eeuwse Nederlandse schilder Gerard
ter Borch te zien. Het zijn zeventig
van de naar schatting 700 schilderijen
die hij maakte en waarvan er maar
ongeveer 300 bekend zijn. Ook een
zestigtal tekeningen die Ter Borch
vanaf zijn zevende jaar maakte zullen
worden geëxposeerd.
De tentoonstelling belooft een der be
langrijkste artistieke manifestaties
van dit jaar te worden, aldus de di
recteur van het Mauritshuis drs. H.
R. Hoetink. Na de sluiting op 28 april
gaat de collectie naar het Landesmu-
seum in Münster, dat met het Mau
ritshuis samenwerkte om de tentoon
stelling mogelijk te maken. Dank zij
de medewerking van vele particulie
ren en musea uit de gehele wereld,
werden schilderijen afgestaan door
koningin Elisabeth van Engeland, de
National Gallery in Londen, het Me
tropolitan Museum in New York, de
Ermitage in Leningrad en vele andere
musea in Amerika. België. Oost- en
West Duitsland.
HEERDE Het is in Nederland nog altijd mogelijk commercie te
bedrijven onder de vlag van liefdadigheid. Zelfs wanneer er goud
verdiend wordt aan de handicap van anderen, met methodes waar
bij vraagtekens gezet moeten worden, lukt het soms nog heel aardig
om uit handen van de politie te blijven.
door W. Wielek-Berg
HAlAiRLEM Uit liet eerste toneelstuk van Tini Visser, 'Gasten
avond', dat Centrum brengt in de Toneelschuur in Haarlem, onder
de bekwame regie vam Peter Oosthoek, blijkt, dat ze een lekker in
de mond liggende dialoog kan schrijven. Dat is voor een beginne
linge heel wat maar lang niet alles.
Een stuk in de traditionele vorm zo
als zij geschreven heeft moet een ste
vige opbouw hebben, goed-getimede
climaxen, hecht doortimmerde rollen
en de basis mag niet alleen maar een
ideetje zijn, een aardige inval, daar
mee hou je het geen anderhalf uur
vol.
>m met dat idee te beginnen: ze laat
iet echtpaar Nancy en Jim, dat elkaar
jllang niets meer te zeggen heeft en
iaarom onophoudelijk praat, de on-
lergang van onze wereld beleven.
Buiten is de laatste sirene, die de
hoogste graad van luchtvervuiling uit
schreeuwt, verstomd, de telefoon is
dood, gasmaskers helpen niet meer, er
dient nu gestorven te worden. Hoe ze
dat moeten doen weten ze ook niet, ze
blijven maar treiteren en consumeren,
dat hebben ze al zolang gedaan.
Aaien
Dat-begin is, achteraf gezien, het bes
te van het hele stuk. Er wordt sappig
gepraat, er valt nog wel eens mees
muilend te lachen. Maar als het twee
de echtpaar de flat binnenkomt is de
tijd aangebroken om zeer bang te
worden voor Virginia Woolf. Wat er
dan over de planken gaat is een persi
flage van Albee, alhoewel ongetwij
feld niet zo bedoeld: de echtparen be
nen elkaar niet uit tot op het bot, ze
aaien met de oud-Hollandse bezem
stok. En wie hoopt op het broodnodi
ge contrapunt, dat ingebracht moet
worden door het meisje dat met een
bloem en zonder gasmasker over de
tramrails loopt, komt bedrogen uit.
Als het kind eenmaal de flat binnen
is kan ze ook alleen maar allerverve
lendste kletspraatjes verkopen over
een commune en als sex-symbool is ze
geen stuiver waard. Het stuk is dan
overigens al heilloos in de soep ge
stuurd, niet in de laatste plaats door
tcedoen van een raaskallende, wanho
pig schmierende ex-priester, en daar
blijft het dan dobberen terwijl de fi
guren steeds harder gaan hijgen door
de kwade dampen. Die overigens ten
langen leste door de Noordenwind
Scène uitGastenavond
worden verstrooid, de ondergang is
uitgesteld.
Leegte
Het is natuurlijk een misvatting om
te denken, dat je op het toneel de
leegte kunt verbeelden door mensen
lege frasen te laten zeggen en anders
niets. Dat kan dan wel uit het leven
gegrepen zijn, maar op het toneel
moet er worden doorgestoten naar
diepe lagen, het levensgevoel moet
worden betrapt. Als dat niet gebeurd
kun je beter naar een gemaskerd bal
gaan met als onderwerp de luchtver
vuiling.
Wat de spelers betreft: Ingeborg Elze
vier en vooral Allard van der Scheer
als Nancy yn Jim hadden nog wel wat
tekst om hun tanden in te zetten en
ze weerden zich allerkranigst, door
hun toedoen leek het zo hier en daar
werkelijk op iets. Dat de andere vier
het niet haalden, lag niet aan hen,
maar aan hun schuimrubberachtige
rollen.
Van een onzer verslaggevers
GRONINGEN In het Instituut
voor toegepaste psychologie in Gro
ningen wordt de relatie onderzocht
die mogelijk bestaat tussen oogbewe
gingen en slaperigheid. Het onderzoek
kan betekenis hebben voor de veilig
heid op de weg. De eerste resultaten
tonen aan dat een eentonige weg be
wegingen van de ogen veroorzaakt die
in de hersenen een zelfde situatie
scheppen als bij doezeligheid of slape
righeid.
Een proefpersoon die voortdurend
naar een gelijkmatig ronddraaiende
stip kijkt, volgt die stip gemakkelijk
en doezelt weg. Het komt zelfs voor
dat een proefpersoon er door in slaap
valt De proefpersoon wordt daarente
gen helemaal 'wakker* als diezelfde
stip willekeurige bewegingen gaat ma
ken.
De onderzoeker, drs. A. H. Wertheim,
hoopt het experiment over twee jaar
te kunnen afsluiten door daadwerke
lijk de weg op te gaan in een auto
met proefpersoon en de noodzakelijke
apparatuur. Overigens heeft hij wel
twijfels in hoeverre het onderzoek in
de praktijk nuttig kan worden ge
maakt. Om de oogbewegingen op het
gewenste niveau te brengen, zou een
eentonige weg afwisselend moeten
werden gemaakt. Het gevaar van sla
perigheid vermindert dan weliswaar,
maar om echt afwisseling te krijgen
zou men onverwachte elementen
(meer bochten of zo) in de weg moe
ten inbouwen en dat kan weer tot ge
volg hebben dat de weg op zich onvei
liger wordt.
In hoeverre 'coulissenwerking' langs
de weg van Invloed kan zijn, is nog
nooit goed onderzocht, maar het on
dervangt waarschijnlijk niet de oogbe
weging die verband houdt met de sla
perigheid. Professor dr. J. A. Michon,
hoogleraar-directeur van het instituut,
meent dat ook geluid (radio) moge
lijk kan leiden tot het voorkomen van
slaperigheid. In Amerika is zelfs een
'anti-sleep-cap' (een pet tegen de
slaap) op de markt gebracht. Zodra je
hoofd wat gaat hangen, geeft die pet
een waarschuwend geluid.
ROTTERDAM De vervoersbonden
van NW, NKV >n CNV houden er
rekening mee, dat als gevolg van in
terne reorganisaties een groot aantal
beambten bij de Holland Amerika
Lijn op straat zal komen staan.
Hoeveel ontslagen er bij de HAL in
de beambten-sector zullen vallen, we
ten ook de vervoersbonden nog niet.
Maar woordvoerders van de bonden
zeiden gisteren te vrezen, dat de cir
culerende geruchten, waarin wordt ge
sproken over negentig ontslagen, een
belangrijke kern van waarheid .zullen
blijken te hebben.
De ondernemingsraad van de HAL zal
maandag door de directie worden
geïnformeerd over de reorganisatie
plannen, zoals die zijn aangegeven in
het rapport van het adviesbureau
McKinsey.
De drie bonden hebben in een geza
menlijke werkkring ernstig bezwaar
gemaakt tegen het feit, dat zij door
de HAL-directie buiten de deur wor
den gehouden. Volgens de woordvoer
ders hebben de bonden gisteren te ho
ren gekregen dat de HAL niet met
werknemersvertegenwoordigers wil
onderhandelen, omdat het beambten-
personeel niet valt onder een CAO.
Dat is in concrete het geval
met een actie, die het Hengelose re
clamebureau Ha-Jo houdt voor Huize
Witman in Heerde, de particuliere,
niet erkende inrichting ter verzorging
van zwakzinnigen, waar vorig jaar bij
een brand vier doden vielen. In ad-
vertentiekrantjes roept De Weldoener
op geld te storten voor het bouwen
van een therapiebad.
Huize Witman werd gesticht door een
echtpaar, waarvan men mag aanne
men dat het niet alleen een boterham
zag in de verzorging van zwakzinni
gen maar daarin ook een brok recht
schapen idealisme tot uiting wilde
brengen. Er werden veelszins wat
men noemt 'noodgevallen' opgenomen,
zwakzinnigen die in de officiële, wel
erkende inrichtingen niet terecht kon
den, vanwege plaatsgebrek of om an
dere redenen.
In 1970 is de oude villa met een nieu-
we vleugel uitgebreid, waardoor een
capaciteit van veertig personen werd
verkregen. Volgens het advertentie
blaadje, dat tussen de zakelijke aan
biedingen door de geschiedenis van
Huize Witman verhaalt, brak kort na
de opening, 7 februari 1971, brand
uit. Geen van de patiënten, zo wordt
vermeld, liep persoonlijk letsel op.
'Ondanks deze tegenslag', aldus het
blad, 'ging het echtpaar Witman moe
dig verder en in september van 1971
waren de gevolgen van deze brand
overwonnen'. Wie verwacht dat hier
na iets gezegd wordt over de brand
die het tehuis vorig jaar trof, waarbij
vier zwakzinnigen om het leven kwa
men. vergist zich. Dit hoofdstuk
wordt verzwegen.
Wel wordt gezegd dat er 'een nieuw
probleem is gerezen'. Maar dat is niet
de fatale brand van 1972. Nee, het is
het ontbreken van een therapiebad.
Uiteraard kan niemand de betekenis
van een dergelijk bad voor èen zwak
zinnigeninrichting ontkennen, maar
dat is hier het punt niet. Waar het
om gaat, dat is niet het bad, maar de
winst die het uitgeven van zo'n adver
tentieblaadje oplevert
Het blijft een duistere affaire. Te
meer omdat helemaal nog niet zeker
is wat er met Huize Witman gaat ge
beuren. Nog steeds is men, in onder
handeling met de Stichting Tehuizen
Philadelphia. Deze wil het gebouw
overnemen; kopen dan wel huren.
Maar zonder zwakzinnigen. Zij wenst
mensen op te nemen op eigen indica
tie. Op het moment worden, nadat vo
rig jaar de zwakzinnigen over een
aantal inrichtingen in het land zijn
verspreid, weer een tiental pupillen
verzorgd.
Met de ontwikkelingen rondom Huize
Witman, hoezeer men ook geniegd is
de zuivere bedoelingen van het echt
paar te erkennen, is vrijwel niemand
gelukkig. De inspectie voor de geeste
lijke volksgezondheid niet, de directie
van de dienst sociale zaken ter plaatse
niet, ook de rijkspolitie in Heerde
niet.
Reeds enkele jaren geleden werd voor
het eerst een advertentieblaadje mede
ten behoeve van het bad voor Huize
Witman verspreid. De relatie met
Huize Witman moest een betere en
tree geven bij de adverteerders. Er
zou ten gunste van de actie Drie
maal vier door de lezers geld ge
stort kunnen worden op het nummer
van de Bondsspaarbank te Heerde. De
politie heeft toen proces-verbaal opge
maakt tegen de uitgever uit Hengelo,
een en ander wegens overtreding van
de algemene politieverordening. Ge
dacht werd met name aan het artikel,
waarbij inzamelen van geld zonder
vergunning verboden is. Tot nu toe
heeft de politie van de kant van justi
tie geen reactie vernomen.
Inlichtingen
Intussen heeft iemand anders het ad
vertentieblaadje overgenomen. Het is
thans het reclamebureau Ha-Jo te
Hengelo, dat het verspreidt. Plaats
voor plaats wordt afgewerkt. Opnieuw
kan geld overgemaakt worden naar
genoemde bank in Heerde. Er moet
daar nu ongeveer een bedrag van
16.000 gulden staan ten gerieve van
Huize Witman. Op de bank zei men
geen commentaar te kunnen geven.
Alleen wilde men kwijt dat niemand
aan het geld kan komen. Het bedrag
op de bank zal nog wel wat oplopen,
maar waarschijnlijk niet veel. In toe
nemende mate wordt namelijk de po
litie in Heerde vanuit verschillende
gemeenten om inlichtingen gevraagd.
Eigenlijk gelooft niemand dat het the
rapiebad er ooit komt, maar daar gaat
het ook helemaal niet om. Er moet
geld verdiend worden. Of dat in naam
van de liefdadigheid gebeurt, is niet
belangrijk; het doel wordt zelfs door
dit middel geheiligd.
AMSTERDAM Schoolkeuze-adviezen aan zesdeklassers van de
basisschool hebben een erg betrekkelijke waarde. In ongeveer de
helft van de gevallen blijkt een gegeven advies te kloppen. Maar in
de andere helft van de gevallen blijkt zo'n schoolkeuze-advies er
naast te zijn. Dit is één van de conclusies in het proefschrift: School-
keuze-adviezen: resultaatscontrole na vijf jaar, waarop gisteren D. J. -
Bos aan de Amsterdamse universiteit promoveerde.
Dr. Bos ging na, in hoeverre bij onge
veer 2400 kinderen een schoolkeuze
advies na vijf jaar een goed advies ge
bleken was. De kinderen waren in
1963/64 getest door school- en be
roepskeuzebureaus; één jaar later,
toen ze dus de eerste klas van de mid
delbare school achter de rug hadden,
werd een onderzoek gedaan naar hun
schoolresultaten. In 1970 begon dr.
Bos een onderzoek hoe het er na
ruim vijf jaar voorstond met deze
kinderen met de bedoeling te kijken
hoeveel waarde schoolkeuze-adviezen
in de praktijk hebben.
Die voorspellende waarde blijkt niet
erg groot te zijn. Dat is op zichzelf
niet zulk groot nieuws, want het was
uit eerdere onderzoeken al duidelijk
geworden dat het voorspellen van
schoolsucces met erg veel onzekere
factoren te maken heeft. Het gaat niet
alleen om de aanwezige hersens, ook
de instelling is belangrijk en, de me
ning van de ouders over wat hun
kind moet gaan doen. Wat de zaak
dan nog moeilijker maakt, is het on
derwijssysteem in ons land. Er zijn
erg veel hokjes waarin een kind ge
stopt kan worden. De mogelijkheid
om over te stappen naar een andere
schoolsoort is moeilijk. Een voorspel
ling aan een twaalfjarige is vaak een
sprong in het duister, maar het kind
kan daar wél het slachtoffer van wor
den.
Meisjes
Over die voorspellingen merkte dr.
Bos een paar opvallende dingen op.
Zo worden meisjes vaak 'te laag* aan
geslagen door de schoolkeuze-adviseur
en door het schoolhoofd van de lagere
school. Meisjes werden vaak naar het
beroepsonderwijs verwezen, terwijl in
waarschijnlijk de helft van de geval
len een ulo (nu: mavo)-advies op zijn
plaats was geweest.
Meisjes 'doen' het vaak beter op
school dan jongens, al heeft dat vol
gens dr. Bos niet te maken met meer
verstand, maar met een betere werk
houding. Dat meisjes zo vaak verwezen
worden naar schooltypen beneden
hun niveau, heeft ook te maken met
het feit dat ouders voor hun dochters
lager mikken dan voor hun zoons. Dr.
Bos vindt dan ook, dat op grond van
bij de meisjes waren de onderwijzers
vaak aarzclendcr dan dc schoolkeuze
adviseurs. Het is moeilijk te zeggen,
die betere schoolgeschiktheid van
meisjes de school- en beroepskeuzebu-
reaus veel intensiever en uitgebreider
moeten gaan voorlichten over de mo
gelijkheden die er ook voor meisjes1
zijn.
Een andere opvallende uitkomst van
Bos' onderzoek was, dat kinderen die
het schoolkeuze-advies niet opvolgden,
maar naar een moeilijker schooltype
gingen, meer bereikten dan de kinde
ren die het advies wel opvolgden. Wél
hadden de eerstgenoemde kinderen
het zwaarder op school, maar het luk
te hun door een grotere inzet en
doordat ze van zichzelf meer ver
wachtten. toch het doel te bereiken.
Onderwijzers en schoolkeuze-adviseurs
voorspellen niet altijd hetzelfde. Over
eenstemming tussen beiden komt va
ker voor bij jongens (in 80 pet van
de gevallen) dan bij meisjes (70 pet);
wie van de twee, de onderwijzer of de
schoolkeuze-adviseur het vaker bij
het rechte eind heeft. Vandaar dat dr.
Bos het in dit soort gevallen, als er
geen eensluidend advies kan worden
uitgebracht, verstandig vindt dat er
veel aandacht geschonken wordt aan
de wensen van de ouders en het kind
zelf
De wens van de ouders is trouwens
altijd een belangrijke factor. Als zij
willen dat hun kind slaagt op een be
paalde school, dan gebeurt dat ook
vaak.
Ouders
Hoe worden de schoolkeuze-adviezen
door de ouders gewaardeerd? Uit het
onderzoek blijkt dat ongeveer de helft
van hen die adviezen positief waar
deert. De mensen die er niet zo gun
stig over denken, komen vaker uit la
gere milieus en hebben zelf niet zo
lang en succesvol schoolgegaan. En
juist voor deze groepen zouden
schoolkeuze-adviezen erg nuttig kun
nen zijn, zodat het voor de hand ligt
de school- en beroepskeuzevoorlich
ting uit te breiden om te proberen te
voorkomen dat het milieu waaruit
een kind komt bepalend is voor zijn
schoolsucces.
De schoolkeuze-adviezen moeten dus
kritisch bekeken worden, vindt dn
Bös. Maar de oplossing moet niet ge
zocht worden in het nog perfecter ma
ken van de testen. Een verandering
van ons onderwijssysteem is de enige
oplossing.
(ADVERTENTIE)
dóór kenners
Gedistilleerd vóör keBnerI
