Ook Joegoslavië
gaat meer aan de
wintersport doen
HOTELS LEVEREN
TOERIST BENZINE
Industrialisatie in zuid west-Nederland dreigde te snel te gaan - toen kwam de olieboycot
LSGI behaalt
monsterzege I
Reizen voor
ouderen naar
Engeland
j
TROl KW \RTKT WOENSDAG Ih J WLiVKI l«>71
ONGELUK 'N RAMP VOORKOMEN
In:
door Jan Brokken
ROTTERDAM Lokale en regionale bestuurders in Zuidwest-Ne
derland mogen de Arabische landen wel hartelijk bedanken voor
de olieboycot. De energiecrisis heeft het toekomstbeeld van dit deel
van ons land immers radikaal gewijzigd. Werd er een paar maanden
geleden nog huiverig gesproken over Tiet dichtgroeien van Zuid
west-Nederland". nu staat de werkloosheid voor de deur. De Gou
den Delta -zo lijkt het gaat moeilijke tijden tegemoet.
ROTTERDAM Afgelopen zateri
vond de vijfde ronde van de KM
competitie plaats. Een ronde die]
eerste tiental van de Rotterdai
schaakclub Europoort niet snel I
vergeten. Kort voor het eind stond
stand op 8-0 en LSG 1 verheugde i
reeds op een 10-0 zege, toen Sm
En moeten we daarvoor de Arabische
staten bedanken? Is het soms een
voorrecht werkeloos te worden? Na
tuurlijk niet. De huidige olieboycot
heeft ons land en met name het
zuidwestelijk deel. waar de basisindus
trieën gevestigd zijn alleen ge-
waardschuwd voor een komende ener
giecrisis. De industriële ontwikkeling
in dat gebied ;s de laatste jaren te
snel gegaan. Iedere gemeente moest
zijn industrieterrein hebben. En voor
die terreinen waren bijna uitsluitend
petrochemische industrieën gepland.
De huidige olieboycot kan als een on
geluk beschouwd worden. Een onge
luk kan ernstig of vervelend zijn.
Maar wanneer met een ongeluk een
ramp voorkomen kan worden, mogen
we best een bedankbriefje versturen.
Gigantische vormen
Die ramp begon zich min of meer af
te tekenen. De plannen voor industri
alisering hadden de laatste jaren zul
ke gigantische vormen aangenomen,
dat te vrezen viel dat smog en stank
blijvende bestanddelen van de Rijn-
mondse. Westbrabantse en Zeeuwse
lucht zouden gaan worden.
Die ontwikkeling begon grappig
genoeg met een beslissing van de
Egyptische regering, in 1957. De
Egyptenaren besloten het Suez-kanaal
niet te heropenen. Een gespreide aan
voer van olie door kleinere schepen
in West-Europa was hierdoor niet
meer mogelijk. De tankers moesten
om de Kaap varen, en om deze omweg
rendabel te maken deden de mam
moet-tankers hun intrede. Deze sche
pen konden alleen afmeren in diep
zee-havens. Dergelijke havens telt Eu
ropa niet veel: alleen enkele Franse,
Engelse en Nederlandse havens kwa
men in aanmerking. Maar omdat de
regeringen van de eerste twee landen
nalieten grote infra-structurele wer
ken uit te voeren, en die landen bo
vendien slechtere verbindingen met
het achterland hebben, kon Rotter
dam binnen korte tijd de grootste
oliehaven van Europa worden.
Rotterdam verplaatste zijn havens in
de richting van de zee: eerst naar de
Botlek, later naar de Europoort en de
Maasvlakte. Industrieterreinen werden
in hoog tempo, en ten koste van veel
natuurschoon (De Beer), in gereed
heid gebracht. In de jaren zestig zet
ten bijna alle grote oliemaatschappij
en in het Rijnmondgebied raffinader
ijen neer: Esso, British Petroleum en
Gulf (Shell en Chevron waren al in
hel Botlekgebied gevestigd).
Voor de raffinaderijen leken alle gun
stige voorwaarden aanwezig: een goe
de aanvoersweg voor de grondstoffen,
prima afvoerwegen rivieren, pijp
leidingen en wegen over de eind-
produkten. Voor de chemische indus
trie werd het interessant dicht bij de
grondstoffenleveran"iers de raffi
naderijen te gaan zitten.
Containervaart
Het tempo van de industrialisering
ging snel, vooral toen naast de petro
chemische industrie een andere be
drijfstak een geweldig" expansie door
maakte: de containervaart. Rotterdam
had nieuwe terreinen nodig. Het oog
viel eerst op de Hoekse Waard, maar
dat bleek een te ambitieus plan. Ver
volgens kon Rotterdam, uit twee part
ners kiezen, die volop naar de Maas
stad lonkten. Zeeland en Moerdijk.
Het werd Moerdijk. De kleine ge
meenten van Noordwest-Brabant wa
ren al jaren lang op zoek naar indus
trieën. Nu kregen zij de kans. en met
Rotterdam als voorbeeld pakten zij de
zaken direct fors aan: 2500 hectaren
werden opgespoten.
De gemeente- en provinciebesturen in
Zuidwest Xederlm' hadden inmiddels
niet stil gezeten. Zeeland had werkge
legenheid nodig, voor West-Brabant
gold hetzelfde. De bestuurders hadden
het Rotterdamse lesje ('Zuidwe«t-\'e-
derland is geschikt voor zeehavenin
dustrie en ?ehavenindustrie is zware
industrie) goed uit het hoofd geleerd
en begonnen vlijtig industrieterreinen
aan te leggen. Bij Terneuzen kwam
een grote industrievestiging (Dow
Chemical) en ook in het Sloe-gebied.
bij Vlissingen kwamen enkele grote
bedrijven (Total Péchiney. Hoechst).
In de verschillende Brabantse steden
werden industriegebieden van kleine
re omvang aangelegd; een groot zeeha-
vgn-industriegebied (Reimerswaal)
kwam niet van de grond
Tweede randstad?
De ontwikkeling begon langzamer
hand uit de hand te lopen. De afgelo
pen jaren zag het ene na het andere
olan het licht, en wanneer al deze
plannen in een nabije toekomst gerea
liseerd moesten worden, zou binnen
de kortste keren een tweede Randstad
zijn ontstaan waar en dit in tegen
stelling met de noordelijke industrie-
en en steden elkaar afwimsselden. De
werknemers in de nieuwe industrieën
moeten immers ook gehuisvest wor
den. En voor dj (eventuele) tweede
nationale luchthaven bij Steenbergen
zijn 100.000 werknemers nodig, die al
lemaal in de buurt een woning zou
den moeten krijgen. Het gebied zou
onleefbaar zijn geworden, en de bewo
ners hadden rustiger streken opge
zocht. met name het groene midden
gebied van Midden-Zeeland. Om kort
te gaan: in Zuidwest Nederland was
een ontwikkeling op gang gekomen,
die sombere voorspellingen rechtvaar
digde.
Meer 'hersenwerk'
noodzakelijk
voor bestuurders
zijn wel behoorlijk geschrokken. Zij
hebben de laatste weken ingezien, dat
het tijdperk van de grote plannen
voorbij is, dat er op een andere ma
nier gepland moet worden. Tot nu toe
voteerden gemeenteraden of provinci
ale staten gelden voor de aanleg van
industrieterreinen, onafhankelijk van
de vraag, of er voor die terreinen be
langstelling was of niet. Voor zware
zeehavenindustrie moet je een terrein
hebben klaarliggen, luidde de filoso
fie.
Daar is men nu wel van teruggeko
men. Op het ogenblik liggen in Zuid
west Nederland duizenden hectaren
industrieterrein braak, terwijl de be
drijven, die zeker van deze terreinen
gebruik hadden gemaakt, (de olie
maatschappijen en chemische bedrij
ven) de komende jaren niet tot inves
teringen zullen overgaan; in ieder ge
val niet in Nederland.
Voor de aanleg van die terreinen
heeft de overheid leningen afgesloten.
Het renteverlies moet zij dragen, en
'zij' betekent in dit geval de belas
tingbetaler. Dit verlies weegt echter
niet op tegen de ramp, die dit gebied
te wachten stond, wanneer op deze
manier was doorgegaan. Wat had een
met raffinaderijen volgebouwd Zuid
west-Nederland immers niet geleden
onder een, en ditmaal definitieve,
energiecrisis in het jaar 2000?
Teveel basisindustrie
Maar er is meer aan de hand. In
Zuidwest Nederland zijn de planolo
gen een beetje met oogkleppen te
werk gegaan. Ze hebben teveel 'aan
basis-industrieën gedacht en te weinig
aan andere werkverschaffers. Basisin
dustrie heeft vele nadelen: het eist
veel grond o;\ vergt zeer hoge inves
teringen. maar het levert relatief wei
nig arbeidsplaatsen op. En vooral: het
is vuile industrie. Om een voorbeeld
te 0even: de uitbreiding van Péchiney
bij Vlissingen, gaat tientallen miljoen
guldens kosten, voor deze uitbreiding
moet een tweede kerncentrale ge
bouwd worden (de aluminiumfabriek
is een stroomvreter) er moet een au
toweg voor omgelegd worden, en dit
alles voor driehonderd werkplaatsen.
De Zeeuwen vinden het bovendien
niet leuk bij Péchiney te werken, het
verloop is zeer groot, dus zullen het
vmr het merendeel gastarbeiders zijn
die deze plaatsen moeten innemen.
Een dergelijk voorbeeld wettigt de
vraag, of een dergelijke fabrieksuit-
breiding el zulke hoge (overheids)-
ïnvesteringen rechtvaardigt?
Flexibeler
Geschrokken
De olieboycot en de energiecrisis heb
ben deze ontwikkeling niet direct
stopgezet, maar de plannenmakers
Deze ontwikkeling lijkt nu tot het
verleden te horen. De Rotterdamse
wethouder voor economische zaken en
de haven, de heer H. J. Viersen zei
onlangs in deze krant, dat geen groot
se beleidsplannen meer op stapel ge
zet moeten worden, maar dat de be
stuurders veel meer 'hersenwerk'
moeten gaan verrichten. Hij bedoelde
hiermee, dat de overheid veel flexibe
ler moet zijn in haar industriebeleid.
Dat niet meer begonnen moet worden
aan geldverslindende projecten als de
aanleg van het industrieterrein Moer
dijk dat. behalve de Shell-vestiging,
nu nóg leeg staat. In datzelfde inter
view zei Viersen. dat hij hoopte dat
Rotterdam in de toekomst wat meer
electrotechnische industrie zou krij
gen. Dat is een goed voorteken: deze
bedrijfstak is arbeidsintensief, vraag
heel wat minder overheidsinvesterin
gen en vervuilt n?uwe'ijks.
De olieboycot zal voor vele werkne
mers in Zuidwest Nederland een zure
appel zijn, waar met weinig plezier
door heen gebeten moet worden. Maar
op langere termijn heeft die olieboy
cot voor diezelfde werknemers
zijn voorde'en. Misschien kan nu
eindelijk in Zuidwest Nederland een
evenwichtig opgebouwd industrie-arse
naal tot stand komen, 'at wellicht
minder spectaculair is, maar dat meer
werkgelegenheid zal verschaffen en in
veel mindere mate een aanslag op de
toch al schaarse natuur in dat gebied
zal doen.
Parkeerruimte voor
L'damse vrachtauto's
LEIDSCHENDAM De gemeente
Leidschendam is op zoek naar par
keerruimte voor Leidschendamse
vrachtauto's, teneinde de vrachtauto's
daarna uit de woonstraten te kunnen
•verbannen'. Wethouder Van Dongen
antwoordde dat op vragen van het
PAK-raadslid Lambregts. die regelma
tig klachten zei te krijgen over 'vaak
niet uit Leidschendam afkomstige)
vrachtauto's. Hij vroeg de wethouder
of deze niet op de een of andere ma
nier geweerd kunnen worden omdat
zij door het lawaai bij starten en weg
rijden veel overlast aan de omwo
nenden bezorgen.
KATWIJK AAN ZEE De collecte
t.b.v de Hervormde Zeemansraad
heeft 2.944.46 opgebracht.
KATWIJK AAN ZEE Dinsdag 15
januari houdt de Algemene Bond van
Bejaarden de jaarvergadering in het
'Hervormd Centrum' aan de Voor
straat, om 2 uur.
zijn iets betere stelling vergooidejschc
zijn tegenstander v. Baarle
toestond en daarmee de stand op f
0,5 bracht. LSG I zal waarschijn
met een 9-1 zege 'genoegen'
nemen. Het zal verder alles met
ruime scores moeten winnen, wil J
nog kampioen worden van de i
klasse B.
In de wedstrijd Eindhoven I-Philji
I in de hoofdklasse heeft Philidor
zoveelste nederlaag geleden. Phila
verkeert dan ook duidelijk in dej
datie-gevaar. De prognose is 7-3 i
Eindhoven I.
De uitslagen in de hoofdklasse wart»
(prognose tussen haakjes) DD I-F".
4,5-3,5 (64); Eindhoven I-Philidor-Ir
den I 6-3 (7-3); Philidor-Leeuwarf
I-Vas-Asc I 7-2 (7,5-2,5); Moerwijlft
Utrecht I 4-5 (4,5-5,5): WatergrafpC"
meer I-Charlois I 7-2 (7,5-2,5).
De uitslagen in de eerste klasse B f1}.
ren: DD II-Breda-M. Euwe I 44 (ff1"1
5,5 of 5-5); Max Euwe-Morplhy I-w*'
Asc II 4.5-2,5 (5-5 of 5,54,5); Rotkp„
dam I-HSG I 6,5-2,5 (7,5-2,5); VAs
SMB II 6,-3,5, LSG I-Europoort I
0,5 (9-1). L.
In de tweede klasse C staat Philii?
II met 4,54,5 gelijk met DSC II, mflï
gaat waarschijnlijk met 5,54,5 veif|L
zen. Voorschoten I gaat tegen Was
graafsmeér waarschijnlijk gelijk
len; de stand is op het ogenblik fil
3,5 voor Voorschoten.
Joegoslavië, dal het afgelopen jaar een record-bedrag van 800
miljoen dollar aan deviezen van buitenlandse toeristen inde en
daarmee nóg hoger op de ranglijst van populaire zomervakantie-
landen klom, gaat nu ook naar de gunsten van de u-intersporters
dingen. Dit in navolging van andere üosteuropese landen als
Bulgarije en Roemenië, die elk jaar meer successen boeken met
hun winteraanbiedingen.
Belgrado schuift voor de werving op
deze markt het noordelijk, onder de
Oostenrijkse grens gelegen, Slovenië
naar voren en presenteert daar twee
wintersportcentra: het al jaren be
kende Kranjska Gora aan de voet
van de Karawanken, een half uurtje
autorijden (over de Wlirzenpas) van
Villach en het vorige winter geopen
de skicentrum bij Bied.
'Voor hen. die eens wat anders wil
len dan de traditionele centra in
Zwitserland en Oostenrijk én voor
de sneeuwganger, die aarzelend be
sloten heeft dan tóch maar eens op
de ski te stappen, maar daarvoor
niet meteen in een gerenommeerde
wintersportplaats wil gaan zitten',
zegt Bled's vertegenwoordiger van
Genetralturist. 'Want bestimmt, Slo
venië mag dan dicht bij de Oosten
rijkse grens liggen, een wintersport
vakantie in Joegoslavië is wezenlijk
anders. Minder druk, minder mon
dain. veelal goedkoper en met een
andere sfeer'.
Accommodatie
Vele duizenden hebben dat in de af
gelopen jaren trouwens al ervaren.
Joego's noordelijkste deelstaat mag
dan maar pas begonnen zijn met de
actieve werving, wintersporters zijn
er al vele jaren geweest. Kranjska
Gora, in het hart van de Julische
Alpen bij de Karawankenmassief. ge
niet al lange tijd een zekere faam
als wintersportcentrum, al bleef die
dan voornamelijk beperkt tot vakan-
tiet Britse nationale bureau voor
toerisme bereidt geheel verzorgde
vakanties voordie zijn aangepast
aan de behoeften en beurzen van
ouderen. Het gaat hier om vakanties
van een week (buiten het hoogsei
zoen: ran oktober tot en met maart)
tegen een prijs, waarbij reis. ver
blijf en tenminste één uitstapje per
dag zullen zijn inbegrepen
De programma's worden samenge
steld door de VVV's i-an verschillen
de vakantieplaatsen, busondernemin
gen en reisbureaus. Er wordt al met
29 vakantieoorden over dit project
onderhandeld.
Deze maand is het wat de uit
stapjes betreft speciaal Londen
dat aan de bel trekt en voor februa
ri is voor de toeristen zelfs een pro
gramma opgezet, dat niet alleen con
certen. theaterbezoek, een Dickens-
festival compleet met historische
koetsjes omvat, maar ook bezoek-n
aan voetbalwedstrijden.
Voordeel van deze aangepaste arran
gementen is onder meer, dat ze
goedkoper zijn dan die in het hoog
seizoen. Alleen de overtocht is al
dertig procent voordeliger dan in de
zomer (Inlichtingen: British Tourist
Authority, Leidseplein 5. Amster
dam. Tel. 020-234004).
tiegangers uit eigen land. Een van
de weinige buitenlandse touropera
tors, die het nieuwe gebied in zijn
programma opnam was Hotelplan,
dat nu ongeveer voor het tiende
jaar vliegtuigen vol Nederlandse
wintersportsporters de Sloveense
bergen instuurt.
Bij het staatsreisbureau Generallu-
rist verwacht men echter, dat die
belangstelling in de komende jaren
sterk zal groeien. Vooral omdat men
er nu, bij Bied, een groot aantrekke
lijk nieuw skigebied heeft bijgekre-
gen; skibanen op een afstand van
8 km van het dorp met een tota
le lengte van 19 km en op een hoog
te van 900 Hot 1200 meter. Als extra
i biedt het dorp daarbij dan nog het
grote Meer van Bied, dat vanaf ja
nuari meestal geheel dichtgevroren
is en ruim baan geeft aan hen, die
zich op de schaats, de slede of de
motorslee wagen of aan ijskegelen
willen doen. Accommodatie, die men
overigens ook bij Kranjska Gora
vindt, waar rond de 1600 meter hoge
berg Vitranc drie stoeltjesliften en
twaalf sleepliften 7000 skiërs per uur
naar boven kunnen brengen voor
een afdaling over de in totaal 25 km
lange pisten.
Prijzen
Met die attracties hoeft Slovenië niet
onder te doen voor meer gerenom
meerde westerse centra. Niet op het
gebied van de hotels (vele daarvan
zijn uitgerust met zwembad, sauna
Moderne accommodatieskiliften zijn er genoeg in Slovenië.
en soms een kegelbaan) en
niet op dat van de sportmogelijkhe
den. De streek heeft zelfs nog een
voordeel: de lagere prijzen.
Over het algemeen kan worden ge
steld, dat de 'all-in'-arrannemeiiten
ongeveer honderd gulden lager, lig
gen dan die welke voor wintersport
reizen naar de bekende westerse
landen worden berekend. Ook het
gebruik van de skiliften is er wat
voordeliger. In Bied heeft men een
weekabonnement voor alle liften
voor nog geen vijftien gulden, ter
wijl in vrijwel elk hotel niet alleen
i-
schoenen en ski's goedkoop worden
verhuurd, maar ook schaatsen en
sleden.
En wat de skilessen betreft: in beide
centra wordt sindskórt ook de in
westerse winterlanden snel populair
geworden Kurz-skimethode toege
past. Deze houdt in, dat gedurende
enkele.dagen wordt begonnen met
ski's van -maar 65 cm lengte en dat
men daarna pas op langere ski's oe
fent. Tijdens deze cursussen wordt
(volgens het Amerikaanse GLM-
systeem) eerst drooggeskied in het
hotel om de spieren los te maken.
Volgens de ski-leraren werkt deze
methode aanzienlijk sneller dan de
traditionele: al na een week is men
in staat een afdaling van enkele
honderden meters te maken.
Enig nadeel van de streek is
maar dat hebben ook veel andere
gebieden in meer traditionele win-
tersportlanden dat zij vanwege
de .beperkte hoogte niet altijd
sneeuwzeker is. De afgelopen Kerst
regende het zelfs en konden enkele
honderden wintersporters hun mee
gebrachte ski's onuitgepakt laten. In
Slovenië betekent dat, dat men het
niet zoals in andere landen elders
hogerop kan zoeken. Hogere bergen
zijn er wel, maar deze zijn niet ge
schikt voor het maken van afdalin
gen.
Dat hoeft overigens niet te beteke
nen, dat zo'n Sloveense wintersport
vakantie volledig in het water hoeft
te vallen, want après-ski-mogelijkhe-
den zijn er net zoveel als in andere
centra. De meeste hotels zijn hyper
modern en bieden 's avonds alle ver
maak, .terwijl beide centra ook over
nachtclubs beschikken. Men dient er
echter wel rekening mee te houden,
dat men hier vrijwel overal even
duur uit is als in de centra over de
grens. Voor een exquis drankje be
taalt men al gauw zo'n vier a vijf
gulden. Wie op zo'n avondje uit niet
al te duur wil uitzijn, kan zich be
ter beperken tot de dranken uit ei
gen land: de Joegoslavische wijnen
(14 gulden per fles in de voorname
nachtclub van het Park-hotel
Bied), Istra-bitter (verwant
campari) of natuurlijk de na
tionale drank bij uitstek slivovitz. j
Transport
.,01 I
Dat Slovenië aantrekkelijker is vo<
vlieg- en trein-toeristen dan voor aü
tomobilisten (per auto is de afstanc
eigenlijk net iets te groot) ligt voor
de hand. Per vliegtuig is het maar
een sprong van zeven kwartier var
Schiphol naar de pas vernieuwde
luchthaven van Ljubljana (plus eei
half uur bussen naar Bied) en de
vakantie-expressen-over-de-rails doen
er een nacht 'en een halve dag over
om in Villach te komen. Van daar
uit is het dan niet meer dan eer
kleine drie kwartier bussen naar
Kranjska Gora en een dik uur naar
Bied.
Mogelijk zal men de centra binnen
kort zelfs over de volle afstand per
trein kunnen bereiken. Met het oo^
op de benzineschaarste. worden on
derhandelingen gevoerd over doorg
trekking van de spoorlijn tot di(
in Slovenië en Istrië.
liet grote meer van Bied, dat vanaf januari geheel dichtgevroren
Een groot deel van de 26 Nederlandse Golden Tulip-hotels haakt actueel in
op de problemen van vandaag: wie boekt voor een Golden Tulip-weekend-
arrangement en niet op de gratis beschikbare fiets wil stappen, kan op een
van de weckenddagcn een auto (met benzine) huren, waarmee maximaal
100 km gereden mag worden. Dat kost dan 25 gulden. De prijs van dc week
einden (in eerste klas hotels) bedraagt 104 gulden.
