Alarmeringsregelingen
kerncentrale
Borsele bekendgemaakt
Windhoos: spoor
van vernielingen
Laatste kolenmijn komt in
Valkenburg
Uranium
Laurent D. meldt zich
als justitie toezegt
hem over te plaatsen
BLIJF BLIJ RUDEN (...en zuinig!)
Dr. J. J. Went pleit
voor thermische
kweekreactoren
Bankpersoneel
bergt dief
in kamertje op
Leden koninklijk
huis worden
scherper bewaakt
Geulstadje rekent op duizenden bezoekers
Reparatiewerk
garage f 2,50
per uur duurder
Plezierboten mogen
zondags weer varen
IUROUW/KjViAiWTET ZA1TERD1A.G 12 JiAiNiUiA/RI 1974
BINNENLAND
T3/K5
Procedures bij eventuele ongelukken
45
'Van een onzer verslaggevers
MIDDELBURG Burgemeester G. H. E. M. van Waes van de gemeente
lde Borsele heeft gisteren een waarschuwings- en alarmeringsregeling voor de
kerncentrale bekend gemaakt.
'J1 [n dit rapport worden de procedures
iangegeven die gevolgd moeten wor
gden bij ongelukken in de kerncentra-
e, waardoor radioactieve straling zou
;unnen vrijkomen. De regeling is
;u| ioor een werkgroep onder leiding van
an jurgemeester Van Waes opgesteld.
rsjDrie Zeeuwse actiegroepen hebben
jjjeer veel kritiek op de samenstelling
ic'ajyan dit plan geuit.
het PPR-Kamerlid Jansen
tooeten ook voor de gemeenten Do-
jewaard, Arnhem en Petten rampen-
ilannen opgesteld worden.
%et Kamerlid heeft minister Vorrink
011 (volksgezondheid) gevraagd er zorg
^voor te dragen dat deze plannen naar
"^vorm en inhoud op de nationale ram-
13 lenplannen worden afgestemd en on*
erling worden gecoördineerd. De
ilannen moeten naar zijn mening
ij ipenbaar woiden gemaakt.
lijf fasen
rampenplan van de gemeente
telt de hier volgende vijf ga-
In de eerste fase waarschuwt het
alarmsysteem een aantal instanties.
Tegelijkertijd worden de meetwagens
bemand en diverse vaste meetpunten
gecontroleerd.
Vervolgens wordt een centraal
commando geformeerd. Alle hulpdien
sten, zoals politie, brandweer etc, wor
den in opperste paraatheid gebracht.
Verkeersmaatregelen worden voorbe
reid.
In de derde fase krijgen de bewo
ners in de omgeving van de kerncen
trale jodium-tabletten uitgereikt. Via
geluidswagens krijgen zij de opdracht
vee in veiligheid te brengen, geen
verse groenten uit de tuin te eten,
deuren en ramen te sluiten en zelf
een goede schuilplaats te zoeken. Zij
krijgen de opdracht de waarschuwin
gen die via de radio worden uitgezon
den nauwkeurig op te volgen. Zij
moeten zich kiaar maken voor evacua
tie.
In de vierde fase worden de geva-
rensector en de evacuatieroutes afge-
kerncentrale in Borsele.
ie Vervolg van pagina 1.
op de begroting van de stichting Fun-
'ii damenteel Onderzoek der Materie
(FOM), waarvan het Amsterdamse in-
stituut deel uitmaakt, is dit een zeer
bescheiden bedrag.
Het gaat bij de verrijking van urani-
um om vergroting van het percentage
r' 'licht' uranium van 0.7 tot ruim 3. Al-
aU een de lichte atomen zijn namelijk
ll'! splijtbaar en leveren energie in een
0 kerncentrale. De huidige ultracentri-
fuge is een razendsnel ronddraaiende
=.e "beschuitbus' met daarin een gasvor-
)1!mige verbinding met het uranium. De
an zware vorm wordt wat meer naar bui
ten geslingerd, in het midden blijft
e verhoudingsgewijs meer licht urani-
a um over. Om het gewenste percentage
te krijgen, moet die procedure in vol*
aIgende centrifuges nog een flink aan
tal keren worden herhaald.
I', Razend snel
ik Volgens het nieuwe idee-Kistemaker
zou een 'losse' kolom gas razendsnel
ronddraaien binnen een stilstaande
io omhulling. Dat is mogelijk door het
03 te mengen met een 'plasma', een
p! hulpgas dat met elektrische ontladin-
gen geleidend is gemaakt Het is dan
in vatbaar voor de invloed van een mag
ie neetveld, en kan dus in een draaiende
beweging worden gebracht zonder dat
i'M er verder ^ets mechanisch beweegt
If (Want zo'L draaiend veld is met stil
staande magneten te maken).
Het roterende plasma kan daardoor
sneller draaien dan een 'beschuitbus',
die namelijk uit elkaar barst als het
te hard gaat De scheidingsfactor kan
dus worden opgevoerd, en het zou
mogelijk zijn, de gewefiste verrijking
in één keer te bereiken. De stroom-
kosten voor het proces zouden boven
dien flink lager liggen.
Met de verrijking van uranium zijn
aanzienlijke economische belangen ge
moeid. De splijtstofkosten van een
kerncentrale bestaan voor ongeveer
eenderde uit de kosten van verrijking.
Van onze redacteur wetenschappen
DELFT Zelfs bij een gematigde
ontwikkeling van het energieverbruik
is het van het grootste belang, te zij
ner tijd over thermische kweekreacto
ren te kunnen beschikken. Met bere
keningen over de benodigde hoeveel
heid splijtstof en de prijs daarvan
hield dr. J. J. Went gisteren een plei
dooi voor 'zijn' soort kernreactor. De
technische hogeschool Delft had hem
even tevoren een eredoctoraat in de
technische wetenschappen verleend.
Dr. Went was tot vorig jaar directeur
van de samenwerkingsorganen der
elektriciteitsbedrijven in Arnhem, en
buitengewoon hoogleraar in de con
structie en toepassing van kernreacto
ren in Delft In Arnhem was hij de
drijvende kracht achter de 'KEMA
suspensie testreactor' (KSTR) die, net
als de snelle kweekreactor maar met
een heel andere techniek, meer splijt
stof maakt dan hij verbruikt. Over de
toekomstmogelijkheden van dit unie
ke reactortype wordt heel verschil
lend gedacht. Maar dr. Went vindt
dat er in ieder geval naar gekeken
moet worden, als is het alleen maar
omdat het "wel wat riskant is, voor de
toekomstige ontwikkeling van de kern
energie op één type alleen te gok
ken'. (Dat zou dan de natriumgekoel-
de snelle kweekreactor van het Kal
kar-type zijn).
Dr. Went begon zijn carrière op het
Natuurkundig laboratorium van Phi
lips, waar hij een belangrijk aandeel
had in de ontwikkeling van kerami
sche magneten.
sloten. De evacuatie wordt geregeld.
In de laatste fase wordt bekend
gemaakt dat de radioactieve besmet
ting een feit is. Mensen die niet over
een eigen vervoermiddel beschikken
moeten een witte vlag buiten hangen
waarmee zij kenbaar maken dat ze
met daarvoor ingezette bussen kunnen
worden afgehaald. Inmiddels zijn er
geneeskundige posten ingericht. Er
mag niemand meer in het gebied ach
terblijven.
Volgens burgemeester Van Waes be
schikt Borsele over voldoende man
kracht om het plan in tijd van nood
volledig te kunnen uitvoeren. Het
plan is met terugwerkende kracht per
1 januari 1974 van kracht geworden.
De kerncentrale is al een half jaar in
bedrijf.
Omdat een landelijk rampenplan uit
bleef heeft Borsele zelf een dergelijke
regeling opgesteld. Het had al in juni
van het afgelopen jaar in werking
kunnen treden. Borsele wilde echter
bij een dergelijk belangrijk project de
betreffende minister niet passeren.
Minister Vorrink legde echter geen
belangstelling aan de dag.
De Vereniging Milieuhygiëne Zeeland
wil, dat de regering binnen twee
maanden een landelijk rampenplan af
kondigt. De Vereniging vreest, dat
Borsele niet voldoende middelen
heeft om tijdens dit soort rampen
hulp te bieden. De VMZ is over dit
onderwerp een rechtszaak tegen de
Staat begonnen.
Ook de aktiegroepen Moratorium
Kommittee Nederland, Borsele Ad
Hoe en de stroomgroep Kalkar heb
ben ernstige bezwaren tegen de proce
dure die bij de opstelling van het
plan gevolgd is. De woordvoerder van
de drie aktiegroepen, John Geelen zei
ons gisteren: 'Het is allemaal mooi en
prachtig wat er in Borsele is klaarge
maakt, maar uiteindelijk stelt het
niets voor. Het is gewoon een rapport
ter geruststelling van de bevolking.
De aktiegroepen nemen het de 23
mensen die het rapport hebben opge
steld, bovendien kwalijk dat de door
Eurotom gestelde noodzakelijke maat
regelen met betrekking tot het onder
wijs, de opvoeding en de beroepsoplei
ding der betrokkenen geheel ontbre
ken. De kerncentrale, meent John
Geelen, had pas mogen gaan draaien,
wanneer aan alle wettelijk gestelde ei
sen zou zijn voldaan, (het gaat hier
vooral om de Eurotom voorschriften)
'Temeer omdat de beginjaren van de
kerncentrale het gevaarlijkst zijn,
moet de poging van burgemeester
Van Waes om het hiaat van de lande
lijke overheid op te vullen als een ge
vaarlijke pretentie en je reinste boe
renbedrog worden aangemerkt Het is
natuurlijk prachtig dat een burge
meester zich van zijn verantwoorde
lijkheid bewust is, maar in dit geval
is er van een eenhoofdige leiding
geen sprake', aldus Geelen.
Vlissingen, Middelburg en Goes lig
gen niet ver van de kerncentrale af.
In geval van nood zullen ook deze ste
den maatregelen moeten nemen. De
kernenergiewet kent geen bevoegdhe
den aan het provinciaal bestuur toe.
Omdat er teveel instanties bij zijn be
trokken, verwacht Geelen dat bij een
kernramp 'de chaos compleet zal zijn.'
Het Borselse plan zal waarschijnlijk
in dezelfde vorm ook in Middelburg,
Vlissingen en Goes afgekondigd wor
den.
ARNHEM De politie in Arn
hem heeft de 33-jarige A. K. uit
Enschede gearresteerd. Hij
wordt ervan verdacht gestolen
cheques te hebben verzilverd
voor een bedrag van 8.000 gul
den.
De man werd aangehouden toen
hij bij de Amro-bank op het Ge
le Rijdersplein in Arnhem
11.000 gulden op een cheque
wilde innen. Dit mislukte om
dat de bank reeds door de eige
naar van de cheques, een Arn
hems accountantskantoor, over
de diefstal was ingelicht Bank
personeel wist de man daarop
in een kamertje te duwen, waar
de politie hem korte tijd later
arresteerde.
Ministerie: eis getoetst aan omstandigheden
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Laurent D. lieeft zicli binnen een etmaal
na zijn ontsnapping uit cle Scheveningse strafgevangenis
bij de politie gemeld. De 22-jarige D. deed dit op één
voorwaarde: overplaatsing naar de gevangenis van Veen-
huizen.
Op hetzelfde tijdstip als waarop
Laurent ontsnapte verdwenen een
25-jarige Amsterdammer en een 29-
jarige Maastrichtenaar uit de ge
vangenis. Van het tweetal ont
breekt nog elk spoor.
Laurent D. door de rechter veroor
deeld tot vier jaar wegens o.a. roof
en bedreiging, begaf zich onmid
dellijk naar een onderduikadres en
had contact met zijn familie,
's Middags belde Laurent's stiefva
der de justitie met de mededeling
dat zijn stiefzoon zich wilde aange
ven bij de politie. Als voorwaarde
had Laurent gesteld in de gevange
nis van Veenhuizen de rest van de
straf uit te zitten. Jhr. mr. W. C.
H. J. M. van der Poll, officier van
justitie in Den Haag, pleegde over
leg met het ministerie. Ook de
stiefvader werd in de discussie
over Laurent's eis betrokken.
Later meldde het ministerie dat zij
besloten had Laurent D. naar de
strafgevangenis van Veenhuizen
over te plaatsen. Laurent zei toen
vanuit het schuiladres naar de ou
derlijke woning te gaan en zich
om twaalf uur bij de politie te
melden. Daarop gaf de Haagse po
litie al haar manschappen opdracht
Gaurent geen strobreed In de weg
te leggen op zijn weg naar huis.
Precies om twaalf uur wandelde D.
vanuit de ouderlijke woning naar
de postende rechercheurs.
De vraag is gerezen of de toestem
ming voor overplaatsing van de
ontsnapte gevangene geen prece
denten schept. Een woordvoerder
van het ministerie van justitie ver
telde, dat Laurent D. toch al op de
nominatie stond om naar Veenhui
zen te gaan. 'De strafgevangenis
daar biedt meer arbeidsmogelijkhe
den. De directie van het gevange
niswezen geeft er de voorkeur aan
de langer gestraften in Veenhuizen
orider te brengen, wat het schep
pen van precedenten betreft: mocht
er ooit nog een ontsnapte gevange
ne om overplaatsing vragen, dan
zal net als met Laurent D.
die eis getoetst worden aan de om
standigheden'.
De windhoos richtte gisteren vooral in de stad Utrecht aan
zienlijke schade aan. Van de fabriekshal van Neerlandia draad
industrie werd een groot gedeelte van het dak afgerukt.
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT De windhoos, die gisteren over Nederland trok, heeft
een spoor van vernielingen achtergelaten. De schade in Utrecht
de stad die het ergste werd getroffen bedraagt zeker een half
miljoen gulden.
In de wijk Hoograven werd een dak
van een bedrijf afgerukt. Het dak
kwam op twee woningen terecht. Van
de twee huizen werd de bovenverdie
ping ernstig beschadigd. Eén van de
bewoners vertelde, dat 'grote balken
als veertjes door de lucht vlogen'.
Een andere bewoner werd tegen de
grond geslagen en een paar meter
door de wind meegesleurd. Hij raakte
niet gewond.
In totaal liepen vijftien huizen in
Utrecht ernstige schade op. Van een
fabriek op het Utrechtse industrieter
rein is de gevel weggeslagen. In de
wijk Kanaleneiland werden vele rui
ten vernield en antennes weggeslagen.
School
In Rotterdam waaide bij een che
misch bedrijf een hijskraan om en
kwam in het water terecht De machi
nist kon zich in veiligheid stellen. De
schade bedraagt een miljoen gulden.
In Gorkum maakte de windhoos de
helft van een kleuterschool met de
grond gelijk. Even voordat dit gedeel
te verwoest werd verlieten de 37 kin
deren het lokaal voor een gymnastiek
oefening in het andere lokaal, dat
wel zwaar beschadigd werd maar niet
instortte. Onderwijzeres mevrouw
ADVERTENTIE
Zuinigheid hoeft niet ten koste te gaan
van autoplezier.
Er zijn immers veel Fiats.
In alle opzichten de meest economische auto's
(ook qua waardevastheid) om
blij te blijven rijden.
cxcl.B.T.W.
incl.B.T.W.
Fiat 500R
de aller goedkoopste
f4.258,-
f 4-939,"
Fiat 126
net iets leuker
f 5-029>-
f 5-834,-
Fiat 600L
een oude bekende
f4-325.-
f 5.017,-
Fiat 850D
nog steeds zeer geliefd
f 5-°56."
f 5.865,-
Fiat 127
zuinig en vlot rijdend
f5-9°>."
f 6.845,-
A 112
zuinig en toont meer
f 6.240,-
f 7.238,-
Fiat 128
nog iets ruimer
f6.877,-
f 7-977.-
Benzineverbruik variërend van 1 liter op 20 km
tot 1 liter op 14,9 km bij een snelheid van 80 km/u.
Prijzen af Bom.
Imp.: Leonard Lang b.v.,Stadhouderskade 113, Amsterdam.Telefoon (020) 73 08 67
den HAAG De leden van het ko
ninklijk huis worden de laatste tijd
scherper bewaakt. Deze verhoogde
waakzaamheid wordt 'een gevolg van
de toegenomen onveiligheid in de we
reld' genoemd.
Volgens de Rijksvoo-lichtingsdienst is
de verhoogde waakzaamheid al gerui
me tijd van kracht. F.r is geen sprake
van dat de beveiligingsmaatregelen
acuut verscherpt zouden zijn in ver
band met bedreigingen die geuit zou
den zijn tegen leden van het konink
lijk huis. Van zulke bedreigingen is
volgens de genoemde dienst geen
iprake.
Loos-De Jong: 'Ik heb de kinderen bij
elkaar gegild, want door de herrie
was beroepen niet meer mogelijk; de
paniek onder de kinderen was ontzet
tend'. Door het slagvaardige optreden
van de onderwijzeres konden de kin
deren het gebouw allemaal veilig ver
laten.
Ook elders in Gorkum richtte de
windhoos schade aan; van een nieuwe
fabriekshal op het Industrieterrein
werd een gedeelte van het dak wegge
slagen.
In Zierikzee werd een grote land-
bouwschuur voor de helft vernield.
Ook een loods, waarin landbouwma
chines stonden, werd volkomen ver
nietigd. In het Friese Oppenhuizen
werden door de windhoos de ramen
en daken van twaalf huizen vernield.
Onze weerkundige medewerker tekent
hierbij aan, dat de orkaanwinden gis
termorgen samenhingen met een trog-
storing, aanhangsel van de uitzonder
lijk diepe depressie bij IJsland. De
krachtigste windexplosie kwam voor
onder een buiencomplex in een baan
van Gorkum via IJsselstein tot over
het zuiden van de stad Utrecht. Op de
toren van het KNMI in De Bilt werd
een uitschieter van 130 kilometer
waargenomen, windkracht 12. Na
Utrecht gepasseerd te zijn, nam de
windactiviteit van de bui, die behalve
hagel plaatselijk ook veel onweer pro
duceerde, langzaam af. De vernielin
gen zijn aangericht als gevolg van
hoosachtige verschijnselen. Het is niet
met zekerheid vast te stellen of er
wel echt van een windhoos sprake ge
weest is.
Van een verslaggever
DEN HAAG Minister Lubbers
heeft de garagebedrijven toegestaan
hun uurtarieven voor onderhouds- en
reparatiewerk met een rijksdaalder te
verhogen. De helft hiervan is bedoeld
als vergoeding van gestegen loon- en
andere kosten, de andere helft als tij
delijke compensatie van de nadelige
gevolgen van de benzineschaarste.
Deze nadelige gevolgen bestaan voor
de garagebedrijven onder meer uit
verminderde verkoop van auto's, on
derdelen en benzine. De inkomsten
daaruit bieden normaal een noodzake
lijke aanvulling op die niet voldoende
opbrengende reparatie- en onder-
houdsssctor. De toestemming van mi
nister Lubbers geldt voorlopig voor
drie maanden.
DEN HAAG Nu het zondagsrijver
bod voor auto's »s opgeheven, mogen
op zondag ook de pleziervaartuigen
1 met een motor weer varen, mits zij
over benzine kunnen beschikken.
Voor boten met een dieselmotor le
vert de brandstof geen problemen op.
Zoals het ministerie van verkeer en
waterstaat al heeft meegedeeld, is er
voor pleziervaartuigen met motor een
regeling in de maak.
VALKENBURG Terwijl het kabinet en de Tweede en Eerste Kamer zich weer
druk maken over de vraag of de Limburgse kolenmijnen al dan niet langer in pro-
duktie moeten blijven en of de staatsmijn Beatrix in Vlodrop al dan niet in exploi
tatie moet worden genomen, wordt in het Zuidlimbugrse Valkenburg de laatste
steenkolenmijn van ons land gebouwd.
Wanneer straks, aan het eind
van het jaar, de laatste vier
duizend mijnwerkers bij de
nog in bedrijf zijnde particu
liere mijnen Oranje Nassau I
in Heerlen en Julia in Eygels-
hoven voor de laatste keer de
schacht hebben verlaten, sluit
Nederland een hoofdstuk in
de geschiedenis af. En dan zo
denkt men altham in Valken
burg, zullen jaarlijks vele dui
zenden Nederlanders met be
langstelling voor het verleden
naar het Geulstadje komen.
Met behulp van het matpriaal
van de Stichting Mijnmuseum
wordl aan de Daelhemmerweg
in Valkenburg de 'steenkolen
mijn Valkenburg' aangelegd;
een steenkolenmijn die straks
aan toeristen een in mergel
uitgeslagen kolenmijn zal to
nen, nauwelijks te onderschei
den van een echte Limburgse
steenkolenmijn. Momenteel
zijn daar tien mijnwerkers
druk bezig de materialen ter
waarde van enkele miljoenen
guldens bp te bouwen Om
streeks Pasen zullen 'de tien
ondergronders' van de steen
kolenmijn Valkenburg met
hun werk klaar zijn. Dan zal
Valkenburg de enige plaats in
Limburg zijn waar bezoe
kers nog een steenkolenmijn
in werking kunnen zien.
Om de nieuwe mijn te bou
wen moeten de tien kompels
ongeveer tweeduizend kubieke
meter mergel wegbreken,
waarna drie peilers geïnstal
leerd kunnen worden, waarin
de verschillende technieken
van de sieenkolenwinning ge
toond kunnen worden Nu al
denkt men overigens aai, een
vierde peiler, dit vanweje de
overvloed van materialen die
de mijnen ter beschikking
stellen en nog zullen stellen.
Hoeveel aandacht aan het na
bootsen van de werkelijkheid
wordt besteed blijkt uit de op
bouw van de mijn. Aan de
hand van tekeningen van
mijntechnici worden in de
mijn onder meer een onder
grondse laadplaats, compleet
met kiepwagen, persluchtloko-
motieven, een ondergrondse
verkeerstoren en kiebels (on
dergrondse toiletten) gemaakt.
Originele ondergrondse ver
keersborden met aanwijzingen
voor treinmachinisten en
mijnwerkers hangen al klaar
voor montage.
Wanneer straks de toeristen-
stroom naar Valkenburg be
gint te trekken zal de Stich
ting Mijnmuseum voorlopig
slechts een deel van haar
plannen klaar hebben. In de
naaste toekomst wil deze
stichting ondergronds nog een
restaurant, een crèche en een
communicatiecentrum aanleg
gen, waar de bezoekers aan de
hand van films nader zullen
worden geïnformeerd over het
leven in en rond de 'koel'. In
een later stadium hoopt men
het museum uit te breiden
met de bouw van delen indus
triecomplexen, die recht
streeks iets met kolen te ma
ken hebben, zoals bijvoorbeeld
de chemie.
RITA
'Wij hebben zelf al wat eten
klaargemaakt, mam'.
