Nederlandse première zko's opera Halka Poolse Dromen Advies: benzinepomp na acht uur sluiten p.t de weekbladen Vredeling: 'marteling een exces' Ontvoerders voor rechter Qergiecrisis Verschrikkelijk ote gevecht slke auto? Goedgemutste keizerin Geen wapen Vorster of ik Twee meisjes (7) omgekomen Chryslers duurder Malik neemt afstand van uitlatingen ambassadeur KLM tankt in maand vijf miljoen liter minder op Schiphol Campagne tegen prijsstijgingen Extra-toewijzing invaliden geregeld e^or R. N. Degens wjLBURG Nog nooit was de uit 1847 daterende opera 'Halka' van de Poolse componist Stanislaw Hniuszko in Nederland opgevoerd. De Nederlandse première vond dinsdagavond plaats in de Tilburg* dank zij bet 'Brabants Opera Initiatief dat al eerder spectaculaire operaproduk* in Brabant organiseerde. 'olen en enkele andere Oosteuro landen wordt Halka vaak uitge- •d en voor de Poolse opera-gezel- ipen behoort het stuk tot het idaard-repertoire. Voor de vele an- opera's van Moniuszka is de be- ielling ook in Polen niet zo Halka heeft nl. boven zijn mu- kwaliteiten een extra waarde rege de maatschappelijke kritiek Ie toestanden van het Poolse plat- :d aan het begin van de 19e eeuw. werd geschreven onder de in- van de boerenopstand in 1846 bloedig werd onderdrukt. Op een tto van Wladimir Wolski reageer- [oniuszko in 1847 op dit gebeuren een opera waarvan wij nu de igageerdheid' moeilijk nog kunnen :len. Het verhaal is van alle tij en voor alle rangen en standen: a, de zwangere geliefde van Ja- wordt door hem in de steek gela- voor een betere partij en tijdens [huwelijksplechtigheid stort Halka in de rivier. Dat Halka een een dorpsmeisje is, en de bruid tfia) er een van betere stand, met jl, was blijkbaar in de bewogen ja- veertig in Polen voldoende aanlei- g om deze opera als een protest te- de macht van de landadel te be- iwen. Misschien zijn er in de tekst ook wel vinnige opmer- 'en die nu nog kunnen doorprik- I, maar daarvan merk je als Neder- ier bij een opvoering in het Pools kan ook niet veel zijn, daarvoor e opzet als geheel veel te melodra- jisch en te zeer betrokken op het foonlijke wel en wee van het ver- l meisje, dat als een Ophelia tij- i de kerkelijke inzegening in de akte op het kerkplein ver- lasd rondhangt en op het juiste pent, als de stoet de kerk uitkomt, r de brugleuning wipt. iwege de regie, die ook met de di- intisch-onhandelbare volksmassa's iet toneel geen raad wist, ontston- j dinsdag bij deze en dergelijke lieehonderdduizend lar Pompeii HAAG Het Gemeente museum Den Haag ontving dinsdagmorgen, 1 tweehonderdduizendste bezoeker 1 de tentoonstelling Pompeii, uit 5 Herrezen, die nog tot zondag 13 Jari te zien zal zijn, en niet ver kan worden omdat de .wand- ijlderingen, beelden en gebruiks- werpen dan naar Zurich gaan. De ^honderdduizendste, de heer H. Essink, docent klassieke talen, fég een boek over Pompeii. Van Bernard Kruysen vond ik het meest bewonderenswaardige, dat hij zijn Poolse tekst zo moeiteloos (zij het waarschijnlijk niet feilloos) han teerde; dat geldt ook voor Cocky van den Brekel, de enige die als Neder landse een belangrijke rol (de bruid) had. Voor de overige rollen had men een aantal Poolse zangers kunnen en gageren. Het was alles bij elkaar toch een inte ressante kennismaking. Er worden vanavond (donderdag) in Tilburg, 12 januari in Eindhoven (Stadsschouw burg) en 19 januari in Breda (Stads schouwburg) neg voorstellingen van gegeven. Costuumschets van een bergbe woner Uit de opera Halka van Moninszko. dramatische hoogtepunten meestal wat lachwekkende situaties. Maar dat is niet dé schuld van Moniuszko die ^een naar het eind steeds toenemende uitbeeldingskracht in zijn muziek legt. Er zijn erg mooie volksliedachtige ko ren, een paar pakkende aria's' en er is een kleurrijke instrumentatie, en wat stijl betreft ligt het zo'n beetje in de buurt van de vroege Verdi, en je denkt ook af en toe aan Smetana; maar het heeft toch een duidelijk per soonlijke allure. Ook in de minder te waarderen breedsprakigheid, en de stereotiepe afwisseling van koor, aria, dans, koor, aria etc. Voor die dansen was er dinsdag het Internationaal Folkloristisch Dansthe ater, dat fleurig aangekleed nog won- dergoed danste in de beperkte ruimte die er overbleef tussen de eveneens fleurig Pools aangeklede leden van de drie Brabantse koren, die veel te doen hadden en dat vocaal goed de den, met. l\et. Brabants Orkest in de bak en het geheel onder leiding van Jan Jansen, één van de enthousiaste organisatoren van deze opvoeringen. Het klonk (vooral de opening van het derde bedrijf) soms bijzonder mooi en het was zelfs van grote klasse wan neer de vertolkster van de titelrol op de planken stond. Want deze Bozena Kïnasz-Mikolajczak is in haar vocale en mimische uitbeelding een zeer overtuigende Halka, die het peil van de hele voorstelling omhooghaalde. door Ber Huising AMSTERJDlAM Teatr Stu uit Krakow is, van dinsdagavond af, in Amsterdams Mickery met Poolse Dromen, in een korte meesle pende voorstelling, met een levendige afwisseling van allerlei tliea* tervormen, geestdriftig en vaardig gedaan. De vaardigheid is opmer kelijk omdat Teatr Stu eigenlijk een studententheater is, en dus niet (helemaal) beroeps. In Stockholm is het proces begonnen tegen Jan Erik Olsson, die vorig jaar augustus vier gijzelaars zes dagen gevangen hield in een bankgebouw in de Zweedse hoofdstad. Hij wordt beschuldigd van bankoverval, ontvoering en poging tot moord. Clark Olofsson, die op verzoek van Olsson uit de gevangenis werd gehaald en naar het bankgebouw werd overgebracht, wordt ook beschul digd van ontvoering, maar hij verklaarde onschuldig te zijn. Volgens hem is hij door Olsson gedwongen om mee te doen en bevond hij zich in feite In dezelfde positie als de gijzelaars. Polen, of 'de poolse ziel', heeft ook zo z'n dromen, helden, legenden, mythes, verwachtingen en verhevenheden vastgelegd in de, vooral romantische, nationale literatuur. En de alledaagse, of historische, werkelijkheid is an ders. Het klinkt of klonk allemaal mooi, maar het kwam of komt er niet van. Teatr Stu prikt al die pathos sa tirisch en ironisch door. Dat heb ik er wel van begrepen en gezien. Maar de Poolsd geschiedenis en de litera tuur ken ik niet uit de schoolboekjes, en ik versta geen Pools. Wie hier in Nederland trouwens wel? De citaten, en bedoelingen, uit Poolse klassieken als Sloiwacki's Kordian, Dygat's Bo denski Lake, tot aan hedendaagse schrijvers als Mrozek, Gombrowicz en jonge dichters, waren voor ons dus niet terstond herkenbaar. En daarop zijn de vijftien scènes van deze 'colla ge' of doorlopende revue gebouwd. Die téksten worden gespeeld, voorge dragen, gezongen, in de traditionele romantische vormen, en daar staan dan telkens banale figuren en reac ties, mislukkingen dn verwarringen tegenover. Teatr Stu beschikt om te beginnen over beste acteurs. De held Kordian, die ook veel van Christus heeft, de figuur Konrad, die altijd wat wil doen en er niet toe komt, en Johnnie, de pummel die nooit be grijpt wat hij doen moet (voor de Poolse zaak), worden prachtig neerge zet. De zeventien spelers zijn voortdu rend hevig in de weer, zelfstandig of in groepen, als spreekkoren, dansers en zangers. De vier musici, electrisch versterkte gitaren, viool en drums, zorgen voor muzikald stemming, sterk ritme, en geweld af en toe. De belichtingen, soms met flikker licht, zorgen voor mooie theatrale ef fecten. Het decor is eenvoudig: stella ges waaraan gezwaaid en gehangen kan worden, en een podium, dat in de voorstelling wordt opgebouwd en af gebroken, en ook dient als tafel of poppenkast. Want voor een komisch tafereeltje volksleven worden plotse ling poppen gebruikt. Alles beweegt voortdurend, vlot en los en toch ge disciplineerd. De regie van Krzysztof Jasinki was bijzonder goed, en origi neel. Alle aandoeningen, ironie en hu mor waren dus niet te verstaan, maar wel te zien. En de frisse, positieve kritiek op dé toestanden daar was mee te voelen. De Poolse Dromen zijn, na Mickery, ook te zien in De venter, 21, Enschede, 28, Emmen, 29. Den Haag, 31 januari; Eindhoven. 2 en Rotterdam. 3 februari. DEN HAAG De mishandeling van de 21-jarige marinier Nico Meijer, au gustus vorig jaar, in het mariniers kamp in Doorn wordt door minister Vredeling (defensie) als een exces be schouwd. Dit blijkt uit diens ant woord op schriftelijke vragen van het -Tweede Kamerlid De Gaay Fortman (PPR). De minister zegt dat in militaire dienst uiteraard dezelfde opvattingen over de ontoelaatbaarheid van licha melijke en geestelijke kwellingen van medemensen heersen, als elders in on ze maatschappij. Vooral in de oplei ding wordt aan deze zaak aandacht be steed. Volgens de minister werd de marinier op de bewuste dag (22 augustus 1973) door wachtcommandant korporaal A. B. C. dermate onder handen genomen, dat de marinier zich onder medische verzorging moest stellen in de zieken boeg in Doorn. De arts constateerde na grondig onderzoek, dat de mari nier een aangeboren afwijking had, die niet in verband stond met de mo gelijke gevolgen van het voorval. In december, aldus de minister, werd Meijer na een geneeskundig onder zoek wegens deze aangeboren afwij king, die niet eerder was ontdekt, reeds afgekeurd ADVERTENTIE [vormd Nederland: doen we met de energiecrisis? igt Kees Waagmeester zich in Her- id Nederland af en hij legde deze voor aan dr. Albert van den 'el, secretaris-generaal van de lormde kerk. Van den Heuvdl: crisis verheldert een heleboel i. Ze toont bijvoorbeeld het ge- van veel actiegroepen. Je kunt van het demasqué van het ar- ^nt 'dat het toch niet anders kan.' nu een klimaat ontstaan waarin twe beslissingen kunnen, worden bmen.' I ethiopiër, die om veiligheidsrede- anoniem moet blijven, legt uit 'onrecht en hebzucht de oorzaak .van de hongersnood in Ethiopië', 1 it Ris schreef het eerste deel van serie over de gezondheidszorg en hek Michon had een gesprek (op de io^erpagina) met Conny Stuart. Ook kan de crisis niet worden verme- Stuart: 'Ach. we kunnen nu wel die crisis blijven zeuren, maar was toch gekomen. Je kunt nu leitnaal je ogen niet voor de werke- ^lieid sluiten. Zeker niet als je je g lmatig op de hoogte houdt van de en die er in de wereld gebeuren.' Sroene: zelfs zover te veronderstellen, dat er 'binnen tien jaar een energie-over schot is', maar zet ook hier toch nog wel een vraagteken achter. René de Bok woonde als verslaggever de miss Holland-verkiezing bij en te kende op: 'In het diffuse schijnsel oogt ze niet onaardig met rank pos tuurtje en trouwhartige blik, al zal ze de natie niet doen sidderen van ge not.' De Nieuwe Linie: De Nieuwe Linie geeft Jan Blokker in de gastkolom gelegenheid om uit te leggen, waarom hij DNL een ver schrikkelijk blad vindt. Blokkdr: 'De Nieuwe Linie is een parochieblad: net zo steil, net zo humorloos (de achter pagina), net zo slecht geschreven en net zo voorspelbaar in z'n z.g. opinies, die geen opinies maar leerstelligheden zijn. Een diep religieuse krant, met andere woorden,waarin het denken altijd ondergeschikt is aan het aan vaarden en de heilsboodschap alleen maar verplaatst is van de hemel, die veraf was naar de Derde Wereld, die ook veraf is.' Dat neemt niet weg, dat het blad onverdroten voortgaat, met op de voor pagina een gesprek tussen linkse zio nisten en een Lybische journalist, op pagina drie een verhaal over Dennen- dal en, Venray (Democratie of wie is gek?) en verder onder meer een ge sprek met overheidsplanner dr. A. in De Groene veel aandacht voor wereldgebeuren. Johan Galtung ie houwt de huidige situatie als een erorische kans om de maatschappij oljeranderen', want ondanks alles zal uitbuitingsproblematiek blijven m n<*t zo lang tot zij wordt b lost.' Maarten van Dullemen dspchuwt. dat de 'voorbereidingen een nieuwe oorlog in Vietnam in gang zijn' en op de middenpagi- van dit blad vindt men de letter- tekst van twee recente verklarin- van de vervolgde linkerzijde in L Carlos Altamirano, secretaris- iraal van, de Socialistische Partij: grote gevecht voor de vrijheid is maar pas begonnen.' iviers Magazine: viers Magazine vraagt zich op de ombere tinten uitgevoerde omslag Welke auto de toekomst heeft?': i, groot of middenklasse. Binnen- i'ordt uitgelegd, dat het wel op niddenklasse zal uitdraaien, waar- minder op snelheid dan wel op fort zal worden gelet. Het blad spelt verder, dat het 'einde van oliecrisis in zicht lijkt' en gaat Keizerin Farah Diba brengt met haar man, de sjah van Perzië de wintersportvakantie door in het Zwitserse St. Moritz. Op de foto de goedgemutste keizerin. van Tienen, die 'het welzijnswerk wil organiseren als de PTT.' Haagse Post: Adriaan Morriën mocht voor de Haag se Post zowel Liesbeth als Joop den Uyl doorzagen over 'lezen en litera tuur'. De lezer komt op deze manier te weten, dat de premier zijn jeugd lectuur uit de christelijke bibliotheek en leeszaal te Hilversum haalde, Dik Trom nooit heeft gelezen, Terug tot Ina Damman een zeer ontdekkend boek vond en verder erg veel gedich ten uit zijn hoofd kent: Marsman, Slauerhoff, Nijhoff, Achterberg, van de 'moderne' schrijvers geeft hij de voorkeur aan deze volgorde: Hermans, Van het Reve, Mulisch, Wolkers. Over zijn vrouw zegt Den Uyl: 'Liesbeth is een rasverteller. Ik niet. Dat gaat zo ver dat ik zelfs geen moppen, kan ver tellen. Ik kan ze niet onthouden. Je hebt moppen natuurlijk nodig als small talk. Ik kan er wel om lachen, plezier om hebben. Dan denk ik: dat is een hele goeie, laat ik die opschrij ven. Maar terwijl ik me uitspraken, situaties van twintig, dertig jaar gele den herinner, kan ik geen mop ont houden. Als je mij erom vraagt, kan ik er koud van worden.' HP's omslagverhaal gaat over A. Kool haas, de dierenschrijver en zijn tere huid. Vrij Nederland: Joris van den Berg gaat na 12 jaar en tien maanden Vrij Nederland verla ten. Ter gelegenheid daarvan heeft hij een pagina gekregen om zijn af- scheidsverhaal neer" te schrijven. Het is een verhaal vol boeiende anecdotes en grappen geworden. Van den Berg vindt dat er doorstroming moet zijn en dat er ook gevaar voor verstarring dreigt. 'Tien jaar geleden schreef ik al, dat Suriname onafhankelijk moest worden, dat aan apartheid in Zuid-Af- rika eventueel langs geweldadige weg een eind moest worden gemaakt en dat Portugal zijn koloniën kwijt, moest. Nu dat allemaal nog niet is gebeurd, meen ik dat ik de consequenties moet nemen. Niet waar, het gaat tussen Vorster en mij, en als Vorster blijft zitten, ga ik. Overigens ben ik natuur lijk van mening, dat Vorster en Ian Smith en Caetano en al dat andere geteisem weg moet. Wordt vervolgd, binnenkort in de VARA-gids.' Igor Cornelissen legt op de voorpagi na 'Het mysterie van de spliterwt' uit en men kan verder die pagina's lang 'met Heinrich Heine de DDR in.' NOORDWIJK Waarschijnlijk door koolmonoxyde zijn twee zevenjarige meisjes uit Noordwijk aan Zee, toen zij een bad namen, om het leven, ge komen. De kinderen, een dochter van de familie De Sitter en een vriendin netje, waren naar de badkamer ge stuurd om zich te wassen. Toen men na enige tijd niets meer hoorde en ging kijken of er iets aan de hand was, bleken de kinderen bewusteloos jn het water te zitten. Zij zijn onmiddellijk overgebracht naar het academisch ziekenhuis in Leiden, waar ze zijn overleden. In de badkamer bevond zich een geyser die waarschijnlijk defect is geweest. Deze week in Hervormd Neder land o.a.: De energiecrisis en nu? De oorzaken van de honger in Ethiopië. Gezondheidszorg in Neder land. Prof. Groot: Verklaring Simo- nis een grof schandaal. Waarom lijden? Een bran dende geloofsvraag. Interview met Conny Stuart. Ik abonneer mij op/vraag een proefnummer van Hervormd Nederland. NAAM: ADRES: WOONPLAATS: GIRONUMMER: Abonnementsprijs 21,per half jaar; 42,per jaar. Abon nementen kunnen elk ogenblik ingaan. Bon ingevuld In BLOKLET- TERS in envelop (zonder postzegel) verzenden aan: Hervormd Nederland. Antw.nummer 1776, Den Haag. ROTTERDAM Chrysler Nederland NV heeft de prijzen van de Franse automerken Chrysler en Simca en het Engelse merk Sunbeam verhoogd. De prijsverhogingen variëren van 2,3 pro cent tot 2,7 procent. Hierdoor is het prijspeil van vóór de revaluatie van de gulden in september hersteld. Van een onzer verslaggevers DEN BLAAG De Indonesische minister van buitenlandse zaken, Adam Malik heeft zich gisteren in Djakarta gedistantieerd van de uitlatingen van ambassadeur Alamsjah in Den Haag naar aan leiding van de demonstratie van de Zuidmolukkers eind decem ber. Tegenover de pers verklaarde de heer Malik dat er geen sprake van is dat Indonesië een ander, met name har der beleid zou gaan voeren ten aan zien van de Zuidmolukkers in Neder land. Voorts zei hij dat hij de ambas sadeur in Den Haag geen instructies heeft gegeven om de ambassade naar Wassenaar le verplaatsen. Ambassa deur Alamsjah had deze verplaatsing na de demonstratie van de Zuidmo lukkers voor de ambassade in Den Haag aangekondigd, om verdere acties van deze aard, waarvoor hij de Haagse hoofdcommissaris van politie dr. Peijster verantwoordelijk noemde, te voorkomen. De heer Malik wees er voorts op dat de Nederlandse ambas sadeur in Djakarta, Jonkman, zijn spijt over het gebeurde bij de Indone sische regering had betuigd, hetgeen Malik als voldoende verontschuldiging opvatte. Op de vraag of het verzoek van am bassadeur Alamsjah om van zijn func tie te worden ontheven, ingewilligd zal worden, zei de directeur politieke zaken van het Indonesische departe ment van buitenlandse zaken, de heer Didi Djajadiningrat: 'We moeten op passen dat we niet te emotioneel wor den.' Het ministerie van buitenlandse zaken wilde gisteren geen commentaar ge ven op deze uitlatingen van Malik ge ven. Het beschouwt het incident rond om de demonstratie als gesloten. De Indonesische ambassadeur was niet voor commentaar bereikbaar. Van een verslaggever SCHIPHOL De KLM heeft decem ber vorig jaar op Schiphol vijf mil joen liter brandstof minder getankt dan normaal. De maatregelen die tot dit verminderde brandstofgebruik hebben geleid, omvatten onder meer combinaties van vluchten. Zo heeft de maatschappij, als het pas sagiersaanbod dat toelaat dikwijls een van de twee dagelijkse vluchten Am sterdam-New York laten vallen. Op de vluchten naar het Midden- en Verre Oosten zijn diverse bestemmingen, waarop de KLM vliegt, gecombineerd. Ook de vluchten naar Tokio via de Pool zijn beperkt Sterker ingekrom pen dan in voorgaande jaren. DEN HAAG De minister van eco nomische zaken heeft zich zeer posi tief opgesteld tegenover de eisen van de consumentenorganisaties om een dam op te werpen tegen de vloedgolf van prijsverhogingen. Dit heeft de woordvoerder van de consumentenbond gisteren meegedeeld na afloop van een gesprek, dat de consumentenorganisar ties hadden met minister Lubbers. Een belangrijk punt in dit gesprek was. dat de consumenten meer infor matie wordt gegeven over de prijzen en de prijsstijgingen. De minister heeft zich volledig achter deze eis van de consumentenorganisaties gesteld. Daar bij wordt gedacht aan prijsvoorlichting via radio, televisie en dagbladen. BOVAG vreest achttienduizend ontslagen Van een verslaggever DEN HiAlAG De BOVAG (bund van automoboel-, garage- en aanverwante bedrijven) beeft zijn bijna negenduizend leden, die een benzinepomp exploiteren, geadviseerd om op werkdagen (maandag tot en met zaterdag) van zes of acht uur 's morgens tot acht uur 'g avonds geopend te zijn en op zon- en feestdagen de pompen te sluiten. Indien men op zondag toch open wil zijn, adviseert de Bovag dat een aan eengesloten periode van ten hoogste zes uur te doen. Die uren moeten dan liggen tussen zes of acht urn 's morgens en acht uur 's avonds. De Bovag heeft dit advies gegeven in overleg met de benzinemaatschappij en in verband met de voortdurende omzetvermindering in deze branche en tevens om energie te sparen. De Bovag zegt als gevolg van de dis tributie een van de zwaarst getrof fen branches in Nederland te zijn. Mocht de energiecrisis voortduren dan kan men op korte termijn acht tienduizend ontslagen verwachten. Volgens een onderzoek van de Bo vag onder de autobedrijven is de verkoop van auto's in december met gemiddeld vijftig procent teruggelo pen. De bond telt 10.500 leden met in totaal zeventigduizend werkne mers. Ons land heeft ruim dertien duizend benzineverkooppunten, waarvan er bijna negenduizend Bo- vag-lid zijn. Voor de 263 benzinepompen langs de rijkswegen heeft het ministerie van verkeer en waterstaat eerder in overleg met de vervoersbonden de oliemaatschappijen en de Bovag re gelingen voor de openingstijden vastgesteld. Zo moeten vijf grenssta tions de hele week dag en nacht ge opend zijn. Voor 35 andere benzine verkooppunten geldt een beperktje openingsduur (van maandag tot en met zaterdag van 6 tot 23 uur en op zon- en feestdagen van 10 tol 19 uur), terwijl de overige 223 stations eveneens gedurende bepaalde perio den (op werkdagen van 7 tot 20 uur) geopend moeten zijn. In de Eerste Kamer heeft minister Westerterp meegedeeld dat invali den die geen beroep uitoefenen, een extra benzine-toewijzing krijgen voor hun privéverkeer. Deze extra toewijzing zal voor de periode van 7 januari tot 4 februari veertig liter bedragen. Hierdoor wordt voor inva liden in de praktijk geen korting meer toegepast. Voor vervoer van goederen in perso nenauto's met of zonder aanhangwa gen zal de toewijzing nu geschieden op basis van het feitelijk gebruikte aantal liters voor zakelijk vervoer in 1973. De toewijzing zal 75 procent bedragen. De eerste toewijzing geldt weer voor de periode van 7 januari tot 4 februari. Wie voor een toewij zing volgens deze regeling in aan merking wil komen, moet een foto kopie van de verzekeringspolis over leggen en een bewijs van betaling. 6yOLW/KWARTET DONDERDAG 10 JANUARI 1974 BINNENLAND/KUNST T9/K11

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1974 | | pagina 11