Vandaag
lllsilisill
liedboek bijna gereed
Friese versie van het
Russisch protest
tegen kerksluiting
Nieuwe boeken
Trouw
K wartet
Boersma bezoekt Drente
Kleuter verdronken
door A. J. Klei
TROlWTCTiAiRTET MAiAMDAiG 7 JANUARI 1974BINNENLAND /KERK T2/K2
NOG STILLER
Al eerder schreef ik in deze hoek
over ons dorp dat vooral op de rust
dag zo uitermate stil kan zijn. U be
grijpt dat daar nu alle records gesla
gen worden. Het enige door motori
sche kracht voortbewogen voertuig
dat wij vandaag hebben kunnen waar
nemen was de traktor met lange op
legger daar achteraan die voor het op
halen van de melkbussen zorgt. Da
moest uiteraard doorgaan. Wil he
met het aangaan van de kerk hier nog
wel eens druk toegaan ook dat ont
brak nu uiteraard. Meneer pastooi
woont naast de kerk en kan eventuee
binnendoor en valt dus om die redei
buiten een vergunning tot ontheffing
Maar wat een stilte valt er dan ovei
heel het leven. De lucht was bedek'
en al vroeg in de middag gingen d<
lichten weer op, zij het schaarser dar
anders, want ze houden zich hier aai
de gegeven adviezen van gordijnen
dicht en niet teveel lampen tegelijl
laten branden. Afgezien van de over
last die de autoloze zondag geeft aai
hen die het juist van die zondagei
moeten hebben, is het jammer dat w<
straks weer mogen. Dan zijn we di
weer kwijt, deze rust en stilte die to
ongekende toestanden leidt, van sa
men zitten en praten honderduit, vai
stilaan overleggen waartoe alles is zo
als het is en dergelijke dingen. Na
tuurlijk het kan niet zo blijven ci
niemand kan de geschiedenis terug
draaien en dat is maar goed ook
maar we zullen die stille zondagen
toch missen, vooral als iedereen vooi
die zondag gaat sparen. Ik moet er
niet aan denken. Want we hebbei
heel veel stilte nodig. Veel meer dan
we denken en dan we ons zelf veroor
loven. Het is niet zo gunstig alles te
kunnen en voor geen enkele grenj
meer te staan. Daar zijn wij niet o^
gebouwd en we groeien erdoor deze
stille zondag uit onze innerlijks
kracht. Ik geniet nog even van de stili
te misschien voorlopig weer één van
de laatste in ons toch al niet zo druk
ke dorp.
MOSKOU (Reuter) Orthodoxe ge
lovigen in een plaats in de Oekraini
hebben bij het Kremlin en bij de lei
ding van hun kerk geprotesteerd te
gen de sluiting van hun kerkgebouw
In een open brief, getekend door der
tig gelovigen in Zhitomir. 150 kilome
ter ten westen van Kief, wordt ge
zegd, dat hun kerk, een houten ge
bouw naast een school, deze maand
zal worden gesloopt. De kerk werd in
november gesloten. Hun werd verteld
dat de grond nodig was voor de bow
van een wooncomplex of voor uitbrei
ding van de school. Toen de gelovigen
zeiden, dat daarvoor in de omgeving'
genoeg grond is, hadden de plaatselij-!
ke autoriteiten geantwoord, dat naast
een school geen kerk mag staan, hoej
wel beide gebouwen al 32 jaar naast
elkaar staan.
De brief is gericht aan partijleideij
Brezjnef, premier Kosygin en aan hef
hoofd van de Russische orthodoxe
kerk. patriarch Pimen.
Harry Mulisch. Woorden, woorden]
woorden. De Bezige Bij Amsterdam
1973. 10.
Het boek werd getypt, geknipt, ge
plakt, getekend, geschreven en vai
een omslag voorzien door de auteur
Het bevat huisvlijt uit de 'zenuwachti
ge weken van september 1971, di
voorgingen aan de geboorte van mijl
kind', aldus de auteur. Het houdt ziel
bezig met de vraag 'To be, or not t(
be'. De passage uit Hamlet waarvai
de vraag het begin is, krijgt allerle
belichtingen door vertaling en weg
streping en bewerking en tekening.
Onze zieke democratie, door A. Kolde
wijn, brochure, 28 blz., 2,50. uitg
Buyten en Schipperheyn, A'dam. Ni
een bespreking van de ziektesympto
men van onze democratie wordei
maatregelen aanbevolen als: verbot
van organisaties die het gezag onder
mijnen en de zeden bederven, tegen
gaan van misbruik persvrijheid en
krachtig optreden van politie en jus
titie.
Pedofiele Integratie na 1959 door dr
E. O. Bom. Uitg. Storm te Utrecht
Een brochure met een chronologiscl
en feitelijk overzicht over de in on
land gevoerde discussie over pedofilie
De witte roos, Bloemlezing uit gedich
ten van Willem de Mérode samenge
steld en toegelicht door Hans Werk
man. Uitg. Kok, Kampen 65 blz
5,90.
Bij uitgeverij Kok, Kampen en Hel
mond, Helmond zijn weer 5 deeltje;
verschenen in de serie 'In 't Back
huys'. Smakelijk eten, Kaas, Kinder
feest, Wild en Vis. Alle boekjes zijl
geschreven door Lise Juel en de prij
per deel is 3.25.
Hotels, motels en restaurants in Ne
derland is het officiële adresboel
1974, 58e jaargang, van Lasschuit t«
Bilthoven. Toeristische gegevens en
toelichting in 8 talen in 272 bladzij
den. Prijs: ƒ3.50.
Axel Chanis het verhaal van eei
jeugdliefde) door Alstein. Uitg. D<
Clauwaert, Leuven. 55 blz - 60 fr.
Van luier tot lcesplank (tips voor he
omgaan met babies en kleuters) doo
B. de Vries. Uitg. Leopold, Den Haag
165 blz - 13.90.
CONCORDANTIE op den bijbel, afle
veringen 12b/13 en 14. Oude Testa
ment. Uitg. Kok, Kampen, prijs resp
7,25 en 15. Gaat van Morgenwak«
t.m. Ramsvel.
Van een onzer verslaggevers
LBEIJWiAIRDiBN Hert ziet er naar uit, dat dit jaar de Friese ver
sie van liet Liedboek voor de kerken gaat verschijnen. De Friese
interkerkelijke commissie voor het liedboek is vrijwel gereed met de
toetsing en voorbereiding van dit werk.
Wim Kan
Hoe ik ook met grote waardering heb
kunnen luisteren naar de 'rede' van
Wim Kan, moet ik m'n grote teleur
stelling uitspreken over het feit, dat
hij toch Gods naam gebruikt. Ik kan
maar nooit begrijpen, dat mensen van
ontwikkeling nooit kunnen laten te
vloeken.
Bruinisse
J. M. de Waal
Hamsteren
Alweer een tijdje geleden waren er
velen die plastic huisvullzakken ham
sterden. Terecht tot verontwaardiging
van de overheid en diegenen die dat
niet deden! Er wordt ons echter met
nadruk verzekerd dat het bepaald niet
nodig was zulks te doen. De fabrieken
werkten op volle toeren en de win
kels zouden dus normaal voorzien
kunnen worden. Maar waar blijven nu
die normale aanvullingen? Nog steeds
is er geen vuilniszak te koop! Zou
hamsteren misschien toch wél nuttig
kunnen zijn?
Delft mevr. L. v. d. Horst Hebly
Kefar Kassem
Op 2 januari 1974 publiceerde u op de
voorpagina een foto met onderschrift:
Een Arabische inwoner van Kefar
Kassem brengt zijn stem uit bij de Is
raëlische parlementsverkiezingen op
oudejaarsdag. We weten dus dat ook
Arabieren mogen stemmen. Op 29 ok
tober 1956 werden 49 onschuldige
Arabische burgers in datzelfde dorp
gedood, op de vooravond van de aan
val op Suez. Er was een avondklok in
het dorp ingesteld, waar de mensen
die op het veld werkten niet van op
de hoogte waren gebracht. Toen zij in
kleine groepen naar huis keerden,
werden zij tegengehouden en neerge
schoten. Onder de vermoorden waren
vrouwen en kinderen. In 1960 werd
de luitenant Dahan, die binnen een
uur 43 Arabieren van Kefar Jassem
had vermoord, aangesteld in Rama als
ambtenaar voor de Arabische zaken In
die stad. Het kan geen toeval zijn dat
de Israëlische propaganda het stembu
reau uit Kefar Kassem uitkiest om «le
wereld in te zenden. Om de motive
ring aan uw lezers duidelijk te maken
kan bovenstaande informatie van
dienst zijn.
Ocgstgecst dr. H. J. Franken
Er is gespeeld met de mogelijkheid
dat de St. Monica, waar 25 juni 1972
de laatste dienst is gehouden, een
moskee zou worden, maar dat schijnt
niet door te gaan. Jammer, want dan
zou dit opmerkelijk bouwwerk over
eind gebleven zijn en voor wie moet
wennen aan de overgang van kerk
naar moskee: de Aya Sophia heeft zo
iets ook overleefd en tal van christen
mensen lopen zonder pijnlijke neven
gedachten en met een bewonderend
oog als toerist rond in wat te boek
staat als het schoonste bouwwerk van
Istanboel.
Hoé het ook met de St. Monica zal af
lopen, het orgel dat in deze kerk
stond is gered: het ligt opgeslagen in
de naburige St Nicolaaskerk om daar,
zo gauw er geld voor is, weer opge
bouwd te worden. Het gaat hier om
het al genoemde orgel van J. H. H.
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
Adam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
In deze commissie zijn de hervormde
kerk, de gereformeerde kerken en de
Friese doopsgezinde sociëteit verte
genwoordigd.
Voor de teksten kon voor een deel ge
bruik worden gemaakt van materiaal
van de in 1968 overleden Friese dich
ter en politicus Fedde Schurer. De
overige teksten zijn werk van Gerben
Brouwer, Bernard Smilde en Douwe
Tamminga. Twee bundels van dit
werk, Praeludium van Brouwer en
Dagen fan Heil van Tamminga, zijn
reeds uitgegeven. Binnenkort worden
de Friese teksten van het 'lied van de
week' ook voor de scholen beschik
baar gesteld via het pedagogisch ad
viesbureau van de Fryske Akademy.
Wat hier volgt is de Friese vertaling
van lied 429 'Wie maar de goede God
laat zorgen':
Secretaris Justitia
et Pax treedt af
ROME (CIC) De Amerikaan Jo
seph Gremillion, sinds de oprichting
in 1967 secretaris van de pauselijke
commissie Justitia et Pax, heeft de
paus zijn ontslag aangeboden. Hij is
benoemd tot docent aan de Notre Da
me University In de Verenigde Sta
ten.
Gremillion is lid van de pauselijke
commissie geworden. Bovendien blijft
hij medevoorzitter van Sodepax, de
gemeenschappelijke commissie, waarin
het Vaticaan en de wereldraad van
kerken samenwerken.
In kringen van Justitia et Pax wordt
Gremillions vertrek bijzonder be
treurd, omdat hij zich zeer verdienste
lijk heeft gemaakt en in brede krin
gen vertrouwen geniet. Hij is echter
van mening, dat men als curielid niet
te lang op zijn post moet blijven,
maar tijdig ruimte moet maken voor
nieuwe mensen met nieuwe gedach
ten.
Hwa't hopet op syn God allinne
en wit: myn hoeder is de Hear,
al giet it troch de djipten hinne,
syn triennen telle dér net mear.
Hwa't yn 'e need op God bitrout,
hat op 'e rots syn wente boud.
Wês stil en dimmen: Hy sil riede
foar dy't yn Him de jrede foun.
Hy wit en wi-ist it paed oer de ierde
oerdei en troch de grize joun.
Hy ropt en iepent tïs de doar.
Hy hat it béste mei üs /oor.
Gean mei in liet dyn God tomjitte
en doch, hwat Hy dy hjitten hat.
Pan de ein silst alles better witte
en wêze, hwePt syn wollen bart.
Hwa't op de Hear syn hope set,
forlit Er hjir en ivich net.
ASSEN In het kader van de actie
'Wij komen terug* brengt minister
Boersma vandaag een bezoek aan
Drente. Vanmiddag om half drie heeft
hij in de jeugdsociëteit Tinck te
Hoogeveen een gesprek met jongeren,
middelbare scholieren en werkende
jongeren. Om vijf uur wordt in het
provinciehuis te Assen een gesprek
gehouden met het college van gedepu
teerde staten van Drente. Vanavond
om half acht wordt in Bellevue te As
sen een openbare bijeenkomst belegd
onder het motto' 'Praten met de mi
nister*.
WIJCHEN In zijn woonplaats Al
verna bij Wijchen is zaterdag de drie
jarige Johan Albers verdronken. Hij
was met zijn vriendjes een bosgebied
ingegaan om te spelen en is daarbij in
een ven gevallen.
CEREFORMEERD
KABINET EN EEN
ROOMSE PLAAT
En collega van mij was ten gerieve van onze berichtgeving onlangs in Amers
foort om een vergadering van vrijgemaakte gereformeerde dominees mee te
maken. Op weg naar de kerk, waar de bijeenkomst gehouden zou worden, wees
en der eerwaarden met enige trots naar een gebouw en zei: daar wonen de
ouders van minister Vredeling. Het gebouw bleek een vrijgemaakt bejaar
dentehuis te zijn en wij weten nu dus dat de heer Vredeling van vrijge-
maakt-gereformeerde komaf is.
Daarmee wint minister Vredeling het
van premier Den Uyl, want die is van
huis uit alleen maar geweón gerefor
meerd en vergeleken bij de vrij ge-
maakten zitten de gewone gerefor
meerden ver beneden, de gereformeer
de maat. Dit is waar, maar er staat
weer tegenover dat Den Uyl in Veen-
endaal een volle oom heeft zitten die
hoort tot de gereformeerde gemeenten
in Nederland. De woorden 'in Neder
land' moeten, er bij, ter onderschei
ding van de gewóne gereformeerde
gemeenten. Insiders hebben al vastge
steld dat de oom van de minister-pre
sident een steenblokkiaan is. Ik wou
met dit alles maar zeggen dat ons ka
binet (ex-)gereformeerder is dan u
denkt.
nitie zijn Joden en christenen als zgn.
Dhimmis burgers van het tweede
plan- of liever, in het geheel geen
burgers, en zijn zij aan vele uitzon
deringsbepalingen onderworpen. Een
eventuele goede behandeling is hoog
stens een gunst, en zeker geen recht
Trouwens, zelfs in een land als het
Moorse Spanje, dat vaak als voorbeeld
wordt aangehaald,zijn perioden van
betrekkelijke voorspoed afgewisseld
door heftige vervolgingen van Joden
door Moslims, bv. onder de Almoravi-
den en onder de Almohanden. Het is
merkwaardig dat tegenwoordig zovele
schrijvers, onder wie hooggeleerde, el
kaar napraten, dat de houding van Je
Moslems tegenover de Joden en te
genover de christenen altijd zo
goed is geweest. Ten slotte: wanneer
terdege rekening moet worden gehou
den met het image, juist of niet dat
de Arabieren en de Moslems van de
staat Israël en van de Joden hebben,
waarom mag dan niet tevens rekening
worden gehouden met het image dat
de Joden, nu reeds ruim 2.000 jaar
lang van zichzelf hebben, en dat zove
le Joden tot de Staat Israël heeft ge
bracht?
Amsterdam
dr. Henriëtte Boas
Israël
Met ontzetting heb ik kennis geno
men van het artikel van dr. Watters.
Het is m.i. een zeer ernstige aan
klacht tegen de passieve houding van
het christendom zowel in het verle
den als nu tegenover de Joden. Ieder
een die ook maar iets voelt van wat
de Joden nu lijden en geleden hebben
zal kiezen voor Israël. De Joden wor
den nu weer geconfronteerd met het
opgeven van alle verworven grenzen
en staan volkomen alleen. Er moet
hoe dan ook op grote schaal hulp
worden geboden want het voortbe
staan van het Joodse volk staat op het
spel.
Wolfheze
mej. C. W. Iris
Waardschappen
In Tr/Kw. van 21-12 stond een artikel
over: 'Spoorzoeken in bijbelse landen'
door dr. H. Mulder. In dit stuk vroeg
schrijver zich af wat wordt bedoeld
met het woord 'waardschappen' (sta-
tenvert.) waarin de mensen bij de
eerste wonderbare spijziging moesten
zitten. De statenvertaling schrijft
hierover: Waardschappen of maaltij
den is een Hebreeuwse wijze van
spreken, d.i. In diverse gezelschappen
gelijk in grootte maaltijden of brui
loften het volk aan verschillende ta-
Grollenberg (3)
In zijn artikel 'Israël ervaren als kolo
nie' in Trouw/Kwartet van 22 decem
ber betoogt prof. dr. Grollenberg O.
P., hoogleraar in het Oude Testament
aan de R.K. Universiteit van Nijme
gen, dat de bijbelse visie op de Staat
Israël volkomen onbegrijpelijk is voor
de Arabieren. In de eerste plaats voor
de Moslems onder hen, 'die helemaal
niets van de bijbel afweten', maar
toch ook voor de christelijke Arabie
ren- Op zichzelf is het reeds merk
waardig, hoewel ongetwijfeld waar,
dat de Arabieren, ook in Palestina, en
zeker de Moslems onder hen, 'hele
maal niets van de bijbel afweten', of
schoon het bv. in Jeruzalem wemelt
het van de christelijke instellingen
die daar de laatste eeuw vanuit het
westen in de eerste plaats Frank
rijk zijn gesticht Vooral door
R.K.-kloosterorden, zoals de Domini
caanse Ecole Biblique, waaraan prof.
Grollenberg zelf verbonden is ge
weest, maar ook wel door protestantse
genootschappen. Het is overigens vol
komen onjuist dat, zoals prof. Grol
lenberg stelt, antisemitisme, in de be
tekenis van discriminatie tegèn de Jo
den typisch christelijk is en bij Mos
lims onbekend. Integendeel: al mogen
soms individuele Joden en individuele
christenen onder Moslem-bestuur een
hoge positie hebben bereikt, per defi-
Bijzonder
i
Het Batz-orgel, bestemd voor de St. Nicolaaskerk in Utrecht
De redactie behoudt zou het recht
voor haar ter opname in deze rubriek
toegezonden meningsuitingen verkort
weer te geven. Bij publikatie wordt
met de naam van de inzender onder
tekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan het secretariaat hoofdrc-
dactlo Trouw/Kwartet postbus 859
Amsterdam.
Ex-gereformeerden zijn bijzondere
mensen en het bijzondere bestaat
hieruit dat zij, of ze nu wel of niet
minister worden, bij hun vertrek uit
de kerk alle gerefor
meerde hebbenlijkheden. meenemen
en bij zich houden. Ik ken een 'dx-ge-
reformeerde die zich wild ergert aan
het feit dat sinds hij de kerk uitstap
te, de gereformeerde zeden zoveel los
ser zijn geworden en hij verbood, al
thans tot voor kort, z'n kinderen om
op zondag een ijsje te kopen. Uit soci
ale overwegingen, zei hij, maar dat
was natuurlijk flauwekul, dan had-ie
beter in énen het hele karretje leeg
kunnen kopen zodat de ijscoman ook
nog een vrije zondag had. Nee, ik ge
loof eerder dat hij (mijn ex-gerefor
meerde kennis) het toch nog een
beetje eng vond, zich op de eerste dag
der week versnaperingen aan te schaf
fen.
Ex-gereformeerden zijn ook dol op
kt'fken en orgels. Niet om er in te
zitten en om er psalmen bij te zingen,
maar als gebouw en als instrument.
Wie de Amsterdamse wethouder Han
Lammers, ex-gereformeerd, in café
Hoppe druk ziet redeneren, kan er ze
ker van zijn dat hij het niet heeft
over die ellendige metro of zo, maar
over de klankkleur van het Oudekerks-
orgel of over het pijpwerk van het
Batz-orgel in de Ronde Lutherse. En
samen met een uiterst marginale ge
reformeerde kan ik me opwinden over
het feit dat her en der neo-gothische
kerken tegen dd vlakte gaan. Met
roomse vriendjes kan ik daarover niet
praten, die zien zo'n kerk nog te veel
als een gebouw waarbinnen zij wreve-
De St. Monica in Utrecht: bestemd voor de sloop
fels placht verdeeld te worden Vs 39.
Marcus 6 vs 40 spreekt weer over ge
deelten bij 100 en bij 50 tezamen.
Culemborg
J. M. Eilander
lig het rijke roomse leven hebben uit
gezeten.
St. Monica
Gelet op het bovenstaande en in aan
merking genomen de omstandigheid
dat een niet onaanzienlijk deel van
onze abonnees uit gereformeerden en
ex-gereformeerden bestaat (ook al
blijven andersdenkenden van harte
welkom), gezien een en ander ben
ik nu zo vrij iéts te gaan schrijven
over een roomse kerk, een orgel van
J. H. H. Batz (de oude Batz, stamva
der van de roemruchte orgelfirma) en
in rechtstreeks verband daarmee over
een roomse grammofoonplaat.
In Utrecht staat de St. Monica, een
neo-gothische kerk waarvoor de eerste
steen gelegd werd op 4 mei 1885. De
kerk is gebouwd door A. A. J. Margry
en J. M. Snickers. Margry was een
leerling van de grote Cuypers, en
dat is te zien: uiterst slank en rank
streeft de Monicakerk omhoog en
haar lijnen lijken extra sierlijk in de
ze stad waar Cuypers* concurrent Te-
pe, die van steviger contouren hidld,
de toon aangaf. Deze fraaie kerk moet
verdwijnen en naar de rede hoeft
iemand te raden: ontvolking van de
binnenstad.
Batz: een beknopt instrument, ge
bouwd in 1757-'58. Het kwam in 1888
uit het Brabantse Oosterhout naar de
Monica en werd toen vergroot door
Maarschalkerweerd, negentiende-
eeuws orgelmaker van naam.
Pas in 1980
Het Batz-orgel van de Monicakerk, of
liever: van de Nicolaaskerk, staat on
der monumentenzorg, maar deze in
stantie kan pas in 1980 geld vrijma
ken om dit orgel weer in elkaar te
zetten. Het zal duidelijk zijn dat or
gelminnaars in en buiten Utrecht er
weinig voor voelen het orgel zo'n zes
jaar lang te laten zwijgen. Daarom
proberen de mensen van de Nicolaas-
parochie zelf geld bij elkaar te krij
gen voor de restauratie van hun Batz-
orgel en zij hopen vurig dat er enorm
veel afnemers zullen zijn voor de
langspeelplaat, die volgespeeld en vol-
gezongen is door edn keur van (gratis
meewerkende) zangers en speellieden
onder aanvoering van de bekende
kerkmusicus Jos Wielakker.
Het is in deze oecumenische tijd vol-
doeninggevend te merken dat bij Ro
me en de Reformatie de muzikale kas
stukken niet ver uiteen lopen en op
deze plaat die de alarmerende titel:
'Help! Ons orgel!' kreeg, staan dan
ook Bach's *Wohl mir, dasz ich Jesum
habe' in authentieke versie en het ge
liefde Engelse kerklied 'Oncd in royal
David's city*. Algemeen geliefd zijn
verder de bevallige orgelwerkjes van
Wesley, Mozart is er ook bij, en Al-
bert de Klerk zorgt voor een (zeer)
gematigde moderne toon. Met elkaar
is een geheel ontstaan dat heel veel
muziekliefhebbers zal aanspreken,
vooral ook vanwege de door geestdrift
gedragen zorgvuldigheid waarmee ge
zongen, gestreken, gdblazen en ge
speeld wordt. Maar deze grote aan
spreekbaarheid wordt niet verkregen
door naar het voor de hand liggende
te grijpen. Wat ons betreft storten de
liefhebbers van muziek in het alge
meen "en van Batz-orgels in het bij
zonder snel vijftien gulden op giro
nummer 30.49.278 t.n.v. penningmees
ter orgelcommissie Nicolaas, Kruisweg
14bis, Utrecht. Ze krijgen dan 'Help!
Ons orgel!' thuisgestuurd.
Moskee?
Q
men schrijft ons g
I
I
