Henk Koetsier:
Helder Camara
omhelsde mij
V
Raad van kerken
Z.-Afrika tegen
rapport-Schlebusch
Punjabi Sweepers
niet enige armen
lll=lll£l|
Vandaag e
M
Trouw
K wartet
Alfrink: Lourdes
brengt mensen
dichter bijeen
Yeel Zuidafrikanen
naar wereldraad
Beroepingswe/i i
Nieuwe boeke
TROUW/KWARTET VRIJDAG 27 JULI 1973
KERK
MoUl
UTRECHT Vorig jaar maakte drs. Henk
Koetsier, de secretaris voor ontwikkelings
samenwerking van de gereformeerde ker
ken een studiereis door ZuicLAimerika. Aan
het rapport dat hij na deze reis schreef, is
reeds enige aandacht in onze krant ge
schonken. Zijn bevindingen zijn het waard
oin in ruimer kring bekend te worden. Het
is daarom een goede gedachte geweest van
uitgeverij Kok in Kampen om drs. Koetsier
te vragen het rapport tot een hoekje om te
werken. Dit is thans gebeurd en het is voor
iedereen verkrijgbaar onder de titel: Die de
verdrukten recht verschaft. In bijgaand
verhaal geeft drs. Koetsier een relaas van
zijn bezoek aan de Braziliaanse stad Recife,
waar hij bisschop Helder Camara ont
moette.
Recife, de stad van de kleine bisschop, die over de hele wereld be
kend is geworden als de voorvechter van de armen, is een grote stad
in het noord-oosten aan de monding van een grote rivier.
Er leeft nog de herinnering aan prins Maurits, bijgenaamd de Bra
ziliaan, die in de 17e-eeuw voor korte tijd dit gebied voor de Hol
landers bestuurde. Hij nam geleerden uit de lage landen mee en be
vorderde zo de ontwikkeling van deze streek. Deze is groot gewor
den door de suikercultuur. Daarnaast door de tabaksverbouw.
Dat heeft ook veel sociale ellende ge
bracht Ondanks de komst van indus
trie, waaronder Philips, is de nood
van de werkloosheid groot De nieuwe
industrie is te gemechaniseerd om
voldoende nieuwe arbeidsplaatsen te
scheppen. De tegenstelling tussen arm
en rijk is er schrijnender dan ooit.
Ik heb Helder Camara opgezocht in
zijn bisschoppelijk paleis. Nu ja, pa
leis is voor zijn eenvoudige behuizing
niet het juiste woord. Als ik het ge
bouw binnenga, moet ik even wachten
bij de ingang. Het valt mij op dat al
lerlei armoedig geklede mensen,
meest vrouwen, in en uit lopen.
Dan opeens staat de bisschop voor
mij. Hij omhelst mij broederlijk, zo
als hier gebruikelijk, en neemt mij
mee naar een kaal vertrek waar wei
nig meer dan een tafel en een paar
stoelen staan. Het gesprek gaat direct
over de sociale en politieke situatio
en de rol van de kerk.
Kloof
Het volk verproletariseert, de kinde
ren krijgen geen werk als zij van
school komen. Wat doet de regering?
Goed, ze bouwt volkswoningen, maar
alleen voor hen die een baan hebben
en een deel van het salaris kunnen af
staan. Wie zijn baan echter verliest,
kan zijn huis niet langer afbetalen en
moet eruit. Zo hebben 1000 gezinnen
hun huis verloren. Nog niet de helft
van de arbeiders krijgt het minimum
salaris, dat in de stad 206 Cruzeiros
per maand bedraagt en daarbuiten
180. (Eén cruzeiro is ongeveer 50
cent). De minimale sociale voorzienin
gen zijn er alleen voor degenen die
werk hebben. Die voorzieningen lopen
via vakbonden. Maar die zijn aan han
den en voeten gebonden. Geen werk,
dan ook geen kinderbijslag, geen uit
kering, bij ziekte enz.
Tussen 1960 en 1970 ging de 20%
van de bevolking die de bovenlaag
uitmaakt vooruit, de 20% van de on
derkant achteruit. Zo wordt de af
stand steeds groter.
Zelfs president Medici heeft vorig
jaar gezegd: met de economie gaat het
goed, maar met het volk gaat het
slecht. Helder Camara beroept zich
met graagte op deze uitspraak. Maar
de minister van financiën Delfim Ne-
to zweert bij het kapitalistische stel
sel.
Helder Camara is al betogend gaan
staan en druk gesticulerend komt hij
op het regeringsoptreden tegenover
de kerk en de critici van het bewind.
De mensenrechten worden met voe
ten getreden. Men kan zonder vorm
•van proces gearresteerd worden. De
president kan geheime decreten uit
vaardigen met kracht van wet.
Rechtszekerheid ontbreekt zo totaal.
Er heerst het regime van de angst. In
naam van het anticommunisme kent
men zich een vrijbrief van terreur
toe.
Staat
Helder Camara spreekt van zelfver
heerlijking, ja zelfs van zelfvergodde
lijking van de staat. Overal grijpt hij
naar believen in. Het volk wordt
brood en spelen beloofd.
Dom Helder Camara is een dapper
mens, omdat hij een gelovig mens is.
Hij gelooft in de macht van Christus
boven die van de dictatoriale staat.
Op de zondag voor 1 mei heeft hij
een open brief van de kansels in zijn
diocees laten voorlezen. Die brief
liegt er niet om.
Fel protesteert hij tegen de onrecht
matige uitzetting van de bekende Bel
gische theoloog José Comblin, die in
Recife doceerde. Hij trekt een verge
lijking met Dom Vital, een bekende
bisschop uit Brazilië's geschiedenis,
die juist 100 jaar geleden de rechten
van de kerk verdedigde tegenover de
staat. Hij moest daarvoor boeten met
gevangenisstraf.
Kerken verdedigen Wilgespruit
KAAPSTAD Het vormingscentrum Wilgespruit, waartegen een
Zuidafrikaanse parlementaire commissie onder leiding van het par
lementslid A. L. Schlebusch ernstige verdachtmakingen heeft geuit,
moet doorgaan met zijn arbeid op voorwaarde dat enkele verande
ringen worden aangebracht in de werkwijze. Dit zegt de Zuidafrikaan
se raad van kerken in een rapport dat de sluiting van het centrum
afwijst.
KATHEDRALEN
dua
Twee van mijn vrienden zijn dez^°"(
dagen teruggekeerd van een reis d( D1;
Frankrijk. Merkwaardig onafhankel J"!'
van elkaar begonnen ze beiden nfT J.A
mij te spreken over de indrukwekki
Opium
Dom Helder Camara wenst de vrij
heid van de kerk gehandhaafd te zien.
De kerk, zegt hij, zou volgens de
heersende klasse in de sacristie moe
ten blijven. Zij zou het evangelie
'sans interpretations', zonder toepas
sing moeten brengen. Fel wijst hij
deze beknotting van de vrije evange
lieverkondiging van de hand. Wij wei
geren het evangelie tot opium van het
volk te degraderen. Politiek, zegt hij,
valt onder het goede gebod van de
Heer.
Tot nu toe heeft men Helder niet
durven aantasten. Men treft hem in
zijn medewerkers. Zoals Comblin, of,
zoals in 1968, toen één van zijn naaste
medewerkers, Antonio Henrique, die
veel onder jongeren werkte, op straat
werd neergeschoten. Wie een vriend
van de bisschop wil zijn, riskeert zijn
leven. Of is minstens verdacht.
Hij geeft mij een exemplaar van zijn
open brief van 1 mei. Daaruit kan
men zien dat de kritiek die men wel
hoort, als zou deze man al een grote
woorden spreken op zijn talrijke rei
zen in het buitenland, geheel mis
plaatst is. Hij is ook in zijn eigen
bisdom de charismatische leider, die
met zijn priesterlijke bewogenheid
een profetische verontwaardiging zijn
gelovigen voorgaat.
Bruiloft
Ons, gesprek eindigt met het punt ont
wikkeling. Brazilië, zegt hij, mag niet
spréken van zijn ontwikkeling voor
het wereldforum, wanneer niet inte
grale ontwikkeling, dat is de totale
ontwikkeling van de mens en van alle
mensen, gediend wordt. Economische
groei is geen groei, maar afbraak als
zij ten koste gaat van de mens. En
dat is het geval in mijn land, aldus
zijn slotwoord.
Bij ons afscheid nodigt hij mij uit tot
het bijwonen van een huwelijksmis in
zijn 'grupos de evangelizagao'. Met die
om een jong paar, dat meewerkt in
zijn 'grupos de evangelizaao'. Met die
groepen heeft Helder Camara een net
werk van basiswerk opgezet. Hierin,
zo werd mij verteld, doen 6000 men
sen uit Recife en omgeving mee. Eens
per' jaar komen de groepen bij elkaar
op een soort landdag om samen hun
ervaringen uit te wisselen en een the
ma te bespreken. De 'grupos de evan-
gelizagao vormen een belangrijk mid
del voor de bedreigde christenen van
Noordoost-Brazilië om elkaar te be
moedigen, op te bouwen en allerlei ta
ken voor elkaar en voor de wereld op
te nemen. De kerk is de enige instel
ling die op deze manier nog iets kan
doen. Voor ons, die bij evangelisatie
direct denken aan het winnen van
buitenkerkelijken door middel van ge
organiseerde kerkelijke activiteit, is
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B V. De Christelijke Pers
Dagoli|k8 bestuur B Bol. Oen
Haag. d'. c Bleumink. Paters
welde; mr G C van Dam,
Nootdorp; W A Fibbe. Rot-
terdam j Lanser. Utrecht;
drs J W de Pous Den Haag;
J SmaHenbroek. Wassenaar
Overige leden van het alge
meen bestuur- K. Abme. Am
sterdam. H A de Boer. IJmui-
den. Th Brouwer. Assen, mr
dr J Donner. Den Haag. J.
van Eibergen. Schaarsbergen;
mr. K van Houten. Wagenln-
gen; ds. O. T Hylkema, Bllt-
hoven. Jac. Huijsen. Delft;
mevrouw M C. E. Klooster-
man-Fortgens. Voorschoten,
mevrouw J G Kraaveveld-
Wouteis Heeitiugowaard;
prol. dr G N lammens.
Maarden, ds F H Lands
man, Den Haag. H de Mooi).
Rijnsburg H Ottevanqer. Bui
tenpos: mr dr J Ozlnaa.
Lunteren. H H Wemmers.
Den Ha.rg, drs. R. Zijlstra.
Oosterland (Zld
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor B V. De
Christelijke Pers. N Z.
Voorburgwal 276 - 280,
Adam. Postbus 859.
Telefoon 020 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74 Bank:
Ned Midd Bank (rek nr.
69 73 60 768). Gem giro
X 500.
Sowjet-Unie
In uw commentaar van 20.7.73 weegt
u de zonden en de kritiek op de zon
den van Oost en West af. Tot de wes
terse zonden zou ik de barbaarse kolo
niale praktijken van de VS in Indo
china. van Portugal m Afrika en de
fascistische praktijken in Griekenland
en Turkije willen rekenen. Terecht
wijst u erop. dat het hier om hande
lingen van bondgenoten gaat. Ik ben
er ook voor dat u en b.v. Amnesty In
ternational kritiek leveren op verban
ningen enz. in Oost. Toch meen ik
dat hier de vergelijking van de balk
en de splinter op zijn plaats is. Ik be
doel dat de westerse gruwelen de oos
terse vrijheidsbeknottingen vele ma
len in gewicht overtreffen.
Amsterdam
D. Veenstra Dzn.
Sensitivity-training (3)
Gelet op de publikaties over sensiti-
vity-training ga je je afvragen, wat de
bedoeling van deze training is. Het
lijkt een psychologische techniek, die
beoefend wordt in groepsbijeenkom
sten, met als gevolg gelet op de
praktijk voor velen van de deelne
mers blijvende karakterverminking en
psychische nadelen. Je vraagt je in
gemoede af, hoe zoiets door organi
saties, bedrijven enz. verplicht gesteld
kan worden. Ik geloof dat wij uit
gaande van het Evangelie van Jezus
Christus weer werkelijk antwoord
moeten geven op de Geesten van deze
tijd en. ons hierop baserend, een be
ter alternatief hebben dan deze 'reme
die' tegen communicatie en geestes
stoornissen. 1 Corinthiërs 15:33. Mis
leidt uzelf niet; slechte omgang be
derft goede zeden. Komt tot de rechte
nuchterheid.
Soest
W. Ester
Regeringsjubileum (2)
Mijns inziens is de beperking van het
militair vertoon t.g.v. het 25-jarig re
geringsjubileum van onze vorstin een
ergerlijke discriminatie van onze de
fensie. Als militair zou je je nota be
ne bijna gaan schamen clat je een uni
form draagt! Terwijl het. integendeel
eerder als een verdienste zou moeten
worden beschouwd dat je je kostbare
tijd en energie beschikbaar stelt ter
bescherming van onze onvolprezen
vrijheid en onafhankelijkheid, waar
mee zelfs je leven gemoeid kan zijn!
Het gaat hierbij niet om machtsver
toon maar om huldebetoon aan het
Huis van Oranje, als het symbool van
onze duurgekochte vrijheid!
liarcn
Gr. Arnold
het goed de betekenis van liet woord,
zoals het hier toegepast wordt, te le
ren kennen.
Evangelizagao houdt tevens in bewust
making, vorming, maar ook onderling
dienstbetoon. Kan het ook zijn, dat
Jezus datzelfde bedoeld heeft, toen hij
zei: 'Aan de armen wordt het Evange
lie verkondigd'?
Hoe dan ook, Helder Camara praat
niet alleen, maar doet ook wat. Hij
zweeft niet ver boven het grondvlak,
maar is het middelpunt van een actie
ve lekenbeweging. De huwelijksmis,
die ik 's avonds in de kathedraal mee
maakte, was een feest van 't begin tot
het eind. Prachtige volksliederen wer
den er gezongen met begeleiding van
gitaarmuziek.
Het bruidspaar, beiden in 't paars ge
huld, deelde na de inzeggening zelf
brood en wijn uit, aan' ieder, die
maar komen wilde. Men viel elkaar
'om de hals, lachte en danste. Viering
en feest waren één geheel. Hoe goed,
als christenen ondanks de druk van
buiten toch samen zo feestelijk bijeen
kunnen zijn. Hier wordt het echte
feest gevierd en niet daar waar met
veel pompa de grote economische
prestaties van het huidige regime ter
gelegenheid van 150 jaar politieke
hankelijkheid worden verkondigd.
In Recife heb ik veel gehad aan de
gesprekken met docenten, die hun ar
beid in nauwe samenwerking met en
in de geest van Dom Helder Camara
verrichten. In de gesprekken met hen
kwam ik nog meer onder de indruk
van de willekeur die in Brazilië
heerst. Op 't oog gaat het goed, de
wegenaanleg en de industriële expan
sie maken indruk op de buitenstaan
der, maar ze komen slechts aan weini
gen ten goede.
Maar één van hen vertelde me dat de
in de grondwet vastgelegde rechten
buiten werking zijn gezet. Het habeas
corpus-recht, dat de verdachte rechts
zekerheid moet verschaffen, is, sinds
1964 opzij gezet.
Navolging
Het rapport verwerpt de beschuldigin
gen van de Schlebusch-commissie, die
vooral betrekking hadden op de aan
het vormingscentrum gegeven sensiti
vity-training. De commissie van de
raad van kerken, welke het rapport
over Wilgespruit heeft uitgebracht, is
samengesteld na overleg tussen de
kerken en premier Vorster.
De Schlebusch-commissie had dit
voorjaar aan het parlement bericht
dat do training, die Wilgespruit jon
gelui geeft, ten doel heeft ingrijpende
politieke en maatschappelijke veran
deringen tot stand te brengen. De
commissie van de raad van kerken
legt deze aantijging naast zich neer
en stelt slechts vast dat het centrum
geheel beantwoordt aan zijn opdracht:
het bevorderen van een brede oecu
menische gedachte. 'Het somtijds aan
wezige gebrek aan bestuur en beheer
was niet meer of minder dan wat
doorgaans aangetroffen wordt bij dit
soort vrijwillige organisaties', zegt het
rapport.
Wel pleit het rapport voor een aan
stelling van een administrateur voor
het centrum. Van een gebruik van
verdovende mddelen dat de Schle
busch-commissie constateert, is bij on-
LOURDES De paus heeft aan de
Nederlandse deelnemers van de hon
derdste bedevaart naar Lourdes een
boodschap gezonden die gisteren is
voorgelezen tijdens een plechtige
hoogmis. De paus spreekt de hoop uit,
dat zowel gezonden als zieken vrucht
zullen trekken uit hun verblijf in
Lourdes. De paus verwacht ook, clat
de bedevaart een gemeenschappelijke
getuigenis van geloof zal zijn en een
bewijs van solidariteit met de gelovi
gen in heel de wereld. De paus ver
wacht dat Maria de vreugde mag zijn
voor allen die deelnemen aan deze be
voorrechte bedevaart.
Tijdens de plechtigheid, waaraan het
jongenskoor uit Volendam muzikaal
zijn medewerking verleende, hield
kardinaal Alfrink een toespraak tot
de gelovigen, 1800 gezonden en 500
zieken. Daarin heeft hij gewezen op
de betekenis van de bedevaart en op
het verschijnsel dat het aantal pel
grims van jaar tot jaar blijft groeien.
Lourdes. zeide hij, staat bekend als
een genadeoord, waar niet weinigen
genezing krijgen. Maar die genezing is
dilwijls iets anders dan een lichame
lijke het is de winst van het godsver
trouwen en de berusting. De genezing
die Lourdes ook schenkt geldt vele ge
zonden, die hier leren hoe zij aandacht
en zorg moeten hebben voor hun lij
dende medemens. Lourdes brengt
bovendien de mensen bij elkaar. En,
zo voegde de kardmaal eraan toe, is
dat alleen al niet een weldaad in deze
tijd, waarin mensen als in pakhuizen
naast elkaar leven, zonder elkaar wer
kelijk te ontmoeten?
derzoek niets gebleken. Het rapport
van de kerken pleit voor een grondige
opleiding van de leiders van de sensi
tivity-training, maar dat de sensiti
vity-training zou leiden tot het ver
vangen van werkelijkheidszin door
een 'genotbeginsel' wijst de kerkelijke
commissie ten stelligste af.
Gesprek
De één had het over die van Lao
de stad op de berg en de ander
die van Sens. En beiden zeiden ze
zo ongeveer hetzelfde. Zij spraken p
hun verbazing over uit clat de mens
van die kathedralen-tijd dan tc
maar al die moeite, zoveel jaren la j i
ervoor hadden overgehad. En één dll>
hen voegde er aan toe dat hij voo..
onder de indruk was gekomen van K,
bijzondere gestalte die de gelovig"^
Het bestuurscomité van Wilgespruit
heeft de aanbevelingen van het kerke
lijk rapport eenstemmig aangenomen.
Het bestuur van de raad van kerken
heeft echter niet alles aanvaard en
wil deze herfst vergaderen met de
mensen van het vormingscentrum.
Het belangrijkste geschilpunt betreft
de schorsing van het Prod-programma
van Wilgespruit waarbinnen de sensi
tivity-trainings vallen. Het bestuur
van Wilgespruit wil de schorsing zo
snel mogelijk laten opheffen. De ker
ken willen haar laten voortbestaan tot
het gesprek in november.
De raad van kerken wil het aanstellen
van een nieuwe administrateur ook
nog even uitstellen. Wilgespruit wil
deze functionaris echter zo snel moge
lijk aanwerven.
Het parlementslid A. L. Schlebusch
heeft nog niet gereageercl op het ker
kelijk rapport. Wel heeft hij aange
kondigd dat het onderzoek dat zijn
commissie wil instellen tegen het
Christelijk instituut 'nog schokkender
zaken aan het licht zal brengen dan
het onderzoek van Wilgespruit'. Hij
zei dat hij het beneden zijn waardig
heid vindt om een commentaar te le
veren op een rapport van mensen die
zijn eigen verslag nog eens hebben
onderzocht.
JOHANNESBURG In Zuid-Afrika
wordt een uitgebreide delegatie voor
bereid, die zal deelnemen aan de ko
mende vergadering van he centraal
comité van de wereldraad van kerken,
volgende maand in Genève. In de eer
ste plaats is daar de bisschop van Zoe-
loeland. dr. A. H. Zulu. Hij is een
van de zes voorzitters van de wereld
raad.
Er komen elf waarnemers: twee uit
de Zuidafrikaanse raad van kerken en
uit de negen Zuidafrikaanse leden-ker
ken van de wereldraad elk een. De
waarnemers hebben het recht in de
plenaire vergadering het woord te
voeren. De waarnemersgroep wort ge
leid door superintendant A. W. Habel-
gaarn, dc 'voorzitter van de Zuidafri
kaanse raad van kerken en van de bond
van evangelisch-lutherse kerken in
Zuid-Afrika.
Onder de kerken in Zuid-Afrika heeft
het antiracisme-programma van de
wereldraad tegengestelde reacties ge
wekt. Een delegatie van de wereld-,
raad, die Zuid-Afrika wilde bezoeken
voor een nadere uiteenzetting van het
programma kreeg echter onaanvaard
bare voorwaarden gesteld door de re
gering, zodat het bezoek is uitgesteld.
in die eeuwen aan hun geloof hadc
weten te geven. Ik geef toe, dat tipn(i
der gedachten niet origineel vvar'j"°,
maar dat hoeft ook niet. Misschien 2
len velen op die manier uit Franki
terugkomen. Intussen is het wel il
om over na te denken. Dat van
veel ervoor over hebben', moet je
tuurlijk genuanceerd bekijken. Zonr
iets te kort te doen aan de artistic
en ook fysieke prestaties die met
kathedralen geleverd zijn kan /-
toch tegelijk bedenken dat het v "Ut
hen die al die blokken moesten sjbjjjE
wen en met apparaten die veel m n
dan vandaag een beroep deden in
fysieke kracht en uitputting, tcch il0r
altijd even vrolijk geweest moet zy0
Of ze het ervoor over hadden, mag est
veel gevallen de vraag heten. M nis(
dat andere hield ons langer bezig. n sp
was die vormgeving aan hun gelg^gj
en daardoor spreken zij nog tot o Jg w
Wat is de wijze waarop wij gest; onjs1
geven aan ons geloof? 't Is natuur ^ere
de vraag of je je bewust bezig m
houden met de kwestie van dat ges
te geven aan ons geloof met het
op wat de mensen die na ons kon,
ervan zullen zeggen, maar even kw
bij mij de gedachte op dat onze kal J I
dralen eigenlijk zouden moeten
staan uit een totale inzet van al di
nen die het evangelie geloven
hen voor wie het leven vandaag
een last dan een vreugde is. Dat
onze kathedraal dan kunnen zijn.
gegeven een totaal andere. Het w
punt zou dan kunnen zijn dat we ij
zo melodramatisch hoeven te d
over de kerken die we in de binil
steden moeten sluiten en ook niel
zwaar hoeven te trekken aan
betonmolens en fabriekjes in de
tenwijken.
(L
be
dj
id
'T m
oor
'IEU
NED. HERVORMDE KERK
29 juli lieuw
Afscheid van Midsland S. Julius »t to
wie wegens het bereiken van de ji
a end:
erd
sioengerechtigde leeftijd met infl
van 1 mei van dit jaar emeritaa e
verleend en die daarna nog 3 ui f
den Midsland bijstand in het p;
raat heeft verleend. Van Overdii 01' 1
(Ov): J. G. F. Ankersmit wegens
vroegd emeritaat om gezondheidsr 1
nen; van Huizen (NH): D.v. cL I
ber. te Ede; van Heinkeszand: 1
Schaap ber. te Gieterveen en Ga "?aar
lis ii
ns 1
Kernbomprotest
In Trouw/Kwartet van 20 juli stond
een artikel, getiteld 'Laat jager kern
bomprotest ondersteunen'. Ik vind het
hypocriet, dat groepen als de PSP,
PPR. Sjaloom en andere die de
krijgsmacht liever vandaag opgeheven
zien dan morgen van de krijgs
macht gebruik willen maken om hun
protest meer kracht te geven. Daarbij
begaan ze bovendien nog een domheid
noem het maar onwetendheid. Wie
een schip als de jager 'Limburg' dat
daar niet op gebouwd is, naar een ra
dio-actief gebied stuurt, stelt de be
manning bloot aan besmetting. Hier
mee wil ik niet zeggen, dat een pro
test niet op zijn plaats is. maar dan
wel graag op een andere manier.
Goor
II. J. Jclsma
De vloek der boze daad
Enige tijd geleden weigerden de Ne
derlandse scheepsbouwers duikboten
aan Zuid-Afrika te leveren. Spottend
werd gezegd dat ze vreesden deze te
zien gebruiken om de Bantoes te be
strijden. Maar Frankrijk leverde ze
graag. Nu is opnieuw een miljoenen-
order de Nederlandse fabrikanten
voorbij gegaan. Er werd bij gezegd
'om politieke redenen'. Dit zal stellig
niet de laatste opzegging van orders
zijn 'in het licht van recente, strijd
lustige uitspraken van de nieuw geko
zen minister-president van Neder
land'. Wij hebben gelijk, maar zo ver
schrikkelijk gelijk. Hebben dc Duit
sers het misschien dan toch bij het
rechte eind, als ze over 'die dummen
Hollander' spreken?'
Den Haag
dr. F. C. Dominicus
Arrestaties en martelingen komen ge
regeld voor. vooral studenten en an
dere jongeren benevens arbeiders die
lid zijn van de Katholieke Lekenactie
lijden daaronder.
Ik maak een wandeling door één van
de favelas van de stad. Deze liggen
achter de fagade-rij van woningen die
aan de voornaamste verbindingswegen
liggen. Ik heb tijdens die tocht tussen
de krotten door, met een pater ge
sproken over de vraag hoe je de na
volging van Christus gestalte kunt ge
ven temidden van deze mensen. Ik
voelde ook een ongeloftelijke ver 'i-
denheid met deze bewogen en toch
nuchtere scherpzinnige mens, die sa
men met zijn medepriesters en -broe
ders zijn werk onder seminaristen
voortzet onder de drukkende omstan
digheden van nu. Hij vertelde mij vol
vreugde dat een 12-tal afgestudeerden
niet in de gewone traditionele paro
chies was gaan werken, maar direct
onder de armen, sommigen zonder de
priesterwijding te ontvangen. Er zijn
ook nonnen die zich zodanig vereenzel
vigen met de armen, dat zij hun mise
rabele leven delen. Terwijl we hiero
ver spraken stonden we voor een
wijk, waar de modder zo dik voor de
toegang lag, dat we de oversteek maar
niet waagden. In de modder grote ke
vers, die zich kennelijk welbehaaglijk
voelden in dit open riool. Je kinderen
zullen er maar in opgroeien!
Af en toe is er een rijke weldoener,
d;e iets goeds doet voor een arme
buurt. bijv. de aanleg van een sport-
veldje of hier en daar wat verlichting.
Hij tracht zich op die manier te ver
zekeren van de steun van het volk,
wanneer hij bijvoorbeeld bij verkie
zingen stemmen nodig heeft. Aan de
rand van de favelas kan men dan ook
borstbeelden of gedenkstenen vinden
ter ere van deze weldoeners, waarmee
zij zich een monument ter eigen glo
rie voor heden en toekomst bouwen.
Bizarre gedachte en ridicuul bewijs
van gemis aan inzicht in de wezenlij
ke verhoudingen. Eenzelfde gemis aan
realiteitszin treft men aan bij de zgn.
cursilhistas. Dit zijn katholieken uit
de 'betere kringen', die via cursilhos -
cursussen - leren de milddadigheid te
betrachten. Men voelt zich hogel.k
vereerd aan zo'n cursilho te hebben
mogen meedoen en beoefent dan ij
verig de werken der barmhartigheid.
In het jeugdwerk te Sao Paulo heeft
men ook met deze groepen te maken.
Zij kwamtn op een feestdag met kar-
revrachten gebak en snoep voor de
kinderen aanzetten, maar gaven niet
thuis toen het ging om de stadiebeur
zen voor deze kinderen.
Naar aanleiding van het artikel van Aldert Schipper in Trouw/Kwar
tet schrijft drs. P. H. Streefland ons: Het artikel is m.i. niet overal
even helder. Het lijkt me goed enkele zaken iets te verduidelijken.
ternijveen; van Ternaard: J. Mos
ber. te Zwammerdam.
Intrede tc Middelharnis: R. E. R.
ren full time leraar godsdienst
het Palland college te Deurne en
vol ontheven predikant van de h êiTwl
gem. van Deurne c.a. met de bevo m(
heden van em. pred.; te Balk: k
M. B. Nieuwkoop uit Utrecht; te
kenbroek: kand. M. de Heer uit
wijk aan Zee.
Met ingang van 25 juli is wegens
volg
rgen
izen
zevi
Behalve door christenen wordt het in
Pakistan als onrein beschouwde swee-
perwerk (schoonhouden van huizen
en straten, opruimen van kadavers en
huisvuil, schoonmaken van riolen en
openbare latrines, en weghalen van
urine en uitwerpselen bij de wonin
gen) er ook gedaan door hindoes tri
balen en een aantal moslims. Evenals
de christen-sweepers nemen ook deze
mensen op grond van hun afkomst en
het werk dat zij doen een ondergepri-
vilegiëerde positie in de samenleving
in. Ze worden op vele manieren gedis
crimineerd em vormen tesamen met
andere groeperingen, b.v. tribalen en
christen Punjabis die zich met de
landbouw bezig houden, een categorie
van onaanraakbaren in Pakistan.
Niet aleen ten opzichte van de Mos
lims nemen de christen Junjabi Swee
pers een lage positie in, ook door hun
mede-christenen worden ze met de
nek aangekeken, en voor vele van de
ze broeders zijn ze ongenaakbaar. Al
les tesamen is er echter geen reden
om ze, zoals Schipper doet, aan te
duiden als Pakistan's 'kleine luyden'.
Een dergelijk woordgebruik werkt nl.
verwarrend omdat het niet alleen
voorbij gaat aan het feit dat de swee
pers het materieel, beter hebben dan
vele Moslims, maar vooral ook omdat
het toepasbaar is op het grootste deel
van de Pakistaanse bevolking. Verre
weg de meeste Pakistani's zijn 'kleine
luyden' in verhouding tot een heer
sende elite van grootgrondbezitters,
militairen, topambtenaren en indus
triëlen.
Landhervorming
Tenslotte wil ik er op wijzen dat de
sweepers in een situatie verkeren
waarin alleen verbetering kan komen
wanneer naast veranderingen binnen
de groepering zelf meer eenheid
en zelfbewustzijn ingrijpende ver
anderingen binnen de gehele Paki
staanse samenleving plaatsvinden. Zo
zal het ondermeer noodzakelijk zijn
dat door een verdeling van het land
bezit en de ontwikkeling van het
plaatteland werkgelegenheid wordt ge
schapen in de gebieden waar de swee
pers oorspronkelijk vandaan komen,
zodat ze in mindere mate naar de ste
den zullen trekken. Een ander punt is
dat het aantal jongeren die onderwijs
hebben genoten steeds toeneemt bin
nen de sweepergroepering, terwijl er
nauwelijks mogelijkheden voor hen
zijn om werk te vinden. Hoewel hun
sweeper-afkomst hierbij zeker een rol
§peelt betreft het hier toch een pro
bleem waar ook de jongere moslims
in toenemende mate mee te kampen
hebben.
De oplossing ervan is een moeilijke
zaak, die naast interne veranderingen
vooral igrijpende veranderingen in
de relaties tussen Pakistan als arm
land en de rijke landen vereist. Het
feit dat de christen Punjabi Sweepers,
en vele anderen, ondermeer op grond
van.hun afkomst zo'n lage positie in
nemen is een uiting van de nadruk
op zg. ascriptieve kenmerken die de
gehele Pakistaanse samenleving ver
toont. Mensen worden in vele kontek
sten primair gewaardeerd op de din
gen die ze meegekregen hebben, zoals
de positie van hun familie, en niet op
basis van de dingen die ze zelf be
reikt hebben, zoals schoolopleiding.
Verandering hierin is een aspect van
het moderniseringsproces dat mo
menteel ook in Pakistan aan de gang
is, maar dat veel tijd in beslag zal ne
men. Dan zijn er ook nog de veran
deringen die te maken hebben met het
sweeperberoep zelf, zoals aanleg van
riolen .in de steden en mechanisering
van het vuilophalen, en veranderin
gen in de opvattingen van de moslims
over rein en onrein, zodat het omgaan
met vuil minder 'tekenend' werkt.
Naschrift: Nadat ik het artikel, waar
in ik de heer Streefland noemde had
geplaatst, bleek mij dat hij niet, zoals
ik meende doctoraalstudent was, doch
reeds dit examen met succes had afge
legd. Ik biedt drs. Streefland mijn ex
cuses aan.
A. Schipper
bereiken van de pensioengerecht aj 0
leeftijd emeritaat verleend aan A.
Lazonder te Den Haag, pred. i
buiteng. werkz. (secr. voor de A.'gjj
van de eredienst).
GEREF. KERKEN
Afscheid van Meliskerke: T. de B
ber. te Rotterdam-Overschie. n kl
31 juli ten
Afscheid van Rotterdam (Zuid\ n m
Pendrecht en Lombardije) Th. lede
Stuyvenberg ber. te Middelharnis. wei
DOOPSGEZ. BROEDERSCHAP n h
Benoemd tot leraar cultuurgeschi rSer
nis en maatschappijleer aan de s
lengemeenschap- te Wageningen:
Gulmans aldaar die deze benoei
list
n A
heeft aangenomen.
pro
de;
lonk
irdei
t aai
h
ar s
Eliza Mc Cormack: 'Maak dat een
der wijs. Sophie', Uitgave Kosmos,
blz., prijs 14,50.
Een vrouw die maatschappelijk oj jjj*®
zen zit twee kinderen heeft grot
bracht en een man getrouwd is
het in de; samenleving zeer ver h
geschopt, gaat zich 'maf' voelen,
verveling drijft haar het bij dit
behorende mooie huis uit, zij
werken bij een Amerikaanse cenl
voor dienstweigeraars. Zij komt I
contact met een jongeman met
andere huidskleur, tien jaar joc
En na diepe gesprekken voelt mei.
kaar zo goed aan, dat het tweeta
kaar bepaalde diensten bepaald
weigert. Sophie is studente geweei
de filosofie, de verhalen die zij
psychiater naar waarheid vertelt,
men zo over dat de zielkundige
op de eerste bladzijde bruusk te
ben geïnformeerd naar bedgeheii^t
haar ontboezemingen als zijnde
zonnen beschouwt. Wij, de lezers,
ten beter. Wij kunnen bovendie!
de toekomst alles nog eens op de
bekijken, want Paramount verzei
zich reeds van de rechten van het
ste boek van de schrijfster. Een
te, die is gaan publiceren omdat
rapporten meer korte verhalen wlulfi
dan officiële documenten. Komtp bi
film onder de gelijknamige titi
een biscoop, dan zullet wij de
niet bezetten.
ilon
wijd
dit
ager
listi
t lag,
h.
gee
w;
Er
ib
der.*
e r
I. J
ege
ih i
left
il
irev
s. z
-lik
t rkk
jfge:
