'Er is iets
geweldigs
aan de hand'
Succes - maar
niet altijd
ROUW/KWARTET ZATERDAG 30 DECEMBER 1972
BINNENLAND Tll/Kll
Dp-de-bres-staan-voor-ons-milieu kost overuren
ACTIE VOEREN IS MOEILIJK
joor Jan Brokken
tieplannen In Nederland doorgenomen
en de genoemde cijfers van 'het aantal
verwachte recreanten' opgeteld. Neder
land zou over tien jaar ruimte moeten
bieden aan veertig miljoen recreanten.
Ook de provinciale diensten blijven sta-
tuszoekers. 'Moet je eens kijken in Dren
te en Overijssel, hoe de wegen daar in
het natuurgebied worden neergekwakt.
Daar schaamt zelfs de Rijkswaterstaat in
Den Haag zich voor', zegt de heer Algra.
Paradepaardje
Toch zijn het vooral de acties tegen de
ongebreidelde wegenaanleg, die het afge
lopen jaar het meeste succes boekten. De
afgelasting van de Leidse Baan blijft
natuurlijk 'het paradepaardje'. Waarom
slaagde deze actie?
De heer Algra: Tedere actie heeft kans
van slagen, wanneer het doel duidelijk
wordt aangegeven, een alternatief voorra
dig is (bij de Leidse baan het openbaar
vervoer), een goed gedocumenteerd rap
port op tafel ligt en de actievoerders
volhouden. Aan deze criteria heeft het
actiecomité, dat zich tegen de Leidse
Baan verzette, maar ook het actiecomité
dat de S8 door Twickel als een ramp zag,
voldaan'.
Toch bestaat er een groot aantal acties,
die aan deze normen voldoen, maar geen
succes hebben. Het zijn vooral de protes
ten tegen de ruilverkavelingen, die
zie het hiernaast afgedrukte lijstje op
niets uitlopen. De economische belangen
van de landbouw, die achter deze ruil
verkavelingen zitten, doen heel wat na
tuurgebieden verloren gaan. Zeeland
wordt wel het ernstigst getroffen. Het
middeleeuwse heggenlandschap van De
Poel (Zuid-Beveland), één van de mooi
ste stukjes polderlandschap dat Neder
land nog rijk is, wordt over enkele maan
den omgewoeld.
Parken
De Stichting Natuur en Milieu heeft
daarom als voornaamste conclusie uit de
gebeurtenissen van het afgelopen jaar de
noodzaak van landschapsparken en een
spoedige realisatie van de wet op de
landinrichting getrokken.
De Stichting noemt een tweede 'crisis-
punt': de strijd om de open wateren, de
Oosterschelde en de Waddenzee. Steeds
grotere hoeveelheden chemisch afval
stromen, vanaf de Europoort, langs de
Nederlandse kust naar de Waddenzee.
Vandaar de uitspraak: 'de Rijn stroomt
bij Den Helder Nederland binnen'. Om
die open wateren te redden, zal nog heel
wat actie nodig zijn.
Dertig acties, van de 84 die wij hier
vermeld hebben, konden het afgelopen
jaar met succes afgesloten worden. Op
het eerste gezicht een opmerkelijk resul
taat. Maar in een land, met zo'n beperkte
ruimte en zo weinig natuurschoon, zou
den acties eigenlijk niet nodig moeten
zijn en zou een grote omzichtigheid met
het milieu 'normaal' zou heten.
'anneer het openbaar vervoer be
er ontwikkeld en het salaris van
ien burgemeester niet meer afhan-
elijk van de grootte van zijn ge-
ïeente zou zijn; wanneer zich geen
conomische crisis in de dertiger
iren zou hebben voorgedaan en de
eschiedenisboeken, waarin menig
estuurder met de uitvoering van
én plan wil komen, zouden worden
fgeschaft, dan zou het weer goed
aan met ons milieu en zouden niet
onderden (zoals nu) maar slechts
nkele actiegroepen bestaan.
oorlopig bestaan er nog hónderden ac-
egroepen, produceren zij nog duizenden
rotestbrieven en houden zij nog tiental-
in persconferenties. Hun aller einddoel
- de mentaliteitsverandering is on-
anks het rapport van de Club van
ome, de VN-milieuconferentie in Stock
olm, de afgelasting van de Leidse Baan
an de weg door Twickel en van de dam
aar Ameland ('wapenfeiten' uit 1972)
og bij lange na niet bereikt,
ét lijkt er nog steeds op, dat grote
roepen Nederlanders niet tevreden zijn,
oordat de ene helft van Nederland met
sfalt en de andere met industrieterrei-
en is bedekt, de laatste meertjes of
elta-armen zijn dichtgestopt en de be-
olking in Bijlmer-achtige huizenblokken
is* ondergebracht om vervolgens te con-
luderen dat het wonder der technologie
ich heeft voltrokken.
)e heer S. Algra van de Stichting Na-
uur en Milieu noemt deze mentaliteit
j-j et 'er moet wat gebeuren-syndroom'.
Hij noemt als voorbeeld die gemeenten,
ie de bomen langs een provinciale weg
mhakken, omdat onlangs een dronken
utomobilist in zo'n obstakel beukte. Een
mtarenpaal wordt vervangen, een boom
iet, en dat is nog altijd de realiteit van
et vervuilde en natuurarme Nederland
nnn 1972.
lm die mentaliteit te veranderen moeten
onderden actievoerders overuren ma-
en, moeten goedwillende hobbyisten het
o O pnemen tegen ministeries als die van
öfconomische zaken of defensie, met de
pogelijkheid door professionals afge-
jlj laakt te worden.
[zl!
.pelling
oals die actiegroep in Overijssel, die
geerde tegen de aanwezigheid van muni-
eschepen in het Zwarte Water, een
leer in de kop van deze provincie. De
erloofde van de voorzitter, of wie het
ok zijn moge, had doorlopend het
'oord munitie verkeerd gespeld. Het
ipport werd een lachertje voor de bu-
laucraten, die de tientallen uren arbeid
een prullebak wierpen met de jolige
imerking 'wanneer ze het woord muni-
niet eens kunnen spellen, moeten ze
ook maar niet tegen protesteren',
f die actiegroep De weg Breda-Baarle-
Nassau, die de presentatie van haar rap
port voor de pers hopeloos de mist in
zagen gaan door een langdurig en zwe
verig verhaal van een mevrouw, lid van
die actiegroep, waaraan niemand meer
een touw kon vastknopen.
Een actiegroep moet nu eenmaal een
eenheid zijn, die de meest fanatieke of
de meest zweverige leden in de hand
weet te houden. Een voorbeeld van hoe
het mis kan gaan: een artikel van de
Zeeuwse journalist Kees van der Maas
een overtuigd aanhanger van de afgeslo
ten Oosterschelde schoot een aantal
leden van de Open Oosterschelde-groep
in het verkeerde keelgat. Toen de jour
nalist de volgende dag ontwaakte, vond
hij zijn huis dichtgeplakt met Open Oos-
terschelde-stickers.
Vis op de stoep
Of de fanatieke aanhangers van een
Open Oosterschelde, die een partij rotte
vis op de stoep van de burgemeester van
Zierikzee smeten. Een erbarmelijk abuis:
de Zierikzeese burgemeester is juist één
van de weinige Zeeuwse bestuurders, die
tegen een afsluiting van de Oosterschel
de is.
Actievoeren ls moeilijk. Eén fout cijfer
tje in een rapport is voldoende voor de
ambtenaren om aan te tonen, 'dat die
protesteerders er niets van snappen'. Het
zijn volgens de statistieken van de Stich
ting Natuur en Milieu vooral de lagere
overhqden, die het de actiegroepen moei
lijk maken. De burgemeester, de direc
teuren van gemeentewerken, de wethou
ders, die zich waar willen maken met
recreatieterreinen en gemeente-uitbrei
dingen, industrievestigingen en ontslui
tingswegen. Hun voorspellingen zijn
groot, hun verwachtingen nog groter. De
stichting heeft bijvoorbeeld alle recrea-
Haast onvoorstelbaar, maar dit landschap gaat verdwijnen: het is het middeleeuwse heggenlandschap van Zuid-
Beveland, dat aan ruilverkavelingen wordt opgeofferd.
Dr. M. J. Adriani
pessimistisch over
natuurbehoud -
maar toch
ook optimistisch
door Rudie van Meurs
OOSTVOORNE De aardigste re-
acties die hij kreeg op het bericht
dat zijn strijd voor natuurbehoud
was onderscheiden, vond bioloog
dr. M. J. Adriani de felicitaties
overal uit het land van oud-leerlin
gen. 'Ze treffen me omdat ze be
wezen dat ze iets meegekregen heb
ben dat misschien nog generaties
lang zal doorwerken'.
Dr. Adriani is directeur van het in
Oostvoorne gevestigde (weggestopt in
de zeldzaamste natuurterreinen) biolo
gisch station Weevers' Duin. Hij heeft
'voor zijn talrijke jarenlange activitei
ten voor natuurbehoud' de Edo Bergs-
ma-ANWB-prijs-1972 gekregen die het
in het nieuwe jaar, op 17 januari, zal
worden uitgereikt. Met de Edo Bergs-
ma-prijs wil men 'waardering tot uiting
brengen voor grote verdiensten en uit
zonderlijke initiatieven op het door de
ANWB bestreken maatschappelijk en
i(2( cultureel gebied' (De ANWB bestrijkt
ook andere gebieden, zoals acties voor
meer autowegen, faciliteiten voor auto
bezitters en protesten tegen benzine
prijsverhogingen, maar dat staat hier
vanzelfsprekend helemaal buiten).
Een prijs voor dr. Adriani is daarom zo
welbesteed omdat hij een man is van
groot gezag, van sterke betrokkenheid
met het leven in z'n totaliteit ('alles
hangt met alles samen'), met een scher
pe toekomstvisie di* gebaseerd is op z'n
geloof 'dat er iets geweldigs aan de
hand is in deze wereld'. Zijn kracht
schuilt vooral in zijn volharding en
redelijkheid. Bovenal is hij een van de
beminnelijkste mensen die je tegen
komt. Hij studeerde aan de universiteit
van Amsterdam, deed in '36 zijn docto
raal plantkunde en een jaar later docto
raal scheikunde. In '45 promoveerde hij
cum laude op een proefschrift over
zoutplanten.
Toen ik hem bijna vijf jaar geleden
voor het eerst sprak, was hij nog een
van de weinige mensen die met deskun
digheid de strijd durfden aanbinden
tegen de alles opslorpende Rotterdamse
haven- en industrieontwikkelingen. Dat
was toen gevaarlijker dan nu, want de
Rotterdamse autoriteiten stonden toen
snel klaar de opposanten voor het fo
rum van een nog beïnvloedbaar publiek
als querulanten te bestempelen. Burge
meester W. Thomassen van Rotterdam
kon zich toen nog permitteren op het
gemeentehuis van Oostvoorne een dele
gatie van wetenschapsmensen onder
wie dr. Adriani hooghartig het
woord te ontnemen.
Ook toen won de redelijkheid het van
dr. Adriani. Tijdens een lezing voor de
volksuniversiteit van Oostvoorne kwam
hij een paar dagen later op het inci
dent terug. Hij zei met een vriendelijk
eufemisme: 'Tijdens het debat met bur
gemeester Thomassen, vorige maand in
het raadhuis kreeg ik geen kans om
een wederwoord te leveren, daarom doe
ik het bij deze gelegenheid. Eigenlijk is
het niet sportief, om hier zonder tegen-
partij te moeten spreken maar ik meen
dat ik het niettemin moet doen'.
Hij zei toen verder: 'De kracht van
adverteren is de herhaling. Deze stelre
gel is ook van kracht voor de Rotter
damse argumenten die zogenaamd vóór
hun plannen pleiten. Er worden dage
lijks door de gemeente bepaalde kreten
via de publiciteitsmedia de wereld in
geslingerd. Deze slagzinnen worden zo
vaak herhaald dat zij op het laatst
vanzelfsprekend lijken. Er zijn bepaal
de uitspraken die in hoge mate discuta
bel zijn'.
VOORNE'S DUIN
In die tijd beperkte dr. Adriani's strijd
zich nog tot het behoud van Voorne's
Duin. een rijk en gedifferentieerd duin
terrein dat in en buiten Nederland zijn
weerga niet vindt. Hij was toen nog
niet zo lang directeur van Weevers'
Duin een instituut dat nog altijd
een van de modernste biologische stati
ons is in Europa en dat in de loop van
de jaren een kleine communale samen
leving is geworden in de natuur, een
collectief van biologen en andere on
derzoekers.
Dr. Adriani kwam daar op een somber
moment, een paar jaar nadat Rotter
dam het prachtige natuurreservaat 'De
Beer' en de 'Scheurpolder' op Rozen
burg met een pennestreek van de kaart
had geveegd en de bulldozers in een
paar maanden de rest hadden gedaan.
In die dagen kwamen de plannen naar
voren de inmiddels aangelegde Maas
vlakte I uit te breiden met Maasvlakte
II, die catastrofaal zou worden voor
Voorne's Duin.
IN DE BRANDING
Samen met dr. E. van der Marei
schreef dr. Adriani op dat moeilijke
moment een brochure 'Voornc in de
branding', dat begeleid werd door een
belangwekkend voorwoord: 'De mens
heeft op jacht naar aantrekkelijk schij
nende bronnen van economisch gewin,
in zijn onwetendheid reeds vele levens
gemeenschappen verstoord en niet zel
den op zodanige wijze dat het ontstaan
van woestijnen er het gevolg van was'.
'Voorne in de branding' wordt door dr.
Adriani als een van zijn belangrijkste
publikaties beschouwd. Er kwam dis
cussie op gang in brede kring en
achteraf mag worden geconcludeerd dat
de brochure bijdroeg aan een kentering
in het denken over de Rotterdamse
expansie. Op dit ogenblik is Maasvlakte
II er nog altijd niet en zelfs Hoogovens
kwam niet naar Maasvlakte I.
'Als er geen natuurbeschermers waren
geweest, had nu Hoogovens bij Oost
voorne gestaan' weet dr. Adriani. Die
zin houdt geen 'op-de-borst-klopperij*
in. Natuurbeschermers zijn alle men
sen die 'op hun qui vive zijn voor plano
logische wanorde en milieubederf'.
Die groep wordt steeds groter en dr.
Adriani prijst zichzelf, bijna twintig
jaar in de gelegenheid te zijn geweest
milieubewuste mensen te vormen, via
biologie- en scheikundelessen op HBS'-
en en gymnasia in Veendam, Alkmaar
en Rotterdam. 'Ik heb m'n leraarschap
altijd een boeiende en verantwoorde
aangelegenheid gevonden, omdat ik iets
kon bijdragen aan de noodzakelijke ba
siskennis die jonge mensen ter beschik
king moeten hebben om te kunnen oor
delen'.
Voor dr. Adriani (van huis uit doops
gezind) was de biologie steeds maar één
aspect. 'Wat me altijd diep heeft aange
grepen is het oud testamentische dis
tantie-idee, dat van de grootheid, dat er
iets geweldigs aan de hand is. Dat moet
je de mensen bijbrengen. Ik ben altijd
meer een beschouwelijk mens geweest
dan experimenteel. Via onderzoek kom
je tot een begrip van de wetmatige
samenhang tussen vegetatie, wonen en
het microklimaat. Je gaat leren inzien
hoc die relaties in hoge mate specifiek
en kwetsbaar zijn. Dat kan een spring
plank zijn naar natuurbehoud en mi
lieu. Bij mij uiten zich deze taken in een
verwondering en bewondering met een
religieus sentiment. Van daaruit kom
je tot een emotionele houding en zeg
je op zeker moment: En van dit blijven
jullie met je handen af.
NACHTMERRIE
Zo werd de strijd voor milieubehoud
een strijd tegen 'de nachtmerrie van de
technologie'. Dr. Adriani beperkte zich
niet tot zijn 'eigen' gebied, Voorne's
Duin, maar protesteerde even gefun
deerd en met dezelfde bewogenheid
tegen de vestiging van Shell Chemie
bij Moerdijk. Hij werd te hulp geroe
pen in Delfzijl en lanceerde onlangs
een actie voor behoud van de Winter-
wijkse beken. Hij zit in talloze bestu
ren van natuurbeschermingsorganisa
ties. schrijft brochures en artikelen
(ondermeer in de Groene Amsterdam
mer) en houdt lezingen. Een andere
zeer belangrijke publikatie waar hij
tekende voor de milieukartering werd
de 'Milieuatlas van zuidwest Neder
land'. 'Je moet niet alleen naar van
daag kijken, er moet ook een toe
komstvisie zijn. Dat moet je als rede
lijk gesprekspartner naar voren bren
gen. Zodra de andere partij redelijk is
ben ik tot een compromis bereid, als
die andere partij de redelijkheid niet
op kan brengen word ik des duivels'.
Hij wérd des duivels toen hij het
bestemmingsplan Maasvlakte onder
ogen kreeg en de daar geplande elektri
citeitscentrale er al bijna stond. Hij
werd boos om de kwestie Gulf, die
door bleef draaien ook al was dat in
strijd met alle bepalingen. Hij zegt
pessimist te zijn omdat het er niet naar
uitziet dat we de aantasting van de
biosfeer als gevolg van technologi
sche mogelijkheden binnen afzienba
re tijd kunnen veranderen.
SOMBER
'Als ik zie dat de kapitalistische maat
schappij in het westen niet numeriek
maar wat technologische mogelijkheden
betreft alles overschaduwt, dan ben ik
somber. In West-Europa en Amerika
hebben we zo'n bezeten begrip van
bezit en profiteren van wat de techno
logie biedt, dat het heel lang zal duren
voor die opvatting eruit is'.
Maar er bestaat ook nog optimisme bij
dr. Adriani: 'Het is duidelijk dat de
evolutie in de biosfeer en bij de mens
gericht is op een steeds grotere vervol
making en harmonie. Dat zal zich blij
ven voltrekken, ook al zal het leven
door toedoen van ons mensen van de
twintigste eeuw, een evolutieproces van
misschien miljoenen jaren moeten
óverdoen. Die gedachte geeft me toch
een reden om uiteindelijk vervuld te
zijn van een zekere religieuze blijheid.
Het past niet bij m'n natuur om als
een zoutzak in elkaar te zakken als ik
aan alle mensonterende conflicten in
de wereld denkt. De honderdduizenden
gevangenen in Indonesië, de oorlog in
Vietnam, de apartheid in Zuid-Afrika.
Ik laat me daar niet door ontmoedigen.
Het leven ligt in kringen om ons heen.
In de onmiddellijke nabijheid ligt een
aantal kringen waaraan je wel iets
kunt verbeteren. Je moet proberen dat
zo goed mogelijk te doen'.
AMSTERDAM Twee medewerkers, de heer S. Algra en
mevrouw drs. M. M. A. Bmnt, van de Stichting Natuur en
Milieu het in juni 1972 opgerichte overkoepelend orgaan
voor tientallen actiegroepen, werkgroepen en milieufedera-
ties hebben speciaal voor Trouw-Kwartet een lijst samen
gesteld van de belangrijkste milieuacties, die het afgelopen
jaar gevoerd zijn.
Friesland
Acties tegen: Plan Wyldcmerk: groot recreatiegebied bij
Gaasterland vernietigt vogelgebieden aan IJsselmeer, nog
geen succes. Merenplan Wakum: grote ontpoldering van
natuurgebieden aan IJsselmeer, nog geen succes. Rijksweg
54: tracé loopt door Oranjewoud bij Heerenveen, nog geen
succes. Magnesium-winning in Waddenzee bij Harlingen:
succes, mede dankzij actiegroepen. Schoonmaakdag Friesland:
succes. Gasboringen Ameland: nog geen succes. Dam naar
Ameland: aanzet inpoldering Waddenzee. Succes.
Groningen
Acties tegen: Provinciale weg door Reitdiepdal: neanderge-
bied bedreigd, succes: gedeputeerden Groningen 'om'. Afwate
ring- en scheepvaart kanaal bij Doliard: klutenkolonie be
dreigd, nog geen succes. Smeerpijp: aanslag op Waddenzee,
in tweede instantie succes: minister Drees zag af van aanleg.
Drente
Acties tegen: Streekplan Noord-Drente: te weinig oog voor
natuur, te veel voor wegen, nog geen succes. Ruilverkaveling
Rolde: verlies natuurgebieden, geen succes. Gasboringen
Emmerdennen: geen succes. Provinciale weg Assen-Norg-
Roden: heidegebieden doorsneden, beslissing over aanleg nog
niet genomen.
Overijssel
Acties tegen: munitie-schepen Zwarte Water: vogelkolonie
bedreigd, geen succes. Ruilverkaveling Polder Mastenbroek:
beslissing nog niet genomen. Uitbreidingsplan Zwartsluis:
natuurgebied De Kraggen Wijk aangetast. Nog geen succes.
Annexatie Diepenveen door Deventer: vrees aantasting na
tuurgebied Diepenveen. Nog geen succes. Kappen 200 bomen
langs weg Den Ham-Vriezenveen. Succes. Aanleg industrie
park Twente: bossengebied Enschede bedreigd. Nog geen
succes. Aanleg S23 door landgoed Twickel: succes. Tracé E9
door paddestoelbosje Rijssen: succes.
Gelderland
Acties tegen: drinkwaterinfiltratie Veluwe: nog geen succes.
Rijksweg 50 op Noord-Oost Veluwe: nog geen succes. Ont
trekken wegen aan verkeer op Veluwe: afslag Kootwijk in
gebruik, nog geen succes. Bochtafsnijding Waal: Ooypolder
bedreigd, nog geen succes. Tracé Rijksweg 15 door Rljnstran-
gen: de in het landschap gekerfde dode rivierarmen, nog
geen succes. Kappen bomen langs weg Arnhem-Nijmegen:
geen succes. Kernreactor Kankar, West-Duitsland: gevaar
volksgezondheid, geen succes. Proefreactor Kema, Arnhem:
nog geen succes. Winterwijkse beken: nog geen succes. Maas-
Waal centrale: nog geen succes. Wegenaanleg Wagenlngso
Binnenveld: nog geen succes.
Utrecht
Acties tegen: aanleg S8 Zeist-Driebergen: stuwwallen-land*
schap bedreigd, nog geen succes. Winterverblijf circus Boltl,
ni, Rhenen: gedeeltelijk succes, kappen bomen gestaakt*
Aanleg recreatiegebied bij De Bilt: natuurgebied De Leijer
bedreigd, nog geen succes. Caravans Utrechtse plassengebied:
illegaal vuilstorten in dit gebied, redelijk succes. Verbre
ding Eem: Eempolder aangetast, nog geen succes. Bestem
mingsplan Baarn: vogelbroedgebied Eemnespolder aangetast*
geen succes. Uitbreiding Westbroek in groene hart Holland:
bezwaarschrift gehonoreerd. Aanleg R3, Amsterdam-Rotter
dam door groene hart: plan in ijskast, voorlopig succes.
Aanleg R28, Utrecht-Amersfoort: door bossengebied bij
Amersfoort, nog geen succes.
Noord-Holland
Acties tegen: autorally Texel, succes. Olieboringen IJssel
meer, kort geding verloren. Gasboringen Bergen, geen suc
ces. Vergunning boringen Bloemcndaal: succes. Streekplan
Noordzeekanaal: succes, streekplan wordt herzien. Industrie
terrein Balgzand, in Waddenzee: kans realisatie Balgzand
thans nihil. Schiphol Stop: vijfde baanbos wapenfeit. Opspui
ten vogelgebied Westzijderveld bij Zaandam: nog geen suc
ces. Reigerkolonie Beemster bedreigd: kolonie gered. Rond
wegen bij Alkmaar, succes: wegenplan wordt herzien. Opslag
plaats kerosinetanks Schiphol in Schinkelpolder Aalsmeer:
succes, gedeputeerden wezen aanvrage af. Diepwellozlngen
Naarden: vergunning verlengd, geen succes. Inpoldering
Markerwaard: voorlopig succes. Werken Amsteldijk Amster
dam: bomen verdwijnen, geen succes.
Zuid-Holland
Acties tegen: aanleg Leidse Baan: succes. Vuilstorten in
sloten Krimpenerwaard: gedeeltelijk succes. Pijpleidingen
straat door Hoekse Waard: nog geen succes. Aanleg Olie-
terminal Maasvlakte: nog geen succes. Fenol-lozingen en
illegale stortplaats in Rijnmond: er werden maatregelen geno
men. succes. Pijpleidingenstraat door Voorne: nog geen
succes. Bouw 200 bungalows aan (en in) Hollands Diep: nog
geen succes.
Zeeland
Acties tegen: afsluiting Oosterschelde: nog geen succes.
Ruilverkavelingen De Poel en Kapelle-Wemeldinge, middel
eeuws heggenlandschap wordt verwoest, geen succes. Total-
pijplcidingenstraat door De Poel en KV-hoogspanningsnet
over De Poel, geen succes. Kerncentrale Borssele, nog geen
succes. Baalhoekkanaal: succes, Land van Saeftinge gered.
Noord-Brabant
Acties tegen: tweede nationale luchthaven bij Steenbergen:
nog geen succes. Industrieterrein Moerdijk: geen succes.
Stank Donge: gedeeltelijk succes. Twee fabrieken staken
produktie. Weg Brcda-Baarle-Nassau: nog geen succes. Be
bouwing Oude Waranda, Tilburg, bos-parkgebied omge
ploegd: nog geen succes. Vliegveld Welschap, Eindhoven:
geen succes. Dempen kanaal Eindhoven-Helmond voor aanleg
weg: nog geen succes. Aanleg E9 door Strabrechtse heide,
succes: plan weer in studie. Ontgronding Someren: succes,
kort geding gewonnen. Ruilverkaveling Kempen: klein suc
ces. overhoeken gespaard. Lozingen in Beerc: nog geen
succes.
Limburg
Acties tegen: zandwinning Bergerhelde: succes. Recreatiege
bied Venlo-Gennep, gedeeltelijk succes. Ruilverkaveling Vier-
lingsbeek-Merselo: geen succes. Bebouwing Gulperberg: bos
gebied gaat eraan, nog geen succes. Industrialisatie Schln-
veldse Bossen: nog geen succes. ANWB-route Mergelland:
succes.
De woorden 'succes', 'nog geen succes' (de actie is nog
bezig) en 'geen succes' zijn door de redactie toegevoegd. Van
de 84 hier genoemde acties hadden 30 acties of geheel, of
gedeeltelijk succes, 37 hadden nog geen succes, en achttien
hadden geen succes.
Vier grote, landelijke acties, die het afgelopen jaar gehouden
zijn, en zeker succes hadden, zijn vanwege hun speciaal
karakter niet in het overzicht opgenomen.
Het zijn de glasacties tegen de wegwerpflessen, door tiental*
len actiegroepen gezamenlijk gevoerd; de acties tegen d«
bespuitingen van wegbermen en in sloten, de acties tegen
het strooien van zout op gladde wegen en de acties van
groepen huisvrouwen tegen '-.et overmatig gebruik van
wasmiddelen.
