T.
DIIUVEIIDIJK'5
BnraüjQ maft
Jan Lanser-.
'het evangelie is radikaal'
SCHEEPSWERF N.V.
ACTUELE BOEKEN DJgSD K O K KAMPEN HEERLIJK LEZEN!
"'SUN
{3Si™5
LEKKERKERK
Postbus 4
Tel. 01805-1844
Telegr. Duijvendijkwerf
ALPHEN a/d Rijn
Postbus 31
Tel. 01720-2197
Tel. 01720-3361
O
Prof. dr. A. A.
van Ruler
BLIJ ZIJN ALS
KINDEREN
Een boek voor
volwassenen.
Een bundel artikelen, die
Van Ruler in de loop der
jaren voor diverse dag-,
week- en maandbladen
schreef.
Hoofdindeling: Levensvra
gen - Geloofsvragen -
Heilsfeiten - Vragen aan
gaande de kerk. Een blij.
diep en fris boek! Een fijn
boek voor de kerstdagen!
Gebonden f 19,90
Prof. dr. H. M. Kuiter»
OM EN OM
Een bundel theologie en
geloofs bezinning.
Een boeiend en helder ge
schreven nieuw boek van
prof. Kuitert, met om en
om een aantal bijdragen
van vaktheologische aard
en een aantal artikelen die
meer de geloofsbezinning
In het algemeen vertegen
woordigen.
Paperback f 17,50
Rik Valkenburg
STELLING EN
TEGENSTELLING
voor en na het Getuigenis.
Boeiende interviews met:
Prof. dr. G. C. van Niftrik,
Prof. dr. H. Berkhof. Prof.
dr. G. van Leeuwen, Ds.
G. van Leeuwen, Ds. W. L.
Tukker en Dr. G. H. ter
Schegget.
Paperback f 7,50
DR.A.A.VAN RULER
EENB0EK
VOOR
VOLWASSENEN
Rik Valkenburg
RUMOER ROND
WURMBRAND
Voor dit boek maakte
Valkenburg een keus uit
de enorme hoeveelheid
materiaal die hij verzamel
de over Wurmbrand.
Pro en contra!
Paperback ca. f 8,95
Ds. J. Overduin
PRATEN ZONDER
ANTWOORD
Gedachten over het
Onze Vader.
Boeiende overdenkingen
bij het Onze Vader, die de
diepe zin van dit volmaakte
gebed blootleggen.
Paperback ca. f 7,50
Ds. George Brucks
GOD MAG HET WETEN
Jongens, meisjes, drugs,
sex, geloof, koffiebars,
conflicten.
Authentieke levensverhalen
van jongens en meisjes in
een beslissend stadium
van hun leven.
Paperback f 6,90
Sipke van der Land
JE KUNT HET
GELOVEN OF NIET
Radio- en T V.-toespraken.
Paperback f 5,90
ALLE MENSEN
Een pakkend kijk-leesboek
voor een eerlijke wereld.
Schitterend geïllustreerd
Paperback slechts f 5,
je kunt
het
geloven
of niet
Een nieuwe, uiterst
actuele roman van
A. M. de Moor-
Ringnalda
ROMANA
gebonden f 9,90
IK. LOVEWXON
PRATEN ZONDER
ANTWOORD?
GN 'AiJ nVNiVIÏR
imrqSKE vader
Nelly van Dijk-Has
HUIS TER LINDE
TRILOGIE
Een familiegeschiedenis
die speelt in de periode
tussen 1900 en het eind
van de jaren vijftig.
Het bevat de romans Ver
geef ons onze schulden
Gelijk ook wij vergeven
De brandende lamp
Gebonden f 18,90
Deze uitgaven zijn
verkrijgbaar bij
de boekhandel
Annie Oosterbroek-
Dutschun
ROMANCE IN
DRIEVOUD
Deze schitterende omnibus
bevat de romans: Hart
tegen hard - De Kruis
hoeve - Tante Johanna.
Gebonden f 17,90
Jos van Manen-Pieters
TUINFLUITER-
TRIOLOGIE
Een van de meest gelezen
boeken in Nederland I
Gebonden f 17,90
huis ter linde
trilogie
I.MilRiirtchicilciiH
Y
door Kteas van der Vean
CNV-voorzitter Jan Lanser (46) heeft zich onlangs voor radio en
televisie enkele opmerkingen veroorloofd, die talrijke luisteraars en
kijkers naar de pen hebben doen grijpen. In een vragenuurtje van de
NCRV-radio verklaarde hij dat de kerken de christelijke vakbeweging
bij het denken over allerlei vraagstukken min of meer alleen laten
staan. En in de kerkelijke tv-rubriek 'Kenmerk' zei hij o.m. dat het
goed zou zijn, indien de achtergrond van de Enka-kwestie de eerste
georganiseerde bedrijsbezetting in ons land) in de kerkdiensten aan de
orde zou worden gesteld.
Wat wil 'die Lanser toch. vroegen velen zich af. En in brieven en
ingezonden stukken werd hem verweten de kerk te u'illen
opzadelen met taken, die niet tot haar wezenlijke opdracht behoren.
Een vraagstuk, de moeite waard om met de voorzitter van het
Christelijk Nationaal Vakverbond wat dieper op in te gaan. Temeer
omdat de laatste tijd duidelijk is geworden dat de vakbeweging ook
de christelijke vakbeweging) de materiële en sociale
belangenbehartiging van de werknemers niet meer zo als haar
voornaamste taak beschouwt. Zij eist nu ook andere rechten en ive
behoeven slechts woorden als medezeggenschap, machtsverhouding
en inkomensverdeling te noemen om aan te duiden waar het om gaat.
De vraag is: heeft de kerk hier een taak en zo ja. ivèlke.
'Toen ik zei dat hel gezag niel van
God komt, maar van de mensen,
werd liet doodstil in de kerk...
Dc heer Lanser herinnert zich een
kerkelijke themadienst over het vraag
stuk van het gezag, 's Morgens een
preek, 's middags discussie.
'Volgens mij moeten de maatschappelij
ke vraagstukken van deze tijd beoor
deeld worden vanuit de bijbelse op
dracht de aarde bewöónbaar te maken
en vanuit de verantwoordelijkheid, die
dadrmee elk mens gegeven is. Maar ik
ervaar telkens weer dat veel gelovigen
liever andere normen hanteren: dc 'na
tuurlijke' gezagsverhoudingen bijvoor
beeld, als zou het gezag van een be
paalde regering of van een bepaalde
ondernemingsleiding door God zelf zijn
gecreëerd. Daarvan zeg ik: nee, dat
soort gezag is door ménsen ingesteld.
Veel christenen hebben de neiging al
lerlei strukturen en handelingen, waar
voor de mens zelf verantwoordelijk is,
aan God toe te schrijven. Zo'n gcloofs-
vanzelfsprekendheid is bijvoorbeeld ook.
dat we in alles van God afhankelijk
zijn, dat Hij er wel voor zal zorgen, dat
we het aan Hem wel kunnen (moeten)
overlaten. Maar dat is een fatalistische
levenshouding. De maatschappij wordt
door mensen ingericht en zij kan dus
ook door mensen worden veranderd, zij
zijn er zelf verantwoordelijk voor. Ik
geloof dat God zich met het leven van
de mens en de ontwikkeling van de
samenleving bezighoudt. Maar Hij laat
de inrichting, de huishouding zou je
kunnen zeggen, van de wereld, van een
maatschappij, van een kerk, van een
onderneming over aan de mensen zelf.
Daarom mogen bestaande menselijke ge
zagsverhoudingen nimmer als een na
tuurlijk gegeven, als een vaststaand
uitgangspunt dienen. Er zijn ook ande
re strukturen. met heel andere gezags
verhoudingen mogelijk'.
'Mogelijk èn noodzakelijk?'
'Beide. Er zijn strukturen en verhou
dingen, die fundamentcel fout zijn, in
strijd met de wezenlijke bedoelingen
van het evangelie. Ik denk met name
aan sommige gangbare opvattingen over
eigendomsrecht, het gebrek aan in
spraak en medezeggenschap in het be
drijfsleven, de onrechtvaardige verde
ling van macht en inkomen. Nog al te
veel wordt, ook onder christenen, als
vanzelfsprekend aangenomen dat dege
nen die 'bezit' hebben, daaraan automa
tisch een stuk macht over anderen (hel
recht om te beslissen en te laten uit
voeren) mogen ontlenen. Ik ga niet uit
van die bezitsnorm. maar primair van
de menselijke verantwoordelijkheid
krachtens de opdracht de aarde be
woon- en leefbaar te maken, niet alleen
voor zichzelf, maar ook voor de mede
mens. Daartoe dient ook bezit, vooral
'overmatig' bezit te worden aangewend'.
'Is er eigenlijk wel zoveel vermogen te
verdelen? Werkgeversvoorzitter drs.
Bakkenist heeft nog onlangs gezegd dat
elke werknemer een eenmalige uilke
ring van 350 gulden zou krijgen, indien
alle inkomens boven 50.000 gulden zou
den worden verdeeld en de belasting
derving, die als gevolg daarvan voor de
overheid zou ontstaan, zou worden ge
compenseerd'.
De heer Lanser: 'Het gaat er niet om
hoeveel er te verdelen valt Het gaat
om rechtvaardigheid. Natuurlijk is een
zeker inkomensverschil onvermijdelijk
en ook noodzakelijk (daarover zijn we
nog niet uitgedacht), maar er is iets
mis. als de één aan salaris en tantième
250.000 gulden uit een bedrijf haalt en
een ander 10.000 gulden. Er is iets mis.
als een commissaris voor enkele uren
per week 40.000 gulden ontvangt en
een werknemer, die zich een heel jaar
voor dat bedrijf inzet, zijn gezin moet
onderhouden van het minimumloon. Die
dingen moet je met elkaar vergelijken.
Ik vind het een logischer (vooral recht
vaardiger) uitgangspunt, dat de win
sten op grond van een redelijke ver
deelsleutel ten goede komen aan allen,
die aan het verkrijgen van de resulta
ten hebben bijgedragen. Dat lijkt mate
rialistisch, maar het is in wezen een
stuk gerechtigheid, uitgaande van de
principiële gelijkwaardigheid van alle
mensen'.
'Welke normen zoudt u Jaarbij willen
hanteren?'
'Dat is moeilijk nauwkeurig aan te
geven. Kernnormen zijn: gerechtigheid
en naastenliefde en van daaruit kan veel
al een aantal andere criteria worden ge
formuleerd dan die thans een doorslag
gevende rol spelen. Zo mogen grote
verschillen in inkomens naar mijn me
ning niet worden bepaald door afkomst,
economische machtspositie en natuurlij
ke begaafdheid. Rechtvaardiger criteria
zijn: de door de samenleving kritisch
getoetste behoeften van de mens, toe
wijding, inspanning, bezwarende om
standigheden waaronder wordt gewerkt
en moet worden geleefd. Het gaat ech
ter in eerste instantie vooral om een
mentaliteitsverandering, om de principië
Ie bereidheid tot een eerlijker verde
ling te komen. We hebben de neiging
om. als wc rijk zijn, te zeggen dat we
gezegend zijn en God daarvoor te dan
ken. Waarom zouden we ons niet afvra
gen hóe we aan die rijkdijm gekomen
zijn, of we ons wellicht niet verrijkt
hebben ten koste van anderen. Het
bijbelwoord, dat degene die twee man
tels heeft er één moet afstaan aan hem
die geen mantel heeft, kan op alle
terreinen van het leven vertaald wor
den. Kijk, dan onderken je allerlei
onrechtvaardige toestanden. De bood
schap van het evangelie is radicaal. Als
we niet bereid zijn die boodschap let
terlijk te nemen, kunnen we heel veel
ongerechtigheden toedekken. Je maakt
je er zelf wel kwetsbaar mee, maar dat
is de consequentie'.
'De vakbeweging, het CNV incluis, heeft
herhaaldelijk duidelijk gemaakt in de
nabije toekomst veel te willen doen aan
de aanpak van de zgn. rechtvaardig
heidsproblemen. U heeft de kerken ver
weten dat zij daarover niet of onvol
doende meedenken. Ziet u hier een
taak voor de kerk?'
De heer Lanser'Zeker, en daarbij
denk ik dan met name ook aan de
gemeenten. De kerken als instituten
hebben de taak de grote lijnen te
trekken, te signaleren wat er funda
menteel fout is, inet name waar de
ontplooiing van de mens in het ge
drang komt en daaronder vallen m.i
wel degelijk ook de vraagstukken waar
mee de vakbeweging zich vandaag be
zighoudt. Maar de ervaring leert dat de
kerk zich daarvan nogal afzijdig pleegt
te houden. Het CNV heeft indertijd
bijvoorbeeld eens een commissie inge
steld, die een rapport produceerde over
de zondagsarbeid. We hebben de ker
ken gevraagd zich daarover uit te spre
ken, maar alleen de Geref. Kerken
hebben gereageerd, de anderen lieten
niets van zich horen. En bij de aanbie
ding van ons visieprogram hebben we
de kerken eveneens gevraagd over de
daarin opgeworpen vraagstukken mee
te denken. Maar we horen niets, er
wordt nagenoeg geen aandacht aan ge
schonken'.
De CNV-voorzitter zegt het bewogen.
'Wij vragen geen kant-en-klare oplos
singen en er behoeven ook geen schul
digen te worden aangewezen. Het is
ook geen gemakzucht aan onze kant,
want we denken, studeren en discussië
ren al jaren over inspraak, medezeggen
schap, eigendomsrecht, verdeling van
macht en inkomen en daar zijn nu de
vraagstukken van produktie, consump
tie cn milieu nog bij gekomen. Het zou
triest /.ljn, indien de kerken zich van
dergelijke belangrijke zaken afzijdig
zouden blijven houden'.
'U zoudt willen dat deze vraagstukken
ook in de kerkelijke gemeenten aan de
orde komen. Houdt dat ook in dat u
met de gebruikelijke erediensten niet
erg gelukkig bent?'
De heer Lanser: 'Inderdaad. De mono
logen van theologen, waarbij de ge
meente niet aan het woord kan komen,
bevredigen mij niet erg. We zeggen
wel, dat de predikant het Woord van
God predikt en dat wil ik ook niet
bestrijden, maar het is toch wel zo dat
elk van hen het evangelie op een eigen
wijze interpreteert; elke predikant
geeft uiting aan een aantal gedachten
van hemzelf óver dat Woord van God.
Hoe het beter kan is niet zonder meer
te bepalen, maar er zijn toch wel
verschillende vormen te vinden om de
gemeente aan het woord te laten ko
men. De themadienst bijvoorbeeld. We
moeten naar een situatie, waarin de
kerkelijke gemeenten heel bewust met
de grote vraagstukken van deze tijd
bezig gaan. Want wat ligt meer voor de
hand dan samen het beleden geloof te
vertalen in concrete doelstellingen voor
het dagelijks leven. Hèt grote gevaar
van onze monoloogdiensten is dat de
mensen zich passief gedragen, dat je
christen-zijn wordt afgemeten naar de
vraag in welke mate je regelmatig naar
de kerk gaat en dergelijke normen.
Ook de antwoorden op de vraag wat
christelijk onderwijs is bevredigen mij
vaak niet, omdat ze dikwijls alleen
maar verwijzen naar de aanwezigheid
van een bepaalde 'liturgie' op school.
Voor mij is de kernvraag veel meer:
wordt de jeugd aan de hand van evan
gelische normen gevórmd tot mensen
die hun opdracht en hun verantwoorde
lijkheid in de samenleving verstaan.
Vorming, die zich dus ook heel duide
lijk richt op de maatschappelijke struc
turen en op de verhoudingen, waarin
mensen samen-leven en samen-werken'.
'De kerk ziet haar primaire taak in de
opdracht het evangelie te verkondigen
en daarmee heeft ze, blijkens de erva
ringen, al moeite genoeg en al heel ivat
conflictstof opgestapeld. Zal de verwar
ring binnen de kerken niet nog veel
groter worden, indien zij ook nog aller
lei praktische vraagstukken, verband
houdend met dc 'vertaling' van het
evangelie voor het concrete handelen
van de mensen, binnen hqar muren zou
halen. Binnen de muren van elke plaat
selijke gemeente zelfs, zoals u graag
wilt?'
De heer Lanser: 'Ja, dat hangt er maar
van af hóe het gedaan wordt. De kerk
heeft ook naar mijn inzicht de primaire
opdracht het evangelie te verkondigen.
Zie verder pagina 29
