A
I 1 I
BLIJ MET EEN
DOOIE MUS
Uitspraak synode is niet 'meerduidig'
Ephrata's klooster
ging ten onder aan
extreme vroomheid
Simonis: Gijsen verkiest
de vroegere methode
n
Trouw
Kwartet
vandaag
Beroepiiigs-
werk
Boekenetalagepo
Mevrouw dr. Schreuder
lector theologie VU
aa
hl
TROUW/KWARTET WOENSDAG 20 DECEMBER 1972
KERK
ik heb
een vlinder gezien
hoop doet leven
overal mensen
adembenemend
voortwoekerend kwaad
besmettelijke ziekte
dodelijke monocultuur
alsof zij het rijk
alleen hadden
er is geen kruid
tegen hen gewassen
alles ruimt het veld
zij zullen het rijk
alleen hebben
heeft het dier
recht op leven?
de mens
treedt het met voeten
met welk recht?
het recht
van de sterkste
arme apen
verre voorouders van ons
je zult maar
voor mens staan
in het vetweefsel
van zuidpoolpingulns
zijn grote hoeveelheden
DDT aangetroffen
onze Invloed reikt tot
aan de uitersten der aarde
alles wat leeft
geven wij zijn vet
het gif
van onze welvaart
ik huiver voor de tijd
dat we zullen vechten
om een dooie mus
Stl
Tekenaar Bert Bouman was ziek.
In lezen had hij geen zin en daarom
draaide hij wat aan de radio.
Een spreker.een dominee natuur
lijk, want het was zondagochtend.
Het ging over milieuvervuiling! Bert
Bouman wilde al verder draaien: zul
ke verhalen had hij genoeg gehoord.
Maar verrast bleef hij verder luiste
ren: deze man ging niet de welgebaan-
de wegen, hij keek er op een andere
manier tegen aan. Deze dominee had
het niet over medemenselijkheid,
maar over medeschèpselheid, legde na
druk op onze verantwoordelijkheid je
gens de schèpping.
U luisterde naar dominee Hans Bou-
ma, gereformeerd predikant te Hilver
sum, zei de omroeper.
Bert Bouman schreef hem een briefje;
jij kunt mooi praten en ik kan best
aardig tekenen, kunnen we samen
niet wat doen?
Dominee/dichter Hans Bouma en te
kenaar Bert Bouman hébben samen
wat gedaan en het resultaat van hun
werk komt deze week in de boekhan
del: het boekje 'Blij met een dooie
mus.'
Op negentien linkerpagina's een teke
ning van Bert Bouman (hierboven
laten we er, verkleind, zes van zien)
en op de rechterpagina's telkens een
tekst van Hans Bouma (die wij onder
de plaatjes hebben gezet).
Het moest geen mooi boekje worden,
vonden de samenstellers, de uitgever
zou grauw papier gebruiken en zo.
Dat grauwe papier is er gekomen,
maar dat het in zekere zin toch een
'mooi' boekje werd. ligt aan de krach
tige tekeningen van Bert Bouman en
aan de teksten van Hans Bouma, die
er niet om liegen.
Uitgever Kok te Kampen brengt deze
bijzondere uitgave op de markt en
vraagt er maar 2.95 voor.
Ons advies: kopen, bekijken en lezen;
nóg een paar exemplaren aanschaffen
om bij de jaarwisseling te versturen
in plaats van de traditionele kaarten.
AJK
De redactie behoudt zich bet recht voor om
ter opname in deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer tc geven. BIJ
publikatic wordt met de naam van de
Inzender ondertekend. Brieven kunnen wor-
den gezonden aan de heer Joh. C. Francken.
secretaris van de hoofdredactie van Trouw-
Kwartct, Postbus 85J. Amsterdam.
Met deuren smijten
Op de voorpagina van Tr/Kw van 13
december j.l. stond een artikel onder
de titel: 'KVP smijt de deur voor
PvdA dicht'. In dit artikel heb ik
tevergeefs gezocht naar een gang van
zaken bij de wederzijdse verken
ningen van KVP en PvdA die de
titel zakelijk rechtvaardigt Daarom
was die kop onjuist want de titel
hoort de inhoud te dekken. Het be
treffende artikel bedoelde trouwens
zakelijke voorlichting te geven. Daar
om kan men bovendien de vraag stel
len of het gewenst was een titel te
kiezen, die een waarde-oordeel insluit
Bussum
dr. L. Minnema
Met deuren smijten (2)
Aan de kop 'KVP smijt de deur voor
PvdA dicht' heb ik mij geërgerd. Na
het stuk gelezen te hebben, kwam ik
tot een geheel andere gedachte, n.l.
'PvdA houdt de deur dicht'. KVP en
ARP en CIIU mogen de wagen van de
linkse drie progressieve drie is
volgens mij niet juist wel mee
duwen, maar geen inspraak hebben.
Bovenstaande kop is volgens mij, ver
van netjes. Gaat onze christelijke pers
het voetspoor drukken van de Tele
graaf?
Zuidlaren
De ombudsman
Eén korte opmerking vooraf op de
groepsleidsters die reageerden in
Tr/Kw. dd. 11-12-72. Wanneer er te-
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
Drs. J. Tamminga.
Hoofdkantoor N V. De
Christelijke Pers: N Z.
Voorburgwal 276-280.
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020- 22 03 83
Postgiro 26 92 74 Bank:
Ned Midd Bank (rek nr
69 73 60 768) Gem giro
X 500.
werkgestelden zijn die in de loop van
de werkdag, 'doodmoe' zijn, bestaat er
naast de wettelijke regeling van werk
tijdverkorting van max. 50 pet. (art.
14 besluit arbeidsvoorwaarden sociale
werkvoorziening) voor u als leidsters
de mogelijkheid dit te voorkomen.
Let wel, ik ben niet tegen werktijd
verkorting voor deze groep, ik verzet
mij slechts, omdat het programma
van Marcel van Dam misleidend was
door onvolledigheid. Minister Boers-
ma heeft reeds 2 maal werktijdverkor
ting aangekondigd, en wat doet de
heer Van Dam? Hij gaat handtekenin
genacties Voor werktijdverkorting in
de sociale werkplaatsen organiseren.
Hoofddorp
H. Kamphof
Landschap
Dezer dagen genoot ik van een wande
ling over de rivierdijk bij Tiel. Toen
we thuiskwamen lazen we het artikel
in Tr/Kw dd. 9 dezer, waarin uit de
doeken wordt gedaan dat binnen 20
jaar ook dit schitterende landschap
vernietigd zal zijn. Eerst werd 'De
Beer' ons afgenomen, toen werd de
Biesbosch 'getemd' en nu dit ook nog
erbij. Allemaal voor ons eigen best
wil. Moeten wij dat nu echt gelo
ven? Ik heb veel eerder het idee dat
mensen die dergelijke plannen op
touw zetten de wereld bewust onleef
baar maken met hun computers, rech
te wegen en kille, blokkedoosachtige
huizenbouw.
Rotterdam
J. W. Janssen
Landbouw
Graag een reactie op de uitzending
van 'Hier en Nu', waarin onze agrari
sche sector weer een gevoelige trap
gekregen heeft. Ik wil niet over het
hoofd zien. dat er wat slachtoffers
onder de dieren vallen. Is het een
wonder, dat wanneer er vroeger 20
varkens per bedrijf gehouden werden
en er viel er één uit, die niet lopen
kon, dat er nu enkele meer zijn op
onze grote mestbedrijven met zo'n 500
varkens. Ik zou graag ook eens een
reportage zien van al die slachtoffers
van onze grote industrie die lichame
lijk en geestelijk kapot gaan. Men is
vergeten dat in en na de oorlog de
landbouw ons land er bovenop moest
helpen. Ook vergeet men, dat de
schatkist de landbouw niet missen
kan, aldus minister Lardinois, die cij
fers opnoemde op Schiphol, waar hij
zijn Russische collega uitgeleide deed.
De cijfers liegen er niet om: de
Nederlandse land- en tuinbouw, aldus
de minister, zal dit jaar een exporto
verschot opleveren van 5 miljard gul
den. In het totaal wordt voor ca. 13.5
miljard gulden aan land- en tuin-
bouwprodukten uitgevoerd, waartegen
over een invoer staat van 8,5 miljard
gulden. Het batig saldo van 5 miljard
komt nagenoeg overeen met het nade
lig saldo van de in- en uitvoer van de
industrieprodukten. Hierbij komt nog,
dat de landbouw 4 pet. en de land-
bouwverwerkende industrie 3 pet be
draagt,#dus totaal 7 pet. van onze
bevolking. Ik hoop dat deze gegevens
bij mogen dragen tot een betere waar
dering van onze land- en tuinbouw.
Nunspeet
G. de Zwaan
Verbetering. In het ingezonden
stuk van prof. dr. K. J. Popma en het
naschrift van de redactie onder het
opschrift 'Harde feiten' zijn in Tr/Kw
van 18-12-72 een paar storende fouten
geslopen. Prof. Popma schreef het
opstel van prof." Kuitert over 'De
wereld valt mee' in Terzake deel 4
voortreffelijk te vinden. Het was zeer
verhelderend en goed voorbereid, en
dat over een moeilijk onderwerp. Als
gevolg van twee overbodige correetie-
regels werd hier het verband onduide
lijk. In het weerwoord van prof. Kir-
tert was de slotalinea verwarrend. Zij
luidt als volgt: 'Mijn recensie was
tamelijk hard. omdat laat ik zeg
gen ik van collega Popma alles
verwacht had maar niet een boek dat.
allicht onbedoeld, de bijbel belache
lijk maakt. De liefde voor het zelfde
Boek verbindt ons dan toch? Inder
daad: als ik dat bij de bedoelde recen
sie erbij had géschreven was ik wel
licht duidelijker geweest.'
Het is zeker een van de meest curieu
ze ervaringen die men al reizende
door Amerika kan opdoen, dat er in
die nieuwe wereld zoveel resten van
een verleden bewaard zijn ,die in de
oude allang verloren zijn'. Dat is zo
regelrecht in strijd met het bekende
cliché (ik kwam het deze week weer
een verleden bewaard zijn, die in de
landse journalist in de New York
Times) dat de toerist in Europa op
zoek is naar de glorie van het verle
den, maar dat hij in Amerika zou
Prof. dr. J. W. Schulte
Nordholt in Amerika
uitzien naar de toekomst, omdat ,hij
daar zou kunnen zien hoe het bij ons
over vijfentwintig jaar zou zijn.
Ik zal de discussie over de continuï
teit van de historische ontwikkeling
en over het probleem in hoeverre de
Amerikaanse ontwikkeling uniek is,
nu maar laten rusten. Maar ik word
er in elk geval hier in Pennsylvania
bij bepaald dat het net anders om
kan zijn als die vermelde journalist
zei, dat men integendeel hier in de
nieuwe wereld stukken van de oude
kan vinden, die men geheel verloren
waande.
In Bethlehem gaat het dan alleen
over uiterlijke resten, over de mooie
huizen die de Moravische broeders
hier in de achttiende eeuw hebben
gebouwd en die zo fraai bewaard zijn,
het broederhuis, het zusterhuis, het
weduwenhuis, de kapel, en wat niet
al, een complex van vrome eenvoud zo
indrukwekkend als men het in Euro
pa niet meer aantreft. Maar nu niet
meer dan een museum, een aardig
anachronisme in een stad die verder
zijn bloei te danken heeft aan de
staalindustrie en ook zijn lelijkheid.
Wat Ephrata betreft, daar is van het
vrome verleden niets anders meer
over dan .een kleine groep gebouwen,
heel mooi gerestaureerde, maar al even
leeg en stil. Dat zijn resten van een
bizarre geschiedenis, van een poging
tot vervolmaking die zelfs die van
William Penn nog verre overtrof.
Protestanten
Want de kolossale houten schuren
daar opgericht op het veld, vlak bui
ten het dorp, tegen de snelweg aan,
hebben eenmaal een groep broeders
en zusters geherbergd, die in een
■volmaakt monastieke orde er op uit
waren hun aardse bestaan te 'mortifi-
ceren', zoals ze het noemden. Ja, Eph-
rata is beroemd, omdat het de resten
herbergt van een protestants klooster.
In het kort komt het hier op neer,
dat in 1732 een hartstochtelijke Duit
se secretariër, Conrad Beissel geheten,
daar in de wildernis een groep ge
trouwen om zich heen verzamelde om
een afgezonderd heilig leven te lei
den. In meerderheid aanvaardden zij
het celibaat, leefden in een broeder
en zusterhuis en volgden zeer strenge
middeleeuwse regels.
Zij moeten onder de harde tucht ge
lukkig zijn geweest, wie zal het zeg
gen? Na de dood, in 1768, van hun
ongetwijfeld tyrannieke leider, is hun
gemeenschap tenminste niet uiteenge
vallen (tot omstreeks 1800 heeft zij
bestaan) en als men ziet wat er van
hun werk over is, krijgt men een
indruk van een simpele vredigheid.
Behalve met hun arbeid op het land
éh in het huishouden hielden zij zich
namelijk bezig met het vervaardigen
KERKGELOOF
Een tiental boze lieden met
demonstreerde tegen een in een
gehouden bijeenkomst van die
lijken die zich door het beleidl
bisschop Gijsen aan de kant l
voelen (of al aan de kant gezet q
Dat het deze demonstranten
het kerkgebouw bittere ernst 1
bleek uit hun bijzonder onkerkei"
uitdrukkingen. Intussen werd depü
schop voor de TV gevraagd en
kreeg hij de gelegenheid te rej
op de honderden 'protestanten' i
zijn beleid. De wijze waarop hij
kommentaar gaf deed mij denken
wat ik vroeger wel eens bij de i
prof. Obbink heb gelezen. Hij i
van de islam als van een boekgi
Dat laatste is van r.-k. zijde ook
aan de protestanten verweten,
bisschop Gijsen echter presteerde
de uitdrukking kerkgeloof als
wijkbare typering naar boven 1
Zijn theorie kwam kortweg
neer dat. een katholiek prieste
innerlijk, eenvoudig heeft te gel
wat de kerk gelooft. Heeft hij
innerlijk moeite mee dan gai
maar heen, want daar komt
onschuldig aandoende gelijkenis
het van baan veranderen op neer
dachten dat we dat allemaal
hadden, maar zie, het is er not
kerk weet wat er geloofd moetl
den. Eigenlijk is 't nog precieiF
vroeger: de kerk gelooft voor de j
sen. Dat betekent natuurlijk in fl
dat er alleen aan de top anders^
worden gedacht, want waar kom
wijzigingen in het dogma anders
daan? Alleen heel hoog, in de
van het vatikaan, mag een geeste
andere gedachten bij zich op I
komen, eventueel het dogma mei DE
der denken confronteren en dai
een conclusie komen, maar ve:
basta. De kerk gelooft en daar i
de geestelijke zich maar naar te a
gen. Het is altijd weer een verb
rend gezicht om de bisschop, va
prins geen kwaad wetend, te
reageren op de fenomenen van
alsmaar verslechterende toes
Over polariseren gesproken! Mar
bedenk ineens dat er wel weer pr
tanten zullen zijn die hem in bes
ming nemen: hij is immers room
dan moet je zo denken! Maarg
maakt, na Johannes 23, niemand
meer wijs. t
St
De resten van het protestantse klooster in Ephrata, Pennsylvanië
(foto J. W. Schulte Nordholt)
van een soort wandteksten, vrome
spreuken gecalligrafeerd met een fijn
gevoel voor kleur en lijn.
Gezangboek
En goede Duitsers als ze waren, lie
ten ze natuurlijk geen dag voorbij
gaan zonder tejingen. Ze hadden hun
eigen gezangboek, geschreven en ge
componeerd door Beissel zelf, en geti
teld Die TurteUTaube, de totelduif.
Het is een collectie teksten, sterk
geïnspireerd op de mystieke of ten
minste mystiek uitgelegde gedeelten
van de bijbel, in de eerste plaats
natuurlijk het Hooglied, vol van ba
rokke spanning tussen zinnelijkheid
en innerlijkheid die zo typisch is
voor het piëtisme.
Dat was Ephrata, een vreemd inter
mezzo in de Amerikaanse geschiede
nis, een experiment dat aan zijn eigen
heiligheid ten onder moest gaan, aan
zijn tot het uiterste doorgevoerde
vroomheid. Wat er van over is, is
stilte en schoonheid en een sfeer van
onwezenlijke vrede, die de bezoeker
nergens zo treft als &p het kerkhof,
waar de broeders en zusters onder
hun simpele stenen liggen, hun heili
ge namen en Duitse teksten. Dat is
een rest van de oude wereld, zo oud
als het maar zijn kan.
(Dit is het tweede van'vier artikelen
over Pennsylvanië. Het eerste ver
scheen op 19 december).
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen: te Kamperveen: G. Jai
hulpprediker te Driedorp bij Nijk
Bedankt: voor St. Philipsland: J
te Valburg en Homoet; voor Ede
Krimpen a.d. IJssel: J. Jongerde
Wijk bij Heusden.
Overleden: dr. M. v.d. Voet 76
em. pred. (stond te Kuinre, Lei
Roodeschool, Haarlem-Schoten,
karta en Den Haag (ziekenhuisp
kant)
GEREF. KERKEN
Aangenomen: naar Apeldoorn:
Veen te Schiedam.
Beroepen: te Maastricht: I. de Joi
's-Hertogenbosch.
GEREF. KERKEN (VRIJG)
Beroepen: te Houwerzijl: E. W<
kand. te Bunschoten.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: te Capelle a.d. IJssel eL.~r
te h„
Poortvliet: N. W. Schreuder
te Leerdam: C. de Ridder te
speet.
Bedankt: voor Rotterdam-W.: R. B
aard te Leiden.
br
r h
Bchi
Ds. P. van Til gereformeerd predikant
te Middelburg (en lid van de laatst
gehouden gereformeerde synode)
schrijft ons:
Als je naam genoemd wordt spits je
even de oren. Zo deed ik dan ook
toen prof. dr. H. M. Kuitert in zijn
nadere verklaring (zie uw blad van 16
dec.) van mij vertelde dat ik de
synodale verklaring in verband met
het voortgezet gesprek met dr Kuitert
naar mij toe getrokken zou hebben.
Als dat waar was zou dat natuurlijk
stout van mij zijn. Ik kan dan ook
best begrijpen dat dr. Kuitert, naar
wie zo vaak gewezen wordt, ook wel
eens wat terug wil doen en mij nu
met de vinger aanwijst.
De lezers zullen ook wel begrijpen
dat ik de drang in mij voel - en dat
is ook een stukje van het humanum
na de zondeval - om ook wat kribbigs
terug te zeggen. Ik zie daar echter
vanaf. Wel meen ik dat zakelijk toch
iets gezegd moet worden. Uit hetgeen
reeds door de tweede scriba van de
synode (ds A. C. van Nood, Tr/Kw 11
dec.) en door het moderamen van de
synode (Tr. Kw. 14 dec.) wordt ver
klaard is reeds voldoende duidelijk
voor de lezers dat dr Kuitert ten on
rechte heeft gesteld dat de synodale
uitspraak niet alleen dubbelzinnig is
maar dat de synode ook bedoelde een
dubbelzinnige uitspraak te doen.
Het zou mij wel zeer verbazen wan
neer er ook maar één synodelid zou
UTRECHT De Rotterdamse bis
schop Simonis vindt dat de kwestie
van de veranderingen in de staf van
zijn Roermondse collega Gijsen naar
buiten vertekend is overgekomen.
Men zegt: hij doet niets anders dan
mensen op straat gooien, maar hij
verkiest en dat is zijn goed rechl
de vroegere methode, die de mees
te .bisschoppen hebben verkozen, al
dus dr. Simonis.
Mgr. Simonis maakt deze opmerking
in een vraaggesprek in 'On-kerst', een
gezamenlijke kerstuitgave van de
NKV-bladen. Over zijn eigen bisdom
zegt Somonis: 'De toestand hier is
zoals in de hele kerkprovincie: niet
eenvoudig. De scherpe kantjes zijn
eraf, de menselijke verhoudingen zijn
goed. maar de tegenstellingen zijn er
wel degelijk. En dat trekt in alles
door*. Omdat er in Rotterdam een
bestuurscollege bestond, bestaande uit
mgr. Jansen, twee vicarissen en de
econoom, kon de nieuwe bisschop
minder gemakkelijk andere vicarissen
benoemen, 'en daardoor ontstond de
frictie die er nu nog niet uit is'.
zijn die bij zijn vóórstemmen bedoeld
heeft een dubbelzinnige uitspraak de
kerken in te sturen. Daarom kan ik
wel zeggen (in het gesprek met de
heer Klei (Tr/kw 25 nov.) dat ik van
ieder die mij hartelijk de hand
schudt (en er waren velen die na de
stemming dat deden) dacht dat zij in
dezelfde zin het hebben opgevat als ik.
Wijwaren het tezamen eens gewor
den. Nu zegt dr. Kuitert wel in zijn
nadere verklaring dat men van hem
ook het woord dubbelzinnig wel mag
vervangen door meerduidig of door
voor meervoudige uitleg vatbaar. Dan
ben je de akelige klank, die je in het
woord dubbelzinnig kan zitten," kwijt.
Maar de zaak wordt er niet anders en
niet beter door als de bewuste zin
voortaan moet luiden: 'dat de synode
bedoelde een woord te spreken dat
meerduidig of voor meervoudige uit
leg vatbaar is'. Ik weet niet of dr.
Kruiswijk er gelukkig mee is, te mer
ken dat zijn opmerking dat er een
marge is rondoom de synodale uit
spraak, nu door dr. Kuitert gebruikt
wordt om de uitspraak zelf meerdui
dig te achten.
Immers rondom elke uitspraak van
een synode of van een belijdenis ligt
een brede marge van vrjjheid, maar
de uitspraken zelf worden daardoor
niet onduidelijk of meerduidig. Inte
gendeel, juist door de omringende
marge van vrijheid spreekt het des te
duidelijker wat als vast en bondig
wordt uitgesproken temidden van veel
dat niet zo duidelijk kan worden
gezegd, (de marge) Ik hoop dan ook
dat de verklaring van dr. Kuitert
niemand er toe zal verleiden om de
synodale verklaring vaagheid toe te
dichten en zo ten diepste zich er wei
nig door gezegd zal achten.
Het heeft mij 'ook hogelijk verbaasd
te ontdekken dat het bureau pers en
voorlichting van de Vrije Universiteit
door een privé persoon, al is hij dan
ook hoogleraar, kan worden gebruikt
als uitlaatklep om zijn persoonlijke
opvattingen te spuien. Mij is gebleken
dat door dit bureau een heel pakkel
hierover aun de pers en aan alle
kerkbodes is toegeszonden. Misschien
willen zij nu ook mij ten dienste staan
en ook mijn reactie door dit kanaal
distribueren!
AMSTERDAM De hervormde theo
loge dr. J. C. Schreuder is benoemd
tot lector in de speciale poimeniek
(pastorale theologie) aan de faculteit
der godgeleerdheid van de Vrije Uni
versiteit te Amsterdam.
Dr. Schreuder heeft na een opleiding
tot (gereformeerd) zendingspredikant
enige jaren in Indonesië gewerkt. Na
haar repatriëring ging zij over tot de
hervormde kerk. Vanaf 1951 werkte
zij in ziekenhuis- en bejaardenpasto
raat, eerst in Enschede, later in Am
sterdam. Sinds 1971 is zij als fulltime
wetenschappelijk hoofdmedewerkster
aan de Vrije Universiteit verbonden.
De primitieve volken, door Rjjlm
Brain Uitgave W. Gaade, Den
120 blz. 32.50.
Zelden heb ik een boek gezien, P H
in de prachtige platen zozeer con r z
teren met de schrijnende tekst, al'Pac
deze uitgave in de serie 'Keerpu :ct;
in ons leefmilieu'. De titels van i
mige hoofdstukken zeggen al veel:
weg naar uitroeiing', 'Verloren w
den'. 'De landeters', 'Hoop op ov i
ving'. Het boek behandelt het
(d.w.z. de uitmergeling, uitroe
deportatie) van volken en stamme
vroeger eeuwen, van Kelten en
gers, Vuurlanders en Polynesiërs,
dianen en Tasmaniërs, maar ooi
behandeling die een aantal 'prin
ven' in onze tijd ondervinden: IDE
indianen in Brazilië, de papoea'i
Nieuw-Guinea, de Foelbe in n4
west-Afrika. De antropoloog Ro nst
Brain behandelt deze geschieden: tseli
^ieze schanddaden van (niet al ftijd
olanke) overheersende volkeren, i erpo
tuigend en welgedocumenteerd. I kWi
bij blijft het een verbijsterende t hee
tie. hoe de kolonisatie, maar óól irziti
met alle goedwillendheid zen opha
en missie, medeschuldig zijn. B d t
aarzelt niet, hier en daar van
vloek van de zending te spreken
ook de ontwikkelingshulp wordt
vraagtekens voorzien). Daar zou i
over te zeggen zijn, en er is ook1
over gezegd maar Brain schrijft tigd
onzin. Hii vvaarschuwt. deze z d
niet romantisch aan te pakken. g
en daar is wei degelijk een rede!
assimilatie aan de moderne wi
mogelijk, en opbergen in een r
vaat heeft vaak ook maar averei
gevolgen. Brains boek loopt uit
een pleidooi om levende culture
redden en verschillen tussen de f
ken niet alleen te tolereren. maarffSE
aan te moedigen. HiL
Gaade heeft dit belangrijke t Lissi
door drs. M. W. Blok kundig bei
zeer verzorgd en royaal uitgegev
W
loea
schi
p d<
atsel
SE
Hil
;te
ma«
op
nvon
ihui'
