J
i
Trilogie van dr. Klink
wil brug bouwen
van vroeger naar nu
7/
frTl1?
■p
li
00
Muziek uit Parijs
met stunt in pauze
Twee liefdesduetten
bij het Nat. Ballet
Liederen van Brecht
met grote intensiteit
Kamerorkest met
Malcolm Frager
Trouw
Kwartet
\s
m,
M
Sonja Kehler indringend goed
Geen woord
Spaans over
beleid Gij sen
Bisschop Gijsen:
Ontslagen teken
van ander beleid
Jongeren KVP en
CHU geloven niet
meer in overleg
Martinon met
muziek
van gisteren
DS.E.G.J. Bal (100), oudste
predikant, overleden
Boekenetalage
vandaac
TROUW/KWARTET MAANDAG 18 DECEMBER 1972
KERK/KUNST ,T2;
,1
door R. N. Degens
AMSTERDAM Behalve de muziek die zaterdagavond volgens pro
gramma voor en na de pauze werd gespeeld tijdens het derde 'Rond
om-concert' in de kleine zaal van het Amsterdamse Concertgebouw,
was er ook muziek in de pauze door Reinbert de Leeuw geïnstrumen
teerde pianostukjes van Eric Satie.
Zij werden gespeeld door een strijk
kwartet in de wandelgang, en door
een groepje blazers in de foyer. Ach
tergrondmuziek die de conversatie
niet stoorde en die daardoor op de
zelfde manier functioneerde als de
'musique d'ameublement', die Satie
eens met dit doel componeerde, maar
ROTTERDAM Het Nederlands Ka
merorkest heeft vrijdagavond in de
Kleine Doelenzaal en zondagmiddag
en zaterdagavond in het Amsterdamse
Concertgebouw, waarna vanavond nog
een herhaling in het Haagse Congres
gebouw volgt) de serie concerten met
de pianoconcerten van Mozart als
Leitmotiv voortgezet met een pro
gramma dat werd gedirigeerd door
David Zinman. Solistische medewer
king werd verleend door de begaafde
Amerikaan prijswinnaar van vele
concoursen, waaronder het Brusselse
Reine Elisabeth in 1960 Malcolm
Frager.
Was het een vorige keer een voortref
felijk idee geweest tegelijkertijd de
eerste en de laatste symfonie van
Haydn op het programma te zetten,
nu waren dat Mozarts eerste en laat
ste pianoconcert. In ideaal samengaan
met een geconcentreerd en muzikaal
reagerend orkestensemble onder een
energiek leidende Zinmann heeft Fra
ger een volkomen gave lezing van het
aantrekkelijke werk in D majeur KV
175 gegeven, terwijl zijn visie op het
in de herfst van Mozarts leven ge
schreven concert in bes, KV 595, vrij
wel ideaal te noemen was: heldere
pianistiek. gepaard aan rijpe vertol
kingskunst. die niet naliet diepe in
druk te maken op het auditorium.
Ook in dit werkstuk was de samen
werking met dirigent en orkest nau
welijks voor verbetering vatbaar.
Tussendoor stond ietwat verloren op
het programma het in 1967 tijdens de
Gaudeamus Muziekweek onderschei
den werk Insecten van onze landge
noot Jos Kunst. De dertien strijkers
van het orkest onder Zinman hebben
met veel zorg deze wonderlijke in
muziek vertaalde insectengeluiden,
die vaak een komisch effect teweeg
brengen, tot klinken gebracht Het
concert was tevoren op echt feestelij
ke wijze ingezet met een levendige en
waar nodig markante weergave van de
heerlijke ouverture met balletmuziek
uit Les fêtes Hebe van de geniale
Fransman Jean Philippe Rameau.
P. Veenstra
waarvan de partituur verloren is ge
gaan.
Dit extraatje 'hors programme' was
weer een van de vele goede vondsten
die deze rondom-concerten zo aantrek
kelijk maken. Een andere vondst is
het aanvangsuur dat steeds op half
tien is gesteld, een tijd waarop blijk
baar een groter aantal plezierige men
sen bereid is naar een concert te gaan
dan om acht uur. De zaal zat er weer
stampvol mee, en geen wanklank
werd gehoord. Ook niet in de muziek.
Want het was ditmaal een keuze uit
wat zo omstreeks 1920 in Parijs 'bon
ton' was rondom de jongens van de
'Groupe des Six', en daar zijn voor
ons de scherpe kantjes al lang af. De
drie van de zes componisten min
of meer toevallig tegen hun aard en
aanleg op een hoopje van zes gegooid
die later boven de middelmaat
bleken uit te steken, waren in dit
programma vertegenwoordigd: Mil-
haud, Honegger en Poulenc. Van de
geestelijke vader (Eric Satie) van het
groepje, dat vooral anti-impressionis
tisch wilde zijn, was een aantal liede
ren opgenomen, en verder waren er
werken van geestverwante componis
ten als Casella (met een strijkkwartet
uit 1920) en Strawinsky (met liederen
en de Ragtime uit 1917 resp. 1918).
Gelegenheid genoeg om (weer eens)
te constateren hoe grenzeloos over
schat figuren als Milhaud en Poulenc
een plaats in de muziekgeschiedenis
hebben gekregen. Al was het natuur
lijk wel 'origineel' om zoals Milhaud
in zijn Machines Agricoles (1919)
door teksten uit catalogi van land
bouwwerktuigen op muziek te zetten.
Maar die muziek is al van dezelfde
soort tum-tummerigheid als die welke
Milhaud nog een mensenleeftijd daar
na met onstuitbare produktiviteit uit
zijn mouwen is blijven schudden. Van
Poulenc, die tot op hoge leeftijd de
'gamin' van de Franse muziek is blij
ven spelen, was in dit programma 'Le
Bestiaire' een liederencyclus op fijne
teksten van Apollinaire. Honegger die
naar de geest in dit gezelschap hele
maal niet thuis hoort, bleek met zijn
'Trois chansons' uit 'La petite Sirène'
(tekst René Morax) een ook nu nog
boeiende poëtische muziek te hebben
geschreven; die overigens van 1926
dateert.
In dit overwegend vocale programma
waarin de sopraan Jeanne Companjen
en de bas Lieuwe Visser een belang
rijke en goed vervulde taak hadden,
werd het instrumentale aandeel ver
zorgd door het Amsterdams Strijk
kwartet en een tiental andere instru
mentalisten onder leiding van Rein
bert de Leeuw die ook de planopartij
en speelde.
door Hans Ledeboer
UTRECHT Van de beide premiè
res, die het Nationale Ballet na Am
sterdam en Utrecht dinsdagavond in
Rotterdam uitbrengt, hebben wij Can
to Indio van de Canadees Brian Mac-
Donald enige jaren geleden gezien, zij
het in iets andere vorm en toen
gedanst door MacDonald zelf met zijn
echtgenote.
Ditmaal dansten Maria Aradi en Luis
Fuente dit 'Indiaanse' liefdesduet, dat
min of meer de opbouw heeft van een
klassieke pas de deux. Het is gevoelig,
bij het sentimentele af, sensueel ook
en met karakterisering van primitivi
teit, hetgeen vreemd lijkt voor en zo
gemaniereerde kunstvorm als het aca
demische ballet.
Vanzelfsprekend voor een pas de deux
is er het nodige virtuose schitterwerk.
ditmaal in de vorm van een aantal
spectaculaire liften.
De muziek van Carlos Chavez (sinfo-
nia India) heeft, gezien de muzikali-
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
Drs. J. Tamminga.
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768). Gem.giro
X 500.
i
y
Premiere Canto Indio van Het Na
tionale Ballet
teit van de dans, kennelijk MacDonald
tot zijn ballet geïnspireerd.
Bij dat alles geen problemen of tra
giek, gewoon een beetje liefelijkheid
en wat mooie danspassen.
Veel 'ruiger* van karakter is de twee
de première. Hans van Manens Daph-
nis en Chloe suite nr. 2, op de
gelijknamige muziek van Maurice Ra-
vel. Ook hier heeft Van Manen zich
kennelijk op de muziek geïnspireerd
met, evenals bij MacDonald, een grote
mate van muzikaliteit in de dans. Ook
hier een liefdesduet, maar dan tegen
de achtergrond van een corps de bal
let, dat de uitgedanste gevoelens da
nig versterkt. Ook hier primitieve
gevoelens, maar volstrekt zonder sen
timentaliteit. Overtuigender en sensu
eler dan MacDonald. Geen problemen
of tragiek, maar wel een meeslepende
turbulentie van gevoelens en kracht.
Han Ebbelaar glorieus. Alexandra Ra
dius als zijn partner intens haar pas
tot ontluiking gekomen vrouwelijk
heid belevend. Beiden verwonderd en
ook genietend van deze in het leven
van Daphnis en Chloe geheel nieuwe
situatie.
Dit alles op het toneel gezet in een
vrij simpele choreografische opbouw
met daarin door het vaak herhalen
nogal hoge eisen aan het uithoudings
vermogen van de dansers stellende
liften. Geen zoeken naar nieuwe we
gen in de danskunst of naar experi
mentele mogelijkheden van de kant
van Hans van Manen, wel een boeiend
divertissement.
Sonja Kehler: bescheiden maar met grote intensiteit
door Ber Huising
DEN HAAG Sonja Kehler, die hier zaterdagavond voor het eerst
optrad in Hot, had mij met haar eerste chanson al te pakken en zij
liet mij tot aan de pauze niet meer los.
Zij kwam daar, gewoon'in een donker
truitje en een zwarte broek, midden
op de vloer staan, achter de micro
foon, de zij nauwelijks nodig scheen
te hebben, en die zij ook niet bespeel
de, zoals zangers dat tegenwoordig
doen. Zij zong liederen van Brecht.
Of liever: zij zong ze niet, zij bracht
ze, zij werd ze. Eenvoudig weg, met
weinig beweging en gebaren. Maar
wat zij deed met houding, mimiek,
intonatie, een handgebaar, was raak
en af. Dan zei ze er iets mee. Dan
kregen de woorden extra kracht.
Brecht-liederen, hoe simpel en kort
ook geschreven, zijn moeilijk te bren
gen. Elk woord telt, niets mag ver
waarloosd worden.En de muziek, van
Kurt Weill, Hans Eisler, Paul Dessau
of Ruolf Wagner-Régency, is ook niet
van de alledaagse in het gehoor lig
gende soort. Sonja Kehler weet er
ontroerend mee te werken, doorvoeld,
doorleefd en doordacht. En nog be
scheiden ook. Brechts harde liederen,
van Seerauber Jenny, van die Un-
zulanglichkeit menschlichen Stre-
bens, van het Freudenmëdchen bij
voorbeeld. worden meestal ook rauw
gebracht.
Sonja Kehler houdt ze in. Geen uiter
lijk krachtsvertoon maar innerlijke
intensiteit geeft ze de teksten mee.
Brecht was trouwens ook altijd zo fel.
Sonja Kehler kwam ook met grappige
kinderversjes en gevoelige gedichten.
Zij zong Brecht voor het eerst als
actrice, in de Driestuiversopera, de
Kaukasische Krijtkring, de Goede
Mens van Sezuan, en dat bracht haar
tot het louter liederen zingen. Niet
alleen die van Brecht.
Zij vond, in de D.D.R. dichters en
componisten die voor haar wilden
schrijven. Ook weer niet in de gemak
kelijke populaire stijl, op een paar
melig getoonzette gedichten van
SITTARD Pastoor drs. H. San
ders heeft in Sittard over het be
leid van bisschop Gijsen geen
woord Spaans gesproken. Hij ver
wacht nog meer ontslagen.
De pastoor, oud-hoogleraar van het
groot-seminarie te Roermond, sprak
in de kerk van de Sittardse wijk
Stadbroek voor een gehoor van 500
mensen, merendeels priesters en reli
gieuzen. Hij zei: 'Reeds lopen er colle
ga's rond, getekend met de Davids
ster. Straks worden ze geruisloos ver
wijderd. Het is gebeurd en het staat
nog te gebeuren. Er is niets aan te
doen', aldus de pastoor. Hij spoorde
de aanwezigen aan elkaar bij de hand
te houden, omdat ervaren wordt dat
er ontbindende neurotische krachten
aan het werk zijn in de Limburgse
katholieke kerk.
Zijn collega, drs. A. Reynen, directeur
van de praktische staf van de hoge
school voor theologie en pastoraat in
Heerlen, ging wat zijn visie op de
toekomst betreft met pastoor Sanders
mee. Hij zei te verwachten dat na de
kadermensen (die voor een deel reeds
ontslagen zijn) de progressieve pasto
res dezelfde weg zullen gaan. Zij zul
len het veld moeten ruimen.
De kerkdienst, die zaterdagmorgen
werd gehouden, was tevens bedoeld
als 'n solidariteitsverklaring jegens 't
reeds door bisschop Gijsen ontslagen
kaderpersoneel. Tijdens de dienst heb
ben enkele tientallen katholieken van
meer conservatieve snit buiten het
gebouw gedemonstreerd. Het was een
stille demonstratie met spandoeken.
Zij waren voor de tegendemonstratie
opgeroepen door de 'Gebedsactie Lim
burg', een groepering die zich eerder
in de kwesties rondom bisschop Gij
sen heeft gemengd.
Becher na. De Brecht-school en de
franse invloeden van Prévert, Monod
en zo, werken er in door.
Behalve de nieuwe Duitse chansons,
waarbij een paar mooie en leuke,
zingt zij ook nog wat liederen uit de
Spaanse Burgerloorlog Seidem
Franco und die Falange zendzaam
mooi en het prachtige C'est
l'Aube, in het Frans.
Zij wordt fijnzinnig muzikaal begeleid
door vijf musici uit het Radio Simfo-
nie-orkest van Berlijn, met piano,
fluit, klarinet, bas en slagwerk, die in
twee bewerkingen yan Bach en
Handel ook nog tot geestelijke kamer
muziek komen.
Wie van chansons houdt, Duits en
Brecht verstaat, en Sonja Kehler zelf
wil ontdekken, moet maandag 18 de
cember naar Rotterdams Piccolo, dins
dag naar het Laktheater in Leiden,
woensdag paar de Utrechtse Stads
schouwburg en donderdag of vrijdag
(22 dec) naar Amsterdams Universi
teitstheater.
HILVERSUM Bisschop Gijsen van
Roermond omschreef gisteravond in
de KRO televisierubriek Brandpunt
de ontslagen in zijn staf als het
stellen van een teken van een ander
beleid en een nadere visie ten opzich
te van de kerk in zijn bisdom.
Het gaat, aldus mgr. Gijsen om het
denken en streven van de wereldkerk,
niet om mij. In antwoord op een
vraag of de innerlijke vrijheid niet
werd aangetast (zoals werd gezegd op
een bijeenkomst van de Limburgse
solidariteitsgroep te Sittard) ant
woordde hij: er wordt van ons ge
vraagd ons tot Jezus Christus te be
kennen en voor de katholiek houdt
dit in dat wij dat doen zoals de kerk
ons Hem voorhoudt.
Mgr. Gijsen verklaarde wel reacties
op zijn beslissingen van 7 december
verwacht te hebben maar toch niet in
die mate zoals zij thans gedemon
streerd worden. Hij hield hier een
triest gevoel van over. Hij zei voorts
de ontwikkeling niet rooskleurig te
vinden; hij dacht ook dat men naar
een dieptepunt ging. Echter, zo ging
hij voort, de scheiding der geesten
was er al, zij komt echter steeds
duidelijker naar voren. Het gaat ten
slotte hierom: of men al of niet tot de
kerk behoort.
UTRECHT De jongerenorganisaties
van de KVP en de CHU geloven niet
meer in het overleg dat door de top
van de confessionele partijen wordt
gevoerd over de samenwerking. De
compromissen die na lang praten in
de contactraad tot stand komen, bie
den geen uitzicht op een echte nieu
we partij, aldus een verklaring van de
federatie.
De CHJO en KVPJG hebben daarom
zaterdag besloten met de actiegroep
Nieuwe Partij (ANP), waarover wij
reeds berichtten, van start te gaan.
De actie, zo is de bedoeling, zal dwars
door de kaders van de partijen wor
den gevoerd. De jongeren willen een
krachtige politieke beweging ontkete
nen, waarop de top van de partijen
kan inspelen. Het Politiek Manifest
zal volgende maand worden gepubli
ceerd. Intussen zal samenwerking
worden gezocht met de zgn. progres
sieve Amersfoortse groep in de KVP
en met een groep van progressieve
CHU-ers. De strategie van de actie
groep houdt ook een benadering van
de ARJOS, de jogerenorganisatie van
de ARP, in.
door dr. J. H. van Beusekom
Wanneer iemand in twee jaar tijd
drie vervolgdelen over één thema op
onze tafel legt, komt ons onwillekeu
rig even de verzuchting van de Predi
ker in gedachten. Een mens kan ein
deloos doorschrijven en hij wordt af
gemat van al het doorvorsen... Dr. J.
L. Klink moet heel wat speurwerk
verricht hebben en moe zal zij onge
twijfeld geworden zijn. Misschien zou
zij over haar onderwerp ook eindeloos
kunnen doorschrijven, althans zolang
kinderen nog theologische uitspraken
doen en ouders nog theologische
blunders maken. Maar (voorlopig?)
laat de schrijfster het bij drie delen.
'Kind en geloof' kreeg tot nog toe vijf
drukken, 'Kind en leven' drie en
'Kind op aarde' is onlangs verschenen.
De inspiratiebron voor dit derde deel
is opnieuw 'de theologie van de kin
deren' en het doel van alle schrijven
'een kleine theologie voor ouders'.
Na het succes van de vorige twee
delen zouden we kunnen volstaan met
de mededeling, 'dat ook dit derde
boek zijn weg wel zal vinden'.. .Toch
kan ik het niet laten u er iets over te
vertellen. Het belang van de zaak is
te groot om het bij een eenvoudige
aankondiging te laten.
Dr. Klink wil met haar trilogie hel
pen een brug te bouwen van vroeger
naar nu, van een populair-dogmati-
sche indoctrinatie naar een oorspron-
kelijk-bijbelser oriëntatie. Laat nu
niemand geregeerd worden, omdat hem
hier voor de zoveelste maal weer eens
onder de neus gewreven schijnt te
worden, dat hij het allemaal verkeerd
gedaan zou hebben. Want wie wel
eens gesprekken over hrt geloof heeft
met anderen, weet hoe onneembaar
de dogmatische vesting is die in de
kinderjaren is gebouwd. Hele com
plexen van dwangvoorstellingen staan
recht overeind. En geen redenering
b-at ertegen. Velen die beweren de
hele godsdienstige lading van hun
kinderjaren al lang over boord gezet
te hebben, blijven desalniettemin het
christelijk geloof hardnekkig vastna
gelen op dat wat zij vroeger 'moesten'
geloven. 'Toen de kerk nog kerk was
en net een grap', laat Annie Schmidt
in haar bekende musical zingen. Dr.
Klink geeft tientallen voorbeelden
van het onheil, dat al in de prille
kinderjaren is geschied, onherstel
baar.
Welke voorstelling over God is bij
voorbeeld een kind aangepraat, als
het aan zijn moeder vraagt: 'Je hebt
me verteld dat Sinterklaas niet be
staat, vertel je me over een poosje
dat God ook niet bestaat?' En wat is
uw conclusie, als vrijwel alle ingezon
den uitspraken van kleine kinderen
over het kerstfeest vol zitten met
misverstanden omtrent de actualiteit
van dit feest? 'Komt er nu elk jaar
een nieuwe Jezus?', vraagt een kind
van vijf jaar. Nee, maar wij ouderen
DEN HAAG Al was het geen
muziek van vandaag dat het Residen
tie-orkest zaterdagavond in de keuze
serie presenteerde, muziek van giste
ren was het dan toch wel. Een een
naar schatting 1000 toehoorders bij
composities uit de jaren 1936, 1934 en
1943 mag een beloning genoemd wor
den voor het programmabeleid van
het Haagse ensemble. Na enkele jaren
van ongeremd geëxperimenteer blijkt
men bij het Residentie-orkest de for
mule gevonden te hebben om volle
zalen te trekken, ook bij die program
ma's waarbij in andere steden vele
plaatsen onbezet blijven.
Het wekte bevreemding dat de toe
lichting bij Jeu de Cartes van Stra
winsky zo summier was. Temeer daar
men bij andere concerten juist zo
verheugend uitvoerig is. Strawinsky is
zuinig geweest met werken voor or
kest alleen. Ook Jeu de Cartes is
afgeleid van een ballet, In 1936 ge
schreven in opdracht van oprichters
van een nieuwe balletgroep. Krijgt
gastdirigent Jean Martinon te weinig
repetitietijd? De uitvoering bleef in
de grondverf steken, meerdere passa
ges klonken rafelig en dof.
'Een even vanzelfsprekend als opval
lend evenwicht in muzikale vormge
ving en technische realisatie. Kenmer
kend zijn eenvoud, helderheid, intelli
gentie en gevoel voor structuur.'
Zo luidde het juryrapport bij de toe
kenning van de Sweelinckprijs aan
Kees van Baaren. Deze uitspraak is
volkomen van toepassing op het pia
noconcert dat hij in 1964 schreef.
Aloys Kontarsky, die dit werk speelt
in de Donemus-opname, was zaterdag
avond de meesterlijke solist die het
werk een ongedachte allure gaf. Kort
voor zijn dood schreef Bartok in op
dracht van Koussewitsky het concert
voor orkest. Het is een van de mach
tigste werken uit de eerste helft van
de twintigste eeuw geworden, een
werk dat zonder twijfel repertoire zal
houden. Evenals bij Strawinsky diri
geerde Martinon dit concert uit het
hoofd. Het zou het bewijs kunnen zijn
dat hij het werk volkomen' beheerst.
Het klinkend resultaat was daarmee
echter niet in overeenstemming. Ook
in dit geval ontbrak de afwerking. De
grote lijnen werden aangegeven en
zonder de details komt men bij een
dergelijk werk niet toe aan de essen
tie, niet aan de opbouw, niet aan de
spanning. Bij het concert van aan
staande vrijdag kan Martinon in drie
Franse werken zijn specialiteit bewij
zen.
Adriaan Flager
Dr. J. L. Klink
proberei^öü ida£ wét-«wijs» te maken
met al ons kerstgedoe elk "jaar op
nieuw. Het is alsof wij^Jjang zijn*
Jezus volwassen te laten wörffehj om
dat wij Hem dan in ons leven all?
Heer zouden moeten toelaten. Verte
derd zijn samen met de kinderen over
de geboorte van het kerstkindje in
Bethlehem hoeft géén consequenties
te hebben voor het geloof van elke
dag.
Niet voor niets wijdt dr. Klink een
belangrijk hoofdstuk aan het onder
werp 'infantiele religie en christelijk
geloof. Zij vraagt daarin of de vlucht,
hetzij in de geborgenheid hetzij in
het engagement in de wereld, in we
zen wellicht vaak niet een vluchten
voor God is. Hoeveel mensen zijn
volwassen, terwijl hun geloof infan
tiel gebleven is? Is een zg. kinderlijk
geloof niet dikwijls hetzelfde als een
kinderachtig geloof? En dat voelt op
groeiende jeugd bij de ouders intuï
tief aan. Misschien zegt zij kan
er van geloofsopvoeding voor kinde
ren boven de twaalf jaar alleen nog
sprake zijn, als de ouders zelf ook
zoekende zijn, kunnen vragen en na
denken met hun kinderen. Wanneer
een kind van dèt (volwassen) geloof
iets merkt, zal het een kans hebben
om innerlijk te groeien en gelovig te
worden.
Dan moeten we natuurlijk radicaal af
van een theologie die niet zelden op
de kleuterschool al als 'jesu-logie'
wordt opgediend. U weet wel: de lieve
Heer die alles kan, die zonneschijn
geeft en opa weer beter kan maken.
En als 't nu regent op het dagje uit
waar het kind zich zo op verheugd
heeft? En als opa van wie het kind
zoveel houdt nu toch doodgaat? De
schrijfster verzucht: 'Kwam er maar
een eind aan die absurde 'kan-alles'-
theologie voor de kinderen. Daar zou
den heel wat misverstanden mee ver
meden kunnen worden en zelfs heel
wat onnodige geloofstwijfels die door
deze theorie worden opgewekt' (blz.
108). Ik vind dit nog maar zwak
uitgedrukt. Want vele kinderen ken-
Van een onzer verslaggevers
HOLTEN Vanmiddag om kwart
over drie wordt te Holten begraven
ds. E. G. J. Bal, die de oudste predi
kant -in ons land was. Hij heeft van
1898 tot 1903 de hervormde gemeente-
te Holten gediend. Vóór de begja^enis"
•is er om twee uur een rouwdienst in
de hervormde kerk. Ds. Bal begon
zijn ambtelijke loopbaan in 1895 te
Nijeveen.-Na zijn Holtense jaren was
hij^nigè tijd geestelijk verzorger van
•het psychiatrisch ziekenhuis bij Sant
poort en daarna diende hij voor zijn
emeritaat in 1937 nog de hervormde
gemeenten de St. Philipsland en te
Hellendoorn.
Op 68-jarige leeftijd is overleden dr.
T. Dokter te Bunnik, die van 1962 tot
1968 secretaris van de hervormde raad
voor kerk en theologie is geweest:
nadien was hij godsdienstleraar en
voordien stond hij te Kolhan, te Ter-
kaaple c.ai. en te Odijk.
Op 56-jarige leeftijd overleed ds. D.
Richard, sinds 1967 predikant van de
Haagse doopsgezinde gemeente; daar
voor stond hij te Workum (en Kou-
dum) en te Naarden-Bussum.
Op 60-jarige leeftijd overleed de oud-
luchtmachtpredikant en (sinds 1961)
Haagse godsdienstleraar ds. C. L. Ru
ben, die de gereformeerde kerken te
Zevenhoven en Noorden en te Help
man als predikant heeft gediend.
Op 70-jarige leeftijd overleed te Ul-
venhout de gereformeerde emeritus
predikant van Wassenaar ds. M. P.
Feringa. Voordat hij in 1937 naar
Wassenaar kwam (waar hij bleef tot
zijn emeritaat in 1959) stond hij te
Moerdijk.
.Idee en beweging' door Ger Ilarmsen.
Uitg. Socialistische Uitgeverij Nijme
gen. 81 blz. Prijs 5,-
Omdat de geschiedschrijving van het
socialisme en van de arbeidersbewe
ging in Nederland een achterstand
vertoont vergeleken met andere West-
Europese landen presenteert Harmsen
dit SUN-schrift als een 'bibliografi
sche aanwijzing bij de studie en het
onderzoek van de geschiedenis van
socialisme en arbeidersbeweging'. In
dit overzicht zijn ruim 600 titels bij
eengebracht. In de loop van '73 wil
SUN een naar volledigheid strevende
bibliografie laten verschijnen.
nen Jezus inderdaad alleen uit
ke' wonderverhalen en denken
terecht: 'Hij kan alles, maar wi, 1
doet Hij 't dan nü niet?'
Is 't niet frappant, dat er i-
kinderuitspraken vrijwel nooit It r i
vinden is over die andere wondt
halen waarin Jezus mensen uit Vi
isolement haalt, uitgestotenen lal
neemt in de gemeenschap van Vg
kinderen? Dèt zou een hoofdt
van de catechese over Jezus H
Hij toch?') voor de kinderen kt D
zijn, verzekert dr. Klink. Het ogt jlt(
kan dan komen, dat een kind da.
'Als Jezus al zo was, hoe moet me
Vader dan wel zijn!'
Dertien hoofdstukken zetten u rec
het denken. Ze beginnen bij I
feest (en Sinterklaas, want die d'
worden graag verward met eli y.,
en eindigen bij de toekomstvei
ting. Ze staan boordevol infot
en advies. Aan elk hoofdstuk i h
arsenaal van 'bewijsplaatsen' ti
desbetreffende literatuur toege t
En een reeks uitspraken van dg
ren- D0l<
Wat die laatste betreft vind 11
meest opvallend de uitsprakei ,ep(
bijbels-theologisch to the point Zoi
Over Sinterklaas en God: 'God y
ders dan Sinterklaas. Die gee fiifi
deautjes en dat doet God niet wJat(
■Jiever, want daar kun je aan bi ri
Oveis bet Kerstfeest: 'Met Ke teur
icrai, we -allemaal naar de i Hn
-aarde",,toeV, .Qver "het kruis: 'Wai daer
ook mensen.';dift, riepëm Jezus
vrij?' Over het ■■levenpoffer v
onschuldige: IDat lammetje van
ham, nou, dat was ook ontz nd
zielig, dat beestje had toch nli
daan?' Over Goede Vrijdag en u.
'Als jullie zo blij zijn ,<&at hi
meer dood is, waarop hangen r
dan een dode Jezus (crqcifix) i m
kamer?' Een jongen van 6 xaar
de verrezen Heer met een vlag
hand: 'Ja, en hij is het ecW;
want hij heeft 't gewonnen!' I
gehandicapt kind dat zelf bov ta.jr
een duin is geklommen, gaat ]fit
zand zitten en zegt: 'Dag Jezus! ,an
Het derde deel van deze 'cated aan
is geen eenvoudige leeskos j.
schrijfster belijdt zelfs, dat zij ingd
schijnlijk wat al te veel bijbe n|ei
theologische belangstelling bij evo(
verondersteld heeft. Dat zou m uicij
eens mee kunnen vallen, dei
gezien de herdrukken van de
delen. Overigens heeft zij helQ^r
nog niet opgegeven het hele w
pocketvorm samen te vatten vofe w
bredere lezerskring en meer Oofd
praktijk gericht. Ik wil wel bek ame!
dat ik hoop op een vorm die ;hep
streeks voor het catechetisch 0k
richt bruikbaar is. Maar vooi )rok
zijn wij dr. Klink bijzonder da >staj
voor alle speurwerk, moeite, el ii
ding en intelligentie die zij i*jk o
theologische trilogie voor oudei aktei
vesteerd heeft. ezig<
Dr. J. L. Klink, Kind op aircie.t"!6
ve Amboboeken, Bilthoven 197
blz., prijs ƒ12,50.
JjU)
I oor I
llramm
973-1!
erker
lingsp
iolerii
uiveri
BESCHAMEND
in;
eensei
anleg
Verder lezend in de verhalen
de aartsvader Abraham komen
in Gerar. Om een motief dat o .Ar:
meegedeeld wordt verlaat A^.1
zijn plaats en komt bij koning
lech. Hier vindt iets plaats éf-u:
sterk doet denken aan de histoi
de Farao in Egypte. Ook 1
Abraham zijn vrouw de raad
zijn zuster te noemen. Hier
wat uitvoeriger verteld. Ook
lech laat zijn ogen op de schol ;rS°ed
vallen. Maar voordat hij tot hl n;
'naderen' verschijnt God hem ouw o
droom. De koning wordt ing g
schuwd om dat niet te doen
roept zich terecht op zijn on1
heid. Hij moet haar terugbreng
die ontmoeting verwijt hij A nl
alweer terecht, zijn handelwij fernan
ssen
tooi;
irbred
olenk;
had het met de dood kunnen
bekopen! De verontschuldigii id; ve
Abraham klinkt niet erg oveit lan Scl
Sara is ook zijn zuster, maar
natuurlijk niet op. Het diepst constr
boven als de aartsvader eeri ng;
kent: 'Ik dacht: wellicht is
vreze Gods in deze plaats, zij
•eg;
ankoop
mij doden om mijn vrouw'. H >uw ni
andelp
inleg
goed af, Abimelech overlaadt
hutste aartsvaderlijke familie
schenken en ontvangt op zijl iense
verlossing van de vloek der o:
baarheid. Intussen 'zit ons
woord van Abraham niet er
Niet dat wij redenen hebben o
te kapittelen. Zijn uitvlucht
ons maar al te bekend. Wij df
veel gevallen precies zo. Er
geen vreze Gods in de wereld i
daarom kan een christenmei
teveel riskeren. Onlangs spi
synode van 'het ons vaak best
verschijnsel van de humanite
Abraham zal zich beschaamd
gevoeld. Argwaan en achterdo
slechte houdingen voor chrisl
de wereld. Hoe vaak praten
onze handelingen niet mee gi
eerste klap is een daalder
spreken we elkaar gemakkelijl
die lui aan de overkant, va
lijn ook, kun je nooit vert
Tot we, net als Abraham in oi
staan. Vaak is de wereld best
beter dan wij denken. Het
allemaal 'vijanden in de po
vreze Gods is wat anders dan i
die ons doet vluchten in truc!
iterbu
ibe
irtwc
lieg i
De
keuze,
SEIK<
CITIZ
Voor
eer
S
Door
Haar lo
