XD XD XD XD XD XD XD XD XD XD XD >0 XD XD >0 X
Duizendpoot Hans Jung
bouwde voor zeven ton
academie en campus
KJÖ KJÖ fcsrsrJ $£=23. «=£=J
Rector van
27 jaar
Vers één is, dat we
het samen doen
Lientje en Lodewijk
Oud-minister
T. Doko
Jubileumdienst
in Oesapa
Beslissing Kuinderbos
zaak voor nieuw kabinet
vandaag
Beroepings-
werk
TROUW/KWARTET ZATERDAG 9 DECEMBER 1972
kom ov«r d« brug kom ovor da brug kom ovtr do brug kom ovor de brug kom ovor do brug kom ovor do brug kom over do brug kom ovor do brug kom ovor do brug kom ovor do brug kom over do brug kom over do brug kom over do brug kom over do brug kom over do brug kom ovo
- c=2r£=J «r» t?^r? c=£
c=^n crsrSrJ t£=£ri tsrsri tr
giro 7600 giro 7600 giro 7600 giro 7600 giro ?600 giro 7600 giro 7600 giro 7600 giro 7600 giro 7600 giro 7600 giro 7600 giro 7600 giro 7600 giro 7600 giro
door Ton van der Hammen
Hans Jung, nog maar 32, is de
ontwerper en bouwer van de Aka-
demia Theologia Kupang, op Ti-
mor. Met weinig geld, afkomstig
van Kom over de Brug: vorige
actie vijf en nu als u meewerkt
nog twee ton, heeft hij voor de
Timor- en Sumbakerk iets gewel
digs neergezet. En dan moet u
weten op welke manier. In Duits
land heet hij Bau Ingenieur. Maar
op Timor was hij behalve archi
tect onder meer aannemer, voor
delig inkoper van alle materia
len, hoofdopzichter, leermeester,
hoofdboekhouder en -kassier,
elektriciën, waterleidingdeskun-
dige, improvisator. Kortom, de
duizendpoot, die de gekste proble
men heeft moeten oplossen.
Hij gaat Weihnachten na vier jaar
met vrouw en kinderen nu eens thuis
vieren. Misschien wel met enige, maar
bepaald niet met trotse voldoening, in
de zin van het Babel dat hij gebouwd
zou hebben. Hoewel innemend non
chalant in zijn optreden, houdt hij
zich in een gesprek op de vlakte.
Maar veert op en is er ineens hele
maal bij om mijn vraag te bevestigen
of dit en ander werk voor de Mission
voor hem niet zoveel betekent als
Jezus Christus met stenen verkondi
gen.
Jung was net klaar met kerkbouw op
Nias, toen hij voor dit project werd
gewonnen. Ging voor het heuvelland
lage gebouwen ontwerpen: hoofdge
bouw van drie vleugels: leslokalen,
docenten-, rectorkamer, kantoor, bibli
otheek (helaas nog leeg), studiezaal
en kapel. Vier internaatsgebouwen
voor dertig studenten elk, een keu
kengebouw, vijf docentenwoningen,
een woning voor de administrateur,
een generatorgebouw en een groot
reservoir voor opgepompt water uit
de bron, die het overigens kale en
steenachtige terrein rijk is.
Alle dure materialen zouden uit Ne
derland worden geïmporteerd. Madr
Hans en Ingrid Jung op het platform van hun zelfgemaakte houten huisje aan
zee. Het was de laatste dag voor hun vertrek. Jammer dat zij nu juist haar bril
moest verzetten toen Ik knipte. Dat zijn van die onvoorziene dingen die een
amateurfotograaf pas op de afdrukken bemerkt
er kwam behalve de elektrische instal
latie niets, door importbarrières. Het
was dus meteen pionieren om het
nodige bijeen te scharrelen. Tot en
met de betoninstallatie, die van een
Chinees op het eiland werd geleend.
Werken met gemiddeld honderd en
maximaal soms wel tweehonderdzestig
mensen, van wie de meesten onge-,
schoold, die dus meteen een aardige
leerschool ondergingen. Bouwelemen
ten werden ter plaatse gefabriceerd,
ook originele open stenen met een
driehoeksmotief, die monotonie in de
bouw geen enkele kans gaven.
Criticasters hebben wel eens 'ie luxe'
laten vallen. Dat mag zo lijken en je
bent, komend van het vliegveld Ben
Foei op een heuvel bij het zien van
de keurige campus (vooral ook 's a-
vonds) inderdaad aangenaam verrast,
maar dan door de oorspronkelijkheid
van de bouwer, die met eenvoudige
middelen zó wist te spelen. Door alles
in eigen hand te houden is op de
bouwsom minstens vijftig procent
bespaard, zegt Hans Jung. Daarin lijkt
hij nog bescheiden te zijn als je hoort
dat de nieuwe Bank Indonesia in
Kupang, bouwtechnisch een kleiner
object, zijn eerste begroting met 85
miljoen rupiah begon om het bouwen
nu, in werkelijkheid, met 225 miljoen
af te sluiten. En dit dan tegenover de
86 miljoen rupiah. die tenslotte de
Akademia Theologia Kupang heeft ge
vergd!
We doen het zelf
Overigens meent Jung, dat het zo
eenhoofdig 'managen' door een wes
terling zoals hij gedaan heeft in Indo
nesië definitief tot het verleden be
hoort. Daarvoor is de ontwikkeling
naar zelfbewustzijn van het volk. Iri
an Barat misschien uitgezonderd, de
afgelopen jaren te ver gevorderd. Men
zal eerder zeggen: stuur het geld
maar, dan doen wij het zelf. Dan
wordt het zeker duurder werken,
maar die prijs is het waard. Mits de
broeders en zusters in het westen
maar om verantwoording van het be
stede geld vragen.
De Akademia (ATK) is bedoeld voor
de Timor- en de Sumbakerk. die res
pectievelijk 600.000 en 40.000 leden
tellen, zegt de heer T. Doko. een der
leidinggevende figuren in de Timor-
kerk en voorzitter van de stichting
ATK. Hij was onder meer minister
van onderwijs voor oostelijk Indone
sië en tot voor kort nog inspecteur
voor het onderwijs op Timor. Nu hij
gepensioneerd is geeft hij praktisch al
zijn tijd aan kerkopbouw in de breed
ste zin van het woord. Het doel van
de opleiding is predikanten af te
leveren, die echt op het platteland
zijn ingesteld. Vandaar, dat op het
lesrooster ook vakken voorkomen over
dorpsleven en landbouw.
Direct na aankomst op Timor maakte
ik daar al wat van mee, door een
samenkomst met de studenten (ook
vrouwelijke) in de kapel bij te wo
nen, waar de docent agrarische vak
ken met de jongelui (geestige opmer
kingen en ideeën vaak) overlegde hoe
waarmee het campusterrein het beste
zou kunnen worden beplant, wat ze in
hun vrije tijd gaan doen. Een aan
dacht en belangstelling op die avond
om jaloers op te worden!
Er zijn vier vaste docenten: drs. H.
Reenders, door Baarn ter beschikking
gesteld (Sumba), ds. C. W. Oppelaar
via Oegstgeest, reverend J. Newal via
de Presbyterial Church van Ierland
en ds. A. A. Yewangoe van Sumba die
pas rector is geworden. Verder doce
ren er vijf part timers. De school is
in zijn tweede jaar en telt vijftig
studenten. De cursus, aanvankelijk op
vraagt de zwaardere SMA vooroplei
ding, een soort atheneum. Omdat de
predikantennood op Timor het groot
ste is, tussen de tweehonderd en drie
honderd vacante gemeenten, is beslo
ten dat Timor de eerstvolgende jaren
vijftien en Sumba vijf nieuwe eerste
jaars zal selecteren na de admissie-
examens.
Op eigen benen
Behalve de internaats- en cursusgel-
Bapa T. Doko, een van dc leidende
figuren in dc Timorkcrk. In het be
stuur van de Akademia Theologia
Kupang is hij voorzitter.
den voor de studenten die doorgaans
door de gemeente worden opgebracht
en de symbolische bijdragen van de
Timor- cn Sumbakerk, zo vervolgt de
heer Doko, zijn we financieel met de
exploitatie van de ATK nog helemaal
van de broeders en zusters overzee
afhankelijk. Dat vindt hij verdrietig
en met hem zijn synode. Omdat de
Timorkerk, die welbewust selfsuppor
ting wil zijn, voorlopig niet in staat
is haar exploitatieaandeel voor de
ATK op te brengen, zinnen de heer
Doko en de zijnen op middelen om
dat toch te realiseren. Ze denken
daarbij aan een op te richten trans
portonderneming, aan veehandel, aan
het gaan exploiteren van de houtbe
werkingsmachines en de betonstortap-
paratuur die de heer Jung heeft ge
bruikt. waarvoor natuurlijk eerst ka
pitaal zou moeten worden aangetrok
ken. Of het al of niet lukken zal, het
is typerend voor het streven van de
Timorkerk, waaruit zelfbewustheid
spreekt.
Dc aula van dc ATK. Het kruis is een opening in de muur, wat 's avonds naar
buiten en overdag naar binnen een origineel effect geeft.
Een korte indruk nog van de jubi
leum-kerkdienst in een Timorkerk,
die ik 's zondags in Oesapa meemaak
te, de kerk waartoe ook de ATK-
mensen behoren. Voorganger de ree-
tor, ds. Andreas A. Yewangoe, die
preekte over Efeze 5, 26 en 27 een
bijbelwoord dat in alle Timorkerken
op deze dag centraal stond vanwege
GMIT: de Geredja Masehi Indjili Ti-
van Timor, welke daarvóór Protestantse
Kerk in Nederlandsch-Indië heette, die
door het gouvernement sterk werd ge
subsidieerd. Een verplichting, die door
de staat een kwarteeuw geleden is af
gekocht.
Ouderlingen en diakenen (ook vrou
welijke) ter weerszijden van de preek
stoel, met het gezicht naar de ge
meente. Voor de preekstoel een sim
pele houten tafel waarbij een zakje
meel is neergezet: bijdrage in natura
van een der gemeenteleden. Een litur
gie volgens het ook bij ons gebruike
lijke standaardpatroon. Langzaam zin
gen zonder orgel wat vaak in Indone
sische kerkdiensten het geval is. Tij
dens de dienst staan dan hier, dan
daar in de kerk koortjes op, die heel
wat vlotter hun liederen ten gehore
brengen, in één geval zelfs heel muzi
kaal uitgevoerd: een soort negro-spiri-
tual.
Eerbiedige aandacht tijdens gebed cn
preek. De preek gaat diep in op de
verhouding man-vrouw in Paulus' tijd
en de parallellie Christus-gemeente.
Zijn bruid. Ds. Yewangoe legt verbim
dingen met met ada-huwelijk, zoals
dat hier gebruikelijk is. Evenals de
man de vrouw moet liefhebben, heeft
ook Christus Zijn gemeente lief, is
altijd met die gemeente bezig, die
daarop van haar kant moet antwoor
den. Is dat zo, dan mag de gemeente,
zeker op deze gedenkwaardige dag,
blij zijn en erop rekenen, dat Chris
tus voor haar zal zorgen en een
schone toekomst voor haar heeft weg
gelegd.
Het is muisstil. Alleen de vogels bege
leiden het betoog via de altijd open
verbindingen met buiten. Collecte.
Slotzang. Zegen, afgesloten met het
door de gemeente staande gezongen
Amin, Amin Amin.
De rector, ds. Andreas A. Yewangoe,
van Sumba.
In de rectorskamer ontmoet ik ds.
Andreas A. Yewangoe, nog maar 27
jaar. Een persoonlijkheid, deze intelli
gente bescheiden Sumbanees, die zich
wat verlegen voelt met de zware ver
antwoordelijkheid op zijn jonge
schouders. Hij heeft deze functie
waartoe hij gekozen is alleen aan
vaard, omdat buitenlandse docenten
statutair geen rector mogen zijn,
waarvan hij de noodzaak inziet vanwe
ge eigen kerkemancipatie. Zelf stu
deerde hij theologie in Djakarta, uni
versitair dus, een niveau dat afgestu
deerden aan deze ATK, naar te ver
wachten valt, als vijfdejaars kunnen
vervolgen. Hetzij in de hoofdstad, dan
wel in Djokjakarta, om nu maar de
'dichtstbijzijnde' theologische hoge
scholen te noemen.
De vakken aan de ATK zou je in drie
hoofdgroepen kunnen verdelen, legt
de rector uit: geconcentreerd om het
Woord, de theologische dus; geconcen
treerd om de maatschappij: waarheen
richt zich dat Woord, met agrarische
vakken, culturele antropologie etcete
ra en tenslotte de vakken die als
middel kunnen worden beschouwd om
de verbinding tussen één en twee tot
stand te brengen: pastoraat, catechese,
missiologie en dergelijke. Nadrukke
lijk wil de opleiding verticaal en hori
zontaal zijn.
Ds. P. J. Mackaay, voorzitter Kom over de Brug
Nadat u zo het een en ander over
Indonesië hébt gelezen en kunt
lezen, nog maar één facet van de
wereldwijde hulp die nodig is; via
radio en tv van weer andere pro
jecten kon en kunt kennis nemen
en in het algemeen bent gecon
fronteerd met het doel, dat Kom
over de Brug nastreeft vijftig
miljoen als schep er bovenop
zou ik u willen wijzen op een
aspect, dat voor ons het belangrijk
ste is.
Dit is een aktie van Nederlandse
kérken ten bate van het werk van
vele kerken in de derde wereld.
Voor mij is de vijftig miljoen die
we bijeen gaan brengen vers twee.
Vers één is, dat we het sémen
doen, tien kerken en het Leger des
Heils.
Elk van die kerken heeft haar
eigen traditie en eigen klimaat.
Wij weten maar al te goed welke
verschillen er tussen óns zijn. Ik
wil hier wel zeggen, dat, nu ik een
jaar lang in Kom over de Brug
dagelijks werk met rooms-katholie-
ken, die ik niet kende maar die nu
mijn vrienden en broeders gewor
den zijn, ik beter dan vroeger
begrijp waarom er in de reforma
tie bepaalde beslissingen gevallen
zijn. Maar ik voeg er onmiddellijk
aan toe, dat de catholica op haar
beurt, en dat begrijp ik nu ook
beter dan vroeger, ons, reformato
rische christenen, vragen stelt
waar wij wel eens te gemakkelijk
langs heenlopen. Maar het voor
naamste is, dat wij over de muren
tussen al die verschillende kerken
elkaar zijn gaan ontdekken en Öat
wij overal de Heer ontdekken.
Dat geldt niet alleen voor de staf
in Oegstgeest, waarin we, tijdens
de wekelijkse vergaderingen nogal
eens met elkaar getheologiseerd
hebben. Het geldt ook, en dat is
minstens zo belangrijk, voor alle
mogelijke actiegroepen in stad en
land. Daar werken mensen samen,
die elkaar tot voor kort niet ken
den. Daar ontdekken ze dat die
anderen, ook al leven ze in een
heel andere traditie en een heel
ander klimaat, toch dezelfde Heer
willen dienen en zich beschikbaar
willen stellen voor Zijn kerk, die
Goddank groter is dan onze ver
deelde geloofsgemeenschappen.
Ik hoor nu al geluiden uit ons
land als deze: we vinden het fijn,
dat we dit grote werk samen doen
en we zullen elkaar ook na de
actie niet meer loslaten. Ik weet,
dat dit ook bij de vorige Kom over
de Brug-actie toen nog binnen
de kring van reformatorische
christenen voor velen een bele
venis is geweest, die ze niet meer
vergeten zijn. Daarom zijn ze er
nu, in 1972, weer met blijdschap
aan gaan staan, toen Kom over de
Brug hun medewerking vroeg. Ik
hoop en verwacht dat dit in 1972
opnieuw zal gelden voor honderd
duizenden uit alle kerken, die
zich in deze weken overal inzetten
voor deze aktie.
Als dat gelukt, als vers één een
realiteit wordt, dan hébben we, dat
zult u zien, er geen moeite mee
om vers twee, dat is vijftig mil
joen, bijeen te brengen.
P. J. Mackaay
Tot slot een gesprekje met enkele
studenten-zelf, een jongeman en een
meisje, want in de Timorkerk kent
men al de vrouw in het ambt. Lientje
Laubela, 22, is tweedejaars en komt
van het eiland Alor. Ze behoort tot
de zes, onder wie vier meisjes van
haar eiland, die na examen wérden
toegelaten. Lientje vindt de verhou
ding tussen de studenten onderling
uitstekend, wat haar studiegenoot be
aamt en zegt over haar roeping een
voudig: Ik wil wat ik zelf weet en
beleef als predikante aan de mensen
uitdragen. Haar ideaal is vanuit het
evangelie mee te mogen helpen aan
het streven naar religieuze en maat
schappelijke ontwikkeling van de
mensen. Het liefst op Alor, maar dat
moet ze afwachten, want de synode
van de Timorkerk stelt predikanten
aan.
Lodewijk Ng. Leghu, ook 22 jaar en
tweedejaars, komt van Sumba en be
hoorde tot de zeventien procent van
de kandidaten, die naar de ATK
mochten. Hij hoopt na zijn eindexa
men over twee jaar als vicaris in de
Geredja Kristen Sumba te gaan wer
ken, een periode die één tot twee jaar
duurt. Daarna is hij dat is het
verschil met de Timorkerk beroep
baar. Hij heeft hetzelfde roepingsbe
sef als Lientje. Als hij uit de drie
mogelijkheden die straks op Sumba
voor hem openstaan, te weten: leger-
De campus, waar studenten zich voor
bereiden op de volgende les.
predikant, godsdienstleraar, gemeente
predikant, moet kiezen, voelt hij zich
het meeste tot dat laatste aangetrok
ken. Zijn voorkeur hebben dan weer
het pastorale en missionaire aspect.
Lientje Laubela, rechts en Lodewijk Ng. Leghu, studenten.
DEN HAAG Het demissionair
binet-Biesheuvel zal het aan het
wc kabinet overlaten om te bel
of het Kuinderbos militair oefe
rein wordt. Dit blijkt uit het
woord van de demissionaire min
van defensie De Koster op vrager,
de KVP-Tweede-Kamerleden Du:
nier. Krosse en Weijers.
WAARHEID en
EENHEID
Het Synode-Nr. is
verkrijgbaar a f 1.50
per gironummer 69302.
Uitg. KARSSEN,
Bodegraven.
KERK T2 A
(ADVERTENTIE)
NED. HERVORMDE KERK
Bedankt voor Opperdoes-Aartswj
W. J. Kolkert te Oudemirdum.
Intrede te Hoorn: Mej. G. M. I
Wijk, voorh. vicaris te Hilversunf
Den Ham; kand. J. Kleinrens
hulppred. aldaar; te Hagestein:C
van Herpen, eervol ontheven prej
Utrecht; te Gendringen: L. r
voorh. zendingspred. op Java.
GERE. KERKEN
Beroepen: te Amerongen: J. D.
te Akkrum.
Afscheid van Beverwijk-Heemskerd
Pasveer (wegens benoeming tolf
rekt. vormingscentrum 'De Drieklf
te Paterswolde).
Intrede te Munnekezijl: kand. L. Ij
sen te Amstelveen.
GERE. KERKEN (VRIJG,)
Beroepen te Groningen-Nrd.: I
Woudt, kand. te Bunschoten, voor
missionaire dienst op Irian Baratj
GERE. GEMEENTEN
Beroepen te Nieuwerkerk (Zld) i
Wolfaartsdijk: J. Mol te Hardiiu
Giessendam, die bedankte voor 1
waal.
BAPTISTEN GEMEENTEN
Afscheid van Sittard-Heerlen:|
Tromp ber. te Emmer-Erfschef
veen.
ADVERTENTIE
WAARHEID EN
EENHEID
Het nr. van 12 december
totaal-synodeverslag gaat
alle Geref. kerkeraden.
Gratis voor wie zich per 1
nuari abonneert.
Uitg. Karssen
BODEGRAVEN.
WAAR WIJ 'HUIZEN'
De boden van God komen in de s
Sodom. Nu worden twee 'engelen' vMaar
meld. Zij moeten zien te weten rukt
komen wat er in Sodom aan de h< [ehoi
is en dan daarnaar handelen. In 0ors
stadspoort zit de man Lot. Ondai oen
de omgang met het volk van de s rrijvv
heeft Lot de deugd der gastvrijh ien,
niet verleerd, hij nodigt de tweebeek
bekende reizigers uit om de nacht bedn
zijn huis door te brengen. Hun vcfopdrs
stel om op het plein van de stad vend:
blijven wijst hij van de hand. Is jijze
te gevaarlijk? Nauwelijks zijn zij tfl)at
nen of het 'onwetend engelen hertyan
gen' blijkt niet zonder risico's te zoeter
De mannen van de stad ze wa 'oen
er allemaal dringen aan bij ijst
deur. De onbekende gasten moe roor
buitenkomen 'opdat wij gemeensc! )e
met hen hebben'. Over dit facet $eer
het verhaal wordt verder gezwej nuzh
Duidelijk is dat Lot hun eis vw ieid<
als een aanranding van de gastrband
heid ziet. Buiten, voor de deur tr;
hij hen van hun kwade bedoelin flgl
af te brengen. Voor de tijdgen
schijnt het niet bevreemdend te Jlet
dat hij zijn beide dochters als pla rukl
bekleedsters aanbiedt, die zijn imnlV'at
zijn eigendom, daarover kan hij kl
schikken en anderen het beschikkiipnbe
recht toestaan. Een barre tijd! oor.(
'schaduw van zijn dak' lijkt a og t
donker en onherbergzaam te mal oudi
De woede van de te hoop gelo óg
menigte dreigt nu op Lot neer al 1
komen. Hij zal ervan lusten, de nford
weling! Maar sterke handen door Dat
snel geopende en gesloten deur t f'.
ken hem naar binnen. De man lit 1
van de dreigementen lopen als 1 nige
den naar de deur te tasten en vin »'ee.
die niet. Daarmee eindigt het ee ome
deel van dit verbijsterende verfc ene
Onwetend engelen herbergen bl erv<
wel mee te brengen dat je in lam
nauw kunt komen. Het gericht br^^
en schroeit. Wordt het Lot op i
wijze gemakkelijk gemaakt om sti
alles achter te laten en wordt zod
de tegelijk voorkomen dat zijn
vrijheid toch mensenlevens gaat
ten? Of valt alle nadruk op de ha
lijkheid van het in Sodom
Het is niet om het even waar
'huizen'. Ver verwijderd van alle
ralisme hoor ik een man zingen:
gelukkig zijn zij die in
wonen' en dat het niets met geset|
heid te maken heeft blijkt
verder gaat: 'Zij gaan voort j
kracht tot kracht' (Genesis 19).
i
