an de negende Reünie
2 dagen
Brussel
Een exclusieve
hertshoornvaren
tuin
HEEKENDPUZZEL
f57.-
et piekeren maar puzzelen
Verzekering keert
voor 140 miljoen
aan stormschade uit
AW W-weduwen
moeten toch
belasting betalen
Dames
gaan voor
bij NS
Hoe?
Boekenetalage
\V/KWARTET ZATERDAG 9 DECEMBER 1972
BINNENLAND T19/K19
1A-
-
Jossing opgave nr. 543 door mr. G. van Vorden
het bijzonder grote aantal opios-
•n, waarbij vele nieuwe inzenders
schaarden, blijkt wel dat ook die-
n die niet op onze gezellige bij-
timst zijn geweest, genoegen aan
uzzels vonden.
BLEEM I
SPAARZAAM MET CIJFERS!
gevallen waren gemakkelijk en
en zonder veel nadenken worden
schreven. Maar er waren ook echte
[êiblokken bij, zoals men zien zal
ien zijn oplossing met het hier-
staande 'record' vergelijkt!
r 'C'. staat het aantal gebruikte
s, onder 'T' het aantal tekens,
jij als afgesproken haakjes
meetellen. In totaal zijn er voor
•tallen 0 tot en met 100 minimaal
cijfers en 256 tekens gebruikt!
lts enkelen hebben deze beide mi-
weten te bereiken.
BLEEM II
'%ERS VERWISSELEN EN DAN
EN!
irobleem was de meeste oplossers
achtig. Al kon men in het eerste
;eem niet het minimum vinden,
kon toch altijd wèt er van ma-
Maar in dit tweede probleem,
bij de tweede letter het hem deed,
elk woord afzonderlijk worden
vorst. En er bleken dan vele rao-
[heden te zijn.
OSSING NPMP 543)
Eeds
rAeds
aDres
Oren
dEren
rEden
Oest
<t
rlest
sTier
rttaak
wLaak
kWaal
Eeks
rUeks
kEurs
lOten
mEten
mEent
lEdio
mUdio
oDium
Oert
i
vEert
vEter
Nder
oUder
oDeur
Prot
sOrot
sOort
ïgcl
tAgel
gEtal
Itel
tStel
sTelt
Uist
pRist
sTrip
Raam
kSaam
sMaak
Olen
dllen
linde
»sen
oRsen
sNoer
Oder
dAder
aDder
Rins
pAins
pinas
Met
sliet
sTiel
Laag
vEaag
aGave
Jfte
■sEfte
fEest
'en o
—r
sVeno
oVens
Oert
bAert
bAret
Epal
nKpal
pLank
"TT"
c
T
O 1+2-5
3
2
34 -
i-2+(3+4)x5
5
4
68 -
1x2x34
•4
2
1 1
1
O
35 -
12+3+4x5
5
3
69 -
1+2x34
4
2
2 - 1x2
2
1
36
12x3
5
1
70
1x2x(3+4)x5
5
4
5 - 1+2
2
1
37 -
1+2+34
4
2
71
l+2x(5+4)x5
5
4
4 - 12:5
3
1
38 -
1-2+34+5
5
3
72 -
12+3x4x5
5
3
5 1x2+5
3
2
39
12+3x(4+5)
5
3
73
1x2x34+5
5
3
6 - 1+2+5
3
2
40
12x3+4
4
2
74
1+2x34+5
5
3
7 - 1+2x5
5
2
41 -
12+34-5
5
2
75
1+2:3)x45
5
3
8 12:5+4
4
2
42 -
1+2+34+5
5
3
76
12+34+5x6
6
5
9 - 12-5
3
1
45
1x23+4x5
5
3
77 -
(l+2)x(3+4)+56
6
4
10 - 1+2+3+4
4
3
44 -
1+23+4x5
5
3
78
125-45
5
1
11 - 12+3-4
4
2
45 -
12x5+4+5
5
3
79
12X(3+4)-5
5
3
12 12
2
O
46
12+34
4
i
80
(I2:3)x4x5
5
3
13 - 12-3+4
4
2
47 -
(1+234):5
5
2
81 -
12x3+45
5
2
14 - 1x2x(3+4)
4
3
48
12x(3-4+5)
5
3
82 -
123:(4+5) X6
6
3
15 - 12+3
3
1
49
12:3+45
5
2
83 -
1x23+4+56
6
3
16 - 12:3)*4
4
2
50 -
1x2+3+45
5
5
84 -
12X(5+4)
4
2
17 - (1:2)X34
4
2
51 -
12+34+5
5
2
85 -
(1:2)X34X5
5
3
18 - 12-3+4+5
5
3
52 -
1+2x3+45
5
3
86 -
(l2:5)x4x5+6
6
4
19 - 1x23-4
4
2
53 -
(1+234):5+6
6
3
87 -
1x23x4-5
5
3
20 - 1+23-4
4
2
54 -
12-3+45
5
2
88 -
1+23X4-5
5
3
21 - (l+2)x(3+4)
4
3
55 -
(12+3)X4-5
5
3
89 -
12X(3+4)+5
5
3
22 - 1x23+4-5
5
3
56 -
12x3+4x5
5
5
90 -
(1-2+3)X45
5
3
23 - 1x23
3
1
'57 -
12x 3x4+56
6
3
91 -
(1+23)X4-5
5
5
24 - 1+25
3
1
58 -
1X2X(34-5)
5
5
92 -
1x23x4
4
2
25 - 1+2x3x4
4
3
59 -
1+2x(34-5)
5
3
93 -
1+23x4
4
2
26 1x2x3+4x5
5
4
60 -
(12+3)X4
4
2
94 -
1+23x4-5+6
6
4
27 - 1x25+4
4
2
6l -
12-3-4+56
6
3
95 -
(12+3+4)X5
5
3
28 - 1+23+4
4
2
62 -
1x2+3x4x5
5
4
96 -
(1+23)X4
4
2
29 - 12-3+4x5
5
3
63 -
1x2x34-5
5
3
97 -
1x23x4+5
5
3
30 - (1X2:3)X45
5
3
64 -
1+2x34+5
5
3
98 -
1+23x4+5
5
3
31 - 1x2+34*5
5
3
65 -
<12+3)x4+5
5
3
99 -
1+2x34+5x6
6
4
32 - 12x3-4
4
2
66 -
12+3+45+6
6
3
100 -
(1+23-4)X5
5
3
35 - 1-2+34
4
2
67
12+3-4+56
6
3
De tweede letters van de verkregen
iachterste) woorden vormen de essen
tie van deze puzzel:
DE TWEEDE DOET 'T 'M IN DIT
GEVAL
Er waren verschillende nevenmogelijk
heden, bijvoorbeeld: 2. deern; 3. stern,
etser, steur; 4. kwaad; 5. kerst; 8.
verte; 10. roest, roset, horst, dorst,
vorst, enz.; 16. snoep, snoet, snoek;
19. steel, stelt, stoel; 24. plant.
Ook goedgekeurd werd de volzin: 'de
tweede doet 't met dit geval' waarin
16. lende of steno en 17. steno werd
Een oplosser schrijft geestig: 'indien
de gevraagde volzin zinvol (let op de
lettergreepomkering) moet zijn vrees
ik, niet geslaagd te zijn'.
'Een heel simpel gegeven en toch leuk
speelwerk' meent ir. J. J. Smidt (100)
te Zoeterwoude-Rijndijk
Verontwaardigd schrijft de heer H. van
Heusden (24) te Amsterdam:
't Vermaledijde letters keren
kon ik nög zo vaak proberen,
maar 't werd önzin, keer op keer.
Asjeblieft: nooit zo iets meer!
Maar'heerlijk als vulling voor di
verse kleine kwartiertjes' vindt de
Dntaal: 1. boertige nabootsing, 7.
uder. 13. palmboom, 14. jongen,
gersroep, 17. rechten inbegrepen
18. muzieknoot, 20. kraan, 21.
'an senior, 22. dat is (afk. Lat.),
Wijnsoort, 26. oude munt, 28.
laard, 30. wapen, 31. deel van de
33. buiten dienst, 35. onbeken-
doortochtgeld, 38. nationaliteits-
'voor vliegtuigen van Perzië,
ude lengtemaat, 40. opslagplaats
lout (Z.N.), 41. paard, 42. niet
'de, 43 wiel, 44. duw, 45. sus
lafk.), 46. uitroep, 48. vertragings-
M, 50. rund. 51. kalmerend mid-
5. rondhout, 56. witte suiker, 57.
esnaam. 59. traanachtig, 62.
•eeldig. 64. Myth, figuur, 65. lid-
66. muzieknoot 68. voegwoord
69. windrichting, 70. plaats in
72. leefregel, 74. halfbloed, 76.
ïstok, 77. keukengerei.
taal: 1. zelfbewust, 2. zangstuk,
Uzieknoot. 4. onzindelijk, 5. pers.
laamw. 6. loot, 7. hoofddeksel,
terstand, 9. ruw, 10. Internatio-
Instituut, 11. plaats in Pensylva-
2. aandoenlijk, 15. bloeiwijze, 19.
ng. 21. stengel. .24. district
25. lief, 26. doornhaai, 27.
6e (afk.), 29. voorzetsel. 30.
'turbine, 32. schuivende ijsheu-
boom, 35. dichter, 37. prul, 40.
14. deunvachter, 45. kruiderij, 47.
1 49. dwaas. 51. vaandel, 52.
I. 53. in Memoriam (afk.). 54.
g. 56. familielid, 58. water in
land, 60. kleur, 61. A'ermoeid, 63.
L,_66 verleggen, 67. vreemde
71. scheik. element, 72. muziek-
73. voorzetsel, 75. scheik. ele-
>SS1NG VORIGE PUZZEL
1. tomaat, 6. passer, 12. gans, 14.
16. e.p. 18. Rt. 19. som. 2J. ra,
e'. 23 parkiet, 26 etalage, 29.
L 30. rafel, 32 Igel, 33. N.T. 34.
6 pos, 37. me, 38. 11. 39. eter, 41.
43 al, 44. vermaak. 45 os. 47.
49. Peel. 52. el, 54. Lr. 55. mal,
58. la, 59. rede, 61. patat, 63.
65. galgant, 67. verbond. 69. er,
f. 71. era, 73. o.i. 74 Au. 75 snit,
lem, 79. fataal, 80. moeder.
Vert.: 2. Og, 3. markant. 4 anti, 5. as,
7 ar, 8. Sara. 9. spalier, 10. Ee, 11.
nepent, 13.do, 15. niëllo, 17. part, 19.
stap. 20. mees, 22. egel, 24. R.N. 25.
er, 27 Tl. 28. Ag. 31. formaat, 35.
lever. 37. moker, 39. elk, 40. ren, 41.
pap 42. tol, 46. mergel, 48. elegant, 50.
eerbied, 51. hardus, 53. Lear, 55. ma
té, 56. lava, 58. Lena, 60. dl. 61. pn.
62. te, 64. O.O. 66 aria, 68 rode, 72.
re, 75. sa. 76. Ta 77 Ao 78. me.
Oplossing tot en met woensdag a.s.
per briefkaart zenden aan:
Trouw/Kwartet, Postbus 859. Linksbo
ven vermelden: weekendpuzzel.
Prijswinnaars'
Mejuffrouw H. v. d. Wijgaard; Söder-
blomplaats 76, RotterdamMejuffrouw
J S. Lindeboom, Aert v. d. Goesstraat
13, Den Haag. De heer P. Bouman,
Kievitstraat 3, Strijen.
(ADVERTENTIE)
Uitgaan, winkelca, eten en
drinken in het Parijs van
België.
Volledig verzorgd, dus ïnci.
hotel, maaltijd cn reis:
van elk
station.
Vertrek dagelijks t/m 14 mei
1973.
Alle informatie in de brochure
„Toeren met NS" op de
stations.
voordelig uit met NS
DEN HAAG De Nederlandse scha
deverzekeringsmaatschappijen zullen
volgens een voorlopige raming 140
miljoen gulden uitkeren voor de scha
de die de storm in de nacht van 12 op
13 november heeft aangericht. Dit
heeft de heer J. Kraaijeveld van het
bureau voorlichting schadeverzekering
meegedeeld.
De omvangrijkste schadevergoedingen
zullen worden uitgekeerd in de sector
uitgebreide gevarenverzekeringen en
stormschadeverzekeringen. Hierbij
gaat het om een bedrag van 100
miljoen gulden. De verzekeringen in
deze sector hebben vooral betrekking
op boerderijen, woonhuizen, flatge
bouwen, winkelbedrijven en industrie-
Ie complexen. Een van de verzeke
raars had uit de stortvloed van scha-
demeldingen na de storm geconclu
deerd dat er in het noorden van het
land vrijwel geen huis of gebouw
onaangetast was gebleven.
DEN HAAG De nieuwe Tweede
Kamer heeft met 67 stemmen
tegen een 61 voor het initiatiefvoor
stel van de socialisten Van Lier en
Dolman verworpen om per 1 januari
weduwen met een of twee kinderen
die geheel of vrijwel geheel van een
AWW-uitkering moeten leven, vrij te
stellen van loon- en inkomstenbelas
ting.
Het voorstel werd kort voor de ver
kiezingen ingediend, nadat de initia
tiefnemers er achter waren gekomen,
dat in de nieuwe structuur van de
loon- en inkomstenbelasting (het
schijventarief) de genoemde categorie
(ongeveer 5000 weduwen) voortaan
belasting moeten gaan betalen.
De laatste jaren viel deze groep, even
als de AOW-ers en andere AWW-
trekkers in de belastingvrije voet.
De tegenstemmers waren .de fracties
van KVP, VVD, ARP, CHU, DS'70,
SGP, GPV en RKPN en mej. Gouds
mit van D'66. Voor stemden PvdA.
PPR, PSP, BP en de overige leden
van D'66.
Vragen in de Kamer
over verhoging van
het NAVO-budget
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG De KVP-kaiherleden
Van Eisen, Mommersteeg en Kleister-
lee hebben minister De Koster vragen
gesteld over de verhoging van het
NAVO-budget met 5 miljard gulden
in 1973. Tot deze verhoging besloten
de defensieministers deze week op de
NAVO-ministerraad in Brussel. De
Kamerleden willen weten welke con
sequenties dit besluit heeft voor het
Nederlandse defensiebudget. 'Minister
De Koster heeft gezegd dat die 5
miljard de optelsom is van de verho
gingen van de defensiebudgetten van
de NAVO-ianden, waartoe al besloten
was. Het is vreemd dat wij daar
officieel niet van horen. Daarbij vind
ik dit soort kreten een beetje onrust
stokerij en dat moeten we net niet
hebben als we met het Warschaupact
over troepenvermindering gaan onder
handelen', verklaarde de KVP-defen-
siespecialist Van Eisen.
Zodra ze 60+zijn hebben
ze 65+-voordeel.
Neem een pasfoto en
bewijs van uw leeftijd mee.
Bijvoorbeeld uwpaspoort.
Damesjaarkaart 60+ f50.-
Driemaandskaart 60+ f20.-.
Het hele jaar de
halve enkele-reisprijs.
Folder aan 't loket.
Dames 60+. Nieuw 1
danken zijn aan die dingen waarin de
ARP duidelijk haar eigen koers heeft
gevaren. En dan nog: Wat heeft de
ARP te winnen bij een christen de
mocratische samensmelting: velen zul
len zo'n rooms-protestante vermen
ging niet steunen. Waarom het taaie
kit van de ARP vermengen met het
losse zand van een KVP in zijn nada
gen? Men speelt zo gewoon de RKPN,
het GPV en de SGP in de kaart.
Amsterdam
C. Spruytkool
Duidelijkheid
De redact's behoudt zich het recht voor om
ter opname in deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. Bij
publikatie wordt met de naam van de
Inzender ondertekend. Brieven kunnen wor
den gezonden aan de heer Job. C. Francken.
secretaris van de hoofdredactie van Trouw-
Kwartet. Postbus 85». Amsterdam.
ARP
In de partijraad van de KVP is ge
zegd dat de KVP maar in haar eentje
een nieuwe partij moet oprichten. Dat
lijkt mij ook maar beter. De enige
christelijke partii die heeft gewonnen,
de ARP, heeft dit m.i. te danken aan
de houding die ze inneemt op 't punt
v.d. christen-democratische samenwer
king. Het is volgens mij dan ook
onzin om de winst van de ARP toe te
schrijven aan een Biesheuvel-effect.
Die winst is eerder te danken aan
een Aantjes-Veerman-effect, omdat zij
de politieke leiding van de ARP
vormden in de afgelopen periode.
Omdat 19 pet van de winst van de
ARP van de KVP en de CHU kwam.
en 16 pet van het verlies van de CHU
naar de ARP ging moet deze winst te
Van Trouw/Kwartet hadden wij voor
de verkiezingen een duidelijke keus
voor de christelijke partijen verwacht.
Maar nee hoor. Het heette: de lezer is
mondig genoeg om het zelf te weten.
Waarom heeft het nog zin een chris
telijke krant te lezen, als zij ons zegt,
dat we oud en wijs genoeg zijn om te
weten wat wij zullen doen?
Maasland
P. Noordam
Geen stemadvies (2)
Naast enkele verwijten aan Tr/Kw over
het niet aanwezig zijn in Almelo en
de schijnwerpers op de PvdA en de
PPR richten, verwijt de heer Aantjes
Tr/Kw met name, dat zij op de ver
kiezingsdag in het hoofdartikel geen
keuze heeft gedaan. Je vraagt je af of
mensen als de heer Aantjes het nooit
leren. Er komen gelukkig steeds meer
mensen die niet af willen gaan op de
keuze van de traditie, de ouders, de
christelijke pers of radio maar die
bewust aan de hand van het program
en de geloofwaardigheid op een partij
stemmen. Ik ben er blij mee dat
Tr/Kw geen keus doet voor de kie
zers, maar zowel aandacht besteedt
aan de confessionele partijen als aan
de liberale en progressieve partijen.
Tr/Kw maakt op deze manier ernst
met het als 'mondig' beschouwen van
de lezers. En als je een mond hebt,
hoeft noch de heer Aantjes, noch
Tr/Kw die keuze voor te kauwen. 'In
het verleden heeft Trouw er nooit
misverstand over laten bestaan, waar
men in het politieke krachtenveld
stond', zo is de stelling van de heer
Aantjes. Dat lijkt mij de kern van de
zaak. De ARP heeft samen met de
andere confessionele partijen wel die
misverstanden laten bestaan. Met een
progressief urgentieprogram de ver
kiezingsstrijd in, en achteraf toch met
de liberalen in zee gaan, vaak ten
koste van vele progressieve punten.
Voor de verkiezingen op progressieve
punten stemmen van kiezers werven,
en na de verkiezingen zo veel water
in de progressieve wijn doen, dat laat
bepaald misverstanden ontstaan over
de plaats waar o.m. de ARP staat in
het politieke krachtenveld.
Westerbork
Ruud E. de Vringer
'Sinterklaas'
Het stukje van Jaap Olof in Tr/Kw
van 5 december deed bij mij de vraag
rijzen, of de heer Olof soms van plan
was, aannemend dat hij een vrouw en
kinderen heeft, hun niets te geven?
Hij kon nu wel 'Biafra' aanhalen,
maar er wordt al veel gedaan door
ons land en volk. Een mens met een
beetje verstand weet wel te geven
voor de verre naaste, maar ook voor
de nabije medemens, en zal tevens
zijn eigen intimi in overeenstemming
met z'n mogelijkheden gedenken.
Maasland
Mevr. R. Slierendrecht
Aanvulling: de brief 'Lanser' in de
krant van gisteren was van de heer J.
Scholtens te Rotterdam.
heer P Dekker (104) te 's-Graven-
zande.
Doordat vele niet slaagder met pro
bleem II en daarvoor dan 'onvoldoen
de' gaven, werd de waardering wèl
hoog. maar het had hoger gekund. De
gemiddelde waardering was 8,01; ver
kregen uit: 4 (1,1%), 5 (2,3%),
6 (12,4%), 7 (8,2%), 8 (42,6%),
9 (21,6 10 (11,8%).
Boven 141 punten staande ladderprijs
winnaars: J. Kooyman, van Reeslaan
14, Jutphaas (voor de negende maal!);
drs. S- U. Ottevangers, Overijssellaan
191, Heemstede.
Beb Vuijk: Verzameld werk. Qucrido -
526 blz. - 34.50. Gerard Walschap:
De familie Roothooft (9e druk); Zus
ter Virgilia (6e druk) Celibaat (9e
druk) en Houtekiet (11c druk). Quc
rido - 18.90 - 14.90 - 8.90 en
14,90.
'Een uitgave oals die van het Verza
meld werk van Beb Vuyk kom je niet
veel meer tegen. Behalve Querido, die
onlangs ook nog zo'n prachtboek als
de 'Oost-Indische Spiegel' van Rob
Nieuwenhuys uitgaf, wagen alleen
Athenaeum en Van Oorschot zich aan
soortgelijke projecten.
De meer dan 500 bladzijden tellende
uitgave bevat 'Duizend eilanden', 'Het
laatste huis van de wereld', 'Het hout
van Bara' en vijftien verhalen.
Beb Vuyk is de schrijfster van een
klein oeuvre waarin Indonesië een
grote plaats inneemt. Dat Nieuwen
huys in de Oost Indische Spiegel
liefst twaalf pagina's aan haar be
steedt wijst er op dat ze niet meer
weg te denken is uit die Indische
literatuur. Haar werk en dan vooral
haar eerste proza, is sterk autobiogra
fisch. Pas later zwakte ze dat
slechts eën klein beetje af. Als
schrijfster van verhalen geniet Beb
Vuyk faam. J.J. Oversteegen nam des
tijds in zijn bloemlezing Nederlandse
verhalen 'Kort geding' een verhaal
van haar op.
Eveneens van Querido zijn de vier
fris gekleurde paperbacks met werk
van Gerard Walschap. Het zijn alle
herdrukken. In 'De familie Roothooft'
zijn Adelaide, Eric en Carla opgeno
men.
J.H.
ADVERTENTIE
door Henk van Halm
Een exclusieve hertshoornvaren
dat klinkt haast net zo gek
als een buitenegwone mus. Met
gatenplant, vingerplant, dwerg-
palm, cissus en ficus elastica
vind je de hertshoorn in bijna
elke huiskamer. 'Iedereen' heeft
er een die het redelijk, maar
vaak ook slecht doet. Bijna
iedereen heeft hem in een pot,
in de vensterbank of aan de
wand, waar hij in traag tempo
bladeren maakt tot ongeveer
een halve meter lang.
Platycerium alcicome, zoals de
hertshoorn op zijn deftig heet, is
maar een van de vele soorten en
ongetwijfeld de sterkste, die het
kweken in potten het best kan ver
dragen. Verdragen is het goede
woord, want van huis uit leeft hij
in tropische Australië aan de stam
men van bomen, die hij alleen als
steun gebruikt en niet om er voed
sel uit te zuigen. Aan voedsel komt
hij door allerlei stoffen, die met
afdruipend regenwater langs de
stam naar beneden spoelen, op te
vangen in de kom van ronde steun
bladen die de stam omhullen. Het
kan vogelmest zijn, maar ook insek-
telijkjes, stof, dood blad. Bovendien
verteren de oude steunbladen tot
vruchtbare humus, die de plant ook
tot voedsel strekt. Bruin geworden
steunbladen mogen om die reden
ook niet verwijderd worden.
Van de bol van steunbladen hangen
smallere bladen af, met dunne voet
en breder wordend naar het einde
dat in vele smalle slippen is gesple
ten. In de natuur worden die een
zeventig centimeter lang en dragen
ze aan hun toppen kaneelbruine
opeenhopingen van sporen. Daarom
worden ze 'fertiele' (vruchtdragen
de) bladeren genoemd, in tegenstel
ling tot de steriele steunbladen die
nooit sporen dragen.
Alles goed en wel, denkt u, maar
wat moet ik met zo'n ding dat
iedereen heeft en vaak na een paar
jaar de geest geeft? Dat dacht ik
ook. toen ik ter gelegenheid van het
betrekken van een nieuwe flat elf
jaar geleden een hersthoorn kreeg.
In de huiskamer van die flat was
een stenen muurtje tussen de bal
kondeuren cn raam. Daar wilde ik
iets aardigs hangen, maar veel geld
had ik niet. Op de bloemenmarkt
kocht ik een bonkig stuk kienhout
van een halve meter voor een riks
en nog twee heel jonge hertshoorn-
varentjes, die toen elk twee gulden
kostten.
In het kienhout maakte ik met een
mes drie holten, waar zo ongeveer
de potkluit van elk varentje in paste
en sloeg aan weerskanten van elke
holte een spijkertje. Ik klopte de
potten stuk, perste de varentjes in
hun holte en stak een koperdraadje
door de kluit, waarvan ik de uitein
den om de spijkertjes wond. De
varentjes waren daarmee muurvast
verankerd. Een schroefoog in de
stronk, een haakje geplugd in de
muur en het hele geval hing.
Onder de douche
Een probleem was aanvankelijk het
water geven. Tweemaal in de week
zette ik de hele stronk onder de
douche, liet hem daar uitlekken en
hing hem weer op zijn plaats. Acht
jaar lang groeiden de varens, blad
na blad kwam, afgewisseld met de
vorming van steunbladen, die al
gauw over de spijkertjes heen groei
den en de stronk steeds meer om
hulden. In de vakanties zette ik de
stronk in een half met water gevuld
kinderbadje dicht bij het raam. met
de luxaflex zover dichtgedraaid dat
de zon er net niet op kon schijnen,
maar er wel zoveel mogelijk licht
binnenkwam. Hertshoorns hebben
veel licht nodig, maar mogen geen
directe zon hebben.
Toen kwam het moment, nu 2Vz
jaar geleden, dat ik verhuisde naar
een andere woning. Zonder stenen
muurtje wat nu? Dat wist ik niet
en daarom hing ik de stronk in
arren moede maar zo lang aan een
paaltje in het onkruidveld dat mijn
tuin moest worden. Het was juli en
de varens hingen in de schaduw,
dus waarom niet? Ze gingen ziender
ogen achteruit, maar ik had andere
zorgen: eerst het huis klaar en dan
zien we wel weer. We zagen wel
weer na anderhalve maand, toen van
de eens zo fraaie varengroep alleen
nog maar vergeelde slierten met
bruine punten restten. Er moet wat
aan gedaan worden, dat was duide
lijk. Een stuk van de stronk was
afgewaaid en die gaf ik aan de
buren, die hem aan de stijl naast de
keukendeur ophingen.
In het plafond
Mij was dat te lastig bij de door
loop. Ik draaide een haakje in het
plafond, maakte een ketting aan de
stronk en hing hem boven het aan
recht van de centraal verwarmde
keuken. De bladeren gingen eraf, op
de jongste en minst beschadigde na,
en de routine van tweemaal in de
week water geven werd hervat. Nu
met een gietertje zomaar boven in
de steunbladenkom en een emmer
op het aanrecht om het lekwater op
tc vangen. Wat oude koemest in de
bladenkom en verder maar afwach
ten.
De twee overgebleven varens rea
geerden door meteen nieuwe steun
bladen te maken, drie achter elkaar.
Toen kwamen er nieuwe fertiele
bladeren en na drie maanden kon
alle beschadigde oude blad eraf en
had elke varen vier gave bladeren
van ongeveer zeventig centimeter
lang. Een jaar later was het langste
blad 94 cm en had elke varen er
zo'n stuk of acht. Het laatst gevorm
de had sporen aan de onderzijde van
de bladslippen, iets dat ik tot dat
moment alleen nog maar in kassen
had gezien. En op nog een andere
manier hadden ze gereageerd op het
ideale vochtigwarme milieu van de
keuken: tegerlijkertijd verschenen
er jonge bladeren bovenuit de
stronk, waar twee jonge hertshoorn-
varentjes zich bleken te ontplooien.
Twee maanden geleden zijn er nog
twee jonge bijgekomen: in de bla
denkom en onder op de stronk. Een
flinke koemestgift na deze ontdek
king had tot resultaat dat de oude
varens drie fertiele bladeren achter
elkaar lieten ontrollen en een vierde
zich aankondigde vóór de eerste he
lemaal uitgegroeid was.
En de varen van de buren? Die is
na een kwijnend bestaan al een jaar
geleden dood gegaan. De oorzaak?
Tocht en een onregelmatige verzor
ging. En ook misplaatste zindelijk
heid van de buurvrouw, die de bla
deren afstofte. Voor hertshoorns is
dat fataal, want het 'stof' op de
bladeren zijn microscopische sterha
ren, die vocht uit de lucht opnemen
en zo het blad gezond houden. Daar
om is een vochtige omgeving zo
belangrijk, maar veelvuldig sproeien
op de bladeren is vanwege die tere
haren ook niet zo goed.
