Toneelspelers zetten de
kinderen aan het denken
Niet ieder overtuigd
van mogelijkheid van
tweede vormingsdag
X^U^/
Saimêöe&
Saiméöeê
'Proloog' maakt rotzooi in de klas
Dietrich Fischer-Dieskau
beëindigt uniek project
(Zz%
I men schrijft ons
De redactie behoudt zich het recht voor om
ter opname in deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. BIJ
publikatle wordt met de naam van do
Inzender ondertekend. Brieven kunnen wor
den gezonden aan de lieer Joh. C. Francken.
secretaris van de hoofdredactie van Trouw-
Kwartet, Postbus SS». Amsterdam.
Polarisatie (3)
De discussie over polarisatie (Tr-Kw
25-11) maakt de lezer niet veel wijzer.
Men mocht op zijn minst verwachten
een duiden van de positieve gevolgen
van polarisatie: het aan het licht ko
men van de waarheid (werkelijkheid)
leidend tot een bewustwording van de
werkelijkheid waarin we leven, zonder
welke geen eerlijke interpretatie daar
van mogelijk is., enz. enz. Ik acht het
een van de meest hoopwekkende ver
schijnselen van deze tijd. Zie. wat er
b.v. in de kerkelijke wereld, al polari
serend, niet aan het licht gekomen is
van de essentie van de bijbelse bood
schap. Als ik dat vergelijk met datge
ne wat daarvan in mijn jeugd op mij
afkwam, is het mij alsof nu pas het
Boek open komt en tegelijk daarmee
perspectieven gegeven worden naar de
wereld van morgen. Kenmerkend voor
het polariseren is het aan het licht
komen van bestaande tegenstellingen,
tot nu toe onbewust verborgen geble
ven of wat veel erger is bewust
toegedekt. Waar dat gebeurt beginnen
mensen uitzicht te krijgen op veran
dering en gaan er aan werken. Zie
naar mannen als Luther King en
Beyers Naudé. Waar het niet gebeurt
of wordt tegengegaan daar is de
uitzichtloosheid bestendig en mag de
vrees gevoed voor naderbij komend
en onafwendbaar onheil. Zo gezien is
het een zinnige vraag of de vrede
méér gediend wordt door de van der
Heides dan door Groenevelts, zij die
al polariserend werkelijke tegenstel
lingen en onhoudbare structuren
blootleggen, en, doelbewust wegen op
gaan om die de baas te worden (ver
zoenen). Vooral christenen zouden
moeten inzien dat polariseren iets
anders is dan prediken van vijand
schap en verwijdering.
En een hoogleraar van de VU zou op
zijn minst moeten willen inzien hoe
zeer zijn eigen universiteit een vrucht
is van het polariserend bezig zijn van
Abram Kuyper. Een vrucht die wij
nu, honderd jaar later, mogen zien
rijpen.
Eibert Draisma, sr.
Pijnacker
Kernenergie
Het onderzoek van de Raad van Mi
lieudefensie naar het standpunt van
de politieke partijen over kernenergie
werpt een merkwaardig licht op de
waarde der politieke programma's.
Wat zeggen de programma's? Op een
moment dat in Nederland al de twee
de kernenergie elektrische centrale
gebouwd wordt en plannen bestaan
voor meerdere andere centrales, blijkt
in de politieke partijen dat kernener
gie nauwelijks politieke aandacht
trekt. Het program van aktie van de
ARP, de beleidsnota 1972 van de CHU
en het urgentieprogram 1971-1975 van
ARP-CHU-KVP bevatten geen woord
over de politieke vragen rond de
kernenergie. Evenmin trouwens het
werkprogramma: 'Kerncentrales bui
ten dichtbevolkte agglomeraties bou
wen en voor een goede beveiliging
zorgen' (zij zien dus kennelijk wel
enig gevaar). De VVD geeft in het
Liberaal Manifest 1972 geen informa
tie wel in 'Liberalen op nieuwe we
gen' (programma 1971-1975). Zeer op
timistische informatie: 'De kernener
gie belooft een rijke, goedkope en
schone energiebron te worden. De
overheid moet aan de burger duide
lijk maken dat de technologische ont
wikkeling, die men vaak als een be
dreiging voelt, juist grote belofte in
houdt. Bij het streven naar internati
onale coördinatie vereist de kernener
gie bijzondere aandacht.' P.v.d.A-,
D'66 en PPR zien het in hun geza
menlijk regeer-akkoord als heel wat
moeilijker en gevaarlijker: 'Ontwikke
ling van kerncentrales zo mogelijk
opschorten totdat de problemen van
nucleaire besmetting bij rampen en
opslaan van afval zijn opgelost.' De
PPR is het meest kritisch en afwij
zend. 'De bouw, de werking, dan wel
de inwerkingstelling van kernreakto-
ren dient gestopt dan wel nagelaten
te worden totdat de problemen aan
gaande de gevolgen van radioactieve
straling, de bedrijfsveiligheid en de
verwerking van radioaktief afval zijn
opgelost, ongeacht de gevolgen voor
de energievoorziening'.
Amsterdam
Fokke Goudswaard
Ervaringen DDR (8)
Het verband dat de heer A. Jonkers
legde t.a.v. het doodschieten van men
sen bij de muur is op zichzelf niet
onjuist, maar wel onvolledig. Mij gaat
het er nl. om, dat je de merites van
een staat niet alléén mag beoordelen
naar de mate van vrijheid of onvrij
heid, maar dat er ook nog andere
criteria zijn die men niet uit het oog
diént te verliezen, zoals bv. gerechtig
heid. Vandaar dat de conclusie in de
laatste zin van de heer Jonkers ook in
ADVERTENTIE
Kwaliteits-
HANDS~V:OEM=N
en-TASöiN
Handzame prijzen.
In Uw omcoving
voorHANt '^ii.
deze samenhang volkomen misplaatst
is. Ook de heer J. de Wit zou zich
een wat minder liberaal en een wat
relativerender oordeel kunnen aanma
tigen over de DDR en hij zou dan
niet enkel in zijn betoog op de (veel
geprezen) vrijheid in het Westen en
de onvrijheid in de DDR moeten
wijzen, zeker niet als hij de zaken zo
zwart-wit afschildert
Utrecht Theo Ruppert
Miljonairs
Het bericht omtrent de miljonairs in
Nederland doet verrijkingen bij ver
scherpte tegenstellingen tussen rijk
en arm vermoeden. Door de voort
gaande inflatie stijgen de geldswaar
den van verscheidene vermogens en
hebben verschuivingen naar hogere
vermogensklassen plaats zonder dat
van reële verrijkingen sprake is.
Deze verschuivingen verklaren groten
deels de stijging van het aantal miljo
nairs in 1968. Wellicht is iemand die
thans een huis bezit van 40.000 over
een aantal jaren miljonair, terwijl
een opbrengst van dat bezit dan de
zelfde koopkracht heeft als in 1972
Tegenover de grote vermogens wer
den de drie miljoen mensen gesteld,
die minder dan 9.000 per jaar ver
dienen. Deze inkomensgroep wordt
evenwel voor het overgrote deel ge
vormd door jeugdigen, part-timers,
werkstudenten en anderen die be
paald niet tot de misdeelden in onze
samenleving mogen worden gerekend.
Reeds daarom is het sprongetje van
vermogens naar inkomens misleidend.
Bij een inkomen van bv. 6.000 per
jaar van een 17-jarige komt uw 'daar
tegenover' in een wat wonderlijk
licht. Bovendien zijn er ook onder de
miljonairs met relatief lage inkomens,
doordat hun vermogens geen of een
geringe opbrengst geven, bijv. een
onverhuurd kasteel. In de politiek
worden ongesorteerde statistische ge
gevens gaarne als bewijsmateriaal ge
hanteerd; voor een objectieve voor
lichting zijn zij evenwel ongeschikt.
'There are damns, lies and statistics'.
Amsterdam
B. J. Wijnbeek
Ds. Glashouwer
Ds. Glashouwer wordt verweten zich
onchristelijk op te stellen tegenover
anderen. Ik dacht dat hij verkeerd
begrepen is of dat hij zich verkeerd
heeft uitgedrukt. Ik geloof dat hij in
wezen bedoelt: indien er een valse
leer wordt verkondigd of de Schrift
niet meer in' zijn geheel wordt aan
vaard, is dit niet te aanvaarden als
men gelooft dat alle Schrift van God
is ingegeven.
Wat betreft de tongentaai: Paulus
zegt: 'Ik wou dat u allen in tongen
sprak, maar.Hij verklaart ook dat
de tongentaai een gebed is. Wat be
seft men nog weinig dat de Here wil
dat wij geestelijke mensen worden.
Daarom is er de mogelijkheid gegeven
dat indien onze woorden tekort schie
ten de Geest voor ons bidt en dit zijn
dan (Paulus) woorden die alleen God
verstaat. Zie ook 1 Corinthe 13 vers 1
en 14 vers 2 en Handelingen 10 vers
45 tot 48 en 19 vers 6.
Rotterdam
H. H. Beek
Duidelijkheid
De verkiezingsdag leert ons dat het
Nederlandse volk vooral duidelijkheid
wenst; alle partijen die dit zijn ge
weest kwamen dan ook tot winst De
nederlaag van KVP en CHU vertelt
ons dat de christenen willen dat hun
partijen een politiek voeren, waarin
de beginselen welke zij belijden her
kenbaar zijn. Het steeds maar toege
ven aan de wensen van de progressie
ven is voor velen reden geweest hun
partij te verlaten. De heer Biesheuvel
was altijd zeer duidelijk. Hij heeft op
een positieve, besliste manier progres
sieve elementen bestreden en afgewe
zen, daarbij stellend dat politiek voor
hem een principiële zaak is en blijft.
Het resultaat is duidelijk! Onbegrijpe
lijk is het, dat de KVP mensen als De
Zeeuw niet beslist en principieel af
wijst omdat alleen deze houding het
behoud van voornoemde partij zou
betekenen. Met de CHU is het evenzo
gesteld. De leden van de confessionele
partijen willen geen deconfessionalise
ring maar duidelijke, christelijke poli
tiek. Dit is de les van 29 november.
Groningen
H. Dijkstra
(ADVERTENTIE)
Kwatiteits-
HANDSCHOENEN
en -TASSEN
Handzame prijzen.
In Uw omgeving j
voorHANDEN.
ROTTERDAM Smit-Tak, het grote
Nederlandse bergingsbedrijf, gaat
hoogstwaarschijnlijk het grootste
Westduitse bergingsbedrijf Ulrich
Harms uit Hamburg overnemen. Een
bericht in het Hamburger Abcndblatt.
die sprak van een overname, werd
door de directeur van het bedrijf, P.
van der Berg, niet tegengesproken.
TROUW/KWARTET MAAMJAG 4 UEi i.Miü.K l'J72
je nou grondstoffen halen, als er geen
auto's meer zijn?' Maar dat was niet
de bedoeling, legt Nienke uit, er mo
gen best auto's zijn, maar je moet
met z'n allen beslissen of de auto's
echt allemaal nodig zijn. Als ze nodig
zijn, nou, dan maak je auto's. 'Je
kunt vuil naar de maan schieten', zegt
een jongen, 'dat is een goede oplos
sing'. Een andere jongen rekent voor.
dat er met één raket maar tachtig ton
vuil meegeschoten kan worden' Dat is
een jongen die alles van Saturnussen
en Apollo's afweet, zegt de juffrouw.
Dat wegsc hiete is ook geen goede
oplossing dus.
Tot slot zegt Nienke dat het de bedoe
ling was om te vertellen dat je je
altijd moet afvragen, waarom de din
gen zo zijn als ze zijn. Daar moet je
achter zien te komen. 'Het is vaak
veel ingewikkelder dan je denkt.
Maar het is nooit zo, dat iets nou
eenmaal zo is en dat dat niet veran
derd kan worden'. De volwassenen
moeten dit verhaal ook kennen, vin
den de kinderen en daarmee zijn de
Proloogmensen het eens. 'Maar het is
wel zo, dat hoe jonger je het weet,
hoe beter het is'.
De kinderen gaan naar huis en Nien
ke en Fred praten nog wat na met de
juffrouw. Dat hoort bij deze vor
mingsprogramma's De discussie viel
Met genoegen heb ik de reactie i jgeJ
mevrouw G. Konings-Rooks uit G in -
kesklooster (Tr/Kw) van 28 noveml pUb
op mijn ingezonden stuk over
Friese taalproblemen (Tr/Kw van
november) gelezen. Als de meerc au
heid van de bevolking van Gerkeskli ijft.
ter net zo graag als mevrouw Kon
bij Friesland wil blijven, ondanks
eventueel wettelijk verplicht on<
wijs in het Fries, is er niets aan
hand. Op zichzelf juich ik het le
van Fries toe, en zeker van mem
die zo dicht tegen het eigenlijke
gebied van het Fries wonen. Ov
gens zou het ook niet slecht zijn
Fries als leervak in heel Nederl
verplicht te stellen, net zoals
Vlaams dat is in de Waalse geweainpj
Maar dat is de minister nog niet eiS'
plan. Ik heb slechts willen wijzenl
een mogelijk onrecht, dat zou kun (F®
worden aangedaan, als men men P*c
die zelf niet Friestalig zijn en Dcei
geen Fries willen leren wel daal
wettelijk zou gaan verplichten, ter
een andere oplossing heel goed 1
lijk zou zijn. Het is mij bekend,
vooral in de Stellingwerven i
weerstand bestaat tegen een dergi
ke verplichting. Men voelt zich in
streek helemaal niet Fries. Een r
rendum zou mogelijk een demola
schè oplossing kunnen bieden. Met
stadsfriezen, op zijn Gronings no i
mevrouw Koning hen stadtjers, is g.
een andere kwestie. Zij wonen
mers midden in het Friese taal,
zij spreken vaak een soort mi
lekt van Fries en Hollands. Het
se culturele leven speelt zich voor ü(,r
groot deel in hun woonplaats af. )t(j
de stadskinderen op de scholen
die voor Nederland unieke twee-tal ln
situatie worden geconfronteerd, 1 eme
mij gezond.
Hoorn ^5(
drs. G. R. Zonderg'AS;
Friese taal (3)
BINNENLAND
eenpersoonsaktietje nooit tegen op.
En het helpt ook niets of zij in haar
eentje ophoudt met plastic bekertjes
te kopen of dat alle kinderen in de
klas beloven geen plastic meer te
kopen: de fabriek gaat rustig door
want er zijn nog meer dan genoeg
mensen die wél plastic kopen.
Discussie
Nu volgt er een stukje discussie. De
kinderen proberen oplossingen te ver
zinnen, ze willen van oud plastic
nieuw plastic maken. Maar omdat dat
duurder is, is dat geen goeie oplos
sing. Een jongetje vraagt gespannen
hoeveel procent van de wereld nu al
vervuild is. Juf vertelt dat ze in de
klas net de procenten behandeld heeft
en dat dat de kinderen erg bezig
houdt. Een ander jongetje klaagt
Nienke en Fred aan: 'U doet zelf aan
vervuiling, want U heeft erg veel
plastic bekertjes bij U'. Fred verde
digt zich: 'Maar we doen er al twintig
toneelvoorstellingen mee. Trouwens,
ze zijn toch al gemaakt. Ze niet kopen
helpt niet als ze er toch al zijn'.
Een slecht argument, denk ik. maar
de kinderen gaan er niet op door.
Het toneel gaat door. Nu wordt de
gang van zaken binnen de fabriek
gespeeld. Fred is de baas en die
beslist dat er plastic gemaakt moet
worden. Nienke, als arbeider kan daar
niets tegen beginnen. Er heerst grote
werkloosheid, ze mag al blij zijn dat
ze een baan heeft. Ze verdient niet zo
veel, de winst gaat voor een deel naar
nieuwe machines, reclame en de ver
zekering, maar de baas houdt ook een
groot deel van wat ze werkelijk ver
dient, in zijn eigen zak. Hoe moet dat
nu? De discussie komt weer op gang.-
Waarom krijgt de baas het meeste
geld?' 'Sommige mensen zijn hoger',
zegt een meisje, 'die hebben meer te
zeggen en dan krijg je ook meer
geld'. Er wordt stevig doorgepraat op
dit thema. De kinderen zijn het voor
een deel wel eens met de Proloog
mensen, maar sommigen vinden dal
die arbeiders ook schuld hebben. 'Het
kan ze niet schelen, ze moeten wel
werken en geld verdieneen. Ze trek
ken zich er niks van aan'. 'Ja', zegt
Nienke, 'maar dat zei ik al, er is
werkloosheid en je bent soms wel
verplicht om werk aan te nemen waar
je het niet mee eens bent'.
Geen stomme inspraak
Samen met de kinderen proberen
Fred en Nienke nu een oplossing te
verzinnen. Er moet inspraak zijn,
maar dan niet die stomme inspraak
over de kleur van de stoeltjes in de
kantine, die Fred als baas aan Nienke
als arbeider aanbiedt. Als ze allebei
boos worden op elkaar (dat is toneel
speL!geeft Fred de eerste klap. 'An
ders was jij begonnen' zegt hij.
Je moet aardig tegen elkaar zijn,
opperen de kinderen. Maar Nienke
zegt, dat de baas toch wel op een heel
rare manier aardig is, dat hebben ze
toch net gezien.
Van iedereen
Uiteindelijk wordt besloten dat hel
het besté is als de fabriek van ieder
een is. Als er één baas is (of een
paar) dan kom je er nooit tussen. En
als de fabriek van iedereen is, dan
kun pe ook samen beslissen of die
plastic bekertjes nog wel gemaakt
moeten worden.
Op het bord komt een rijtje voor
waarden: 'samen bezitten van fabrie
ken en machines; maken wat nodig is.
met de minste vervuiling; dingen ma
ken die langer meegaan en niet zou
gauw vervangen hoeven te worden;
het werk goed verdelen, iedereen wat:
iedereen evenveel verdienen'; Maar
het belangrijkste is, dat alle mensen
eensgezind worden en samen gaan
werken aan veranderingen. Want het
gaat niet zo maar.
Een ongerust meisje vraagt: 'Hoe kun
Van onze onderwijsredactie
AMSTERDAM De tweede dag
vorming voor 15-jarige werken
de jongeren moet doorgaan. Poli
tiek lijkt dat een uitgemaakte
zaak. Het lijkt ook een eis van
rechtvaardigheid.
De regering-De Jong heeft destijds
een plan gemaakt voor geleidelijke
uitbreiding van het onderwijs aan
werkende jongeren. Ook de regering-
Biesheuvel heeft zich daar in haar
regeerakkoord op vastgelegd. De wer
kende jongeren hebben het grootste
gelijk van de wereld als ze de politici
nu houden aan hun beloften. Ze zijn
lang genoeg gediscrimineerd. En be-
loofd is beloofd.
Na de eerste dag voor 15-jarigen in
1971 en de eerste dag voor 16-jarigen
in 1972 volgt in 1973 dus de tweede
dag voor de 15-jarigen. Daar zou dan
in 1974 een tweede dag voor 16-
jarigen bovenop komen, en in 1975
zouden ook de 17-jarigen een dag
vorming krijgen. Het schema klopt
precies.
Iedereen was er heilig van overtuigd
dat je hieraan niet mocht tornen.
Totdat in september de in staat van
ontbinding verkerende regering-Bies
heuvel roet in het eten strooide. Er
was geen geld in 1973. De tweede dag
voor 15-jarigen kost minstens honderd
miljoen en dat was kennelijk teveel.
Bovendien, verontschuldigde minister
Van Veen zich, we zijn er nog niet
aan toe. We kunnen in zo'n korte tijd
geen behoorlijk onderwijsprogramma
voor twee dagen maken. En waar haal
je zo gauw nog meer goede vormings
leiders en gebouwen vandaan?
C. H. J. Piets: twijfel aan haal
baarheid van tweede dag.
Er ging een storm van protest op. De
organisaties van werkende jongeren
beschuldigden de regering van woord
breuk en de vakbeweging en de pro
gressieve partijen kozen onvoorwaar
delijk hun kant. Bij de onderhande
lingen over het centraal akkoord werd
de tweede dag voor vijftienjarigen
een van de onverbiddelijke eisen van
de vakbeweging. En de regering
zwichtte. Waar mogelijk zou de twee
de dag worden ingevoerd. Maar dat is
niet genoeg, zeiden de organisaties
voor het vormingswerk. Volledige in
voering is de enige mogelijkheid om
de toch al grote ontduiking van de
partiële leerplicht tegen te gaan. En
het schaduw-kabinet stelde zich achter
die eis.
Maar is het mogelijk om over de hele
linie aan alle vijftienjarige werkne
mers twee dagen per week vorming te
geven? Niet iedereen is daarvan over
tuigd. Niemand minder dan de socia
listische wielrenner Anne Vondeling
schreef laatst: 'Ik maak me grote
zorgen over de inhoud en aantrekke
lijkheid van het onderwijs voor deze
jongeren. Ik heb gemerkt dat het
vaak erg moeilijk is voor hen een
zinvol programma te maken.' Dat
slaat dan op de eerste dag vorming.
Hoe zal dan het programma eruit zien
als de jongeren twee dagen per week
naar het vormingscentrum komen?
Ter verontschuldiging van de vor
mingscentra voegt Vondeling eraan
toe dat die onaantrekkelijkheid van
het programma voor de werkende jon
geren mede een "gevolg is van hun
slechte ervaringen bij het basisonder
wijs.
Vondeling staat niet alleen in zijn
twijfels. De directeur van de lts in
Roermond, de heer G. H. J. Piets, is
een groot voorstander van onderwijs
voor werkende jongeren. Hij is de
motor achter het nieuwe streekcen-
Dr. A. Vondeling: twijfel a ago
aantrekkelijkheid van vormin|wici
werk.
trum in Roermond waar men g
experimenteren met volledig dag J
derwijs aan (niet meer werker.;1
'werkende') jongeren van 15 tot
jaar. Maar ook hij betwijfelt of
mogelijk is die twee dagen vorm ^U1.
per week op dit moment in te
ren-
Ook bij de werkende jongeren 1
bestaat wel twijfel aan de wen:
heid van die tweede dag in 1973.
blad WJ van de katholieke werker
jongeren van eind november schr pn
in een verslag over een verkiezings 1 z
eenkomst: 'Joop den Uyl wil in 1 e^s
de tweede dag vorming voor 15-ja,me)
gen invoeren, als hij in de regeri stpi
komt. Geen applaus. De reactie is: ipats
hebben we aan nog een dag erbij
we toch ontslagen worden, of mini
geld krijgen?'
Dergelijke reacties duiden erop dat
invoering van de leerplicht op pap tw
makkelijker is dan in de praktijk. 1 ilitii
geld is daarbij nog niet eens
zwaarste hindernis. Het grootste jèg ii
bleem is: hoe maak je een aantrettn
lijk en zinvol programma voor jper
gens en meisjes die drie dagen
week werken?
Dit is het eerste artikel van een s«f
van drie.
i!ÏÏ
Van onze onderwijsredactie
EINDHOVEN Een vijfde klas van een basisschool in Eindhoven.
De klas, 31 kinderen, zit in een halve cirkel te kijken naar het toneel
stukje dat twee spelers van de toneelwerkgroep Proloog voor de klas
opvoeren. Juf zit achterin. De toneelspelers, Nienke Sikkema en
Fred van de Kerkhoven voeren het programma 'Waar komt dan al
die rotzooi vandaan?' op.
De keet klinkt de kinderen bekend
in de oren. Er is wel eens een man
op de televisie te zien die dat ook
zegt. Die man zit op een weiland en
ineens zie je dat er overal papiertjes,
blikjes en ander afval liggen. Dat is
milieuvervuiling. En milieuvervuiling
is het onderwerp van het programma
dat Proloog op zo'n 200 basisscholen
in en rond Eindhoven (en een paar
scholen in Maastricht) brengt.
Het is een vormingsprogramma. Er
worden niet alleen een paar toneelscè
nes opgevoerd, tussen de stukjes door
praten Nienke en Fred er met de
kinderen over milieuvervuiling, fa
brieken, wie de baas is in de fabriek
'Maak de fabriek
van iedereen....'
en hoe je iets zou kunnen veranderen
aan de steeds groter wordende rotzooi
om ons heen.
Proloog wil proberen het denken van
de kinderen op gang te brengen.
Daarvoor is nodig denkstof aan te
dragen, dingen te zeggen en te doen
die in de lessen op school niet altijd
duidelijk naar voren komen. Om
denkprocessen op gang te brengen is
het nodig kritisch te zijn. Kritsch ten
aanzien van de gewone dingen die je
als kind van je ouders hoort, van
andere kinderen, van de juffrouw in
de klas. En Proloog wil de kinderen
helpen door ze in de vorm van toneel
en discussietjes andere informatie te
geven.
Instemming
Als het stuk begint schrijft Nienke
'milieuvervuiling' op het bord. Dat
woord herkennen de kinderen en ze
beginnen instemmend te mopelen.
Wat is milieuvervuiling?
Na wat heen en weer gepraat wordt
besloten dat milieuvervuiling is: wat
vroeger schoon was, wordt nu door de
mensen vuil gemaakt.
Intussen is Fred begonnen met rot-
zooi-makerij. hij strooit plastic bussen
en bekers in het rond en proppen
papier. De kinderen beginnen een
beetje te giechelen, vooral als Nienke
Fred boos tot de orde roept. Als de
troep weg is, wordt op het bord
geïllustreerd hoe plastic gemaakt
wordt uit olie, gas of kolen. Die
grondstoffen zijn nodig; bij de berei
ding van plastic vervuilt de fabriek
de lucht met dikke rook en het water
met giftig afvaL
Het toneelstuk gaat verder. Terwijl
Fred speelt dat hij de plastic beker
tjes produceert, doet Nienke van alles
om daar iets tegen te ondernemen. Ze
houdt tegenacties, maar de fabriek
blijkt veel machtiger te zijn: via de
televisiereclame wordt propaganda
voor de plastic bekertjes gemaakt. En
daar kan Nienke met haar kleine
Met het uitbrengen van de cassette
met vier LP's bevattende de grote
liedercycli 'Die schöne Milllerin',
'Winterreise' en 'Schwanengesang'
heeft de wereldvermaarde Duitse bari
ton Dietirch Fischer-Dieskau samen
met zijn voortreffelijke begeleider Ge
rald Moor op D.G.G. de laatste hand
gelegd aan het project 'De Liederen
van Schubert'. Deze nieuwe cassette is
voor de reduceerde prijs van 72 te
verkrijgen.
Niettegenstaande het feit dat de bari
ton de verschillende cycli in de loop
van de jaren al enkele malen aan de
grammofoonplaat heeft toevertrouwd
(de Müllerin tweemaal, de Winterrei
se zelfs drie maal, het laatst met
Demus aan de vleugel op D.G.G. en
Schwanengesang één maal) kunnen
deze nieuwe reproducties, die gedu
rende de jaren 1971-72 in de Ufa-
Tonstudio te Berlijn werden opgeno
men, om meer dan één reden van
harte worden verwelkomd. Daar is om
te beginnen het feit van de geheel
nieuwe benadering, hetgeen resulteer
de in een soberder aanpak, meer ge
abstraheerd ook, van het materiaal,
met als gevolg een directer aanspre
ken van de tekst en de muziek. Het
in de Müller-liederen vaak aanwezige
sentimentele element werd op deze
wijze ook meer naar de achtergrond
gedrongen, tengevolge waarvan een
vrijer en meer warm-menselijk bele
ven van het geheel mogelijk werd
gemaakt.
Wat de nu 47-jarige zanger presteert
met zijn prachtig getimbreerde stem,
zijn perfecte techniek die hem in
staat stelt al zijn bedoelingen zonder
uitzondering te realiseren, en zijn
intelligente voordrachtskunst, is zelfs
in deze tijd met zijn vele grote musi
ci-vertolkers volstrekt uniek te noe
men. Voeg daar nog de uitzonderlijke
Dietrich Fischer-Dieskau
twee-eenheid met de 'gepensioneerde'
Gerald Moore bij, en men heeft aan
alle voorwaarden voor het hoogst
denkbare niveau op dit gebied vol
daan. De opnamen en de persingen
zijn tevens van zeer hoog gehalte.
In verband met het uitkomen van
deze cassette zij tevens het verschij
nen vermeld van een boek van Fi
scher-Dieskau, getiteld 'Auf den Spu-
ren der Schubert Lieder', Verlag F.
A. Brockhaus, Wiesbaden 1972. Hierin
toont de kunstenaar-schrijver ander
maal zijn inlevingsvermogen in de
materie en de kennis van de figuur
Schubert, 'die zich op paden begaf,
die niemand vóór hem nog betreden
had.'
Werkende jongeren en onderwijs (I)
tegen, vond ze, de kinderen waren
een beetje sloom. Dat is vaak zo 's
middags. Maar ze vindt het alles bijel-
kaar toch wel aardig, omdat er belang
rijke kwesties aan de orde gesteld
worden. Ze is het niet met alles eens
wat Proloog wil. maar dat geeft niet.
'De kinderen nemen vaak klakkeloos
de ideeën van hun ouders over en
daar moet je soms wel wat tegeninfor-
matie tegen aandragen'. Daarom is
het wel nodig, dat ze na deze middag
doorgaat met 't praten over milieuver
vuiling, het meedoen van arbeiders in
de fabriek en alle andere punten die
Proloog ter sprake gebracht heeft.
Bovendien zou ze er veel voor voelen
om ditzelfde programma aan de ou
ders te laten zien. Dat vindt Proloog
ook en dat idee zal uitgewerkt word-
den.
Een vraag aan Nienke en Fred:
'Wordt er niet al te makkkelijk een
tegenstelling gemaakt tussen fabrieks
eigenaars en arbeiders? Staat het wel
vast dat alles beter zal gaan en dat er
minder vervuild zal worden, als
arbeiders mee mogen beslissen?
zegt Nienke, 'dat willen we ook j
suggereren. In een andere klas i
we kwamen, zaten een paar kindei)
van ondernemers. Daar ging
sprek veel meer de richting op of h
ouders dan in hun eentje de schij
waren. Maar dat is natuurlijk 1
en dat hebben we ook duidelijk Ij
sproken. De gesprekken hangen i
tuuriijk voor een belangrijk deel|
van wat de kinderen zelf inbrengen!
