Verkiezings
campagnes
krijgen een
onvoldoende
~Rtü51
3
-o
a
I
8
3
I
1
Jd
l
rjQfinra
JdiU
Kies een nieuwe regering.
lijst 5 Of PPR lijst 10 waarom^
Verkiezingen (1)
Verkiezingen (2)
a
■Z <T>
21
w
kunt ny nog kiezen!
Kies dus maar
met vertrouwen
ABORTUS
'Trek je bek
maar open' door
D'66 afgewezen
"jQ
Met Van Dale naar de stembus
Nederland tekende
cacao-overeenkomst
Dood na eten bonen
TROUW /KWARTET WOENSDAG 29 NOVEMBER 1972
BINNENLAND DRL8/H1S
Commentaar
Menigeen die het tv-debat tussen pre
mier Biesheuvel en oppositieleider Den
Uyl heeft gevolgd, zal zich niet aan de
indruk hebben kunnen onttrekken, dat
deze twee een toneelstuk opvoerden
zonder dat ze ten volle in hun eigen rol
(en in die van de ander) geloofden. Het
was een boeiend stuk, daar niet van. en
het werd bekwaam en fair gespeeld;
maar de ervaren politieke acteurs die
biesheuvel en Den Uyl beiden zijn,
landen toch niet verhullen, dat de
z^/art-wit-tegenstelling waaraan ze ge
stalte probeerden te geven, een kunst
matig karakter droeg. Op een funda
menteel punt waren ze het te zeer eens
dan dat bij de meeste kijkers de ge
dachte kon postvatten, dat hier twee
uitersten botsten.
Wat hen verbond, te weten de opvat
ting dat onze maatschappij dringend
hervorming behoeft, dat tendenzen tot
democratisering versterkt en welvaarts
verschillen verkleind moeten worden,
was veel wezenlijker dan het polarise
rend gekibbel over o.a. de jongste
partijpolitieke geschiedenis, dat hen
van elkaar scheidde. Duidelijker dan
het verschil tussen hen beiden trad op
belangrijke momenten in het debat de
tegenstelling aan het licht tussen ener
zijds de groeperingen die zij vertegen
woordigden, en anderzijds de VVD.
Want de WD mag dan geen bolwerk
van het zwartste conservatisme zijn,
dat ze bereid is ernst te maken met een
architectonische herziening van onze
samenleving, zal wel niemand willen
geloven (ook de heer Biesheuvel niet,
getuige zijn verontschuldigende verwij
zing naar de welgestelde handenbinders
die het electoraat van de WD vor
men).
Dit contrast tussen onze grootste twee
parlementaire blokken aan de ene
kant. en de VVD ter andere zijde, zou
stellig nog scherper aan het licht zijn
getreden, als niet de premier van een
mede op de WD steunend kabinet,
maar een van zijn prominente geestver
wanten de confessionele drie in dit
debat had vertegenwoordigd. Blijkbaar
was dat ook de mening van de heer
Den Uyl, maar ook hij was te zeer een
slachtoffer van de polarisatie der laat
ste jaren om uit die mening de voor de
hand liggende conclusie te kunnen
trekken, dat samenwerking tussen de
twee blokken van drie heel vruchtbaar
zou kunnen zijn.
Dat de verkiezingen van vandaag uit
zicht zullen openen op een doorbreking
van de in menig opzicht kunstmatige
tegenstelling die het tv-debat kenmerk
te. kan intussen alleen een kind in de
politiek verwachten. Hoe onzeker de
uitslag van deze verkiezingen ook mag
zijn, één ding staat bij voorbaat vast;
er komt geen kabinet dat steunt op de
thans en stellig ook straks beschikbare
parlementaire meerderheid die een her
vorming van onze samenleving met
élan wil steunen. Daarvoor blijft het
water tussen de groepen die deze meer
derheid gestalte kunnen geven, te diep.
Het beste waarop we kunnen hopen, is
een kabinet van 'bruggenbouwers' (om
de heer Biesheuvel te citeren), een
kabinet dat voor de uitvoering van zijn
beleid afhankelijk is van min of meer
gelijkgezinden aan de overzijde van de
kloof die door het polarisatieproces zo
niet geschapen, dan toch onnodig vei-
diept is. Wie zo'n kabinet zouden
moeten vormen, is op dit ogenblik
minder duidelijk dan het antwoord op
de vraag wie er niet in opgenomen
zouden moeten zijn, te weten de WD
en DS'70. Al moet gezegd worden, dat
ook de wens die de vader van deze
laatste gedachte is, onderhevig is aan
correctie door de machthebbers van
vandaag; de kiezers.
Tot deze kiezers behoren ook onze
lezers, aan wie we de afgelopen weken
zo goed en zo kwaad als het ging, een
tableau de la troupe hebben voorgezet.
Omdat de politici vrij kort campagne
hebben gevoerd, zijn we hier en daar
met de actieportretten van de partijen
en hun lijstaanvoerders in de klem
geraakt. Er moesten inhaalmanoëuvres
worden uitgevoerd, die blijkens de re
acties van lezers hier en daar zijn
overgekomen als onevenwichtigheden
of zelfs eenzijdigheden.
Dat wij geen stemadvies geven, kunnen
we natuurlijk nóg zo beredeneren
mondigheid van de kiezer, geen pater
nalisme enz. men zal het altijd ook
kunnen uitleggen als een poging om
zelf buiten schot te blijven. De indruk
zou kunnen worden gewekt, dat wij
met een lezerskring die onderling zo
hevig verdeeld is over de maatschappe
lijke implicaties van het Evangelie, er
maar liever het zwijgen toe doen. Het
zal iedere lezer duidelijk kunnen zijn,
dat deze krant zó niet is. In de grote
maatschappelijke en mondiale vragen
van vandaag kunnen wij als christelijke
krant ons oordeel niet opschorten.
Waarom vermijden we op deze dag
dan wel een partijpolitiek oordeel in de
vorm van een stemadvies? Omdat wij
niet kunnen denken in afzonderlijke
partijen of partijblokken, maar slechts
in combinaties die we in dit land nu
eenmaal nodig hebben om iets wezen
lijks van de grond te krijgen. En wij
is gebleven.
Reclamemensen: politieke partijen
hebben veelal op rotsen gezaaid
overtuigen, zoek je naar de argumen
ten, waarvan je denkt dat ze het
meest aanspreken. Is dat misleiding?'
De reclamemensen nu hebben een
deskundigheid verworven in het zoe
ken en uiten van een aansprekende
argumenten. Veltman ziet niet in,
waarom politieke partijen daarvan
niet zouden mogen profiteren. 'De
reclame kan de aandacht vestigen op
dat deel van je programma, waarmee
je je van de anderen onderscheidt.
Paul Mertz: 'De reclame is goed in
staat de tegenstellingen, die er zijn,
door Rimmer Mulder
AMSTERDAM De verkiezingscampagnes van de Nederlandse po
litieke partijen zijn gemiddeld onder de maat. Van het zaad, dat ze
zaaien, komt teveel op de rotsen terecht Met hetzelfde geld en de
zelfde mankracht hadden ze de afgelopen weken de mensen beter
bereikt als ze maar wat meer naar de vaklui hadden willen luiste
ren. Dat is het oordeel van twee vooraanstaande reclamemensen:
Paul Mertz van het bureau Prad en Martin Veltman van FHV.
Beiden vinden, dat de partijen teveel
tijd en energie verspillen aan de men
sen, die toch al op hen stemmen. Te
weinig richten ze zich op de groepen,
waar de nieuwe stemmen zitten: de
aanhang van de andere partijen en de
honderdduizenden zwevende kiezers.
Alle grotere partijen beschikken wel
over mensen, die iets kunnen beden
ken om die andere groepen te berei
ken. Maar naar deskundigen wordt
slecht geluisterd, zo weten Mertz en
Veltman uit eigen ervaring. 'De par
tijen zitten vol met mensen, die me
nen verstand te hebben van propagan
da en reclame. Iedereen heeft wel een
nichtje, dat toch zo aardig kan teke
nen. Wat de beroepslui zeggen wordt
niet al te serieus genomen,' zegt
Mertz.
Martin Veltman oogstte in 1967 veel
lof met zijn campagne voor het toen
nog fonkelnieuwe D'66. 'Nu is die
partij veel groter. Je krijgt nu met
teveel mensen te maken om nog pro
fessioneel te kunnen werken. Er
wordt zo ongelooflijk veel geliefheb
berd in ons vak.'
Behalve met liefhebbers hebben de
reclamemensen ook nog te maken met
mensen die met veel wantrouwen op
hun vak neerkijken. Reclamemensen
zijn bedreven in volksverlakkerij en
dat is iets wat je nu net niet in de
politiek moet hebben, zo redeneren
zij. Vol afgrijzen verwijzen ze altijd
naar de praktijken bij verkiezingen in
de Verenigde Staten, waar de inbreng
van de vaklui zoveel groter is dan
hier.
Paul Mertz vindt die vrees voor 'Ame
rikaanse toestanden' ongegrond. 'De
methoden, die ze daar gebruiken pas
sen helemaal niet bij ons systeem en
onze volksaard. Het zou hier niet
geaccepteerd worden. Kijk maar naar
wat er vorig jaar met Udink is ge
beurd.'
Oe RKPN mig met liegen over de
,KVP.
De KVP wil geen toeneming ven'de
De KVP verzet zich juist tegen die
vrijheid die er.dere pertijen willen.
De KVP eist wettelijke oeecherming
van het leven, ook ven het ongebo
ren leven.
Wilt u dat ook?
Gooi uw stem aan niet weg.
Geel een stem o>e ten.
Stem KVP, lijst 2.
■wil \(>rs(iit>r|iiii|<
fluor
"Marxisme" van rattle
tlrieof *liMkk<>i-ls:iw'**\an<le
VA k>..maar eeii
zak' lijk beleid «»j>
eoiisinu'iieve Imsls.
Jac. H. de Jong. lijst 13 Democratische Middenpartij
Op glad ijs
Hij vindt wel. dat een reclameman,
die een politieke partij adviseert, zich
op glad ijs beweegt. Hij zal erg zorg
vuldig moeten zijn. Hij kan gemakke
lijk vervallen tot demagogie. Maar dat
is niet iets wat is voorbehouden aan
de reclame: 'Als mevrouw Van Some
ren zegt. dat de VVD een partij is
voor alle mensen, is dat ook demago
gie.'
Martin Veltman over de vrees voor
reclame: 'Wij zijn geen tovenaars. We
beschikken niet over geheime macht.
We beoefenen op zeer rationale wijze
een vak. Ik geef toe, dat elke reclame
uiting tendentieus is. Maar is dat zo
oneerlijk? Als je iemand van iets wilt
AMSTERDAM 'Trek je bek
maar open. Stem D'66', zo stond
er op de affiche, waarmee de
democraten net niet de verkie
zingen zijn ingegaan. Behalve
deze tekst kwam er op het aan
plakbiljet een portret voor van
een man, wiens mond was ver
vangen door een ritssluiting.
Het was een ontwerp van het
reclamebureau Franzen Hey en
Veltman, dat in 1967 bijdroeg
aan de spectaculaire start van
D'66. Martin Veltman vertelt:
'D'66 voerde toen een campag
ne, die duidelijk anders was,
dan die van de andere partijen.
Nu zijn we hier en daar geimi-
teerd. Bovendien is D'66 nu
geen nieuwe partij meer. Ze
draait mee in het gewone parle
mentaire ritueel. Ik dacht dat
nu het moment gekomen was
om je opnieuw van de rest te
onderscheiden'.
De affiche met de ritssluiting
paste in die strategie. De gang
bare opvatting is, dat een affi
che geen wervende functie
heeft, alleen maar een bevesti
gende. Veltman is het daar niet
mee eens: 'Een affiche kan wel
degelijk wervend zijn als je er
één maakt, die zich duidelijk
onderscheidt van de rest. Ik
dacht dat we daarin waren ge
slaagd. maar ons ontwerp ver
oorzaakte grote deining. Toen
hebben we gezegd: zeggen jullie
maar wat je wilt hebben. Dat
werd er dan één met het ge
zicht van Hans van Mierlo'.
duidelijk te maken. Politici drijven
op nuances. Ze proberen iedereen een
beetje tegemoet te komen. Dat leidt
tot breedsprakerigheid en een inge
wikkelde woordenstroom. De reclame
kan de zaak weer in kernen samenvat
ten. Ze kan de politici dwingen met
de billen bloot te komen. Dat is in
het voordeel van de kiezers. De recla
me kan veel vraagstukken terugbren
gen binnen het gezichtsveld van de
gewone mensen. Dat is erg goed voor
de democratie.' Martin Veltman: 'Je
kunt de gewone burger niet opzadelen
met alle politieke programma's en
meningen. Je moet ze de gelegenheid
geven een globale visie te krijgen op
de hoofdlijnen. Dat kan de reclame.'
Kan de reclame ook een politicus met
slechte bedoelingen zo oppoetsen, dat
hij toch een grote aanhang krijgt?
Het zou je heel misschien eenmaal
lukken, maar daarna zou de zaak snel
in elkaar klappen, zo voorspellen
Veltman en Mertz beide. 'Eén van
mijn leraren had als stelling: Je kunt
maar eenmaal tandpasta verkopen, die
naar uien smaakt. En daar ben ik
heilig van overtuigd. Het zal je niet
lukken tweemaal een slechte partij te
verkopen,' verduidelijkt Mertz.
Persoonlijk
Tijdens (je afgelopen verkiezingsstrijd
is vooral de ster van Hans Wiegel
sterk gerezen. De VVD heeft de hele
campagne opgehangen aan de jonge
lijsttrekker, die veel publi. teit en
volle zalen trekt. Mertz en Veltman
zien beide wel voordelen in zo'n per
soonlijke campagne, al vindt de eerste
het wel wat raar 'dat nu in eens de
hele VVD is weggevallen.' Het staat
voor Veltman vast, dat je zoiets al
leen kunt doen als de betreffende
persoon ook enige inhoud heeft. 'Een
lege man kun je niet verkopen op
zo'n manier. Daarmee ga je vroeg of
laat gegarandeerd door het behang.'
Een ander fenomeen in deze verkie
zingscampagne was de polarisatie: het
toespitsen op de wezenlijke tegenstel
lingen tussen een progressief en een
conservatief blok. Erg belangrijk, vin
den Veltman en Mertz. Je kunt de
mensen duidelijk maken, dat er wel
degelijk een keuze kan worden ge
maakt. Beiden vinden, dat de progres
sieve drie best nog wat .neer gebruik
hadden kunnen maken van die breuk
lijn. De presentatie van het schaduw
kabinet is met het oog hierop een
goede zet geweest, die misschien niet
voor 100 procent is uitgebuit.
Idee van politici
Overigens is het idee van het scha
duwkabinet niet ontsproten aan het
De dood
op tafel
In zijn geruchtmakende intreerede
heeft de Utrechtse anesthesioloog
prof. dr. B. Smalhout het maandag
niet alleen gehad over de medische
fouten die rond operatietafels gebeu
ren en de structurele oorzaken daar
van. maar ook over de oorzaken ach
ter de oorzaken. En dat verhaal is
boeiend genoeg om apart aandacht
aan te besteden.
De 'oerkern' van het probleem, zegt
prof. Smalhout, is de verkeerde start
van de anesthesiologie: als hulptech
niek voor de chirurg. In 1846 demon
streerde de Amerikaan Morton voor
het eerst dat een chirurgische ingreep
mogelijk was zonder dat de patiënt
gilde van de pijn en door twee potige
helpers moest worden vastgehouden,
door hem met etherdamp buiten be
wustzijn te brengen. Vrijwel iedereen
was op dat moment doordrongen van
het immense belang van de nieuwe
vinding. Hoe het precies werkte, was
volstrekt onbekend, en dat zou het
hebben er nooit een geheim van ge
maakt, dat wij zowel bij de christelijke
partijen als bij de progressieve drie de
componenten aantreffen, die, samenge
voegd, een beleid kunnen voeren dat
ingaat op de werkelijke uitdagingen
van deze tijd. Daarom verdriet het ons
zo, dat die componenten welke we
ook weerspiegeld vinden in onze le
zerskring door de actie en reactie
van het polarisatieproces uit elkaar
worden getrokken. Dat was precies de
reden waarom destijds dr. Bruins Slot
een pleidooi hield voor een evangelisch
politiek beraad, dat tot nu toe helaas
tot enkele kleine ontmoetingen beperkt
nog lang blijven. De anesthesie bleef
ook duidelijk een hulptechniek. 'Toen
ik co-assistent was. kreeg een ver
pleegster, of de jongste assistent, of
zelfs een co-assistent het baantje toe
geschoven.' De gebruikte techniek was
in wezen dezelfde van 1846.
Maar tijdens de oorlog nam de anes
thesiologie met name in de Angelsak
sische landen een geweldige vlucht.
Men begon te begrijpen dat er meer
achter zat dan zorgen dat de patiënt
niets van de operatie merkt. Mén zag
om te beginnen vier afzonderlijke
functies.
Ten eerste moet het bewustzijn wor
den uitgeschakeld. Ten tweede moet
de pijn worden weggenomen. Dat lijkt
raar. want als iemand al bewusteloos
is. voelt hij toch geen pijn meer.
Maar pijn veroorzaakt meer dan al
leen een gevoel: er treden allerlei
onbewuste ('vegetatieve' reacties op.
De eerste reactie, die iedereen wel
van zichzelf kent, is een diepe inade
ming. Spoedig wordt de hartslag ver
sneld, de bloeddruk daalt ('hij trekt
wit weg'). In hun hevigste vorm zijn
die verschijnselen gevaarlijk. Een be
wusteloze kan sterven aan pijn.
Ten derde moeten spierbewegingen,
en soms ook de natuurlijke spierspan
ning worden onderdrukt. Een patiënt
die tijdens de operatie beweegt levert
gevaar voor zichzelf op. Spierspanning
zou bij een buikoperatie de ingewan
den naar buiten drukken.
En ten vierde moeten de vegetatieve
reacties op de chirurgische ingreep en
op de anesthesie zelf worden onder
drukt. 'Je kunt niet straffeloos aan
iemands darmen trekken, of aan zijn
longen komen zonder ernstige gevol
gen elders in het organisme'.
Die vier functies werden vanouds
door het ene verdovende middel waar
genomen. Maar gebruik voor het ene
doel betekende dat voor het andere
doel veel te veel werd gebruikt. ('Ik
kan ontspanning van uw spieren be
reiken met jenever. Maar dan moet ik
u wèl volkomen laveloos voeren.') Dit
soort scheefgetrokken verhoudingen
verklaarde ook waarom patiënten van
de narcose zo ziek werden.
In de jaren veertig kwam de gedachte
op aan aparte middelen met beperkt
werkingsgebied die elk een functie
naar behoeven konden vervullen.
Toen dat gelukt was, waren er zoveel
middelen en abparaten dat de anes
thesiologie al ingewikkeld begon te
worden. In de ogen van de meeste
mensen is het nog steeds het bewuste
loos maken van de patiënt. Maar dat
is een langzamerhand te verwaarlozen
onderdeel van onze doelstellingen ge
worden, aldus prof. Smalhout.
Toen kwam een vijfde doelstelling
van de anesthesiologie op: het moge
lijk maken van nieuwe chirurgische
ingrepen. Een longoperatie is alleen
goed mogelijk dankzij beademing. Het
kan nodig zijn, de bloedcirculatie eni
ge tijd stil te leggen. De anesthesist
kan dat mogelijk maken door de pa
tiënt sterk af te koelen. Hij kan met
een hart-longmachine de hele bloeds
omloop op gang houden en zo het
hart bereikbaar maken voor open chi
rurgie.
En die nieuwe technieken, apparaten
en medicijnen bleken ook patiënten
te kunnen helpen die niet geopereerd
werden. Spierverslappende v middelen
ontnemen tetanus zijn dodelijk karak
ter. Met onderkoeling kan een levens
gevaarlijke koortsaanval onder con
trole worden gehouden. Pijn en adem-
halingsstoornissen zijn te bestrijden.
Zo ontwikkelde zich het zesde interes
segebied van de anesthesiologie: reani
matie en 'intensive care'.
Het nieuwe specialisme is opgekomen
tussen de bestaande. De chirurgie wil
de alleen iets gemakkelijks om te
kunnen opereren. 'Maar plotseling sta
ie op de tenen van allerlei omliggen
de specialismen, die een stukje van
hun terrein zien afgeknabbeld.' Je
hebt contact met de cardioloog over
de behandeling van acute storingen
van het hartritme, met de internist
over de bestrijding van diepe shock.
'Als je een goede verstandhouding
hebt, waarderen ze dat, weten ze dat
jij het vanuit jouw specialisatie op
dat moment beter kunt. Maar vroeger
bleek vaak dat die ontwikkeling zeer
moeizaam verliep.'
Die onduidelijke positie heeft de
anesthesiologie geen goed gedaan. De
opleiding is ook opvallend kort (te
kort), hoewel er 'nauwelijks een an
der medisch vak is te bedenken dat
zich zo zeer bezighoudt met dc meest
vitale orgaansystemen van de mens.
Er is nauwelijks een ander specialis
me waarin beslissingen zo snel moe
ten worden genomen en waarin fou
ten zo onverbiddelijk en onherstel
baar tot calamiteiten voeren.'
Die geringe status is tot verbittering
van prof. Smalhout terug te vinden
tot in de medische jurisprudentie. In
een officiële uitspraak stelde het Cen
traal medisch tuchtcollege twee jaar
geleden vast 'dat een arts die een
patiënt narcose doet geven door een
verpleegkundige, niet in zorg tekort
schiet voor zijn patiënt, ook al is hij
niet geoefend in de technieken, beno
digd voor het behandelen van compli
caties in ademhaling of hartslag.'
Maar juist daar vallen de klappen.
Prof. Smalhout elders in zijn rede:
Voor velen zal het verrassend zijn te
moeten vernemen dat de plaatselijke
verdovingstechnieken, de door vele
kringen zo geprezen veilige alternatie
ven voor een narcose, gemiddeld een
hogere sterfte boeken clan de algeme
ne anesthesie. De oorzaak is dat ze
veelal door niet-anesthesisten worden
toegepast, waardoor eventuele compli
caties niet adequaat kunnen worden
opgevangen.
De noodzakelijke maatregelen zijn
voor prof. Smalhout duidelijk. Meer
en beter opgeleide anesthesisten.
Meer en beter opgeleid verpleegkun
dig personeel. Meer moderne appara
tuur. Maar de geneeskunde bestaat uit
meer dan operatiekamers en intensive
care bedden. En vooral ook: uit meer
lijstjes met noodzakelijke maatrege
len. Prof. Smahout zegt eerlijk dat
hij over prioriteiten in groter ver
band nog niet heeft nagedacht. Hij
had het tot nu toe druk genoeg met
de opbouw van zijn eigen instituut in
Utrecht, vanuit een moeilijke begin
positie. Voor de wijdere discussie die
zal moeten volgen, heeft in intussen
onmisbaar materiaal geleverd.
brein van de reclamemensen. 'Het was
een idee van de politici, 'verzekert
Veltman, die in 1971 nauw betrokken
was bij de presentatie van het eerste
schaduwkabinet. 'Ik geloof niet, dat
de reclameman zich moet bemoeien
met politieke beslissingen. Dat zullen
de politici trouwens ook niet accepte
ren. Je moet de politieke gebeurtenis
sen wel toetsen op hun waarde voor
de propaganda, maar je moet niet
proberen invloed te hebben op die
gebeurtenissen. Dat is je taak niet,
daar ligt je deskundigheid ook niet,'
licht hij toe.
Geen werving...
Verder hebben de politici zich de afge
lopen weken voornamelijk vermoeid
met het vervullen van spreekbeurten
in het hele land. Een weinig lonende
zaak, zo vermoeden beide ondervraag
den. Mertz: 'Die spreekbeurten heb
ben voornamelijk een bevestigende
werking, geen wervende. Je ontmoet
je eigen achterban, maar je bereikt
weinig pieuwe keizers.'
Veltman: 'Het effect van die spreek
beurten is ook nog aan een enorme
slijtage onderhevig. Er ligt meestal
een hele lange tijd tussen de spreek
beurt en de verkiezingen. Er kan in
die tijd van alles gebeuren, waardoor
de hele indruk, die de spreker heeft
gemaakt wordt weggevaagd. Dan is
het alleen maar tijd- en energiever
spilling geweest. Hel moet mogelijk
zijn die politici nuttiger te kunnen
gebruiken.'
De wandeling van Vondeling en de
huisbezoeken van Gruyters zijn het
volgens Veltman ook niet: 'Ze hebben
wat publiciteit gehad, maar wat schiet
je daarmee op? Voor lokale verkiezin
gen is het wel zinvol, maar nu is het
bereik van dit soort acties te beperkt.'
Gemiste kansen
Bij een landelijke campagne moet de
norm zijn: wat kost het aan geld en
energie en wat is het bereik? Die
toetsing kan veel van de krachttoer,
die de partijen de afgelopen weken
hebben verricht, niet weerstaan. Velt
man gelooft, dat je met goede adver
tenties in de landelijke pers een heel
eind komt. Dat moeten dan wel goede
advertenties zijn. Paul Mertz kreeg
een advertentie van de ARP onder
ogen. waar hij beslist niets wijzer van
werd: 'Voor inlichtingen werd je ver
wezen naar een telefoonnummer. Dat
kan natuurlijk niet: heb je een hele
pagina voor je maar als je wat wilt
weten moet je bellen. Een gemiste
kans.' Niet de enige uit de afgelopen
campagne, zo vinden de deskundigen
Veltman en Mertz.
Een dikke tien jaar geleden bestond
er nog geen stembusakkoord. In elk
geval niet voor de man die het éénde
lige Groot Woordenboek der Neder
landse Taal samenstelt, beter bekend
als 'de dikke Van Dale'. Om helemaal
duidelijk te zijn, zoals dat in politie
ke zaken hoort: dat woordenboek
wordt zo genoemd, niet de man er
achter, want dat is drC. Kruyskamp.
Dr. Kruyskamp, tevens redacteur van
het historische Woordenboek der Ne
derlandse Taal, dat al meer dan een
eeuw bezig is te verschijnen, is tege
lijk gewoon redacteur, eindredacteur
en hoofdredacteur van 'die dikke'. Hij
doet het alleen, zij het dan met hulp
van vrijwillige medewerkers die gere
geld nieuwe woorden of aanvullingen
sturen. Van Dale zelf overleed in
1872, net toen de eerste druk van zijn
boek verscheen. Inmiddels zijn we aan
de negende druk toe, maar door de
bruisende activiteit van de spellings
onzekerheid zaaiende taalhervormers
is er twee jaar geleden alleen een
supplement uitgekomen met ook nog
altijd 12000 woorden, waarvan het
stembusakkoord er één is.
Als er op dit moment opnieuw zo'n
supplement zou moeten verschijnen,
zou dr. Kruyskamp dan nog een paar
nieuwe 'stemmingswoorden' uit zijn
mouio kunnen schudden? 'Dat kan ik
zo uit m'n hoofd niet zeggen. Ik,
geloof niet dat ik daar aanvullingen
op heb'. En bladerend in zijn aante
keningen: 'Onder 'stem' heb ik twee
nieuwe aanvullingen, maar die heb
ben niets met de verkiezingen te ma
ken. Stemkroon bijvoorbeeld, dat slaat
op het orgaan, de menselijke stem.
Wat kiezen betreft heb ik hier wel
één: kiesdrempel'.
Daarom slaan we de oudere drukken
maar op, ivant op een dag als
vandaag is zoiets een erg leerzame
bezigheid. Het eerste dat we onder
stemmenvinden: 'zingen een lof-
echt
hoop
lied stemmen tot Gods eer'. In de
uitgave van 1961, nog altijd de meest
recente, zijn onder 'stem' drie woor
den toegevoegd: stembeugel (herin
nert aan boksbeugel, maar blijkt een
verwisselbare buis voor het verstem
men van een hoorn te zijn), stemmen
verhouding (waar vóór 1961 dan ze
ker geen probleem van gemaakt werd)
en stemmingsmoment, wat op het hu
meur slaat.
Een stemband heeft ook weer niets
met vandaag van doen en een stern-
blok is niet een soort offerblok, waar
men zijn stembriefje in offert. Stem-
gember wordt niet uitsluitend in het
slemlokaal genuttigd om op dreef te
komen en een stemhamer is niet een
zwaar voorwerp, waarmee de voorzit
ter van het stembureau onwillige kie
zers op het hoofd slaat. In de laatste
edities zijn stembusnederlaag en -
overwinning onverkort gehandhaafd,
maar daarnaast zien we in het supple
ment stemmenverlies en stemmenwinst
opduiken. Een 'subtiel' verschil, dat
kennelijk pas kort geleden ontdekt is.
Stembreuk is niet zoiets als woord
breuk door kiezers, maar gewoon de
barst in het keelgeluid van de puber,
die zelf nog niet mag stemmen.
Nog even terug naar de grondvorm.
Behalve het al genoemde loflied geeft
de Van Dale onder andere nog deze
toepassingen van stemmen: 'overeen
stemmen, gelijkklinken; stroken, klop
pen: dat stemt kwalijk met mijn ge
voelens; alles stemt tot vreugde(van
wie staat er niet bij); 'zijn stem
uitbrengen in een daartoe aangewe
zen aangelegenheid: wij zullen tot
stemmen overgaan; ik stem voor; met
handopsteken stemmen; voor een bep.
partij, voor iem. stemmen; op een
kandidaat stemmen'. En dan: 'stemt
liberaal' met een uitroepteken. Of
Van Dale dat als gewoon voorbeeld of
als stemadvies bedoeld heeft en of hij
zelf ook in die hoek zat, zullen we
nooit te weten komen.
averechts
Vijftig procent van alle baby's die in
het overwegend rooms-katholieke
Mexico geboren worden, is buitenech
telijk. In dat land wordt de viriliteit
van de man vaak gemeten naar het
aantal bijzitten en de kinderen die hij
met al z'n vrouwen voortbrengt,
vandaar al die onechte baby's.
Mexico telt nu al 51 miljoen inwoners
en dat zullen er in het jaar 2000 meer
dan 130 miljoen zijn, als het allemaal
op deze oude, vertrouwde voet
doorgaat. En dat kan nu net niet,
vindt de Mexicaanse regering, die
daarom volgend jaar een gezinsplan
ningsproject van start laat gaan. Maar
ook voor die tijd moet er iets gebeu
ren. De vrouw van president Echever-
ria voert met hulp van de vrouwen
van allerle bestuursambtenaren een
huwelijkscampagne, die ze 'het
Mexicaanse gezin' noemt. Haar bedoe
ling is, dat vrijdag 90.000 niet voor de
wet getrouwde, maar wel samenwo
nende Mexicanen en Mexicaansen
naar hun stadhuizen komen om als
nog echt te trouwen. Om die stap zo
licht mogelijk te maken, kost trouwen
op die dag geen cent. Alleen al op het
ene gemeentehuis van Puebla bij
Mexico-stad wordt bijna t en procent
van het geheel verwacht. Dat wordt
dringen, als mevrouw Echeverria haar
zin krijgt.
Helemaal averechts en een beetje
treurig is het nieuws, dat Engeland
leeuwen gaat exporteren naar Zuid-
Afrika, waar je die dieren toch eerder
zou moeten verwachten dan op een
kil eiland aan de andere kant van de
Noordzee.
Directeur Len Phayre van het Britse
Windsor safaripark heeft al bevestigd
dat Zuid-Afrika om dertig leeuwen
voor Kaapstad gevraagd heeft en die
rentuinmensen zien in dit handeltje
al het begin van een nieuwe, bloeien
de tak van export.
In Engeland lopen meer dan tweedui
zend leeuwen rond op terreinen, waar
ze het gevoel hebben gewoon in het
wild te zitten. Het gaat ze dan ook
voor de wind en hun aantal neemt
met het jaar toe. Dezelfde meneer
Phayre zegt dat de dieren, zich perfect
aan het Engelse klimaat hebben
aangepast en daarom zal het volgens
hem geen enkel probleem opleveren
ails ze in een Afrikaans safaripark met
meer geëigende weersomstandigheden
terecht komen.
kiespijn
'Village of hope' dorp van de hoop
moet het open thuis gaan heten,
dat mevrouw Ene Hooft en haar man,
een negen jaar geleden met hun ze
ven kinderen uit Nederland naar Au-
tralië geëmigreerd echtpaar, in de stad
Adelaide wil gaan openen.
Dat 'dorp't zal bestaan uit dertien
oude huisjes in de binnenstad van
Adelaide, waar zwervende en wat los
geslagen jongeren onderdak kunnen
vinden en van de zilversmid Hooft
een vak (zilversmeden, kunstsmeden,
leerbewerken, pottenbakken, spinnen,
weven, tapijten maken) kunnen leren.
Iets dergelijks gebeurt nu ook al in
een huis met tien kamers met bijbe
horend winkeltje in tweedehands
goed, maar dat is niet groot genoeg
meer. Een 'open thuis' is vanaf de
eerste stap n hun nieuwe vaderland
het ideaal van de Hoofts geweest. Het
is inmiddels al een officieel erkende
charitatieve organisatie, maar de bur
gemeester van Adelaide wil de pand
jes nog niet verkopen. Radio, televis e
en een architect staan al klaar om het
project bekendheid te geven, zodra de
toestemming er is.
Een Engelsman had zichzelf eindelijk
over zijn wurgende angst voor de
tandartsstoel heen kunnen zetten.
Maar toen zijn tanden eenmaal ge
trokken waren, voelde hij zich he
lemaal niet zo opgelucht als hij ge
dacht had. Voor het zeurderige gevoel
in zijn slechte gebit had hij nu een
snerpende pijn in zijn nek terugge
kregen, zo erg dat hij de dokter vroeg
een röntgenfoto te maken.
Wat er aan de hand was, staat nu in
het Britse tijdschrift voor tandartsen:
de patiënt bleek zijn nek gebroken te
hebben, doordat het hoofdsteuntje
van de stoel tijdens de behandeling te
ver was ingezakt. Hij had er zelf niets
van gemerkt, omdat hij door de nar
cose goed ver weg was toen de stoel
het begaf.
NEW YORK Nederland heeft als
vijfde land de internationale cacao-
overeenkomst van 1972 getekend. Deze
heeft ten doel buitensporige prijs-
schommelingen in dit artikel te voor
komen. De andere landen die de over
eenkomst tekenden zijn Engeland, De
nemarken, Frankrijk en Ghana.
In Pannerden, vlak over de Duitse grens, viste een boer een paar zakken met
giftige bonen uit de Rijn. Hij voerde ze aan zijn varkens, die daar niet tegen
konden en eraan overleden. Ook op het Haagse strand zijn vergiftigde bonen
gevonden. Ze zijn afkomstig uit een Duits Rljnschip.
