'Confessionelen hebben het
klimaat grondig bedorven'
'De moord op Trotski':
mooie film waarvan
niemand wijzer wordt
MO
rpy
FILMPREMIÈRES VAN DEZE WEEK
Flinke mannen
in 'Deliverance'
voorde
slanke lijn
Den Uyl: van een trauma is bij mij geen sprake
C.H. vrouw moet blijven
f f
PvdA maakte
proces door van
democratisering
'The magnificent
Seven ride'
Het mysterie van
de vier vliegen
'ROUW/KWARTET VRIJDAG 24 NOVEMBER 1972
BINNENLAND/FILMS
T13/K13
door P. L. van Enk
DEN HAAG Premier Biesheuvel en vele anderen hebben het tijdens deze verkiezingscampagne
nog eens allemaal opgesomd: de PvdA is niet rijp voor regeringsverantwoordelijkheid, wat deze partij
tog altijd parten speelt is het trauma van de nacht van Schmelzer, de partijtop geeft geen, of op een
rerkeerde manier, leiding aan de achterban, de club polariseert tot in het onredelijke.
let zijn verhalen, die hoe gemak-
elijk ook verteld niet in alle
■pzichten onjuist zijn, maar wat zeker
neen verkiezingsstrijd nogal eens
rorclt vergeten is een poging tot
erklaring van verschijnselen die men
ian de oppervlakte waarneemt. Daar-
5' na het interview met Biesheu
vel van vorige week hieronder vra-
en aan en antwoorden van PvdA-
eider Den Uyl over de situatie in
ijn partij.
- Om te beginnen: heeft hij een
rauma van de nacht van Schmelzer?
)en Uyl: Nou, nee, dat is grote onzin,
c persoonlijk heb het tenminste heie
naal niet. Het is wel zo dat zich, ten
ele terecht, bij de gewone partijge-
Vioot het idee heeft vastgezet dat het
abinet-Cals niet ten val is gebracht
anwege die fameuze twee- of drie-
onderdmiljoen (ik weet het niet pre-
ies meer die niet gedekt zou zijn,
J laar omdat er belangrijke hervor-
u lingsplannen op stapel stonden. Het
abinet voerde een verantwoord, bijna
onsrvatief financieel beleid. Als je
r achteraf op terugkijkt zie je dat
oor de val van Cals de belangrijkste
Maar het PvdA-congres wilde niet
eens met de confessionele praten.
Den Uyl: Het congres van '71 heeft
zonder een bik te geven aanvaard dat
er gepraat zou worden, mits er na
tuurlijk een duidelijke keus zou wor
den gemaakt. Deze keer is het keer
punt geweest het debat over het her
optreden van het kabinet-Biesheuvel.
Vanaf de val van het kabinet in juli
tot aan dat debat heb ik voortdurend
geopereerd op de lijn van: we zijn
bereid tot samenwerking, al hikten
wij natuurlijk wel aan tegen een
zespartijenakkoord. Maar de eerste
klap was de lijmpoging om DS'70
weer terug te halen, de tweede was
het doorgaan met de WD, waarbij je
duidelijk concessies proefde.
Toen kwam het debat, waarbij ik toch
nog de hand heb uitgestoken, in een
motie heb gevraagd om neutralisatie
van de toestand en of het kabinet een
overgangskabinet wilde zijn. Wat toen
in mijn achterban laaiende veront
waardiging heeft gewekt is de irritan
te, zelfverzekerde manier waarop dat
allemaal is afgewezen. De confessione
le partijen hebben toen een duidelijk
polariserende houding ingenomen en
het klimaat grondig bedorven.
Kijk, op zo'n moment denken ze: ze
hebben niets geleerd, er is niets ver
anderd, we kunnen elk moment weer
in de zeik gezet worden. Dan breekt
het af, ook bij mij hoor. Er zijn er
wel in de confessionele partijen die
sympathie hebben voor de linkse drie,
maar het zijn de oude machthebbers
die de lakens uitdelen.
Zit er in die afwijzende houding
van dc PvdA ook niet een stukj
afkeer van de politiek in het alge
meen, van het 'Haagse gedoe'?
Den Uyl: Ongetwijfeld. De manier
waarop onze partij functioneert is
veranderd. Aan het eind van de jaren
vijftig was de PvdA een typische
bestuurderspartij geworden, een ver
zameling van mensen die vertegen
woordigende posities innamen: raads-
en statenleden, ook burgemeestérs.
Bij de confessionele partijen is dat
nog zo: die vertegenwoordigen de re
geerderslaag. De PvdA had toen wei
nig contact met jongeren, ze was
tezeer de spreekbuis van de georgani
seerde dat is wat anders dan: ge
vestigde belangen. De PvdA maak-
(ADVERTENTIE)
innen van het kabinet bleven lig-
de wijziging van de onteigenings-
de concessievoorwaarden conti-
[htaal plat, het tegengaan van specu-
ficwinsten.
xeressant is nog eens na te lezen
it de voorzitter van het Ned. Ver-
md van Werkgevers, ene H. J. de
ister in een rede heeft gezegd op de
van de val van het kabinet: 14
ober 1966, namelijk dat hij zijn
len in een staat van alarm bracht
gens de pogingen van de minister
economische zaken, toen een zeke-
yjj. M. den Uyl, om de invloed van
fj overheid op de bedrijven zodanig
3 te breiden dat de ondernemingsge-
ize produktie in gevaar werd ge-
icht. En het was natuurlijk de
ihtervleugel van de KVP, die am-
k heeft gemaakt en vastbesloten
s, het kabinet ten val te brengen,
imelzer heeft daarbij een grote rol
peeld. Maar een trauma nee, in
persoonlijke vlak zeg ik: het is all
'the game. 'tzat er een beetje in.'
Breng op
29 NOVEMBER
uw stem uit op
mevrouw ir. N. G. de Ruiter,
nr. 11 van lijst 6, de CHU.
Met uw steun komt zij zeker terug
in de Tweede Kamer.
te sindsdien een proces van sterke
democratisering door. De cumulatie
van functies, de opstapeling van ver
tegenwoordigende en partij bestuurs
functies werd afgesneden, de afdelin
gen en gewesten zochten contact met
ad hoe georganiseerde belangen: actie
groepen, huurdersverenigingen. De
partij kreeg vaste voet, juist in de
wijken van grote steden, in de bele-
vings- en ervaringswereld van de
mensen. De Boerenpartij had daar
grote aanhang, dat is nu verdwenen,
is als uiting van vervreemding van de
mensen van de politiek overwonnen,
een enorme winst voor de democratie.
Daarom word ik zo giftig als er
vanuit de gevestigde belangen over
wordt gejammerd dat de PvdA de
parlementaire democratie geweld aan
doet: het is juist de PvdA die de
grootste bijdrage aan bewaring van de
parlementaire democratie heeft gele
verd, die een groot deel van het volk
in de grote steden opnieuw heeft
gesluisd, getrechterd in parlementaire
kanalen. Het gevolg is geweest dat de
PvdA proletarischer is geworden,
weer meer contact heeft gekregen met
de lagere inkomensgroepen.
Kun je daarmee regeren met
dat gekanaliseerde protest?
Den Uyl: Je kunt het evengoed omge
keerd stellen: de kabinetten-De Jong
die ook met een nederlaag is geë
indigd en Biesheuvel hebben ge
faald juist door de vervreemding van
de gewone mensen. Het waren typi
sche bestuurderskabinetten. Biesheu
vel gaat het Vondelpark wel eens in,
Andriessen heeft zijn pruik laten
bijknippen maar dat is allemaal
krampachtig, geforceerd, het kan niet
verbergen dat zij het contact met die
gewone mensen niet hebben.
Wij zullen het ook ontzettend moei
lijk hebben er leven sentimenten
en verwachtingen die niet verant
woord zijn, de neiging om los van de
werkelijkheid dingen te zeggen, zoals:
er is genoeg geld, als je maar weet
waar je het moet halen; de uiterst
demagogische agitatie van de CPN
tegen de nullijn bijvoorbeeld. De taak
van onze partij moet zijn, deze erva-
rings- en belevingswereld om te zet
ten in constructief beleid. Dat beleid
zal er anders uitzien, juist omdat het
oog heeft voor andere prioriteiten: in
de welzijnssector, de stadsvernieu
wing, de laagstbetaalden, het milieu
front. En die prioriteiten vormen niet
het beeld dat de laatste twee'kabinet
ten hebben opgeroepen.
Die kabinetten waren de derde-traps-
raket van de bestuurlijke colleges,
daar herkennen de mensen zich niet
man die het uiterste zal doen om dat
te bereiken. De tijd dat de NAVO een
vanzelfsprekende zaak was, is voorbij,
,'J het is een organisatie die zich steeds
zal moeten bewijzen. Zolang er geen
beter middel is gevonden blijft zij
onmisbaar, maar het is toch een be
smette zaak.
Zou hij als premier Nixon ook een
'stuitend alternatief noemen?
Den Uyl: Ik zou andere woorden kun
nen vinden om hetzelfde te zeggen.
Als formateur van het minder
heidskabinet zou hij na de verkiezin
gen met de KVP en andere confessio
nele partijen moeten onderhandelen.
Zou dat geen problemen In zijn partij
geven?
Den Uyl: Als ik de opdracht krijg,
een kabinet te formeren, zal ik mij
zeker bij de confessionele partijen
moeten oriënteren over hun opstel
ling. Ik zal voortdurend een beroep
moeten doen op progressief gezinden
onder de confessionelen. Bovendien:
de fractieleiders zullen de Koningin
toch niet adviseren, mij tot formateur
te benoemen als zij van plan zijn, ons
geen kans te geven?
Den Uyl: als kabinetsformateur zou ik een voortdurend beroep moe
ten doen op de progressief-gezinden onder de confessionelen
de mensen doen: geef je kritiek, je
ideeën. De politieke partijen en het
parlement blijven beslissend, maar zij
mogen in onze communicatiemaat
schappij niet de enige instrumenten
zijn voor de meningsvorming en -
beïnvloeding. De politieke verant
woordelijkheid moet liggen bij de
fracties in het parlement, maar waar
om zou je geen contact zoeken met de
Consumentenbond of met een actie
groep voor de bewaking van een weg-
kruising?
Ik zou ook zeker twee of drie keer
per week 's ochtends een uur telefo
nisch bereikbaar zijn voor alle bur
gers. Meer nog dan door brieven hoor
je dan hoe het in feite toegaat in de
concrete levensomstandigheden van de
mensen.
Zal, met Van der Stoel op Buiten
landse Zaken, de groeiende anti-NA-
VO-stemming in de PvdA geen bron
van conflicten worden?
Den Uyl: De NAVO-paragraaf in ons
regeerakkoord is met overweldigende
meerderheid door het congres aan
vaard. Er zijn drie elementen die het
sentiment tegen de NAVO bevorde
ren: de Amerikaanse steun aan Portu
gal en Griekenland, het voortduren
van de oorlog dn Vietnam, dat ook
mij zeer bezwaart en de opstelling
van de NAVO bij de wederzijdse
evenwichtige vermindering van de be
wapening. Wij zien Luns niet als de
in. Dat is ook de noodlottige situatie
waarin de confessionele partijen ver
keren. Die situatie heeft niets te ma
ken met deconfessionalisering, maar
alles met het feit dat zij de regula
teurs zijn geworden van de gevestigde
belangen. Dat zijn nobele doelen
hoor, ze lopen zich de benen uit het
achterste om goede dingen te doen,
maar onder de jongeren scoren de
confessionelen twintig procent, op de
middelbare scholen bestaan ze eenvou
dig niet meer.
Den Uyl heeft eens gezegd dal zijn
kabinet met veel 'heen en weer' tus
sen leiding en achterban zou gaan
regeren. Hoe zou dat precies gaan?
Den Uyl: Door onze plannen niet
alleen aan het parlement voor te
leggen, maar ook een rechtstreekse
confrontatie te zoeken met actiegroe
pen en organisaties. Dat gebeurt nu
ook, maar alleen in die sectoren die
hecht georganiseerd zijn, daar waar je
weer de bestuurders trft. Dat be
stuur, dat is een noodzakelijke capaci
teit in de samenleving, maar je moet
over die laag heen repliek zoeken bij
de mensen. Ook de regering moet
hoorzittingen houden, de buurt in
trekken; ministers moeten op partij-
vergaderingen hun beleid toelichten
en niet alleen bij burgemeesters en
bij Gedeputeerde Staten op bezoek
gaan.
Je moet een rechtstreeks beroep op
nieuwe Anthosboeken
voor geëngageerde lezers
Salvador Al land*
Chili op weg naar het socialisme
Uit deza bundel voordrachten, vanaf zijn aanvaar*,
ding van het presidentschap tot en met UNCTAD
III, blijkt het realisme van Allende's politieke han
delen. fiOr-
Marcio Moreira Alvee
Bevrijding Is een mosterdzaad
Het reveil van de Brazllleanae revolutie
Deze bekende Joumallsl/polltlcus/revolutlonalr
biedt hier In de eerate plaats objectieve (dus ont-
stellendel) Informatie. Maar hij geeft ook zijn vi
sie op de toekomst, die onmogelijk geweldloos kan
Zijn. f 14,50
Paulo Freire
Pedagogie van de onderdrukten
Freire ontwierp een pedagogische aanpak waar
door onderontwikkelden werkelijk worden ontwik
keld tot menswaardigheid. Ivan llllch noemt dit
"waarlijk revolutionaire pedagogie", f 12,50
Plat Reelonan
Schijngestalten van de macht
Mede aan de hand van UNCTAD en Chili geeft
Reekman opnieuw een duidelijke, gedocumenteer
de analyse van de wanverhoudingen In de wereld.
f 10.-
Van zijn Naar een strategie en melodiek voor so
ciale aktle verscheen de 3de druk. f 8,75
Het afgedankte volk
Pater Desmonds schrijnende verslag over de 'her
vestigingen' InZuld-Afrika blijft de gemoederen be
zighouden. Met foto's, f 14,50
Anthosboeken van Uitgeverijen den To ran
verkrijgbaar In de boekhandel
Dus dat trauma kan het niet zijn
feest dat de samenwerking met de
ifessionele partijen in de weè heeft
taan.
ri Uyl: Bij een samenwerking van
PvdA met een confessionele partij
'ben wij behoefte aan waarborgen
geen absolute, want, wat je ook
preekt, die krijg je toch niet. Bur-
heeft eens gezegd: die anti-KVP-
nlutie is in feite een speurtocht
r betrouwbare partners. De bedoe-
is niet anders dan dat zo'n con-
sionele partij zichtbaar maakt dat
die toer van de maatschappelijke
vormingen mee wil maken.
(ADVERTENTIE)
iPECIAAL-CASSIS
tijdelijk van43? voor
Joseph Losey volgde in De Moord
op Trotski wat daarover feitelijk
bekend is. Dat verwerkte hij ar
tistiek. Hij maakte er een mooie
film van. Die zou best bevredigen
als het zomaar om een denkbeel
dige moord ging. Die zou dan ook
wel steviger in elkaar zitten met
een duidelijke lijn van oorzaak
naar gevolg. Maar 'van de moord
op Trotski was veel onduidelijk
en Losey liet het maar zo. Hij
voegde er alleen bijzaken aan toe.
De moeilijke verhouding van de
moordenaar en het meisje dat voor
Trotski werkte zit er uitvoerig in. Er
zijn verbijsterende opnamen van een
corrida en het doden van de stier.
Even bloedig als de moord met een
pikhouweel. Dat wel. Maar de kunst
zinnige vergelijking is vals.
Trotski werd niet zomaar afgeslacht.
Met een corrida had hij niets te
maken. Met politieke achtergronden
wel. Losey begint wel met een best
verfilmde 1-Mei-demonstratie. En zijn
filpi-Trotski citeert en declameert
voortdurend revolutionaire Trotsk -
uitspraken.
Of voorspellingen dat Stalin hem zai
vermoorden. Maar daardoor komen
wij nog niet aan de weet waarom.
Niet waarom Trotski in 1928 uil de
Sowjet-Unie werd verbannen. Nie.
waarom hij De Verraden Revolutie
schreef, in vijf dikke delen. Nie.
waarom hij in 1936 een Vierde Inter
nationale stichtte en als zwaar bt
waakte en beschermde banneling nog
leider van de wereldrevolutie dacht t
zijn.
Daardoor wordt het ook niet uu
waarom de schilder Ruiz .waarvan
de wandsc.iildér'ngen decoraiie nv""
spelen met een vage groep mannc
in politieununrmcn eerst een op i.
teachtige en mislukkende aanslag
pleegt Het blijft zelis iiu r
Trotski berehermt of hem verraadt,
en waarom dan wel. V/at de moorue-
Richard Dutton en Aïa<n Delon in 'De moord op Trotski'
naar dreef is ook onbekend. Hij was
een geheimzinnige figuur (Belg? Ca
nadees0 communist? a-politiek? geheim-
agent'' gek?' die in werkelijkheid
niets heeft losgelaten. En in de film
even mysterieus blijft.
Alain Delon doet die gesloten, beze
ten, overspannen figuur zoa's hij al
vele misdadigers deed. Heel goed dus
r-'"io Ala Pr»** l'.om !lei
•er s het op hem ver! e," ie mesje.
van Trotski is. Ze speelt haar h -ilig
ei; .ets overspannen r.\ ar i. y ou
het eerste gezicht ge. i vur ge c mr.u-
11.S'
Richard Burton heeft wel een mooie
Trolski-kop geschminkt, en in zijn
manieren ook nog veel weg van Sow-
jet-acteurs die Lenin verbeeldden,
maar hoe langer je hem zo knap ziet
acteren, des te meer wordt hij Ri
chard Burton. Zijn omgeving en de
mensen om hem heen heeft Losey
best, en vermoedelijk zo echt moge
lijk, verbeeld. De kleurenfotografie is
prachtig. Wat er allemaal gebeurt is
onderhoudend verfilmd en eerlijk na
verteld. Best het aankijken waard,
maar u.emand wordt er wijzur van.
Cosey's enige visie op de moord op
T''oode. was klaarbl:.ieijk dat er wel
een aardige film in zat.
BKR riULSING
(AmslcrJam- De Uitkijk en Kr.terion
14 J.)
In 1960 maakte John Sturges 'The
magnificent Seven', een ver-Western-
de re-make van Kurosawa's 'De zeven
samoerai's. Sindsdien wordt de naam
The magnificent Seven telkens op
nieuw op een film geplakt, maar de
imitaties hebben met het origeneel
helaas niet de kwaliteit gemeen, doch
alleen het basis-verhaal: zeven keihar
de kerels rijden uit om het kwaad te
verdelgen dat in Mexico woedt.
In 'The magnificent Seven ride' van
George McGowan staat Marshall Chris
(Lee van Cleef) aan het hoofd van de
zeven. Eenmaal heeft hij, gehoor ge-*
vend aan de smeekbeden van zijn
bruid, met de hand over het hart
gestreken en een jonge schurk bege
nadigd. Dat breekt hem lelijk op: de
bank wordt beroofd, de bruid ver
kracht en vermoord en Chris krijgt
een kogel in de schouder. Dit laatste
is niet zo erg, want kogelgaten in
Westerns hebben vaak de hebbelijk
heid zich als bij toverslag te sluiten
wanneer het slachtoffer maar boos
genoeg wordt. Zo ook hier. Dat de
bruid vermoord is blijkt alras ook
geen doodwond, want Chris vindt in
het door bandieten belaagde Mexi
caanse stadje een kersverse weduwe
die hem behaagt. Als na de grote
veldslag alle lijken zijn weggeruimd,
kunnen zij tezamen een nieuw leven
beginnen. Al het geschiet, gerij en
geros levert een Western op van der
tien in een dozijn, 't Lijkt me een
onmogelijke opgave om hem langer
dan een dag te onthouden.
Rotterdam-Cineac, 14 jr.
W. Krelek-Berg
Als in 'Het mysterie van de vier
vliegen' het zoveelste lijk is gevallen
en de hoofdpersoon sidderend van
angst voor zijn geheimzinnige belager
door zijn waanzinnig grote huis
zwerft, kondigt de politie aan dat het
'volgens de modernste onderzoekme
thoden mogelijk is het laatste beeld,
dat de dode voor ogen had, via het
netvlies te reproduceren'.
Nu hoeft een thriller niet helemaal
egloofwaardig te ze zijn, maar scenario
schrijver/regisseur Dario Agento
maakt het toch wel een beetje al te
dol als hij zo'n nepgeintje reeds be
kend uit detectiveboeken van vijftig
jaar her, gebruikt om de moordenaar
te ontmaskeren.
Een vreemde barokke boel is het in
'Het mysterie van de vier vliegen'. De
spanning wordt met moeite opgeklopt
door allerlei bizarre figuren: een ho-
mo-sexuele particuliere detective, een
vriend die God wordt genoemd, en
nog een stelletje meer. Ondanks alle
valse sporen is het vooor de halfweg
geoefende kijker niet moeilijk om
alras de dader te raden. Een veeg
teken voor een thriller.
W.W.B.
Am;.wrd#n-Royal- 18 jr.
De mannen die in Deliverance (be
vrijding) een paar dagen vrij wil
len zijn in de natuur, zijn aan het
end van hun tocht blij dat zij
zich van de natuur kunnen bevrij
den.
Het was me het tochtje dan ook
wel. Lewis, Ed, Drew en Bobby
gingen in twee kano's de Chattoe-
ga-rivier af. Tussen bossen en rot
sen door. In woeste stroomversnel
lingen soms. De acteurs hebben
het daar echt moeten doen, maan
denlang. en John Boorman, hun
regisseur en producer, heeft het
sensationeel verfilmd. Wild avon
tuurlijk, hard, gevaarlijk. Opge
schroefd stoer manlijk ook. Met
een man-tegen-natuur-pathos en
een beetje bloed, en bodem. Flinke
mannen onder elkaar. En onder
een leider, die alles beter weet en
kan. Vijandige minderwaardige
mensen zijn er ook. De plaatselijke
bewoners, blanken weliswaar, maar
vuil. dom, gedegenereerd en ver
ziekt door inteelt. Boorman vond
er de types voor. De achterlijke
knaap die zo goed banjo speelt is
de aandoenlijkste.
Ed en Bobby vallen in handen van
een paar gure kerels met een ge
weer. Dikke Bobby moet zich uit
kleden om homosexueel verkracht
te worden. Als ze ook met Ed
willen beginnen komt Lewis net
op tijd om, als goede boogschutter,
een pijl door die ene vent te
jagen.
De andere vlucht. Nu zitten de
vier, brave zakenjongens eigenlijk,
opeens met een moord en een lijk.
Dat begraven ze, want nog maar
een dag van huls weten zij elkaar
al te overtuigen, dat er geen wet
is, behalve die van overleven. Wat
Drew trouwens niet lukt. Hij
wordt van de rotsen af doodgescho
ten. Dat beweert Lewis tenminste.
Die breekt bij het omslaan van de
kano een been. Daarom moet Ed 's
nachts levensgevaarlijk de rotsen
op om de schutter daarboven te
vermoorden. Wat hij moeilijk
klaarspeelt. Eindelijk veilig terug
na hun weekend met drie moorden
liegen de drie overlevenden zich er
aardig uit. De achterdochtige sher-
rif kan ze niets maken.
De avonturen in en met de woeste
natuur zijn opwindend verfilmd.
Met prachtige fotografie van Vil
mos Zaigmond. John Boorman re
gisseerde voortdurend opgewonden.
Het dramatische doden, het ge
sleep met de lijken, en de hijgen
de emoties van de mannen, worden
hevig overdreven. John Voight,
een steTke acteur, als de eerst zo
gedweeë later steeds stoerdere Ed,
leeft zich helemaal uit. Burt Rey
nolds, als Lewis, Is een bezeten
mooie krachtpatser met ingebouw
de vernielzucht. Ronny Cox als
Drew en Ned Beatty als Bobby
blijven gelukkig gewoon. Het ver
haal is van James Dlckey (Kracht
proef ultg. Luitingh).B.H.
(Amsterdam-Cineac Damrak,
Utrecht-Camera, 18j.)
