Kiessysteem niet oorzaak
van Westduitse impasse
In Lesotho is
egin gemaakt
et bescherming
an milieu
JOUW/KWARTET ZATERDAG 11 NOVEMBER 1972
BUITENLAND T13/K13
door Jaap deri Boef
BONN - Als bij de Bondsdagverkiezingen van 19 november in de Bondsrepubliek Duitsland geen overwin
naar uit de bus komt en de 'patsituatie' voortduurt, die in het voorjaar is ontstaan, moet de oorzaak daar
van niet worden gezocht in het kiessysteem van onze oosterburen.
beeld van de erosie in Lesotho
Kleine boeren moeten erosie tot staan brengen
loor ir. A. M. van Oosten
langzamerhand komen de gevolgen van de erosie oftewel afslijting van land in de publieke belang-
telling. Jarenlang hebben deskundigen gewaarschuwd zonder dat er ingrijpende maatregelen werden
jenomen, maar nu de erosie in tal van landen een enorm probleem begint te worden de Amerikaan-
e graanleveringen aan Rusland zijn voor een deel het gevolg van erosie vinden hun noodsigna
al gehoor.
/sotho, een landje dat als een
aclave in Zuid-Afrika ligt, heeft ook
te kampen met de desastreuze gevol-
van de erosie. Hoe is die erosie
itstaan?
in de Franse zendelingen van de
itestantse kerken in Parijs in 1832
het gebied aankwamen, dat tegen-
irdig het laagland van het konink-
Lesotho is, vonden zij daar de
ithostam onder leiding van Mos
shoe I. Het 28.000 vierkante kilo-
leter grote gebied was dun bevolkt. Er
loonden niet meer dan ongeveer
.009 mensen en die leefden van
ialf-nomadische veeteelt en traditio-
ele Afrikaanse landbouw, bedreven
iet de pootstok. Bomen waren alleen
vinden in de nauwe, afgeschermde
alen. Het steppeklimaat, met droge,
oude winters en vrij warme zomers
et genoeg neerslag voor één oogst,
as in evenwicht met grondgebruik
lor de mens.
et gras groeide welig, omdat de
Ddem, die over het geheel genomen
aan mineralen was, de planten-
isten verteerde en de groei van de
igetatie in het volgende seizoen mo-
ilijk maakte. Door de geringe bevol-
ngsdichtheid waren de kudden huis
ieren betrekkelijk klein en richtten
len onherstelbare schade aan.
e akkerbouw gebeurde op de zwarte
raden langs de riviertjes, waar de
inerale vruchtbaarheid aanzienlijk
eter was dan in de andere delen van
et laagland. De akkergronden kon
en beperkt blijven door het geringe
intal mensen en omdat de koeien
enoeg melk gaven voor de rechtmati-
voeding van het gezin.
iosjesmannen
i die dagen waren de bergen be
trad door enige duizenden bosjes-
lannen, die leefden van de jacht
iaar langzaamaan drongen de Basotho
ok door in de bergen en vermengden
zich met de oorspronkelijk bewo-
ers. De Franse zendelingen brachten
iet alleen het evangelie, maar ook
ledische hulp en verbeterden de
indbouwmethode, ondermeer door
et invoeren van de ploeg. Van de
'eer naar het noorden trekkende
loeren en Koranna (afstammelingen
an Kaapse kleurlingen, die rovend
ondtrokken) stalen de Basotho vee
n paarden en dit gestolen goed ge
ilde uitstekend. Veediefstal was voor
drikaaiise veehouders door de eeu-
>en heen een legale manier om bezit
6 verwerven en een gebruikelijk tijd-
erdrijf voor jonge mannen die ermee
adruk op de meisjes probeerden te
Baken.
Do Boeren namen tegenmaatregelen
in overvielen regelmatig nederzettin-
!en van de Basotho. Toen in de jaren
fstig van de vorige eeuw de Basotho
'et onderspit dreigden te delven, ne
en zij, op advies van de Franse
indelingen, de bescherming in van
■e Britse kroon. In 1868 werd Baso-
holand een onderdeel van het Britse
Uk Het gebied kreeg een westerse
jestuursvorm en landbouw, veeteelt
gezondheidszorg werden op moder-
'e leest geschoeid. Dit leidde tot een
nelle toeneming van de bevolking,
ineming van de heersende besmette-
Jke veeziekten en invoer van scha
pen en geiten.
droogte
is het uitblijven van de zomerre-
[wis een belangrijk ecologisch ver
zinsel in zuidelijk Afrika. In som-
gebieden is het soms meer dan
Fjjaar volkomen droog. De Basotho
«enden deze droge perioden allang,
door de geringe hoeveelheid
nensen en vee leidden deze droge
«noden in het algemeen niet tot
~tastrofes. Omstreeks de eeuwwisse-
ng begonnen de Basotho echter de
"tergronden uit te breiden door
raasgronden om te ploegen zonder
jT ze echter het vee veitninderden.
-rf^ee was de grondslag gelegd
„pZ. zoofbouw op de natuurlijke mi-
raie vruchtbaarheid en een overgra-
Koning Mosjoesjoe van Lesotho.
zing van de graslanden. Door de ster
ke erosie-gevoeligheid van de bodem
ontstonden al spoedig geulen, die in
de jaren twintig een algemeen ver
schijnsel werden. Anderhalf jaar
droogte in 1933 versnelde het erosie-
proces schrikbarend snel, omdat na de
droge periode bijna geen sprietje gras
meer over was om het land te be
schermen tegen de later neergutsende
regens. Bovendien kreeg de wind vat
op de teelaardelaag.
De Engelsen gingen toen erosie weren
de maatregelen nemen. Zij bouwden
zogenaamde contour-ruggen en kleine
dammen. De Basotho waren bij dit
werk maar zijdelings betrokken, om
dat ze de betekenis ervan niet begre
pen en omdat de uitvoering van het
werk snel en efficiënt gebeurde. De
landbouwvoorlichting in Basotholand
was in die dagen niet op dit soort
snelle reacties berekend. Het gevolg
was echter, dat de plaatselijke bevol
king de ruggen en grasstroken niet
onderhield. Maar op de lange duur
hadden de maatregelen toch invloed,
getuige het feit, dat nu iedere boer in
Lesotho volgens de contourlijnen
ploegt. De betekenis van de grasstro
ken voor de afvoer van overtollig
water werd echter niet begrepen, zo
dat men deze stroken gras heeft om
geploegd, waardoor de erosie nog ver
sneld werd, want nu ontstonden geu
len op de plaatsen waar beschermende
grasstroken waren geprojecteerd.
Natuurverschijnsel
Op dit moment is dertig procent van
het landbouw-areaal van voorheen on
bruikbaar geworden door geulen, ter
wijl 90 procent van de akkergronden
is aangetast door winderosie. Intussen
ontwikkelde zich in Zuid-Afrika de
industrie. Daar vinden nu veel Baso
tho werk, zodat landbouw en veeteelt
voor hen niet meer van levensbelang
zijn. Voor de Basotho is de erosie dan
ook niet het grootste probleem. Zij
accepteren die als een natuurver
schijnsel waar weinig tegen gedaan
kan worden, zoiets als een aardbeving
of een blikseminslag.
De mensen maken zich in de eerste
plaats druk over een goed huis en de
opleiding van hun kinderen. Land
heeft officieel ook geen geldwaarde,
omdat ieder gezin in principe een
stukje krijgt toegewezen van de plaat
selijke 'chief voor eigen onderhoud.
Door het land niet te gebruiken, kan
men het recht op de grond echter
verliezen, zodat de meeste mensen
maar wat rondscharrelen op het hun
toegewezen hoekje van 1 tot 2 hecta
re, dat vaak nog versnipperd is ook.
Er is dus ook geen economische sti
mulans om het land te verbeteren,
omdat na het uiteen vallen van het
gezin het land toch aan iemand an
ders wordt toegewezen. Het grote
voordeel van dit systeem is, dat het
een soort sociale verzekering vormt.
Er is een bestaansminimum waarop
men kan terugvallen.
In dit verband is het interessant na
te gaan hoe de staat van onderhoud is
van het erf rondom woonhuizen,
waarop de rechten permanent bij de
familie horen. Deze erven zijn min of
meer beschermd en onderhouden. Er
worden vruchtbomen geplant en men
begint terrassen aan te leggen met
behulp van heggen en stenen walle
tjes. Het is allemaal nog erg pril, maar
er is een begin. De Basotho weten
echter niet zo goed wat op die grond
te verbouwen, welke groenten bijvoor
beeld. Daarom verbouwen ze op een
klein stukje grond bij huis wat graan,
dat gebruikt wordt als voer voor de
onafscheidelijke koe, die de Basotho
wil blijven houden. Officieel is het
houden van vee in de hoofdstad Mae-
ru verboden, maar zelfs de eerste
minister, de minister van landbouw
en de koning hebben koeien en paar
den bij huis lopen. Zonder deze die
ren om zich heen is een Basotho niet
gelukkig.
Het oplossen van de landbouwproble
men is Lesotho is dan ook verre van
eenvoudig. Het moet een harmonische
ontwikkeling zijn van akkerbouw en
veeteelt. Onderdelen van het ontwik
kelingsprogramma zijn: georganiseer
de begroeiing: ontwikkeling van
veemarkten; standaardisatie van de
kwaliteit van de produkten; organisa
tie van de groentemarkten; organisa
tie van de dienstverlening in de we
genbouw; afwatering en bodembe
scherming; experimenteren met ar
beidsintensieve gewassen als aardbei
en, vaste planten, bolgewassen, zaad-
produktie; het organiseren van ge
meenschappelijk grondgebruik; intro
ductie van irrigatie en bebossing.
En dan zijn er nog de programma's in
uitvoering voor de verbetering van de
voeding, de gezondheidszorg en het
onderwijs, om er slechts enkele te
noemen. Maar het proces van de ont
wikkeling kan niet sneller gaan dan
de mensen zelf opgroeien. Ze moeten
de tijd krijgen vertrouwd te raken
met de vernieuwingen.
Hoopvol teken
Het gedrag van de stemgerechtigden
is bepalend voor de uitslag van ver
kiezingen. Dat geldt zowel voor dege
nen die naar de stemlokalen gaan, als
voor de thuisblijvers. Ook de laatste
groep beïnvloedt de uitslag. Vervol
gens zijn het de politieke partijen die
uitmaken hoe een land geregeerd
wordt. In ons land hebben we erva
ren, welke onmogelijke situaties ont
staan, wanneer een grote partij wei
gert met andere groeperingen een
kabinet te vormen, dat kan rekenen
op een flinke meerderheid in het
parlement.
Hoe de nieuwe situatie in de Bondsre
publiek zal zijn, wordt in eerste in
stantie bepaald docr het resultaat, dat
de linksliberale Vrije Democratische
Partij (FDP) zal boeken. Weet zij
zich te handhaven door tenminste vijf
procent van de uitgebrachte stemmen
te behalen of beslag te leggen op drie
'directe mandaten' in de Bondsdag,
dan hangt het voortbestaan van de
huidige regerings-coalitie van sociaal
democraten en linksliberalen geheel
af van het aantal zetels, dat de SPD
(Sociaal-democratische Partij van
Duitsland) van kanselier Willy
Brandt in de wacht gaat slepen. Boekt
deze partij geen flinke zetel winst en
komt er vrijwel geen verbetering in
de huidige stand van zaken in de
Bondsdag, dan hebben de verkiezin
gen weinig nut gehad.
Dit laatste zou overigens eveneens het
geval zijn, als de twee christen-demo
cratische partijen (de CDU van kanse
liers-kandidaat Rainer Candidus Bar-
zel en haar Beierse zusterpartij CSU
onder leiding van de fel omstreden
Franz Josef Strauss) er in zouden
slagen, samen een geringe meerder
heid in de Bondsdag te behalen. In
beide gevallen bestaat het risico dat
een te kleine meerderheid na verloop
van tijd verloren gaat als gevolg van
een slijtage-proces, waarvan de coali
tie-regering van kanselier Brandt nu
al het slachtoffer is geworden.
Moeilijker
De meeste projecten zijn nog maar
net begonnen of nog in een experi
menteel stadium. Een zeer hoopvol
teken is, dat de mensen in het veld
enthousiast reageren op voorstellen
tot verbetering. De moeilijkheid op
het platteland is echter vaak dat de
mensen daar hun problemen niet
goed onder woorden kunnen brengen,
dat ze geen vergadering kunnen be
leggen of houden, dat ze geen rappor
ten en brieven kunnen schrijven. Al
lemaal op het eerste gezicht onbelang
rijke dingen, maar voor de oplossing
van de problemen van het land van
wezenlijke betekenis.
Natuurlijk is Lesotho ook behept met
eindeloze politieke discussies, buren
ruzies en processen over graasgronden
en erfrechten. En de eerste zorg van
de mensen blijft genoeg geld te ver
dienen voor hun dagelijkse levensbe
hoeften. En een flinke portie vermaak
behoort tot die primaire behoeften.
Men wil best werken, maar dan moet
er ook direct geld op tafel komen. De
ontwikkeling van het land vergt ech
ter een hoeveelheid activiteiten, die
niet onmiddellijk geld opleveren,
maar produktde in de toekomst moge
lijk moeten maken. De verzorging en
het onderhoud van het land is voor
deze mensen een nieuw aspect waar
voor nog maar weinigen enthousiast
zijn. Toch is de verbetering van de
keuterlandbouw in Lesotho, maar ook
in de rest van de wereld, op den duur
een levensnoodzaak. Want het gaat
niet zozeer meer om de ontwikkeling
van een boerenstand, maar om het
behoud van het milieu. Dat zal wel
veel geld gaan kosten en de grote
vraag is nu: wie zal dat allemaal gaan
betalen?
Ir. Van Oosten is werkzaam in
Lesotho.
De voormannen van de sociaal-democratisch-liberale coalitie in Bonn; Willy Brandt (rechts) en Walter
Scheel.
Een nog moeilijker situatie zou ont
staan, als de linksliberalen er niet in
slagen, zich in de Bondsdag te hand
haven. De mogelijkheid is dan niet
uitgesloten dat één van de grote par
tijen met een te kleine meerderheid
in de Bondsdag moet gaan regeren. In
dat geval is er geen enkel perspectief,
wat politieke samenwerking betreft.
Dat zou wel zo zijn, als de linkslibera-
lën deel blijven uitmaken van de
Bondsdag. Zij zouden zuiver theo
retisch gesproken bij 'n te geringe
meerderheid voor het voortbestaan
van de huidige coalitie kunnen sa
mengaan met de christen-democraten
en in de Bondsdag voor een flinke
'werkmeerderheid' kunnen zorgen.
Dat een dergelijke oplossing kort na
de verkiezingen van 19 november al
politiek haalbaar zou zijn, lijkt uitge
sloten. In een later stadium zou zij
echter tot de mogelijkheden gaan be
horen. Ook al omdat heel wat con
flictstof samenwerking tussen sociaal
democraten en linksliberalen moeilij
ker zal maken dan tot nu toe al het
geval was.
Als het waar is dat elk volk de
regering krijgt die het verdient, geldt
dat wat de Bondsrepubliek betreft
alleen het stemgedrag van de kiezer.
De beste wetgeving kan niet alle
problemen voorkomen, die het gevolg
zijn van verkiezingen. Dat is dit jaar
in Bonn heel duidelijk gebleken. De
opstellers van de Westduitse grond
wet hebben kort na de tweede we
reldoorlog hun uiterste best gedaan
om met de fouten uit het Duitse ver
leden af te rekenen.
Voorkomen moest worden dat in het
naoorlogse Duitsland (men hield toen
nog rekening met hereniging) situa
ties konden ontstaan als die, welke
geleid hebben tot de 'Republiek van
Weimar'. Deze werd genoemd naar de
stad, waar na de bittere ervaringen
van de eerste wereldoorlog de grond-
wetgevende vergadering werd gehou
den voor de staat, die op de puinho
pen van het keizerrijk moest worden
opgebouwd.
De wetgevers hebben vooral gepro
beerd te verhinderen, dat regeringen
met toevallige meerderheden naar
huis gestuurd kunnen worden, nadat
zij nauwelijks gelegenheid hebben ge
kregen, hun plannen uit te werken.
Ten onrechte hebben velen gemeend
dat de versplintering van wat men
tijdens de Republiek van Weimar het
'centrum' noemde, de voornaamste
oorzaak was van het verval van deze
republiek en het aan de macht komen
van de nationaal-socialistische 'leider'
Adolf Hitler. Zij vergaten dat niet
alleen het bestaan van een groot aan
tal partijen en een stelsel van evenre
dige vertegenwoordiging de wet voor
Hitier heeft geëffend.
Dc Constitutie van Weimar maakte
het de oppositie, die vaak van samen
stelling wisselde, te gemakkelijk om
regeringen ten val te brengen. Dit
kon gebeuren zonder dat degenen die
voer politieke crises verantwoordelijk
waren, zelf een stabiele regerings
meerderheid ter beschikking hadden.
Te gemakkelijk ook was het, op ont
binding van het parlement aan te
sturen, als de vorming van een nieuw
kabinet niet mogelijk bleek.
Niettemin heeft men zich in de
Bondsrepubliek dit jaar afgevraagd
hoe het mogelijk was dat in Bonn een
kabinetscrisis kon ontstaan, die het
politieke klimaat in de Bondsrepu
bliek grondig dreigt te bederven. Men
beseft dat de opstellers van de West
duitse grondwet al het mogelijke heb
ben gedaan om fouten van het verle
den uit te bannen. Maar men reali
seert zich nog niet voldoende, dat de
'wijze mannen' van toen niet alles
konden 'regelen'.
Persoonlijk
Franz Josef Strauss (links, althans op de foto) en Rainer Candidus
Barzel, aanvoerders van de christen-democratische partijen die de
macht van de huidige coalitie willen overnemen.
Het gedrag van stemgerechtigden en
rebellerende parlementsleden kan in
een democratische samenleving nu
eenmaal niet worden 'voorgeschreven'.
De grondwet zegt in artikel 38 dan
ook terecht over deze parlementsle
den, dat zij 'als afgevaardigden van
het gehele volk niet aan opdrachten
en aanwijzingen gebonden, maar al
leen aan hun geweten onderworpen
zijn'.
Daar komt nog bij dat de helft van de
Bondsdagleden niet via de lijst van
hun partij, maar persoonlijk in hun
eigen district worden gekozen, als zij
daar meer stemmen behalen dan hun
tegenstanders elk afzonderlijk. De on
verkwikkelijke tonelen die zich dit
jaar hebben afgespeeld om afvallige
Bondsdagleden te dwingen de partij
lijn te volgen (of om hen in hun
afvalligheid te stijven) waren naar
letter en geest in strijd met de grond
wet.
Dat was ook het geval als het vermoe
den bestond dat sommige afgevaardig
den niet in de eerste plaats hun
geweten lieten spreken, maar materië
le belangen de doorslag lieten geven.
Er zijn nl. ook parlementsleden ge
weest, die gewetensbezwaren hadden,
maar deze voor zich hielden omdat zij
op hun beurt hun materiële belangen
(inkomsten uit het lidmaatschap van
de Bondsdag) veilig wilden stellen.
Ook hebben de wetgevers, die aanvan
kelijk uitgingen van het bestaan van
een flink aantal partijen, niet kunnen
voorzien dat in de Bondsrepubliek
langzaam aan een situatie zou groei
en, waarin slechts twee grote partijen
de dienst uitmaken. Op de FDP na
zijn alle kleine partijen uit de Bonds
dag verdwenen. De vijf procents-clau
sule, bedoeld om het optreden van
snipperpartijen in het parlement on
mogelijk te maken, heeft sinds de
stichting van de Bondsrepubliek in
dat opzicht een heilzame uitwerking
gehad.
Drie zetels
Gezien tegen de achtergrond van de
heilloze gang van zaken in de Repu
bliek van Weimar is de mislukte
poging van de neo-nazistische NPD
(Nationaal-democratische Partij van
Duitsland), zich onder leiding van
een andere Adolf (von Thadden) in
de. Bondsdag te nestelen, een heel
interessant voorbeeld.
Kleine groeperingen, die niet in staat
zijn tenminste vijf procent van de
uitgebrachte stemmen te behalen,
kunnen overigens nog wel tot de
Bondsdag doordringen, als zij tenmin
ste drie 'directe mandaten' weten te
veroveren. Dit laatste is vrijwel on
mogelijk, tenzij één der grote partijen
er belang bij heeft Deze kan de
kleine partij een handje helpen, door
eigen leden te vragen in bepaalde
districten een andere dan de eigen
kandidaat te steunen.
De FDP zit ook dit jaar weer in de
gevarenzone en het is zeker niet
denkbeeldig, dat haar grote regerings
partner in Bgnn, de SPD van Willy
Brandt, in enkele van de 248 distric
ten een aantal van haar leden advi
seert op een linksliberale kandidaat te
stemmen om het zekere voor het
onzekere te nemen. Iets dergelijks is
al eerder gebeurd bij Landdagverkie
zingen in enkele deelstaten.
Om een zo eerlijk mogelijke verdeling
van de 496 zetels in de Bondsdag te
bewerkstelligen, bepaalt de grondwet
van de Bondsrepubliek dat iedere
stemgerechtigde twee stemmen mag
uitbrengen. De eerste stem wordt ge
geven aan de kandidaat in het eigen
kiesdistrict, voor wie men om per
soonlijke redenen voorkeur heeft. Als
gevolg daarvan zijn de persoonlijke
populariteit en de bekwaamheid van
de kandidaten bij de strijd om de 248
'directe mandaten' voor de kiezers
vaak van groter belang dan de partij
en, waartoe zij behoren.
Het gebeurt dan ook nogal eens, dat
kiezers hun voor het resultaat van de
verkiezingen belangrijkste tweede
stem geven aan een andere partij dan
die van de kandidaat hunner keuze.
Van deze mogelijkheid zouden dit
jaar de linksliberalen kunnen profite
ren, als er voldoende kiezers zijn die
willen voorkomen dat de nieuwe
Bondsdag slechts afgevaardigden van
de twee grote partijen (die van chris
ten- en sociaal-democraten) telt.
Partijen
Op de tweede lijst die ingevuld moet
worden, komen alleen de namen van
de paitijen voor. De op elke groepe
ring afzonderlijke uitgebrachte stem
men worden volgens een vrij ingewik
keld systeem van evenredige vertegen
woordiging in zetels omgezet. Aan de
hand daarvan wordt dus vastgesteld,
hoeveel zetels een partij in totaal
heeft behaald. Bij toewijzing wordt
dit aantal eerst verminderd met de op
de eerste lijst behaalde 'directe man
daten'. Vervolgens worden de reste
rende 'indirecte mandaten' aan de
hand van de kandidatenlijsten van de
partijen in de verschillende deelstaten
toegewezen.
Op deze wijze kan een kandidaat, die
geen succes heeft gehad bij het din
gen naar een 'direct mandaat* in ei
gen kiesdistrict, via een 'zekere
plaats' op de lijst van zijn partij, nog
voor een Bondsdagzetel in aanmer
king komen
Een bijzonder goede bepaling in de
grondwet van de Bondsrepubliek is
overigens ook die betreffende het
'constructieve wantrouwensvotum',
waarmee de herinnering aan het 'de
structieve wantrouwensvotum' uit de
dagen van de Republiek van Weimar
moest worden uitgewist. De kanselier
van de Bondsrepubliek kan slechts
ten val worden gebracht als de abso
lute meerderheid van de Bondsdag
via het reeds genoemde 'constructieve
wanti ouwensvotum' een andere kanse
lier ter benoeming aan de president
v'-nrdraagt. Hoe moeilijk dit is, werd
dit jaar ouidelijk toen voor het eerst
in het bestaan van de Bondsrepubliek
over zo'n wantrouwensvotum werd ge
stemd. De christendemocraat Barzel
struikelde over de benen van zijn
eigen partijgenoten, die zich tijdens
de geheime stemming niet tegen kan
selier Brandt konden keren, omdat zij
de met Rusland en Polen gesloten
verdragen niet in gevaar wilden bren
gen.
Impasse
Dat Brandt ondanks de nederlaag van
Barzel niet verder kon regeren was
louter gevolg van onenigheid binnen
de regeringspartijen, die tenslotte
slechts over de helft van de parle
mentszetels konden beschikken. De
vervroegde verkiezingen zijn bedoeld
om de kiezers in de gelegenheid te
stellen, hun vertrouwen in de huidige
regeringscoalitie uit te spreken of
haar naar huis te sturen. In beide
gevallen zal het echter de vraag zijn,
of de impasse, waarvoor de Westduit
se politiek thans start, wordt doorbro
ken.
(Dit artikel Is het eerste van een
serie).
