Dubieuze rol
Rotterdam
in Moerdijk
"3EX"
dichtbij
1
Jd
i
'remiedruk
Herfstvakantie
£Flevohof
"jQ
Regen
De begrenzing
van de groei
Henkes gezwicht
voor dreigement
van de vakbonden
Eigen tv voor hele kleintjes
taal
seksloos
bondsvriendin
hallen
steek
Tractortrein ssxsx^au
Flevohof
u
(OUW/KWAKl'tT WOKNSUAG 18 UKlüür.K 1972
BINNENLAND/COMMENTAAR T5/K5
)e kans op de totstandkoming van een
ociaal contract wordt door't overleg-
^aan van de drie vakcentrales niet
^,g aangeslagen. De regering staat
uals bekend op het standpunt dat er
olgend jaar nauwelijks ruimte is voor
reële loonsverhoging. De vakbe-
reging, die in principe bereid is mee te
«rken aan de inflatiebestrijding en
jch te matigen in de looneisen, heeft
mniddels de te verwachten stijging van
|e arbeidsproduktiviteit opgeëist ten
icboeve van de collectieve voorzienin-
pl
(aar nu pas blijkt, dat er bij alle
rerhitte discussies over de vraag of de
oaen nu wel of niet met negen of elf
procent kunnen stijgen onvoldoènde re-
jning is gehouden met een forse
van de sociale verzekeringspre-
Het kabinet-Biesheuvel wilde
Janvankelijk in vier jaar de sociale
ipmiedruk met drie procent van het
etto nationale inkomen laten oplopen,
maar de stijging is veel groter dan was
ïoorzien. Volgens krappe schattingen
inoet er volgend jaar met anderhalve
irocent extra rekening worden gehou-
Itn.
)p zichzelf is het niet erg, dat de
Bitkeringen krachtens de sociale verze-
jringswetten inmiddels tot boven de
irintig miljard gulden per jaar zijn
gestegen. Hoewel er altijd nog gerecht-
nardigde eisen overblijven, wijst dit
een goed sociaal klimaat. Wel be-
praarlijk is dat de sociale premies
jlijven stijgen in een tempo, dat niet is
voorzien. Vooral de premies, die be
trekking hebben op de gezondheids
zorg, dreigen de pan uit te rijzen.
Bekend is bijvoorbeeld dat de Algeme
ne Wet Bijzondere Ziektekosten sterk
onderschat, maar ook de premies
voor de wet op de arbeidsongeschikt
heid blijken nu met 2.25 procent om
hoog te moeten, terwijl de ziekenfonds
premies dicht bij de negen procent
zullen komen. Dat zijn gedeeltelijk
onvoorziene stijgingen en de ziektekos
tenverzekeraars zijn niet eens in staat
te geven, waar deze extra kosten
vandaan komen. Er zijn natuurlijk ver
moedens, maar er zal een onderzoek
moeten worden ingesteld om de zaak
cijfermatig door te lichten. Op de lange
termijn lijkt het streven van de Sociaal-
Economische Raad naar een vereen
voudigde sociale verzekering enige per
spectieven te bieden. Alleen al op de
uitvoering van de sociale verzekerings
wetten zouden miljoenen kunnen wor
den bespaard.
Duidelijk is dat een herstructurering
van het sociale verzekeringsstelsel
eventuele besparingen zal moeten ople
veren. Van de invoering van een be
perkt eigen risico, het instellen van
wachfdagen in de ziektewet of het
dt onder druk zetten van WAO-trekkers
®n I is weinig goeds en zeker geen geldelijk
li;voordeel te verwachten. Recent studie
materiaal laat daarover nauwelijks
twijfel bestaan. De solidariteit tot uit
drukking gebracht in de sociale verze
keringen vergt nu eenmaal financiële
joffers.
|Dat de stijging van de sociale verzeke
ringspremies alle prognoses omver ke-
jgelt behoeft tenslotte het afsluiten van
een sociaal contract hoe frustrerend
deze tegenvaller ook is niet in de
weg. te staan. Er blijft weliswaar door
deze premiestijging nog minder voor
een reële inkomensstijging over, maar
daar staat tegenover dat deze vorm van
loonkostenstijging in ieder geval ten
goede komt aan degenen, die het het
hardst nodig hebben.
door Rudie van Meurs
MOERDIJK/FIJNAART In West-Brabant wordt het gemor luider
over de rol van Rotterdam bij de industrialisatie van Moerdijk. Van
uit de provinciale staten is onlangs aangedrongen op een onpartijdig
onderzoek door een particulier bureau naar het bemiddelingsgeld dat
Rotterdam ontvangt voor haar werkzaamheden als 'tekenaar, timmer
man en opzichter'. Het valt moeilijk te verkroppen dat Rotterdam nu
al ettelijke miljoenen heeft geïncasseerd, terwijl het industrieschap
Moerdijk met de dag krapper bij kas komt te zitten en de partners in
het 'schap' jaarlijks miljoenen moeten bijpassen.
Voor de vereniging voor milieubeheer
en leefbaarheid West-Brabant (VML)
ligt de conclusie vast. Secretaris F. P.
Fakkers: 'Rotterdam gebruikt Brabant
als wingewest'. De reden waarom de
VML de laatste maanden het indus
trieschap Moerdijk kritischer achter
volgt dan ooit, zijn een aantal nieuwe
duistere gegevens, een vage begroting
met een aantal cryptische posten, een
vernietigend intern en geheim rap
port van de provinciale griffie van
Noord-Brabant over het functioneren
van het industrieschap en nieuwe cij
fers over de werkgelegenheid die de
vestiging van de zo hoog geprezen
Shell-Chemie met zich meel zal bren
gen.
De actie van de VML lijkt (voorlo
pig) een gevecht tegen windmolens.
De verbetenheid van de VML wordt
evenwel gevoed door een 'irritant'
zwijgen van gemeentelijke, provinciale
en landelijke bestuurders, die vrijwel
alle brieven van de actiegroep onbe
antwoord laten. De heer Fakkers, die
over enkele maanden hoopt af te
studeren als bedrijfseconoom, toont
een dossier vol brieven die de laatste
maanden naar de verantwoordelijke
autoriteiten gingen. Er kwam geen
reactie op. Hij zegt: 'Zo wordt de
burger behandeld die informatie wil.
Hij wordt afgescheept, hij hoort niets.
De bestuurders hopen misschien dat
de burger het vragen zal vergeten, dat
hij de moed opgeeft. Maar wij gaan
door'.
'Schijnheiligheid'
Hij spreekt een beetje honend over
de 'schijnheiligheid' van de Raad van
Advies voor de Ruimtelijke Ordening,
de Contact-Commissie voor Natuur-
en Landschapsbescherming en de Wi-
ardi Beckmanstichting die alle drie de
industrialisatie bij Moerdijk bestem
pelden als een miskleun van de eerste
orde, maar die vervolgens weigerden
de consequentie van hun houding te
aanvaarden en een herziening bij de
Kroon aan te vragen. 'Die instanties
hebben het apparaat ervoor, zij krij
gen gemakkelijker inzage in de stuk
ken, zij worden eerder als onderhan
delingspartner erkend. Maar actie ne
men doen ze niet, dat moet gebeuren
door de mensen die de nadelen van
de industrialisatie ondervinden'.
Wat 'verdient' Rotterdam nu precies
aan 'Moerdijk'? Er zijn de nodige
vaagheden bij het antwoord op die
vraag. De cijfers van het industrie
schap geven aan dat tot dusver aan
Rotterdam een bedrag is betaald var.
ruim drie en een half miljoen gulden.
dat is een percentage van 4 procent
over de aanneemsommen van de 'aan
leg- en planwerkzaamheden'. Aan het
eind van de rit (in 1984) zal Rotter
dam als bemiddelingsgeld een bedrag
van bijna dertien miljoen gulden ont
vangen hebben, zo weet het (interne)
rapport van de provinciale griffie te
melden.
VML-secretaris Fakkers hecht weinig
geloof aan deze bedragen. Hij heeft
meer vertrouwen in het cijfer dat
vorig jaar werd gegeven door de Rot
terdamse loco-burgemeester, wethou
der G. Z. de Vos, die in een gesprek
met de VML-voorzitter en secretaris
tot tweemaal toe vertelde dat Rotter
dam aan Moerdijk 14 procent architec-
tenkosten in rekening brengt. 'Dat is
©en normaal percentage, wij zijn ten-
dlottöe geen filantropische instelling',
zei De Vos. Als het percentage van 14
juist is, zou het industrieschap in
totaal ruim vijftig miljoen aan Rotter
dam moeten betalen voor de advise
rende rol van 'tekenaar, timmerman
en opzichter' (zoals destijds de func
tie van Rotterdam door burgemeester
W. Thomassen werd omschreven).
Dat zou een genereuze honorering
zijn voor een 'vriendendienst', d'ie
beoogde een probleemgebied aan een
economische injectie en werkgelegen
heid te helpen. Bedrijfseconoom Fak
kers heeft met enige kennis van za
ken en achterdocht de balans van het
industrieschap bekeken en is gestuit
op een paar merkwaardige posten die
omschreven worden als 'overige kos
ten', 'directie- en bestuurskosten' en
'advieskosten', waarachter miljoenen
bedragen staan. Die posten worden
niet nader omschreven en natuurlijk
ontstaat dan ook de suggestie of in
die bedragen misschien een verkapte
honorering aan Rotterdam verdiscon
teerd is.
Een andere post die tot nadenken
stemt, is het geld dat uitgegeven
wordt aan het opspuiten van het on
geveer 1400 ha grote industrieterrein
bij Moerdijk. Het gaat hier om een
laag zand van ongeveer 4.5 meter. Dat
zand wordt geleverd door de gemeen
te Rotterdam, die het haalt uit de
Biesbosch waar het drinkwaterleiding-
bedrijf spaarbekkens aan het graven
is. Rotterdam moet dit zand kwijt.
Moerdijk is een prachtplaats (heel
dichtbij) om het te dumpen. Weer de
vraag, incasseert Rotterdam misschien
een gedeelte van het bemiddelings
geld via deze zandleveranties? De
VML meent intussen te weten dat het
opspuiten met 4.5 meter zand van het
industrieterrein volslagen overbodig
F. P. Fakkers: geweldig inefficiënt
Shell bevestigde tegenover Trouw/
Kwartet die uitlating. 'Wij vinden het
natuurlijk fijn dat zo'n zandlaag' er
ligt, dat spaart ons veel moeite'. Het
zou ook zonder zand gekund hebben
meent Shell, wel had er dan een an
dere vorm van waterkering moeten
worden gevonden tegen het water van
het Haringvliet. Shell zegt overigens
nadrukkelijk dat ze geen enkele hand
gehad heeft in de ophoging van het
industrieterrein met zand. 'Dat was
een beslissing van het industrieschap
of wie dan ook'.
Voordeliger
(ADVERTENTIE)
maak er een
leuke dag van.. ....op
Een vertegenwoordiger van de Shell-
directie in Moerdijk heeft aan de
VML laten weten dat er zelfs hele
maal geen zand op had hoeven te
komen. Zonder zand zou volgens bere
keningen van Fakkers c.s. het indus
trieterrein Moerdijk, dat nu een 600
tct 800 miljoen gaat kosten, 300 tot
400 miljoen voordeliger uit zijn ge
weest. Natuurlijk is die extra zand
laag een handreiking aan de industrie
die het overigens nog steeds laat
afweten in de vorm van een indi
recte subsidie. In hoeverre heeft Rot
terdam nu bijvoorbeeld als 'tekenaar"
en 'opzichter' de hand gehad in de
voorbereiding van Moerdijk, in de
opzet van het industrieterrein -er
daarbij van uitgaande dat de realise
ring van Moerdijk eigenlijk prachtig
paste bij de graverijen in de Bies
bosch waar zoveel zand vrijkwam?
Hoe laat Rotterdam zich betalen?
Heeft het industrieschap gelijk als het
zegt dat het om 4 procent bemidde-
lingskosten gaat of had wethouder De
Vos het juist die 14 procent noemde?
De antwoorden op de vragen, vallen
niet op te maken uit de administratie
van het industrieschap Moerdijk. In
het (interne) rapport van de provinci
ale griffie dat door VML-secretaris
Fakkers werd ingezien, luiden de con
clusies over die administratie: 'De
boekhouding voldoet niet aan de te
stellen eisen; de financiële administra
tie voldoet niet, er bestaat geen eigen
domsregistratie, er is geen mogelijk
heid tot interne controle; archief en
registratuur zijn onder de maat; de
onderlinge communicatie is beslist on
voldoende. Er heerst een sfeer van
wantrouwen, terwijl de organisatie
geen eenheid vormt. Door de directie
worden vaak beslissingen genomen
CT]
•Ik de Amerikaanse luchtmacht boven
Indo-China geprobeerd heeft systema
tisch regen te veroorzaken op momen
ten en plaatsen dat dat militair han-
dig uitkwam, heeft de militaire admi
nistratie in ieder geval vergeten de
rekening te betalen.
Dat er inderdaad regenwolken door
diegtuigen met chemicaliën zijn be-
ifwkt is nog steeds niet duidelijk, zij
aet wel waarschijnlijk. Toen de New
'ork Times destijds onthulde dat het
gebeurd was, ontkende minister van
defensie Laird ten stelligste dat bo
ven Vietnam regen gemaakt was,
daarmee zorgvuldig in het midden
latend wat er boven Cambodja en
Daos was gebeurd.
Daar trok iedereen toen zo zijn eigen
conclusies uit. Een van die conclusies
W nu bij de Amerikaanse rechter.
De Weather Engineering Corporation
teeft de regering van de Verenigde
Maten aangesproken voor een bedrag
rin 95 miljoen dollar wegens gebruik
Mn naar schatting 1,9 miljoen spring-
WKngen die zilverjodide in wolken
verspreidden. Daarmee zou namelijk
"fit octrooirecht geschonden zijn dat
firma op die techniek bezit,
ui recteur Bernard Power vertelde
■J» de New York Times dat hij de
egenng zes jaar geleden het idee aan
ae hand had gedaan om in de Vietna-
ne oorIo9 kunstmatige regen in te
ten. Met name zou de grote aan-
aerroufe van Noord-Vietnam naar
zuiden met forse hoeveelheden
/f.,, kunnen worden afgesneden.
ketetent overigens dat in eerste
,'antle boven Laos en Cambodja
•j worden gewerkt, wat de zorg vul-
7°. omschreven latere ontkenning van
wra des te interessanter maakt.)
rower kwam uiteindelijk bij een zeke-
knn* ,el G+nsburgh van de Ameri
^anse luchtmacht terecht, en kreeg
1 hem
deen contract los, maar de
"Wteunge mededeling dat er nu ver-
ljcnde mogelijkheden waren. Als
plan inderdaad zou worden goed
gekeurd, zou de firma misschien een
bestelling krijgen voor levering van
de zilverjodide-ladingen. Maar het
loas ook denkbaar dat de regering het
regen-spul op eigen gelegenheid zou
maken en gebruiken, en dan zou Wea
ther Engineering verder niets meer
horen tot na afloop van de oorlog.
Kennelijk heeft de heer Powers het
gevoel dat de oorlog in lndo-China
ongeveer is afgelopen, want hij heeft
nu voor alle zekerheid maar gerechte
lijk aan de bel getrokken.
In dit hele vage verhaal staat intus
sen maar een ding met zekerheid vast:
dat die kunstmatige regen de Ameri
kanen militair niet of nauwelijks ge
holpen heeft. Zoals ook de hele ver
maledijde ontbladeringscampagnes
volgens de laatste analyses bitter wei
nig zoden aan de dijk heeft gezet. Een
barre grap.
Het roemruchte 'Rapport van de Club
van Rome' heeft in zijn land van
herkomst aanzienlijk minder indruk,
gemaakt dan in Nederland, meldt uit
het wetenschappelijk bureau van onze
ambassade in Washington dr. ir. S. H.
A. Begemann. 'Het is hier niet voor
gekomen dat prominente persoonlijk
heden uit wetenschap of politiek na
het lezen van de pocket een radikale
ommezwaai maakten en zich in het
openbaar achter de conclusies van dit
boekje stelden.' Iemand moet zelfs
hebben opgemerkt dat de theorieën
en meningen van een expert die dat
wel zou doen, voor hem niet meer
waard waren dan de 2.75 dollar die
het rapport in Amerika kost.
Gelukkig zijn er ook zakelijker vor
men van kritiek geleverd, en van die
Amerikaanse kritiek op het rapport
heeft dr. Begemann een handzaam
overzicht opgesteld. Daarin komen
punten voor die uit de Nederlandse
discussies al bekend zijn, maar er is
zeker één studie bij die meer aan
dacht waard is. Die is afkomstig van
de Wereldbank, de internationale or
ganisatie die van het bevorderen van
economische groei (in landen waar
dat hard nodig is/ een boeiende en
vaak doeltreffende combinatie van be
roep en roeping maakt.
Om zich te bezinnen over het rapport
dat ons toeroept de groei te beperken
voordat hij door rampen beperkt
wórdt, heeft de Wereldbank een hele
ploeg mensen vrijgemaakt, die tot op
merkelijke conclusies kwam.
Van het wiskundige model waarmee
professor Dennis Meadows de bekende
berekeningen maakte over hoe het
met de wereld fout gaat als we niet
ingrijpen, blijft daarbij weinig over.
Zowel de beschouwing over de bevol
kingsgroei als die over de uitputting
van delfstoffen en over de vervuiling,
berust op misvattingen, aldus het te-
genrapport van de Wereldbank.
De manier waarop Meadows de inder
daad verontrustende bevolkingsexplo
sie op middellange termijn nog ziet
doorgaan is vrij degelijk, maar hij
verwaarloost matigende factoren die
waarschijnlijk op lange termijn en
misschien al veel eerder invloed krij
gen. Volgens het model-Meadows
hangt de bevolkingsgroei bijna uitslui
tend van economische factoren af,
maar in de praktijk blijkt vrijwillige
geboortebeperking wel degelijk te
werken. In een groot aantal landen
neemt nu al het geboortecijfer af, en
er zijn aanwijzingen dat de verster
king van campagnes voor gezinsplan
ning inderdaad tot verdere daling
leidt. En dergelijke programma's kun
nen met bescheiden bedragen worden
gefinancierd.
Dat op het gebied van delfstoffen en
hun dreigende uitputting de schattin
gen van Meadows er flink naast zaten
wordt nu algemeen aanvaard. Maar
het rapport van de Wereldbank geeft
bovendien aan waar die fouten van
daan kwamen, en dat is een toch wel
pijnlijke ontdekking. De pessimisti
sche schattingen over bestaande voor
raden zijn voor een belangrijk deel
ontleendaan een onderzoek van het
Amerikaanse regeringsbureau voor
mijnbouw, dat een vrij beperkte opzet
had. Het ging dat bureau er eigenlijk
om, te zien of Amerika tot het jaar
2000 voldoende grondstoffen beschik
baar zou hebben. Zodra aan die voor
waarde was voldaan, werd niét erg
hard meer gezocht naar nóg meer
voorraden, zodat de cijfers systema
tisch te laag uitkwamen. Dat is niet
helemaal het soort materiaal waar je
de toekomst van de wereld mee kunt
doorrekenen. Nog afgezien van de
omstandigheid dat je in het algemeen
meer vindt wanneer je harder zoekt.
Verder neemt Meadows stelselmatig
aan dat de behoefte aan grondstoffen
steeds sneller zal blijven stijgen.
Wanneer je daar een onomstotelijk
principe van maakt kom je inderdaad
al snel in crisistoestanden terecht.
Maar dat principe deugt niet. Aan de
basis ervan ligt onder andere een
eenvoudige veronderstelling over de
groei van de industriële investeringen
die steunt op een volstrekt verouder
de economische theorie, schrijft' de
Wereldbank-groep.
Zelfs wanneer je de algemene opzet
van het model aanvaardt (wat de
groep nadrukkelijk niet doet) is het
invoeren van in redelijkheid gewijzig
de veronderstellingen over bevolkings
groei, delfstoffen en vervuiling, vol
doende om de 'ivereldramp' honderd
of tweehonderd jaar uit te stellen. De
vraag is dus niet hoe we de mensheid
redden, maar hoe we het model zoda
nig kunnen verbeteren dat het bruik
baar^ wordt.
De conclusie is al eerder getrokken,
en gelukkig wordt op een flink aantal
plaatsen aan betere modellen geioerkt.
Dr. Begemann noemt in zijn overzicht
een aantal Amerikaanse studies. En
zoals bekend is onder andere in Am
sterdam prof. Linneman bezig, onder
auspiciën (maar zonder geld) van de
enige echte Club van Rome, die on
danks alle kritiek nog steeds bestaat.
En die in ieder geval de verdienste
heeft gehad, met het schokeffect van
zijn eerste rapport een veelomvattend
denkproces te versnellen.
zonder voorafgaande bestuursbeslissin-
gen'. Tot zover het rapport van het
provinciehuis in Noord-Brabant.
'Verbrand'
Een aantal afspraken met Rotterdam,
zoals die in het prille begin werden
gemaakt, zouden gemakkelijk terug te
vinden moeten zijn in het archief van
het industrieschap. Het vervelende is
nu, dat een gedeelte van dat archief
verdwenen is. De huidige voorzitter
van het industrieschap, mr. F. Reijn-
ders vertrouwde in een openhartig
ogenblik de heer Fakkers toe dat het
bewuste gedeelte van het archief ver
brand is, ten tijde van zijn voorgan
ger de inmiddels met pensioen
vertrokken oud-burgemeester van Ze
venbergen H. E. M. Schaminee. Intus
sen is zowel aan de Vereniging van
Nederlandse gemeenten als aan het
Brabantse ETI het verzoek gedaan,
het archief van het industrieschap
•weer in orde te brengen en een
chronologisch overzicht te geven van
de besprekingen die in het begin
werden gevoerd.
Inmiddels is de schuld van het indus
trieschap opgelopen tot ruim honderd
miljoen gulden en zal waarschijnlijk
stijgen tot ongeveer 300 miljoen gul
den. Dat betekent dat de begrotingen
van de mini-gemeenten Klundert, Ze
venbergen en Hoge- en Lage Zwaluwe
(de Zeklusa-partners) op dit ogenblik
al nadelig beïnvloed worden door
een bedrag van meer dan één miljoen
gulden dat de gemeenten elk aan
rente moeten opbrengen. Breda en de
provincie Noord-Brabant zullen elk
3.5 miljoen op tafel moeten brengen.
Er ligt overigens in de provincie
Noord-Brabant nog een 'ijzeren voor
raad' aan industrieterreinen braak
van 1300 ha, wat de Noordbrabantse
gemeenschap op een renteverlies van
22 miljoen gulden per jaar komt.
'Ik weet wel dat ik niet origineel
ben', zegt de heer Fakkers, 'maar als
je ziet welke bedragen hier verspild
worden, terwijl aan de andere kant
het welzijnswerk in de knel komt,
dan kan je je heel boos maken'. De
VML heeft gemerkt dat de vereniging
geaccepteerd wordt, zodra er over
boompjes en groenvoorzieningen
wordt gesproken.
Zodra zo'n milieuorganisatie over cij
fers begint, willen de autoriteiten
niet langer praten.
Fakkers. die als bedrijfseconoom dage
lijks met cijfers wordt geconfron
teerd. zegt: 'Er wordt door het indus
trieschap op een geweldig inefficiënte
wijze gewerkt. Als mensen dezelfde
beslissingen in het bedrijfsleven zou
den nemen, werden ze er onmiddel
lijk uitgegooid'. Tenslotte, waarvoor
al die financiële (en milieu-)proble-
men die Moerdijk zich op de hals
haalt? Fakkers: 'Voor een investering
van Shell van enkele honderden mil
joenen guldens en voor werkgelegen
heid voor 180 WestrBrabanders.
Want de rest van de 450 werknemers
die Shell-Chemie zal tellen, komt el
ders vandaan. Daarvoor worden wij
hier in West-Brabant met al die misè
re opgescheept'.
Van onze soc.-economische redactie
PURMEREND De directie van de
grafische industrie Henkes Holland
heeft de drie grafische bonden uitge
nodigd voor een gesprek over de soci
ale problemen van het personeel, dat
door het afbranden van het bedrijf in
Haarlem naar Purmerend werd over
geplaatst Dit gesprek zal morgen in
Amsterdam worden gehouden.
Deze uitnodiging betekent dat de di
rectie van Henkes-Holiand is gezwicht
voor een ultimatum van een vergade
ring van de gezamenlijke bondsbestu-
ren van 14 oktober. Als Henkes niet
voor dinsdagavond een gespreksdatum
had vastgesteld zouden de bonden tot
'scherpe maatregelen' zijn overgegaan.
De moeilijkheden binnen het bedrijf
zijn ontstaan, toen de drukkerij van
Henkes in Haarlem door brand geheel
werd verwoest. Het pesoneel is toen
tijdelijk bij andere bedrijven van de
Nederlandse Dagblad Unie (Henkes is
een dochteronderneming van de
NDU) in Amsterdam, Rotterdam en
Den Haag te werk gesteld. Hierin
kwam verandering toen Henkes-Hol-
land nauw ging samenwerken met
drukkerij Senefelder in Purmerend.
Onder het personeel ontstond er na
een gedwongen verhuizing ongerust
heid over sociale voorzieningen zoals
huisvestingsvergoeding, reisgeld en
werkti j dvergoeding.
De hele kleintjes van Harmeien bezit
ten iets heel bijzonders, al beseffen ze
het nog niet: een eigen televisie-
apparatuur, waarvoor ze drie keer per
week drie kwartier spontaan 'optre
den'. In hun crèche is een gesloten
televisiecircuit geïnstalleerd, waar
door de moeders hun kinderen kun
nen bekijken zonder ze in hun spel te
storen.
'Het is echt iets unieks in Nederland',
zegt een enthousiaste hoofdleidster
mevrouw Mulder, zonder wier man de
crèche nooit aan zo'n apparatuur
(nieuw vier- a vijfduizend gulden)
gekomen was. Meneer Mulder, die in
het televisievak zit, kon een camera
op de kop tikken en een oud tv-
toestel. De camera maakte hij geschikt
om in de speelzaal de kleintjes 'op te
nemen', het toestel bouwde hij om tot
monitor. Doordat die kans met de
goedkope camera zich voordeed, kwam
het echtpaar Mulder op het idee van
een gesloten televisiecircuit voor
'hun' kinderen. 'De ouders staan hun
kinderen van soms pas twee jaar voor
het eerst af. De eerste paar keer
huilen de kinderen allijd, maar dat
gaat er gauw af. Maar die moeders
geloven niet dat hun kinderen hier zo
makkelijk wennen. En als ze er bij
zouden blijven om te kijken, komen
de kinderen niet tot spelen. Nu kun
nen de moeders 's morgens tussen ne
gen en kwart voor tien in een aparte
kamer zien, hoe rustig hun kinderen
ook zonder mama zijn en hoe leuk ze
spelen.' Niet na die tijd, want dan
moeten de kinderen naar de wc, drin
ken ze hun bekertje melk en vertrek
ken ze naar een grotere zaal of naar
buiten om gezelschapsspelletjes te
doen. En dis ze daarna weer boven
komen om nog een verhaaltje te ho
ren, zijn ze doodop en is het trou
wens al ongeveer tijd om naar huis te
gaan.
Het apparaat is nu een week of twee
in gebruik. Alle moeders komen gere
geld kijken op een van de drie och
tenden dat de crèche in bedrijf is,
hoe mevrouw Mulder of een van haar
vier assistentes de kinderen 'aan het
werk' houden. Ze zien hun kroost met
allerlei spelletjes bezig, met autootjes
rondrijden, ijverig aan tafels plakken,
druk aan de gang met water en
serviesjes of op het bord tekenen.
Hun moeders zijn ze dan totaal verge
ten, maar die moeders zijn deson
danks enthousiast. 'Soms staan ze he
lemaal verbaasd dat hun kinderen al
zo ver zijn en dat ze zich zo goed
aanpassen.
Omdat de apparatuur nog maar kort
in gebruik is welen nog niet veel
mensen buiten Harmeien er van. Wel
de leidsters ran dc plaatselijke kleu
terschool, die al gezegd hebben dat ze
zoiets ook best zouden willen om de
ouders te kunnen laten zien wat de
kinderen al op zo'n schooltje doen.
De crèche in Harmeien is er overi
gens niet om icerkende moeders te
ontlasten. Harmeien zelf biedt maar
weinig werkgelegenheid. De crèche is
echt opgericht als een soort voorbe
reidend kleuteronderwijs en om moe
ders rustig hun huiswerk of de bood
schappen te laten doen of gewoon
gelegenheid te geven ergens een kop
je koffie te drinken. En dat die
moeders van I-Iarmelen dat best eens
ivillen was al aan de wachtlijst te
zien, maar sinds de ingebruikneming
van het circiiit begint de lijst aarclg
aan te groeien.
Natuurlijk wisten ze het al, maar de
Engelsen kunnen na jaren en jaren
wachten nu zwart op wit in het
supplement op het officiële Oxford-
woordenboek zien, dat hun taal er
bijna twintigduizend nieuwe woorden
in dertigduizend betekenissen heeft
bijgekregen. Allemaal gangbare woor
den, zeggen uitgever en taaldeskundi
gen in het voorwoord, waarvan er
vast wel een hoop vieze of platte
tussen zitten die lang niet iedereen
wil gebruiken, maar ze zijn er nou
eenmaal. En dit is nog maar het
eerste deel van de aanvulling, tot de
letter g. Over een jaar of drie zal het
volgende, tot de 1. verschijnen en
daardoor valt onmogelijk te schatten
wat er allemaal gangbaar en mogelijk
dat zijn in 't Engels, als de z. er een
maal is.
Zes Engelse huisvrouwen hebben ie
dereen laiten weten dat ze geen seksu
eel contact met hun mannen willen,
zolang die hun baard laten staan. De
heren leden van een amateurto-
neeivereniging in een kleine plaats in
het Engelse graafschap Cheshire
lopen er prikkerig en zeer ongescho
ren bij, omdat ze echt baarden willen
dragen als hun 'Fiddler on the roof'
omstreeks kerst in première gaat.
'Valse baarden staan zo duidelijk
vals', zegt Ken Ormerod, 'en we wil
len er zoveel mogelijk echt bij lopen'.
Maar zijn vrouw Rose is onverbidde
lijk: 'Ik kan het gewoon niet opbren
gen dicht bij hem te zijn of hem zo
te kussen. Zolang hij z'n bakkebaar
den er niet afhaalt, slaap ik in een
ander bed. Aan mijn lijf voorlopig
geen gekus en geknuffel'. En Dorothy
Sterior, de vrouw van een andere
gebaarde, zegt: 'Ik hou nou eenmaal
niet van bakkebaarden en snorharen.
Ze kriebelen en prikken en ik ril bij
de gedachte dat ik mijn man zo zou
moeten zoenen'.
Ondanks al die strenge maatregelen
zijn de mannen niet te vermurwen:
'We zullen voet bij stuk moeten hou
den', zeggen ze. 'Het zal hard tegen
hard gaan, maar onze baarden blijven,
koste wat het kost, staan tot na de
voorstelling'.
Twintigjarige (Engelse) Jane Sey
mour is uitverkoren als tegenspeelster
van de nieuwe James Bond: Roger
(the Saint) Moore, die in de voetspo
ren van Sean Connery treedt in een
JB-film die in Engeland zal worden
uitgebracht onder de titel 'Live and
let die'. Een normaal mens zou dat
vertalen als 'Leven en laten sterven',
maar in ons land zal dc film wel iets
van 'Zet 'm op, witte muizen' gaan
heten, want zo gaat dat hier met
filmtitels.
Wie er zo'n driehonderdduizend gul
den voor over heeft, kan de trotse
bezitter worden van de (of een) au
thentieke hoed van Napoleon. Het is
een steek van donkerbruin leer met
een kokarde, volgens de verkoper da
terend uit 1810, die Napoleon per
soonlijk op vele slagvelden op het
hoofd zou hebben gehad.
De huidige eigenaar, die de kostbare
steek in zijn winkel in de Japanse
stad Osaka heeft tentoongesteld, heeft
het ding op de Expo in Montreal op
de kop getikt, waar een Par ij se anti
quair het heen gebracht had.
Het Franse ministerie van cultuur
gooit twintig miljoen gulden aan te
gen het behoud van een van de
gebouwen van ijzer en glas, die eer
tijds met z'n achten de beroemde
Parijse Hallen vormden. De drukke
markt, die daar sinds de vorige eeuw
toen de Hallen met hun enorme
ruimten gebouwd werden gehou
den werd, is inmiddels naar de zuid
kant van Parijs verplaatst
De oude Hallen moeten plaats maken
voor een modern stukje Parijs en
daarom zijn vijf van de acht gebou
wen al met dynamiet opgeblazen. Be
gin volgend jaar gaan er nog twee
tegen de grond, maar het achtste zal
nu voor het nageslacht bewaard blij
ven. Stukje voor stukje zal de hal
afgebroken, en dan pijnlijk nauw
keurig in z'n oude vorm weer opge
bouwd worden in een voorstad van Pa
rijs, Nogent-suT-Marne. Het afbraak
werk is deze week heel voorzichtig be
gonnen.
'Ik weet dat het de week is 'Maak het landschap schoner', maar dit is te gek,
Simpkins.'
ADVERTENTIE
