Is revolutie
altoos zonde?
Verontrusting
onder de loep
Wat vindt u van
het Getuigenis?
Dwarslagen
In de christenheid
'In het land waar het leven zuur wordt'
vandaag
Kas-Associatie leent
12 min onderhands
Trouw
Kwartet
TROUW/KWARTET ZATERDAG 7 OKTOBER 1972
KERK T2/K2
door A. J. Klei
Blijkens een onderzoek is het effect van een reeks televisie-program
ma's van het Ikor over vooroordelen geweest, dat de waarschijnlijk
toch al kleine groep kijkers (nóg) minder verdraagzaam is geworden
jegens de getoonde minderheidsgroepen. Het Ikor dacht een medicijn
te kunnen toedienen, maar heeft daarmee de ziekte erger gemaakt,
zo werd het fraai omschreven door Jan Bank in De Volkskrant.
Dit geval geeft me aanleiding, te
constateren dat we blijkbaar verleerd
zijn elkaar iets te verkopen. In de
krant, voor de radio en op de televi
sie toeteren we veel te hard ln het
oor van degene die we aan onze kant
proberen te krijgen. Bovendien kijken
we nauwelijks de kant van de ander
op. we knipogen liever naar onze
achterban: wat vin-je ervan, lever ik
'm dat niet netjes?
Ik krijg steeds meer het gevoel dat in
interviews, forumdiscussies en wat er
verder volgt, het er niet zozeer om
gaat de ander te overtuigen als wel
om applaus van de eigen club te
incasseren. Veel tv-gesprekken leveren
hiervoor voedsel. Er worden op een
agressief toontje vragen gesteld: u
meent dus werkelijk datwaarop
de betrokkene niet meer kan doen
dan met een beteuterd gezicht toege
ven dat-ie inderdaad dacht datVer
volgens wendt de interviewer zich
hoofdschuddend af naar de kijkers: of
wij wel in de gaten hebben wat voor
klungel hij daar bij zich heeft in de
studio! Ook wil het voorkomen dat de
gesprekspartners het bij voorbaat dik
eens zijn, en dan moet je de vlijt
meemaken, waarmee een forse streep
onder elk antwoord wordt gezet: u
heeft het nu gehoord.
Verder vind je her en der een akelig-
gemakkelijk gebruik van het scheld
woord fascistisch, dat bij links en
rechts boven op de voorraad ligt
Meer dan verdrietig is ook het vlotte
gekwaak in modetermen: polarisa
tie.. verrechtsing.verlinksing.
Toemaar. jongens, geen mens weet
waar je 't precies over hebt
Het resultaat van een en ander is
alleen dat medestanders elkaar genie
tend toeknikken en in hun eigen
taaltje hun eigen gelijk oppoetsen De
buitenwachters stellen zich dan nog
ééns zo tegengesteld op en jutten op
hun beurt elkaar op in hun groepsjar-
gon.
Nota bene: ik stel dit in het alge
meen, ik heb de ikor-uitzendingen
over vooroordelen niet gezien.
Nu moet ik (om in de stijl van een
ouderwetse roman te vervallen) mijn
lezers verzoeken zich in den geest te
verplaatsen naar mijn keuken, waar
ik elke ochtend onder het theezetten
het twijfelachtig genoegen heb te
worden herinnerd aan de sloop van
de Amsterdamse Koepelkerk: vroeger
zag ik uit het venster die 'Plckelhau-
be' (want inderdaad, de koepel leek
op zo'n Duitse piekhelm) en nu over
stemt het lawaai waarmee palen ge
heid worden voor een rechttoe-recht-
aan hotel aan het Leidsebosje, het
suizen van het theewater. De koepel
kerk kwam daar eind vorige eeuw te
staan als een 'dankzeggend aanden
ken' aan het feit dat drie eeuwen
terug, in 1578, de Amsterdamse gere
formeerden zich bevrijdden 'van den
Spaanschen en Roomschen druk' (al
dus de tekst op een marmeren ge
denkplaat). In de tijd dat de Koepel
kerk gebouwd werd, was Abraham
Kuyper predikant van de Amsterdam
se hervormde gemeente. Hij is, blij
kens het verhaal dat Henk de Jong
hierover eens schreef in deze krant,
nooit bar geestdriftig geweest over de
Koepelkerk. Hij vond bijvoorbeeld de
banken niet deugen, daar kon je niet
eerbiedig op zitten, die hoorden eer
der thuis in een nutszaal.
Maar in de doleantietijd, toen Kuyper
in het eerste deel van zijn 'Het con
flict gekomen' deze vraag besprak: 'Is
revolutie altoos zonde?', toen heeft
hij in zijn betoog graag een plaatsje
ingeruimd voor de Koepelkerk:
Er staat bij de Leidsche barrière een
Koepelkerk!
Die kerk dagteekent van 1878, toen
Amsterdam jubileerde over zijn kerke
lijke Revolutie van voor drie eeuwen.
En de geestdrift voor dien kerkbouw,
monument van roemrijken opstand te
gen kerkelijke Besturen, is ontvonkt
niet door een driftigen hoop. maar
door onnavolgbaar rustige burgers als
onzen Hasebroek; en voorts door een
Hogerzeil, een Vos, een Adriani; juist
de mannen, die thans dl wat niet
wil bukken, breken willen.
Komt het wellicht daar maar van
daan, dat hun kerkbouw niet slagen
wilde?
Doch dat doet er niet toe.
Hoofdzaak is, dat óók de Reformatie
openbaar verzet was tegen wettig be
staande Hoogere Besturen; en dat
niemand dezer heeren het hart nog in
't lijf heeft, om openlijk te zeggen: De
Reformatie keur ik aj.
Ik ga nog een paar citaten uit 'Het
conflict gekomen' geven. Niet om de
historie van de doleantie door te
(ADVERTENTIE)
LIEBJE HOEKENDIJK
uitgebreid met
toepassingen
het pastorale en het pro
fetische als functie
de vrijzinnigheid
voor 8.50 in de boekhandel
de 3de druk is er nu
uitgave van Ten Have
nemen, maar om aan ieder die meent
dat hij een ander wat te vertellen
heeft maar merkt dat het niet óver
komt (ook alweer zo'n modeterm), te
laten zien hoe Abraham Kuyper dat
deed. Stapje voor stapje nam hij zijn
mensen mee en die mensen, die van
huis uit opkeken tegen de door Kuy
per bespotte 'onnavolgbaar rustige
burgers', kréég hij mee: naar ieder
weet lopen er tot vandaag toe heel
wat gereformeerden in ons land rond
Hier is Kuyper weer:
Is Revolutie ALTOOS zonde?
En dan meenen we ons te herinneren,
dat zeker klein land de laatste twaalf
jaren, slag op slag; keer op keer;
nationale feesten vierde. Jubilaeën
van drie eeuwen her. Waarbij de
rijmers van 'Oranje en Spanje' zon
gen. En al de vreugd der kleinen was,
om af te geven op den Spanjool.
Aan die nobele feesten deed al wat
nobel in den landen was mee, Rome
natuurlijk uitgezonderd. Maar anders
heel de pers, alle geletterde kring.
Ook onder ons alle richtingen. Ieder
loofde, ieder prees, ieder verheerlijk
te, wat de Geus en wat Marnix en
wat Prins Willem van Oranje tegen
F Hips en Alva hadden bestaan.
Men noemde dat: den Opstand tegen
Spanje, en zong dat die Opstand
schoon, die Revolutie onze redding,
dat Omwentelen van het Staatsbe
stuur de geboorte onzes volks was
geweest.
In onze kerken, ook in de Haagsche
kerken, heeft men er God voor ge
dankt.
Ah, zoo! dus is niet 'alle' Revolutie
zonde. Eer omgekeerd zijn er dus ook
Revolutiën, die mochten, moesten; die
plicht, en eer, en vreeze Gods gebood.
Van 1688 leeren onze kleinen op hun
tabelletje: 'Engelsche Revolutie. Wil
lem III verdrijft de Stuarts.
En nu, neem wat boekje van Neder-
landsche historiën ge wilt. op openba
re en neutrale en bijzondere scholen,
overal en allerwegen vindt ge ook
déze Revolutie als heldenstuk, als
blijk van vroom bedoelen in onzen
Willem van Oranje geloofd.
Twee Revolutiën dus reeds, beide om
het eerzaamst, en beidemaal inèénge-
vlochten met Oranjes schoonen naam.
Toch voegen we er nog een derde aan
toe.
Ook met Oranje!
Toen in 1813 heel ons land tegen
Frankrijke satellieten opstond.
Ook een Revolutie, door den overkal-
men Van der Palm in het zangerigst
proza bezongen.
Reeds drie Revolutiën dus voor één,
die geen brandmerk, maar eere brach
ten, en die met name door de deftiger
leeraars, zoo hier als overzee, steeds
van den kansel zijn hoog gehouden
Het antwoord op de vraag is er dus
Is Revolutie altoos zonde?
Stellig neen!
Ja maar, laat Kuyper dan zijn lezers
tegenwerpen: alles goed en wel, maar
in de kérk zul je toch geen revolutie
mogen maken. En dan schrijft Kuyper
het hoofdstuk, waarin het hierboven
al geciteerde fragment over de Koe
pelkerk voorkomt Conclusie: revolu
tie in de kerk mag ook.
Volgende opmerking, die Kuyper zijn
lezers ingeeft: krijg je op die manier
niet dat straks de communist Luther
begint te loven? Revolutie ln de kerk
Is toch niet altijd goed? Wat is de
maatstaf? En dan voert Kuyper zijn
tijdgenoten naar het toekomstig Cu-
ragao.
Stel we zijn in 1900.
De vrede in Europa is verstoord. Ook
ons land is in den krijg gewikkeld.
Geen schip van 's Konings marine kan
meer naar de West.
En wat het ergste is, de Koning heeft
zich in zijn Gouverneur bedrogen.
Met een vrouw van Spaansche her
komst gehuwd, liet hij zich, door de
Venezuelanen, in landverraad inwik
kelen. De zaak is geklonken. Een
Venezuelaansch commissaris is reeds
ten paleize aangekomen. Nog de éène
moeilijkheid slechts, hoe met het gar
nizoen te doen, en Curacao is voor
altijd verloren
En nu gaat de ontrouwe gouverneur
naar de kazerne; zegt wat hij in 't zin
heeft, en gelast 's Konings troepen de
tvapens neer te leggen en zich over te
geven aan den vreemden man.
Wat zullen die officieren? Wat die
soldaten doen?
Fier weigeren ze gehoorzaamheid.
'Leve Oranje!' is het luidkeels uitge
gilde antwoord. 'Wij blijven trouw
aan Koning Willem Drie!'
Hier was tweeërlei Revolutie.
De éène van den gouverneur tegen
zijn Koning. De andere van het garni
zoen tegen zijn wettigen gouverneur,
aan trien het gehoorzaamheid beloofd
had.
En toch aarzelt ge niet.
Ge roept uit één mond: 'Die gouver
neur was een valschaard! maar het
garnizoen deed zijn plicht gestand!'
En nu, hèbt ge hiermee niet uw
maatstaf?
De eerste zin van het hierop volgend
hoofdstukje luidt:
Breng dit beeld van Curacao op de
Kerk van Christus over en ge zijt er
immers.
Kuyper gaat dan overigens nóg een
stapje verder, heel voorzichtig, want
om Jan Romein te citeren: de kleine
luyden gingen aanvankelijk slechts
bedremmeld en oogknipperend de we
reld binnen die Kuyper voor hen
ontsloot.
Maar wij slaan nu 'Het conflict geko
men' dicht en bieden de daaruit geko
zen fragmenten ter overweging aan
aan forumgesprekkers, televisie-onder
vragers en wie maar doende is met
pogingen z'n medemens ergens van te
overtuigen.
'Hoe verwerkt u het reageren van uw oud-leerlingen?', vroeg
interviewer Rik Valkenburg aan prof:- dr. G. C. van Niftrik, de
(hoofd) opsteller van de Getuigenis, dat volgens sommigen als
een bom in de (hervormde) kerk insloeg, maar in elk geval
dr. J. J. Buskes niet raakte, want die is eerder geneigd te spre
ken van een windstilte in de kerk.
Prof. Van Niftrik gaf ten ant
woord: 'Dat heeft me pijn gedaan.
Ik geloof dat ik dit niet aan hen
vérdiend had'.
Rik Valkenburg had de open brief
op het oog, die drs. K. Bouhuijs en
dr. K. A. Deurloo heet van de
naald schreven, nadat ze op die
ochtend in oktober 1971 hun ge
sprek over de praktijk van het
werk in de studentengemeente
hadden onderbroken, omdat de
post een stuk bracht met de naam
van Van Niftrik eronder. In die
open brief vertelden ze waarom ze
over hun leermeester teleurgesteld
en verontwaardigd waren.
Die brief kwam in de krant op een
dag, dat de gereformeerde synode
vergaderde en de praeses daarvan
vond aanleiding in de publieke
zitting op te merken dat Getuige
nis-bewonderaars goed deden ook
kennis te nemen van het verhaal
van Bouhuijs-Deurloo. Prof. Van
Niftrik (tot Rik Valkenburg):
'Waar blijf je dan?'.
Inmiddels heb ik geciteerd uit drie
van de vijf boeken die zich met
het Getuigenis bezighouden. Om te
beginnen uit een bundel inter
views van Rik Valkenburg, die on
der de titel 'Stelling en tegenstel
ling voor en na het Getuigenis'
begin november bij Kok in Kam
pen uit zal komen (96 pag., prijs
7,50). Rik Valkenburg sprak uit
gebreid met: prof. Van Niftrik,
prof. dr. H. Berkhof, prof. dr. G.
van Leeuwen, ds. W. L. Tukker en
dr. G. H. ter Schegget. Hij haalt
méér overhoop dan alleen het Ge
tuigenis: Krop, Kuitert, NCRV en
EO enz. en ook het punt van al
dan niet bidden voor je in de
trein stapt. Later hoop ik meer
over dit boekje te melden, maar ik
kan niet nalaten nu al te attende
ren op de Van het Reve-iaanse
manier waarop Bert ter Schegget
van zijn afkeer van de zgn. nieuwe
bijbelvertaling getuigt: 'Ik vind de
vertaling van het Bijbelgenoot
schap krantentaal, goedkope taal,
geen mannetaal'. We zien: dit is
een mensenboek!
Die oktober morgen in huize Bou
huijs (of Deurloo, dat staat er niet
bij) haalden we uit 'In de ark, in
de kark, zei de dominee' van (dus)
Bouhuijs en Deurloo, dat gisteren
verscheen in de Oekumene-reeks
van Bosch Keuning, Baarn (79
pag., prijs 6,90). Ondanks de
hupse titel en ondanks ongenoegen
vooraf hierover is het geen ludiek
boekje, verklaren beide schrijvers
met enige nadruk en ook de onder
titel: 'Wat ze een getuigenis noe
men' houdt geen knipoog naar ap
plaudisserende lezers in, want met
'ze' hebben drs. Bouhuijs en dr.
Deurloo de profeten en de aposte
len op het oog. Met profeten dicht
bij huis zijn dc schrijvers in zover
re minder vertrouwd dat zij Mis-
kotte op zijn 70ste door gerefor
meerden laten feliciteren. Die ge
reformeerde deputatie kwam op de
75ste verjaardag van prof. Miskot-
te. het was dus vijf jaar later dat
ze diens gereformeerd-zijn in de
gaten hadden. Ik wou maar zeggen
dat Bouhuijs en Deurloo zelf mis
schien ook wat langer moeten
wachten voordat iedereen met hun
gereformeerde komaf vertrouwd is.
Die windstilte van dr. Buskes
komt uit 'Het humanisme van
God', een boek dat hij in de wieg
had gelegd als een P.S. op zijn
eerder verschenen 'God en mens
als concurrenten' (1968) en als een
verantwoording van zijn néé tegen
het Getuigenis, maar dat is uitge
dijd tot dik tweehonderd pagina's.
Het feit dat dr. Buskes tevens
getuigenis wilde afleggen van zijn
jé op het getuigenis van de bijbel
en dat hij dit niet onduidelijk
wenste te doen, deed de omvang
groeien, neem ik aan. 'Het huma
nisme van God' komt nog deze
maand bij Ten Have in Baarn uit
(prijs 17,50).
De twee boeken uit Baarn, waar
we uitvoeriger op terugkomen, to
nen een duidelijke positiekeus. Dat
doet het boekje van Rik Valken
burg niet, dat was ook de bedoe
ling niet: de interviewer praatte
met voor- èn tegenstanders. Aller
lei 'stemmen' over het Getuigenis
ook in 'Wat vindt u van het Getui
genis', een boek van 112 pagina's,
dat begin november bij Zomer
Keuning in Wageningen de deur
uitgaat voor 9,90 per stuk. Hier
in geven hun oordeel over het
Getuigenis: prof. dr. J. N. Bakhui
zen van den Brink ('oud-ethisch'
en mede-ondertekenaar), drs. H. de
Jong (vrijgemaakt, buiten ver
band), dr. Okke Jager, ds. J. Over-
duin, prof. dr. J. Verkuyl (alle
drie gereformeerd), ds. J. H. Vele-
ma (chr. gereformeerd), drs. A.
Noordegraaf (hervormd, geref.
bond) en ds. W. W. Verhoef (her
vormd, man van 'Vuur"). Evenals
in het boekje van Rik Valkenburg
vindt men hier de complete tekst
van het Getuigenis.
Tenslotte komt aan het eind van
dit jaar bij Kok in Kampen nog
uit 'Het Getuigenis, motief en ef
fect' (circa 200 pag., prijs 12,50):
een soort documentaire, want voor
dit boek is royaal geput uit de
zeventigduizend brieven die de op
stellers van het Getuigenis thuisge
stuurd kregen en uit de fikse hoe
veelheid persbeoordelingen. Een
en ander ingeleid door ir. J. van
der Gra'f, die vertelt hoe het Ge
tuigenis tot stand kwam, en uitge
leid met een hoofdstuk, waarin de
opstellers zeggen hoe zij het ge
heel hebben ervaren.
A.J.K.
In de Eltheto-brochurereeks van de Nederlandse Christen Stu
denten Vereniging zijn verschenen de nummers 36 ('Zionisme-
diskussie'), 37 ('In het land waar het leven zuur wordt, analiese
van verontruste groepen),, 38 ('Barth is socialist') en 39 ('De
subversieve memoria Christi'). De brochures kosten f 2,50 per
stuk. Men kan bestellen door dit bedrag plus dertig cent (straks
vijfendertig) portokosten te storten op girorekening 67.086 t.n.v.
penningmeester NCSV, Woudschoten, Zeist, met vermelding van
het nummer der gewenste brochure.
In bijgaand artikel staat dr. C. Rijnsdorp stil bij de inhoud van
brochure nr. 37. Het nummer is samengesteld door een werk
groep die in onderlinge discussie de bijdragen heeft geredigeerd;
het zijn Jan Bonsen, Helmi Goudswaard, Marijke Hesseling-Bal-
jon, Hans Jonkman, Roel Meesters, Marijke Palm, Peter van
Willenswaard en Monika Wolffensperger, met medewerking van
Erik Meyer. De 'verontruste groepen' die doorgelicht worden
zijn de Boerenpartij, DS'70, de Aktiegroep Wereldkerk, de Evan
gelische Omroep en het Konfessioneel Gereformeerd Beraad
(de als k uitgesproken c is overal als k gespeld). De analyses
worden voorafgegaan door een algemene inleiding en besloten
met een samenvatting en evaluatie.
door dr. C. Rijnsdorp
Er ontstaat een toenemend aantal rechts-verontruste groepen, waar
van enige jaren geleden nauwelijks, of in elk geval niet met de hui
dige intensiteit, sprake was, zo wordt geconstateerd in de inleiding
van 'In het land waar het leven zuur wordt'.
Tijdens de oorlog overheerste de ge
meenschappelijke antipathie tegen de
bezetters en het verlangen naar be
vrijding. Maar reeds tijdens de op-
bouwperiode daarna werd het een
aantal mensen duidelijk dat hier van
geen echte vernieuwing sprake was.
De doorbraak in de Ned. Hervormde
Kerk werd (aldus de inleiding) tegen
gewerkt door de angst voor links.
Omstreeks 1965 kwamen grote groepen
studenten tot het inzicht dat er fun
damenteel iets mis was. Zo waren b.v.
de hoge en lage inkomens sinds 1952
weer uit elkaar gegroeid in plaats
van verder genivelleerd. De bevol
king, die zich verheugde in de mate
riële verbetering, wenste voor de die
per liggende misstanden blind te blij
ven en deze houding veroorzaakte bij
de kritische jongeren een afkeer van
de welvaartsmaatschappij. Sommigen
van hen bouwden een hippe schijnwe
reld om zich heen, door de mode-
industrie al dra ontdekt, tot toegesta
ne gril verheven, uitgebuit en inge
kapseld. Anderen formeerden zich tot
groepjes met een actieterrein of
-doel (Provo, studentenbewegingen
enz.); de waarheid die in de kritiek
school, maakte ook anderen bewust,
tot er meer actiegroepen kwamen die
een steeds breder terrein gingen be
strijken, getuige Dolle Mina, Kritische
Universiteit, Kritische Leraren, To
maat. 'Ook verlinksten bestaande or
ganisaties (VPRO, Trouw) of deden
zich daar afspldtsingen voor (PPR,
AR-radikalen).' Andere groeperingen
zagen dit als een bedreiging en gin
gen zich organiseren, waardoor vrij
plotseling een tegenbeweging op gang
kwam, getuige actiegroepen zoals Anti
Abortus, Aktiegroep Wereldkerk, VA-
BOO en verenigingen als E.O., Vere
niging van Verontrusten, Schrift en
Getuigenis, alsook sterker behoudende
accenten in de Telegraaf.
De Tedactie heeft de indruk, dat de
verontruste groepen in het algemeen
hun kader of aanhang vinden bij
kleine zelfstandigen (winkeliers,
handwerkslieden, boeren) of in dit
opzicht overeenkomstige groepen
(doktoren, juristen, leraren, geestelij
ken enz.).
Zij vraagt zich af hoe deze gedachten
en groepsvormingen tot stand konden
komen, en ze vermoedt dat de aange
duide dubbelgroep vrijwel de enige is
voor wie particulier initiatief nog iets
zegt. In de verkoopsector voltrekt zich
een centralisatieproces; de weten
schappers worden steeds minder stu
deerkamermensen met een grote mate
van vrijheid; de architectenburoos
worden uitzondering, de woningbouw
industrieën, die de architecten in
dienst nemen regel.
In de neo-marxistische visie van de
redactie zoeken de bedreigde groepen
uit. 'angst voor links', direct of indi
rect steun bij de bedreigers (de in
dustrieën) en bij de regering, die
het is nog steeds de redactie die het
zegt van de grote industrieën sterk
afhankelijk is. De redactie vat het
geestelijk en culturele leven op als
afhankelijk van de economische on
derbouw en kent ook aan de religie
geen zelfstandige waarde toe.
Na de scherpe zwart-wit tekening van
de inleiding (de toon is dogmatisch
en zelfverzekerd) volgen de analyses.
(Wél erkennen de samenstellers grif
het schetsmatige en wetenschappelijk
ontoereikende van hun gemeenschap
pelijke arbeid). De Boerenpartij,
waarop in 1966 6,7 pet van de kiezers
stemde, heeft zich aangediend niet als
een belangen-, maar als een begin
selpartij met duidelijk christelijk-natlo-
nale trekken. Tegen de bestaande
partij-politieke situatie werd zeer hef
tig geopponeerd. Sympathie voor de
Boerenpartij leefde bij zeer veel men
sen, op het land en in de steden,
maar kennelijk niet ln de eerste
plaats op grond van de officiële doel
stellingen. Te signaleren valt een zo
genaamd 'autoritair syndroom'-
sympathie voor autoritaire persoon
lijkheden tegen de achtergrond van
maatschappelijke desoriëntatie, want
de gevoelens van uitzichtloosheid had
den en hebben een reële sociaal-eco
nomische basis.
DS'70 met haar linkse naam ging
optreden als de rechtervleugel in een
ondernemersregering, aldus de redac
tie. Men zou haar Drees '70 kunnen
noemen. Deze club is vervreemd van
haar sociale oorsprong, maar ze heeft
er toch nog heimwee naar. Haar socia
lisme kan worden omschreven 'als een
kombinatie van bekwaam bestuur, so
berheid, geboortebeperking, AOW,
technische vooruitgang en gelijke kan
sen voor ieder binnen het kapitalis
me'. De oudere aanhangers zijn levens
lang getekend door de crisisjaren, en
hun hoogste doel is zekerheid: 'Dat
nooit weer!' Ook afkeer van Nieuw
Links speelt een rol. 'De nieuwko
mers van rechtse oorsprong onder
haar leden kunnen we opdelen in
karrière-politici (DS'70 kan bv. aan
spraak maken op 50 burgemeesters
posten!), gaullistische technokra-
tenen verontruste middenstanders
die vroeger Koekoek stemden'. 'Drees
wil met een nieuwe massa-organisatie
de konfessionele partijen vervangen.
Met een moderne en daardoor veel
gevaarlijker aanpak tracht hij het ko
mende vakuum aan de rechterzijde op
te vullenDS'70 staat in feite een
technokratenmacht voor: technokraten
zijn deskundige vak-idioten die geen
ander ideaal hebben dan het goed
werken van hun machine (de staat,
het bedrijf).' Een bestuur van compu
ter-mensen.
Deze pikante analyse werd geschreven
vóór de recente regeringscrisis. En nu
de Aktiegroep Wereldkerk. Onder de
Nederlandse katholieken voltrekt zich
ineens een ontwikkeling van minstens
een eeuw. Er is een proces van secu
larisering op gang gekomen. In het
Pastoraal Concilie is een stuk intellec
tuele middenstand samengebald. Nor
men vervagen en de redactie brengt
dit in verband met de verandering
van economisch stelsel die ons dwingt
tot consumptie in plaats van tot
spaarzaamheid De Nederlandse
kerkprovincie koos het aggiornamen-
to, maar dat loopt de kans uit de
hand te lopen. Hiertegen moet de
eigen (feodale) identiteit worden be
waard, te midden van een burgerlijke
en thans technocratische maatschap
pij, want tolerantie opent de deur
voor de zelfvernietiging van de kerk.
De opzet van de Aktiegroep Wereld
kerk komt uit een intellectuele bevol
kingslaag voort. Als overdragers van
een katholieke cultuur willen haar
aanhangers voorkómen, dat de tak
waarop zij zitten, zou worden doorge
zaagd.
Wat de Evangelische Omroep betreft,
de redactie vindt het niet gemakkelijk
na te gaan uit welke groeperingen
haar leden komen. Duidelijk is, dat
de dragers en het bestuur uit de
geestelijke stand van alle protestantse
kerken afkomstig zijn. De wijze waar
op de bijbel wordt gebruikt, is volle
dig gericht op de individuele en ethi
sche houding van de christen. Er is
een gebrek aan inzicht in de samen
hang tussen individueel gezag en
maatschappelijke ontwikkeling. De E.-
O.-theologie heeft een blinde vlek
voor de maatschappelijke oorzaken
van zekere godsdienstige verschijnse
len. De maatschappelijke achtergron
den zijn voor de E.O. niet van belang,
oordeelt de redactie. Zij veronderstelt
een groeiende onvrede met de idealen
van onze maatschappij, in de gestalte
van een nostalgie naar verloren tij
den.
Bij het Confessioneel Gereformeerd
Beraad valt de nadruk op het tegen
gaan van een horizontalistische bewe
ging. Het Beraad wil graag zijn hou
vast vinden bij de groep als geheel en
zijn zekerheid ontlenen aan eensge
zindheid en saamhorigheid. Het ka
rakter van de Gereformeerde Kerken
dient met een bindende belijdenis
bewaard te blijven. Als groep wil het
CGB geen nieuwe secte vormen, geen
sterke club, maar het wil zijn kracht
zoeken in een dieper gaande discussie.
Het zijn vooral de ouderen uit de
middenklasse, waarbij het CGB weer
klank vindt, oordelen de samenstel
lers.
De redactie wil met haar 'impressio
nistische beschrijving' (42) zowel de
linkse beweging als de middenstands-
groepen dienen. De verontruste groe
pen verlangen naaT rust en zijn bang
voor het communisme. Ze willen een
heid, strijd tegen moreel verval en
handhaving van de christelijke tradi
tie en democratie. 'Behoren bij een
middengroep is wezenlijke basis voor
verontrusting'.
Deze brochure met haar interessante
gegevens maakt het verlangen wakker
naar een studie die, vrij van neo
marxistische dogmatiek en met erken
ning van de zelfstandigheid der gees
telijke waarden, het verschijnsel 'ver
ontrusting', aan de hand van de be
staande verontruste groepen, aan een
diepgaand en verhelderend onderzoek
onderwerpt.
DE GROTE LIEFDE
De woorden waarmee Nathan zijn ver
haal vervolgt geven ons een palestijns
binnenhuisje te zien. Daar zit vader,
Hij zit in lompen, maar een kniesoor,
die daarop let. In zijn schoot ligt een
ooilam. Moeder is altijd ergens mee
bezig. En om hem heen staan de
kinderen. Ze zijn niet jaloers op het
ooilam, dat van vaders bete eet en uit
zijn beker drinkt en zelfs op zijn
knieën mag slapen. Het ooilam is er:
een dochter bij. Er is wel iets te eten,,
want anders lagen ze natuurlijk alle
maal amechtig van de honger op de
drempel, maar het is weinig. Het
weinige kan echter gemakkelijk ge
deeld worden. Geen kind dat dit het
ooilam benijdt, want zo gaat het in de
kleine wereld die in werkelijkheid
groot boven alles uit is. Als u mij
belooft dat u er niet romantisch over
gaat denken, zo in de geest van: het
geluk der armen, of 'het gelukskind
had geen hemd aan 't lijf, dan mag u
verder lezen, anders kunt u beter
stoppen. Dit geluk, deze vrede is van
de armen. Zo leert de bijbel het ons.
Zalig de armen, heeft Lukas gehoord,
dat de Heer in zijn bergrede gezegd
heeft De passage van dit verhaal waar
we nu mee bezig zijn is van een
genezende wijsheid. Wij horen de he
le dag zingen van de grote liefde en
van 'waarom ben je niet bij mij
gebleven?', tot kotsens toe, mag ik
wel zeggen en onze beeldbuizen staan
vol van nog betere wasmiddelen en
nog meer afslankender margarinemer-
ken. Maar laten we hier nu eens naar
kijken. Dit kan ons genezen van de
angst. Zalig de armen. Dit kan ons
beschamen in onze ontevredenheid en
nimrod-mentaliteit. Kijk hiernaar. Dit
lost wat op. Dit relativeert ons bego
'ren. Waar doen we het voor? We
staan in de kou met al onze rijkdom
men. Hier kunnen we niet aan tippen,
We doen er goed aan om onze ogen
neer te slaan en er met Hem over te
spreken, die achter dit indringende
verhaal staat Achter zijn man Na
than. (2 Samuël 12).
(ADVERTENTIE)
Wat weet u van...
democratisering, partijen en
partijstelsels, kabinetsformatie,
het parlement, belangen
groepen, gemeente en
provincie, recht en rechtspraak,
sociaal-economisch beleid, i
welzijn en milieu,
woningbouw, onderwijs,
ontwikkelingshulp en
ontwapening.
Deze en andere onderwerpen
worden behandeld in
REGEREN - REAGEREN,
een algemene cursus burger
schapskunde.
De prijs voor deze uit 40 lessen
bestaande schriftelijke cursus
bedraagt slechts 25.—.
Vraag nadere Inlichtingen, onder
vermelding van de letter T, bij
Stichting
Burgerschapskunde
Postbus 349. LEIDEN,
tel. (01710)-46803
B 23 18 6 5 15 11 22 23 1410
AMSTERDAM Ter versterking van
haar eigen vermogenspositie heeft de
Kas-Associatie nnderhans voor een
bedrag van 12 miljoen aan achterge-
stelde leningen geplaatst. De maxima
le looptijd van deze leningen be
draagt 30 jaar, terwijl de rente 7,5 pd
per jaar bedraagt. De Nederlandsche
Bank merkt deze achtergestelde leniu
gen aan als eigen vermogen.
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma, F. Diemer
Hoofdredactie:
J. de Berg (waarnemend)
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
Amsterdam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768)Gem.giro
X 500.
