Stap in de spaarveek
even bij ons
binnen
Tienduizenden geesteszieken
en kinderen de dood ingejaagd
REPRESENTATIEVE
SECRETARESSE
auto kent
rang
Aan de
men de
Raiffeisenbank m Boerenleenbank
rrico
Hitier staakte in 1941 euthanasie-acties uit vrees voor binnenlandse onrust
N.V. De Christelijke Pers
BOUW/KWARTET ZATERDAG 7 OKTOBER 1972
BINNENLAND T17/K17
ADVERTENTIE
•7
Amsterdam
J. A. U. Stierhout
ADVERTENTIE
Binnenkort is het weerSpaarweek. Vanaf 23 tot en met
27 oktober, met nog een extra dag op maandag 30 oktober
(Wereldspaardag). Zes dagen in het teken van sparen bij
de Raiffeisenbank en de Boerenleenbank, waar bijna
half Nederland al spaart. Dat zijn zes miljoen mensen, die
sparen volgens hun eigen wensen en mogelijkheden.
Omdat zij konden kiezen uit 8 verschillende spaar-
mogelijkheden. Een voorbeeld om na te volgen.
Stap daarom in de Spaarweek (of op Wereldspaardag) even
binnen bij een Raiffeisenbank of Boerenleenbank.
Met 3000 vestigingen in Nederland is er altijd wel een bij u in
de buurt.
sparen doet u bij de
Onder deze titel werd 28 september in
de rubriek 'men schrijft ons' de uit
spraak van kardinaal^ Seper: 'Niet do
de bijbel, maar levende paus bepaalt
het geloof' wel eenzijdig aangevallen.
De geachte inzender concludeert:
'dus is de r.k. kerk inderdaad de
antichrist'. Dit is onbijbels uitge
drukt. Want een kerk is een familie,
een kudde, bestaande uit goede en
slechte schapen. En hieruit komt de
antichrist voort. Paulus spreekt in 2
Thess. van de 'man' der goddeloos
heid, het 'kind' der verdoeming, dat
zich bij de afval aan het einde der
tijden neerzet in de Tempel.
Welnu, we zien de teltenen die het
einde der tijden markeren, de algeme
ne afval en de tempel bij uitstek is
het Vaticaan. Het zal in deze protes
tantse krant vreemd aandoen dat een
katholiek dit zegt. De kerk-Rome is
sinds de dood van Johannes XXIII
schismatiek en in ketterij vervallen
en de wettige voortzetting bevindt
zich 'in de woestijn', d.i. in de ver
smading, in het verborgene. Ik ver
wijs gaarne naar het grote, geïllus
treerde artikel in Trouw/Kwartet van
16 november 1971 over paus Clemens
XV, dat in Frankrijk en Duitsland in
grote oplagen verspreid wordt (Het
geen een hommage voor Trouw/Kwar
tet betekent). Protestanten, waar
blijft nu uw protest tegen dit verwor
den Rome? Maar luistert tevens naar
de, door de opperste Herder aange
stelde goede herder der kudde, de
voor God wettige opvolger van paus
Johannes: Clemens XV.
de bank voor iedereen
3000 vestigingen
door Huub Elzerman
AMSTERDAM 'Reichsleiter Bouhler en dr. med. Brandt zijn met
de verantwoordelijkheid belast de bevoegdheden van de betrokken
artsen zodanig uit te breiden dat naar menselijke maatstaven onge
neeslijk zieken na een kritische beoordeling van hun ziektetoe
stand de genadedood kan worden gegeven'.
Dit door Hitier persoonlijk geschreven briefje betekende op 1 sep
tember 1939 het startsein voor de moord op vele duizenden volwassen
geesteszieken, lichamelijk en geestelijk gehandicapte kinderen en
zogenaamde onproduktieve concentratiekampbewoners en buiten
landse dwangarbeiders.
mige adviseurs, nooit een euthanasie
wet heeft willen uitvaardigen. Zijn
vrees voor buiten- en binnenlandse
reacties weerhield hem van een wette
lijke regeling. De promovendus be
twijfelt overigens of het doden van
ongeneeslijk geestelijk zieke kinderen
in Duitsland tot binnenlandse onrust
zou hebben geleid. Veleouders, art
sen en verplegenden hadden een posi
tieve instelling ten - aanzien van de
kinder-euthanasie. En een wettelijke
regeling zou de verantwoordelijkheid
voor een deel van hen afnemen.
Van een verslaggever
DEN HAAG Aan de auto kent
men de man en zijn status. Dat
geldt met name voor dienstauto's.
Minister Udink heeft de Tweede
Kamer een overzicht gegeven van
de 'normen' voor de aankoop van
dienstauto's. Uit het smakelijk
overzicht blijkt dat er rangen en
standen zijn. Voor militairen zijn
vijf prijsklassen voor dienstauto's
in gebruik: hoe hoger de rang, hoe
duurder de wagen.
De chefs van marinestaf, generale
staf of luchtmachtstaf en de voor-
H zitter van het comité verenigde
chefs van staven komen in aanmer
king voor dienstauto's met een
maximale cataloguswaarde van
21.500,(Deze heren zitten dan
dicht in de buurt van staatssecreta
rissen. wier dienstauto maximaal
25.000,mag kosten. Ministers
springen er uit met een maximale
waarde van 38.000,
Terug naar de officieren.
Vice
admiraals en luitenant-generaals
mogen rijden in auto's tot
15.000,Schout bij nacht, gene-
erïdact!» behoudt zich het recht voor om
r opname lu deze rubriek ontvangen me-
iKiDitingen verkort weer te geven. Bij
ibUkatie wordt met dc naain van de
under ondertekend. Brieven kunnen wor-
tn gezonden aan dc lieer Joh. C. Francken.
trtiaris van dc lioofdrcdackle van Trouw-
nrtct, Postbus S59. Amsterdam.
liet stilgezeten
o het kommentaar van zaterdag 23
ept. werd betreurd dat de politieke
artijen zich niet hebben uitgespro-
eb over de stellingname van het
Dterkerkelijk Vredesberaad (IKV)
met betrekking tot de Vredesweek.
Dat zou als het helemaal waar was,
inderdaad erg jammer zijn, want wat
MIKV zegt over het Vredesweekthe-
ma 'de macht van Europa' is zeer
tóngrijk en behartenswaardig. De
'PR heeft zich echter, zelfs al voor-
i' het IKV zijn standpunt naar bui
en had gebracht, uitdrukkelijk over
etzelfde uitgesproken in een stelling-
ime, geheel in de geest van het
(Vsluk, die op grote schaal is ver-
ireid en ook in de partijkrant is
fgedrukt. Verder doen de op de voor-
ond tredende figuren van de partij
dere avond van de Vredesweek hun
Est ditzelfde standpunt op bijeen-
imsten naar voren te brengen. De
PR is blijkbaar niet machtig genoeg
m de aandacht van de hoofdreaktie
kunnen trekken, maar zij heeft op
t punt zeker niet stilgezeten.
imsterdam
Fokke Goudswaard
ij - U (3)
an de heer G. Knotters leer ik dat
voortaan niet over de U-barrière
aar over de U-jij- of de jij-U-barriè-
e moet spreken. Hij schijnt mijn
ledestander in zijn bezwaren tegen
eze ongelijkheid in onze samenle-
ing, maar bij de vraag hoe er van af
komen gaan onze wegen uiteen. Ik
iu hem kunnen vragen of hij zijn
rouw soms niet 'hogelijk waardeert'
fn toch tutoyeert), maar natuurlijk
egrijp ik zijn bezwaar tegen te ge-
takkelijk gejij en gejou.
kke Jager maakt ergens de fijnzinni-
f opmerking dat je, om iemand met
i] te mogen aanspreken, eerst voor
em gebeden moet hebben. Om ande-
r redenen geldt m.i. hetzelfde bij het
inspreken met U. Natuurlijk vér-
rmt onze taal bij verlies van de U-
orm, maar de communicatie zal vér
eteren mits we vrijwillig het Engel-
e en Hebreeuwse voorbeeld willen
ol?en. Jij is de vorm van het direct-
enselijk contact, wapen tegen ver-
teemding.
r is m.i. maar één weg om tot
nderlinge gelijkheid te komen: geiei-
elijk en eenzijdig ontwapenen (of
raal-majoor, commandeur, brigade
generaal en commodore vallen in
categorie c: auto's tot 12.300,
Kapiteins ter zee, resp. kolonels
vallen in groep d: auto's tol een
waarde van 10.600,In dc laag
ste groep (auto's tot een waarde
van 9.400) zitten dienstfunctiona-
rissen die uit hoofde van hun
functie moeten beschikken over
een dienstauto.
Tegenover de vijfklassige schaal
voor militairen staat een
zcvenklassige schaal voor ambtena
ren. De laagste prijsklasse
6.100,is bestemd voor lagere
ambtenaren wier ambtsgebied niet
groter is dan een provincie. De
aard van de werkzaamheden van
de gebruiker kan er overigens toe
nopen tot 7.000,tc gaan.
Ambtenaren die een gebied bestrij
ken dat groter is dan een provin
cie kunnen dienstauto's krijgen tot
f 7.500,Secretarissen-generaal
en directeuren-generaal rijden in
auto's tot 15.000,De schaal
eindigt bij de reeds genoemde mi
nisters.
wil iemand ontkennen dat we de
ongelijkheid als wapen hanteren?).
Dat hoeft niet steeds absoluut weer
loos, effectiever is: ons oefenen in
absolute wederkerigheid, zo men wil:
als vorm van geweldloze weerbaar
heid. Wie doet mee''
Baarn Dies Heitmcijer
Antichrist
De Nederlandse huisarts J. Menges
heeft Hitiers beschikking nog eens
afgedrukt op de voorkant van zijn
proefschrift 'Euthanasie in het derde
rijk").
In dit proefschrift beschrijft dr. Men
ges het droeve lot van de 'nutteloze
eters', die ingevolge het principe 'wie
niet werkt, zal niet eten' met injec
ties, overdoseringen slaaptabletten,
door vergassing of uithongering om
het leven werden gebracht. Dr. Men
ges is gisteren op het proefschrift
'Euthanasie in het Derde rijk' aan de
universiteit van Amsterdam gepromo
veerd tot doctor in de sociale weten
schappen. De auteur, die toegang
heeft gekregen tot dossiers die voor
niet-ingewijden tot dusverre gesloten
waren, is enkele jaren geleden bij
wijze van hobby aan zijn geschiedkun
dige onderzoekingen begonnn. Hij is
een vain de weinigen die over dit
onderwerp hebben gepubliceerd.
De euthanasie-acties niet te verwar
ren met de massa-moorden in de ver
nietigingskampen hebben geduurd
van 1 september 1939 tot 1 augustus
1941. Het aantal slachtoffers van deze
acties wordt geschat op 60 k 100.000.
In dit verband herinnert dr. Menges
aan de vuistregel, die ooit door Hit
ler's kanselarij werd opgesteld. Vol
gens deze regel stonden er op de
duizend gezonde Duitsers tien onder
medische behandeling en waren er
vijf voortdurend gehospitaliseerd. Van
de laatste vijf was er één kandidaat
voor de 'genadedood'. Achteraf is niet
meer na te gaan of er precies volgens
deze vuistregel is gewerkt. Een feit
blijft wel dat er op een bevolking van
zestig miljoen inderdaad zestigduiz nd
slachtoffers zijn gemaakt.
Al in zijn voorwoord maakt de pro
movendus bezwaar tegen, het gebruik
van de term 'euthanasie' Euthanasie
veronderstelt immers een handeling,
die verlichting of voorkoming van
lijden tot gevolg heeft. En zelfs wan
neer de stervende patiënt zijn arts om
levensbeëindiging vraagt gaat hij uit
van een vertrouwensrelatie. Bij de
Nazi-euthanasie bestond dit alles niet.
Naar de belangen van de patiënt werd
niet gevraagd en van openheid was
geen sprake: schijnorganisaties, het
gebruik van valse namen, het schrij
ven van walgelijk hypocriete troost
brieven en misleiding van de behan
delende artsen legden vanaf het begin
een sluier van bedrog over de zaak.
Snel en doeltreffend
Na de uitspraak van Hitier tegenover
enkele vertrouwelingen dat het ge
wenst was geesteszieken te doden en
dat er een 'onbureaucratische oplos
sing' moest komen, is er snel en
doeltreffend gewerkt. Na de oprich
ting van de geheime organisatie 'T4',
Ervaring gebruikt
bij moord op joden
bemand met medewerkers van de kan
selarij vain de Fithrer en het rijflesmi-
nisterie van binnenlandse zaken, werd
de schijnorganisatie 'Reichsarbeitsge-
mednschiaft Heil- umd Pflegeanstalten'
in het leven geroepen.
Vervolgens werden aan alle Duitse
psychiatrische inrichtingen en klinie
ken registratieformulieren gestuurd.
In deze invulformulieren, die snel
naar Berlijn moesten worden terugge
zonden, werd behalve naar de aard
van de ziekte en de duur van de
verpleging etc. met name gevraagd
naar de arbeidsprestatie van de be
trokken patiënt.
Tragische fout
Veel artsen maakten vooral in de
beginfase de tragische fout de arbeids
prestatie van hun patiënten zo laag
mogelijk te schatten. Ze meenden ten
onrechte dat de arbeidsprestatie aan
de orde kwam in verband met een
toekomstige verplichte tewerkstelling.
Een aantal patiënten is zo onbedoeld
slachtofer geworden, want juist debe
'onproduktieven' werden in Berlijn op
basis van de registratieformulieren de
dood in gejaagd. Ze werden zonder
voorkennis van de familie overge
plaatst naar psvch'atrische inrichtin
gen in Brandenburg, Sonnenstein,
Hartheim en Grafeneck. Aaleen inge
wijden wisten dat deze inrichtingen
waren voorzien van vergassingsinstal
laties.
Volgens ruwe schattingen was de
helft van de gedode patiënten schizo
freen, een kwart zwakzinnig en leed
een tiende deel aan epilepsie. 'Later
zal blijken, dat veel slachtoffers zowel
in psychiatrisch als in sociaal opzicht
nog een bevredigend, soms zelf geluk
kig leven leidden', aldus dr. Menges.
Hitler's rassenleer liet voor dit soort
argumenten geen ruimte. Het uit ras-
senoogpunt minderwaardige diende
volgens hem in overeenstemming met
de harde wetten van de natuur uitge
roeid te worden. Zijn grote obsessie
en die van zijn consorten was, dat
het midnerwaardige het uit rassen-
oogpunt waardevolle overheerst
en dat die ontwikkeling steeds door
gaat in het voordeel van het minder
waardige. Behalve rassenbiologische
overwegingen, die door de Duitse pro
paganda kwistig werden rondge
strooid, speelde ongetwijfeld de be
hoefte aan ziekenhuizen en medisch
personeel ten behoeve van het Duitse
Dr. J. Menges
leger een belangrijke rol. In de bos
sen bij Danzig werden bijvoorbeeld in
november '39 twaalfhonderd geestes
zieken door nekschoten omgebracht,
omdat ze plaats moesten maken voor
gewonde militairen.
Kinderen
In zijn proefschrift wijdt dr. Menges
een apart hoofdstuk aan de moord op
gehandicapte kinderen. Sinds augus
tus '39 waren de Duitse vroedvrouwen
verplicht om bij de geboorte van een
kind aangifte te doen van afwijkingen
als mongolisme, idiotie, misvormingen
(ook waterhoofden), verlammingen
etc. Op basis van het aangifteformu
lier werd in Berlijn door de 'Reichs-
ausschuss' een organisatie die
nauw verwant was aan de 'T4'
beslist of het kind al dan niet voor
'behandeling' in aanmerking kwam.
Evenals bij 'T4' spraken sympathise
rende artsen op grond van de regi
stratieformulieren het doodvonnis uit.
Een ambtenaar-arts, die zelf niet wist
of behoorde te weten wat er
met het kind zou gaan gebeuren,
bood vervolgens de ouders opname
van hun kind in een 'kinderkliniek'
aan. Pressie was meestal niet nodig,
omdat de ouders de mogelijkheid van
behandeling veelal dankbaar aan
vaardden.
Injecties
De wijze waarop de kinderen, meestal
enkele weken na deopname, werden
gedood, was even geraffineerd als een
voudig. Veelal ontvingen de kleinen
enkele malen daags een dosis luminal
en werd de 'behandeling' afgerond
met een morf in e-in jecti ewaaraan
een sterk kalmerend middel was toe
gevoegd. Na twee tot drie dagen ging
het slapende kind gewoonlijk dood.
Naar schatting zijn door de 'Reichs-
asusschuss' haar aktiviteiten gingen
tot april 1045 door! drie k vijfdui
zend kinderen om het leven gebracht.
De verantwoordelijke man in Berlijn
(ook voor de 'T4'-acties) dr. K.
Brandt, een van de lijfartsen van
Hitler, is na de oorlog door de Ameri
kanen opgehangen.
Geen wet
Lr. Menges tekent hierbij aan dat
Hitier, ondanks aandringen van som-
Daarentegen leidde het doden van
geesteszieke volwassenen wel degelijk
tot binnenlandse onrust. Deze onrust
werd ingeleid door in vele Duitse
kranten geplaatste rouwadvertenties
met een aantal nauwelijks bekende
gemeenten als Hadamar, Hartheim of
Pirna als plaats van overlijden. Bo
vendien maakte de afdeling 'troost
brieven' in Berlijn herhaaldelijk fou
ten. Als doodsoorzaak werd bijvoor
beeld eens een blindedarmontsteking
opgegeven, terwijl de familie wist dat
de blinde darm bij de betrokken pa
tiënt al jaren geleden was verwijderd.
De onrust begon pas serieuze vormen
aan te nemen toen er vooral van
kerkelijke zijde openbare protesten
naar voren kwamen. Toen de Engelse
luchtmacht in '41 bovendien een pam
flet afwierp met als titel '200.000
onbruikbaren' schortte Hitier de eu
thanasie-acties op. Hij schijnt vooral
beducht te zijn geweest voor de sug
gestie dat ook oorlogsgewonden het
slachtoffer zouden worden. Volgens
dr. Menges is de angst van Hitier
voor binnenlandse onrust en aan
het front door de buitenlandse
propaganda onderschat en onvoldoen
de gebruikt.
Ervaring
'Buiten de moord op geesteszieken
waren er in Polen zoveel gruwelen
aan de orde van de dag, dat men voor
enkele duizenden Duitsers geen tegen
actie kon of wilde voeren', conclu
deert hij. Vaststaat volgens dr. Men
ges dat de Nazi's van de ervaringen
met de actie 'T4' dankbaar gebruik
hebben gemaakt bij het organiseren
van de vernietigingskampen in Polen.
Kampen als Sobibor, Treblinka etc.
bleken na de oorlog voor een belang
rijk deel te zijn bemand met T4'-
personeel. De vertrouwdheid met mas
sa-executies was blijkbaar een aanbe
veling voor plaatsing in een dergelijk
kamp. Dat er tegen het doden van
geesteszieken fel werd geprotesteerd
en tegen de massa-moord op joden
nauwelijks vindt dr. Menges niet zo
verwonderlijk. 'Elke Duitser besefte
dat hij geestesziek of seniel zou kun
nen worden. Elke Duitser besefte ook
dat hij nooit vanzelf jood zou wor
den'.
Euthanasie in het Derde Rijk' door
dr. J. Menges. Ultg. De Erven F.
Bohn te Haarlem. 181 blz. Prijs ƒ25,-.
(Om het proefschrift voor een groter
publiek toegankelijk te maken zal er te
zijner tijd een pocketboek-editie ver
schijnen. In de nu verschenen handels
editie zijn alle Duitse citaten onver
taald gebleven. Een Duits-talige versie
is in voorbereiding).
kaas kijken op
de Femina
niet vergeten... Frico eten
ADVERTENTIE
zoekt voor haar directie-secretariaat, wegens pensionering van de
huidigen, een
die de Nederlandse taal beheerst, uitnemend stenogra
feert en typt en gevoel heeft voor het systematisch
bijhouden van het directie-archief. Zij moet in staat zijn
vergaderingen te notuleren. P.G.
Onze voorkeur gaat uit naar een medewerkster met
ervaring. We denken aan een leeftijd van plm. 40 jaar.
Brieven te richten aan de Directie van de Christelijke Pers. Postbus
859, Amsterdam.
