Evangelisch politiek appèl
tot dienst der verzoening
Spaanse
schisma
pers verwacht
in Nederland
Oude rode Duitse preken
Trouw
Kwartet
vandaag"
Rome verbiedt
experimentele
godsdienstles
Prof. Josef Soucek
(70) overleden
Beroepiiigs-
werk
Boekenetala
TROUW/KWARTET WOENSDAG 20 SEPTEMBER 1972
KERK T2;
Werkverband van progressieve christenen
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM 'Het evangelie is op verzoening en bevrijding uit. De Heer, die ons verzoende en
bevrijdde, bracht daarmee in liet gehele leven dat tevens samenleven is de verzoening en be
vrijding op gang. Die Heer willen wij ons oor en hart geven. Wij kunnen daardoor niet anders dan
tot een keuze komen vóór de dienst der verzoening en bevrijding van mensen en hun verbanden'.
Aldus een 'evangelisch politiek appèl',
dat is opgesteld door de actiecommis
sie van het politiek werkverband van
progressieve christenen, bestaande uit
ds. C. M. Boerma, K. D. Dorsman
(PvdA), drs. J. P. Feddema (ESP),
drs. H. Jongedijk (D'66), ds E. Pijl
man, J. W. E. Riemens (ESP) en ds
L. H. Ruitenberg (PvdA).
Het--appèl wil een stellingname zijn.
nu de laatste jaren onder hen, die
zich door het evangelie aangesproken
weten, een duidelijke tegenstelling
merkbaar geworden is ten aanzien
van de antwoorden op de politieke en
maatschappelijke vragen van vandaag.
Het evangelie wordt in het appèl
omschreven als 'een boodschap van
bevrijding'.
'Christus is het, die ons met God en
elkaar verzoent. Deze twee aspecten
van de verzoening behoren onlosma
kelijk bijeen. Door zijn Geest
leert Hij ons vertrouwen en geloven
en worden wij actief bij de verzoe
ning betrokken. De verzoening
met de Jiaaste vindt op allerlei niveau
plaats. In de persoonlijke verhoudin
gen zowel als in die van het huwelijk,
gezin en vriendschap, zijn wij betrok
ken bij één opdracht. Dit geldt ook
voor de directe hulp aan de nabije
mens in nood. Deze verzoening dient
echter evenzeer gerealiseerd te wor
den tussen groepen en volken. Dus
daar waar wij 'politiek' met elkaar
omgaan, in beslissingen en handelin
gen ten bate van de leefbaarheid van
de wereld. Hierin ligt, politiek ge
sproken, de messiaanse opdracht van
de christenen'. Aldus het (uitvoerige)
appèl.
Gelijkheid
Dit verzoenend handelen wordt ver
volgens gekenschetst met de woorden
gerechtigheid, dienst en vertrouwen.
De beslissingen zullen zo moeten val
len, dat de rechtvaardigheid ten op
zichte van zoveel mogelijk mensen
betracht wordt 'Wanneer volgens het
evangelie alle mensen voor God gelijk
zijn en wanneer wij het woord bea
men, dat er bij God geen aanzien des
persoons is, dient iedere ten achter
stelling van personen en groepen bij
ons uitgebannen te worden. Dat wil
als politieke gerichtheid zeggen, dat
de maatschappelijke oorzaken van on
gelijkheid worden opgespoord, door
zichtig gemaakt en tegelijk de onge
lijkheids-ideologie wordt bestreden'.
Jezus kwam om te dienen. Het luiste-
ren naar deze stem zal voor de poli- (jemeenSChap
tiek consequenties hebben. Volgens
het appèl dreigt de wereld onleefbaar
te worden, indien alle groepen en
volken op hun 'recht', hun soevereini
teit blijven staan. 'Rechten worden
door politieke en economische ontwik
kelingen voorrechten. Voorrechten
worden onrecht'. Daarom pleit het
appèl voor Tiet gezichtspunt van de
gezamenlijke dienst' en voor het
scheppen van democratische macht,
die deze gerichtheid als uitgangspunt
neemt, nationaal en internationaal.
Vertrouwen
'Liefde als wil tot verzoening en be
vrijding sluit vertrouwen in.
Vertrouwen houdt rekening met de
veranderbaarheid van onszelf en ande
ren. Daarom moeten wij na
gaan of wantrouwen, achterdocht je
gens gewezen of potentiële vijanden
recht doet aan de werkelijke bedoelin
gen van anderen'. Daarom vraagt het
appèl stopzetting van de bewapenings
wedloop en wijst het het bezitten,
maken en gebruiken van atoomwa
pens af. 'Met beslistheid zal wie ge
hoorzaam aan de Heer wil zijn, hier
positie kiezen'. Het appèl keert zich
in het bijzonder tegen hen, die zich
beroepen op het evangelie om het
kolonialisme, de apartheidspolitiek of
de oorlog in stand te houden.
In de binnenlandse politiek kiest het
appèl voor een economisch beleid, dat
de ongelijkheid van bezit en inkomen
tegengaat en aan gemeenschapsvoor
zieningen prioriteit geeft boven ver
ruiming van particuliere ontplooiing
van bezit en inkomen.
Internationaal vraagt het appèl behal
ve stopzetting van de bewapenings
wedloop en geleidelijke afschaffing
van de atoom-bewapening bestrijding
van de rassendiscriminatie en bevor
dering van iedere aanzet, om aan de
ontwikkelingslanden macht te geven,
zodat zij de uitbuiting door de rijke
landen kunnen weerstaan.
Onder de eerste 110 ondertekenaars
zijn ds. A. J. R. Brussaard, Den Haag;
Dolf Coppes, Odijk (voorzitter PPR),
W. B. Herstel, Amsterdam (voorzitter
ESP), ds. H. J. Huyser, Utrecht; mr.
E. Jurgens, Amsterdam; pater J. van
Kilsdonk, Amsterdam; drs. C. H. Koet
sier, De Bilt; D. W. rmel, Den Haag;
drs. H. Schut, Utrecht en prof. dr. P.
J. van Strien, Groningen.
Het politieke werkverband van pro
gressieve christenen, dat leden van
verschillende politieke partijen omvat,
houdt zaterdag 14 oktober in Amers
foort een landelijke bijeenkomst
rondom het appèl.
Nader vernemen wij nog, dat het appèl
ook is ondertekend door prof. dr. P.
J. D. Drenth, Amsterdam, dr. C. V.
Lafeber, Tilburg, dr. H. Wiersinga,
Amsterdam en ds. W. R. van der Zee,
Den Haag. Exemplaren van het appèl
kunnen worden aangevraagd bij het
Martin Luther King-centrum, Binnen
kant 46, Amsterdam.
Drs. C. H. Koetsier
Pater J. van Kilsdonk
geen sprake van 'overeenstemming',
slechts van een eerste aanzet, die
gemaakt werd in bijeenkomsten van
deze studiecommissie. Namens de Lu
therse kerk in Nederland moeten we
dan ook verklaren dat wij inderdaad
het primaat van het evangelie boven
alles stellen en dat we hopen dat de
structuur van alle kerken zo worden
kan dat dit primaat niet gehinderd
wordt. Voorlopig zijn we nog niet
verder dan een studiecommissie die
tot uitspraken kwam, betreffende het
ambt van de paus. Helaas zijn de
'lutheranen en 'de' rooms-katholieken
hierover nog niet tot eensgezindheid.
Leiden
ds. J. Happee
evang.luth. kerk
De redactie behoudt zich het recht voor om
ter opname ln deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. BIJ
publlkatle wordt mot de naam van de
Inzender ondertekend. Brieven kunnen wor
den gezonden aan de heer Joh. C. Francken,
secretaris van de hoofdredactie van Trouw-
Kwartet, Postbus 859. Amsterdam.
Lutheranen-R.k.
Namens de synodale commissie van
de evangelisch-lutherse kerk in Neder
land wil ik graag reageren op een
bericht in dit blad onder de kop
'Lutheranen en r.k. eens over ambt
van paus'. Aangezien het hier alleen
ging om een overeenstemming van
een studiecommissie van beide kerken
(waarbij u moet bedenken dat de
lutherse wereldfederatie geen kerk is
en dus voor een werkelijke inspraak
terugvalt op de landelijke lutherse
kerken), achten wij de kop boven dit
artikel misleidend. Er is helaas nog
Vrijbrief
Met. het ingezonden stuk van G.B.
Werner te Zwolle (15-9) onder b.a,
titel kan ik mij geheel verenigen,
hoewel zijn vergelijking met het
Amerikaanse optreden in Vietnam
naar mijn smaak nu niet direct op
gaat De wraakacties van Israël dienen
scherp te worden afgekeurd, in de
eerste plaats omdat zij (mede) on-
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma, F. Diemer
Hoofdredactie:
J. de Berg (waarnemend)
Dagelijks bejtuun B. Bol, Den
Haagj di. E. Bleumink, Pateu-
wotde; nu. G. C. »on Dom,
Nootdorp; W. A. F>bb«, Rotter
dam; J. lonser. Utrecht; dis. J.
W. de Poos, Den Hoog; J. Smol-
lenbtoek, Wossenoor.
Overige leden van hel algemeen
bestuur; IC. Abmo, Amsterdam;
H. A. de 8oer, IJmuidenj Th.
8rouwer, Assen; mt. dr. J. Don
net, Den Hoog; J. von Eibergen.
Schoorsbergen; nu. IC. <on
houten, Wogenmgen; ds. O. I.
Hylkemo, Brlthoven; Joc. Hui|sen.
Deltt; mevrouw M. C E. Kloosiet-
mon-Fortgens, Voorschoten; me
vrouw J. G. Krooyeveld-Woutefs,
Heerhugowootd; piot. dr. G. N.
Lommens. Noorden; ds. F. H.
londsmon. Den Hoog; H. de
Mooij, Rijnsburg; prol. dr. G. C.
von Niftrik, Amsterdam; H. Otte-
vanger, Buitenpost; mr. dr. J.
Ozmgo, lunteren, dr. A. Veermon,
Rijswijk |Z-H); H. H. Wemmen.
Den Hoog; drs. R. Zijlstra. Oostei-
lond (Zld).
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers.- N Z.
Voorburgwol 276 - 280,
Amsterdam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768). Gem.giro
X 500.
schuldige Palestijaien dodelijk treffen Alfrink, van wie bekend is, dat hij
en in de tweede plaats omdat zij de -
toch al op scherp staande controverse
Israëli's-Palestijnen nog meer ver
slechteren. Er is zeker meer dan ge
gronde vrees voor een escalerende
situatie en dat terwijl de vredeskan-
sen nog nooit zo groot schenen. Be
paalde extremistische Palestijnse groe
peringen, als ook enkele landen van
de Arabische wereld mogen dan de
'heilige' oorlog tegen Israël blijkbaar
voorstaan en verwerkelijken, het Is
raëlische volk en zeker niet de Israë
lische regering mógen desondanks
zich niet laten (ver)leiden door de
'oog om oog en tand om tand' theorie.
Door dit toch te doen bewijst Israël
zich een wel zeer slechte dienst. Is-
raël is niet geroepen de wraak des Uitlaatklep
Heren uit te voeren en te doen aar
hetgeen het werd aangedaan - vgl.
Jeremia 50, 15!. Dit volk is gesteld en
geroepen tot vrede temidden der tor
turen! Voorwaar een hachelijke roe
ping en taak. die het nog niet ver
staat.
Amsterdam
S. de Jong
Amerika
In Amerika zijn geen concentratie
kampen, wordt een president op de
mocratische manier gekozen, worden
intellectuelen niet in een psychiatri
sche inrichting gestopt, heerst er wel
vaart voor mensen die de handen uit
de mouwen willen steken. Degene die
schreef dat de PSP zeer gevaarlijk is,
heeft m.i. volkomen gelijk. In de PSP
zitten levensgevaarlijke 'intellectue
len', die ons trachten te bedotten.
Waarom een comité Vietnam? En
geen comité Tibet, waar de rode chi
nezen. de Tibetanen vermoorden en
vervolgen. Geen Comité Baltsche lan
den, waar rooms-katholieken worden
vervolgd. De wind waait teveel uit
één hoek.
Amsterdam
MADRID/WOLFSBURG (KNP) Een artikel in het Spaanse vak
bondsblad 'Pueblo' en een interview met professor Jean Galot, ver
spreid door het persbureau van de Spaanse bisschoppen, geven in sa
menwerking met Vaticaanse kringen de publieke opinie in Spanje
een beeld van de kerkelijke crisissituatie in Nederland. Beide bron
nen van voorlichting komen tot de conclusie, dat, als het zo door
gaat, rooms-katholiek Nederland in een schisma zal vervallen.
Volgens de Romeinse correspondent
van 'Pueblo', Maria Francisca Ruiz, is
onlangs een Nederlandse prelaat in
Rome geweest. Zijn naam noemt het
blad niet, maar het legt hem wel de
volgende uitspraak in de mond: 'Wij
willen niet een kerk, die zich tegen
Rome opstelt, maar wel een kerk, die
los van Rome staat'. Dit betekent,
zegt de correspondent, dat Nederland
een schismatieke kerk wil zijn. Vol
gens dezelfde correspondent is het
Vaticaan zeer bezorgd over de ernst
van de toestand in Nederland, maar
het heeft vertrouwen 'n kardinaal
teiten van deze methode stelt Galot
vast. dat ze alleen maar leidt tot toale
vernietiging van het geloof.
Twijfelgeval
alles in het werk stelt om een breuk
te voorkomen.
Van de Nederlandse bisschoppen
wordt in Rome het volgende beeld
opgehangen: 'De meerderheid van de
Nederlandse bisschoppen is, als het-
moet, bereid het op een breuk met
Rome te laten aankomen. Daarnaast
steekt de geestelijkheid van haar kant
haar voorkeur niet onder stoelen of
banken. Twee van de drie priesters in
Nederland beschouwen de traditionele
band van eenheid met de paus als een
overwonnen opvatting. Volgens infor
maties. die de Heilige Stoel hebben
bereikt is tachtig procent van de
gelovigen voor een nationale kerk'.
Daarna neemt Pueblo de landelijke
pastorale raad op de korrel. Kardinaal
Alfrink veronderstelde, zo zegt het
blad, dat deze raad de uitlaatklep kon
zijn voor de onrust onder de Neder
landse rooms-katholieken, een 'parle-
Kardinaal Alfrink
ment voor de zielzorg". Maar het Va
ticaan was tegen een dergelijke verga
dering. omdat het als toekomstige
bron van gevaarlijke afwijkingen zou
kunnen fungeren.
Tegelijk brengt het bisschoppelijk
persbureau Prensa Asociada te Madrid
een interview met professor Jean Ga
lot van de Gregoriana te Rome over
zijn bezwaren tegen de OMO-cursus
aan middelbare scholen van de bis
dommen Breda en Den Bosch. Galot
spreekt van 'de nieuwste Nederlandse
katechismus', waarin 'de wezenlijke
geloofspunten van de eucharistie, de
verrijzenis en de constitutie van de
kerk worden verlaten'. Heel de leer
der kerk wordt zo vervormd, dat zij
door een gelovig katholiek niet meer
kan worden aanvaard. Met alle
waardering voor de technische kwali-
Een ander voorbeeld van voorlichting
over r.k. Nederland is te vinden in
het weekblad 'Bildpost', dat in tal van
Duitse rooms-katholieken kerken te
koop ligt. Dit blad schrijft: 'Bisschop
Simonis van Rotterdam en bisschop
Gijsen zijn trouw aan Rome. Kar
dinaal Alfrink is een twijfelgeval ge
worden. Groepen als Septuagint heb
ben Rome al lang de rug toegekeerd.
De grote meerderheid van de Neder
landse katholieken ziet sprakeloos en
machteloos de diepe kloof, die het
eens zo machtige conservatieve blok
van katholieke Nederlanders gespleten
heeft'.
'Wat als een hoopvolle lente na het
concilie begon, door de katholieke
wereld vol bewondering en geestdrift
werd nagevolgd, blijkt thans een
kwaadaardige schijnbloei te zijn'. Het
blad noemt bisschop Gijsen 'de meest
tragische figuur' en schrijft over
diens positie: 'Wanneer degenen, die
het nauwst met de bisschop moeten
samenwerken, zich bedienen van de
infaamste methoden van bedriegerij
.en intrige, wanneer paus en bisschop
aan een dergelijke minachting en
hoon worden blootgesteld, dan moet
de paus, of hij wil of niet,' in het
belang van de wereldkerk eindelijk
zijn hele gezag in de weegschaal wer
pen'.
'Bildpost' concludeert: 'Mag dan een
groep kritische priesters zoals Septua
gint voor socialistische modellen kie
zen. mag kardinaal Alfrink zich dan
gemaakt hebben tot flikflooier van de
rebellen en openlijk kritiek uitoefe
nen voor de televisie op het Vaticaan
en de paus maar laten dan al die
krachten daaruit de konsekwentie
trekken en zich niet langer meer
katholiek noemen'.
W. P. de Vries
Jij-U
In Tr.-Kw. van 12 sept. citeert u ds.
Lex van Gilse die o.a. ervoor pleit dat
broeders en zusters elkaar bij de
voornaam noemen. Van harte mee
eens. Wat doen we dubbelzinnig met
dat hele jij-u-onderscheid. We leren
kinderen hun ouders met U aan te
spreken (dat zou eerst eens algemeen
moeten veranderen), eenmaal volwas
sen trachten we elkaar wijs te maken
dat de U-barrière bestaat om er meer
of minder vertrouwelijkheid mee uit
te drukken, om de privacy te bescher
men. We onthouden elkaar zo de
mogelijkheid op erkenning van gelijk
heid-als-mensen-voor-God. Als bij elke
apartheidspolitiek dwingen we elkaar
tot een keus (tussen jij of U) die
onbillijkheden moet meebrengen en
verdedigen dat met allerlei ongelijk
heidsideologie. In Matt. 23 vs. 8-11
spreekt onze Heer toch bepaald over
omgangsvormen. Ik zou graag adhesie
vragen om te komen tot afschaffing
van de U-barrière in onze taal.
Baarn
D. Heitmeijer
door dr. C. Rijnsdorp
Een bevindelijk vrouwtje 'kreeg' na het bezoek
van haar dominee, het woord uit Ezechiël: 'men
senkind'. Dominee was een mens. De wereld zegt,
vooral de laatste tijd, tegen de kerk: 'mensen
kind'. De menselijke kant, en vooral ook de
intermenselijke kant van de kerk, dringt zich aan
de aandacht op. Eigenlijk begon het al met de
kerkelijke statistieken. De cijfers gingen een men
selijke taal spreken. Toen werd het onvermijdelijk
dat de jonge wetenschap van de sociologie zich
met de kerk ging bemoeien. En omgekeerd ont
dekte de kerk haar roeping ten aanzien van de
maatschappij, niet alleen maar filantropisch
ten aanzien van het diep gezonkene en weggedre
vene of missionair ten aanzien van verre
volkeren maar met betrekking tot de onmiddel
lijke omgeving en de vragen van de dag.
De preek in de evangelische kerk in Duitsland en
elders, in de jaren twintig en dertig, beoogde
vooral de persoonlijke stichting, Erbauung. Er
was veel vrijzinnigheid. De vrijzinnige preek stel
de zich ten doel de tratitionele voorstellingswe
reld van de bijbel en kerkleer dienstbaar te
maken aan de eigentijdse werkelijkheid. Maar ten
overstaan van het sociale vraagstuk bleef ze
hangen in een min of meer vage ethische sfeer,
et waren .toen een aantal socialistische predikan
ten. die de marxistische maatschappijbeschouwing
wilden combineren met hun liberale geloofsopvat
ting. In hun manier van preken sloten ze zich
geheel aan bij de gangbare homiletiek; alleen
namen ze het begrip 'werkelijkheidsbeschrijving'
heel concreet en spraken over stakingen, uitslui
tingen, werkloosheid, hongerlonen enz. in termen
ontleend aan marxistische en socialistische ge
schriften.
Ze waren er zich niet van bewust dat ze hiermee
in de preek een vreemd element hadden binnen
gebracht. dat met het doel van persoonlijke stich
ting niet overeenstemde. Ja de preek zelf bleek
door haar traditionele vorm en functie niet ge
schikt om aan het element van het politieke
agitatie recht te doen. Dat gebeurde veel doeltref
fender door middel van pamfletten, artikelen,
brochures en dergelijke, waarin men niet gehin
derd werd door bijbelse voorbeelden en stichtelij
ke omhaal. Bovendien ontbrak in de kerk het
bewust te maken proletariaat, dat zich trouwens
niet voor redevoeringen interesseerde.
In de serie Konkretionen is bij Furche-Verlag,
Hamburg een boek over deze oude rode Duitse
preken verschenen. Het heet Predigt und Agitati
on der religiösen Sozialisten en is geschreven
door Wolfgang Deresch (157 blz., 17). Deresch
heeft zoveel mogelijk van deze sermoenen verza
meld en geanalyseerd. Hij noemt namen als van
Chr. Blumhardt, L. Ragaz, E. Lempp, E. Fuchs, G.
Wllnsch, P. Piechowski, E. Eckert en K. Klein-
schmidt.Hlj beoogt daarmee 'n daad van eenvoudi
ge rechtvaardigheid' (de uitdrukking is van Wil
lem Kloos) ten aanzien van een miskende en na
Hitiers ondergang niet voldoende gerehabiliteerde
groep, die haar tijd vooruit was waar het gold de
taak van de kerk te zien met betrekking tot het
signaleren van maatschappelijk onrecht en het
opkomen voor de vernederden en verdrukten.:
Deresch acht het een verdienste van de Duitstali
ge vrijzinnige prediking van tussen de beide
wereldoorlogen in, dat zij het evangelie wilde
actualiseren. Maar bij het acute sociale vraagstuk
onder de republiek van Weimar liet het begrip
van de burgerlijk-liberale predikanten verstek
gaan. Dat was tot op zekere hoogte hun schuld
niet, maar sproot voort uit het algemene conflict
tussen christelijke traditie en moderne werkelijk
heid. De liberale preek hield bij de vierde stand
halt. Maar alzo niet de rode dominee's: hun
preken doorbraken die barrière en spraken over
klassenstrijd en strijd voor de vrede. Vanzelf
leidde dit tot het inzicht, dat hier met woorden
niet kon worden volstaan: de toepassing lag in de
daad.
Wat de preek betreft werd hier de kloof openbaar
tussen de overgeleverde vorm der prediking en de
eigentijdse werkelijkheid. Het spreken over prole
tarische ellende, uitbuiting en klassenstrijd viel
bij de gemiddelde kerkganger niet in de smaak.
Maar vandaag, aldus Deresch, is de erkenning
BREDA De prefecten van de Ro
meinse congregaties voor de geloofs
leer en de geestelijkheid, de kardina
len Seper en Wright, hebben de bis
schoppen drs. J. Bluyssen van Den
Bosch en H. Ernst van Breda, schrif
telijk laten weten, dat de experimen
tele katechetische cursus voor VWO
en HAVO, zoals die wordt gebruikt in
de hoogste klassen van de scholen van
de stichting 'Ons Middelbaar Onder
wijs in Noord-Brabant, onverwijld
buiten gebruik dient te worden ge
steld.
In het najaar van 1971 maakten de
twee kardinalen reeds ernstige bezwa
ren tegen deze cursus. De bisschoppen
van Den Bosch en Breda gaven begin
dit jaar hun eigen vragen en beden
kingen rond de tekst van de cursus in
een nota. De schrijvers van de cursus
spraken daarop hun bereidheid uit de
tekst zorgvuldig te herzien, om zo de
moeilijkheden op te lossen. Deze her
schrijving vergt meer tijd dan aanvan
kelijk was voorzien. De twee Romein
se kardinalen menen, dat hierop niet
langer kan worden gewacht.
De twee bisschoppen zijn in overleg
getreden met het hoofdbestuur van
'Ons Middelbaar Onderwijs' om tot
een gezamenlijk standpunt te komen.
Hierover zal zo spoedig mogelijk na
dere mededeling worden gedaan.'
PRAAG (EPD)' Op 70-jarige leef
tijd is plotseling overleden prof. dr.
Josef B. Soucek, de vroegere dekaan
van de protestantse theologische Co-
menius-faculteit in Praag.
Soucek, die nieuwtestamenticus was,
gold naast de in 1969 overleden Josef
Hromadka als een van de belangrijk
ste protestantse theologen van Tsje-
choslowakije. In de oecumene werd
hij bekend door zijn arbeid in de
conferentie van Europese kericen. Hij
was in juni met emeritaat gegaan.
EN SLIEP IN ZIJN SCHOOT
De verteller die ons het onth
verhaal van de profeet Nathaj
verschaft had niet veel woon
dig. In enkele korte streken
hij de geschiedenis van de rij
die, omdat er bezoek is gekome
zijn arme buurman gaat i
diens ooilam te ontnemen,
gend staat er dat de rijke man
toe kon komen om een van zij!
vele schapen of runderen te
Hij kon er niét toe komen. 1
dat 't moest, maar 't kwam i
van. En daarom nam hij de
ger oplossing. Een oplossing
van nabij bekend is. Maar dj
het mij vandaag niet om. H
mij om dat dier en zijn eigen
staat als een bron van ontros
ons hart, zoals we het van
gehoord hebben: het ooilam
zijn bete, dronk uit zijn bi
sliep in zijn schoot. Toch doen
verteller onrecht als we er
maar een aandoenlijke omst
in horen van de hechte band
blijkbaar tussen de arme man
ooilam was. Het staat daar vo
mensen en hun dieren. Ik rc
aan denken toen ik één dezer
bij oudere mensen op bezoek
veertien dagen hadden ze een
Een 'waterroller', verstrekte
des huizes mij informatie. Ge«pn
sische', want die willen altijd
boven uitkomen en dan ver
horen en zien. Nee, een wal
die zacht rollend fluit en zingt
praten we natuurlijk met herril
zijn vrouw aan. Ja, want di .1
erbij. De buurvrouw van vror
ook op bezoek was beaamde
moest tegen ze praten, ande
het niet goed. Wat is dat to
sliep in zijn schoot, en: je m
ze praten? We hebben elkaar I
te praten en in eikaars sc kt
slapen. Ja, dat is wel zo, ma
hel bedoeld. Het dier is ni«di<
stoffering voor het landschap »rd
voor de menage, prooi voor or 11
rod-neigingen, exploitabel v nv
karretje, het is ook troost.
er mee praten op een wijze w d
niet meer met elkaar praat. M d
kinderachtig, goed, maar zo ii in
eenmaal. Je kunt er geluide k®
maken. Ze horen bij de omgat
de mens. Daarom moeten w ng
op ze zijn. Al was het alleen i h
die troost, die schoot en dat hc
gesprek. m
h
algemeen, dat de kerk in de vorige eeuw en aan
het begin van onze eeuw een schuld op zich
geladen heeft ten aanzien van de arbeidende
stand. Men spreekt zelfs over een 'theologie van
de revolutie', zonder in de kerken op principiële
tegenstand te stuiten. Vóór 1933 stonden de
christensocialisten zo concludeert Deresch aan
het einde van het boek in hun strijd tegen het
nationaalsociallsme nog alleen en zonder kerkelij
ke steun; na Hitiers machtsoverneming werd deze
strijd aan de kerk eenvoudig opgedrongen en het
daardoor op gang gebrachte 'leerproces' leidde
tenslotte tot de Stuttgarter schuldbelijdenis van 19
oktober 1945. De Duits-nationale geest was daar
door ook in de kerk gebroken. De dolkstoot
legende had in de kerk geen levensvatbaarheid
meer. En wat de preek betreft, elke preek die de
pretentie heeft actueel te zijn, lijkt aldus
Deresch meer op 'agitatie' in de zin van zijn
onderzoek dan op wat vroeger preek heette.
De christelijk-socialistische traditie behoort dan
ook volgens de auteur haar rechtmatige plaats in
de kerkgeschiedenis te krijgen. Hij ziet als haar
voornaamste verdienste het inzicht dat de verkon
diging niet kan opgaan in juiste voorstellingen
omtrent zieleheil en geloof, omdat de mens van
heden immers geen behoefte heeft aan interpreta
tie. maar aan een veranderde, een bekeerde prak
tijk. 'Dit inzicht zou een theorie van het christen
dom vandaag niet meer uit het oog mogen
verliezen' (142).
Afgezien van alles wat in dit boek specifiek Duits
is, biedt het een bijdrage tot de felle discussies in
Npderland over aard en taak van de preek en over
de plaats van de kerk in de hedendaagse samenle
ving. Men moet overigens wel van de dwangvoor
stelling af, dat sociale bewogenheid en politiek
engagement alleen maar in de marxistische ge-
dachtenwercld onderdak kunnen vinden. Het zijn
oerchristelijke gegevens die op het evangelie kun
nen en moeten worden gefundeerd en geen histo-
risch-materialistische basis nodig hebben. Wat wèl
nodig is, is dat ze van het evangelie uit in theorie
en praktijk worden omgezet.
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen: te Achterberg: A.
mer te Woudenberg; te St. A
K. Schipper te Dordrecht; t
muiden: E M. Bakker te R|
St. Jacobi-Parochie: K. Mi
Haaksbergen; te Bussum: W.
te Den Haag-Loosduinen.
Aangenomen: naar Alkmaar: k
la te Den Helder; naar Kat an
Zee: (toez.) L. Boer te Hazen
Bedankt: voor Maarssen: T al
Veld te Waddinxveen; voor ie
wijk: J. Bogaard te Woerden, kit
Beroepbaar: N. de Mooy, Oud vai
Nuis (Gr.). M
Preekbevoegdheld verleend Li
Trouwborst, Kon. Julianast >e
Waarder (p. Woerden).
GEREF. KERKEN ,n,
Bedankt: voor Velp: B. F '"i
Appingedam.
Beroepbaar: J. Huizebosch, tJ UI
6 (k. 22) te Amstelveen.
Toegelaten om te proponeren:
rends, Jekerstraat 52', te Am®10
D. A. Vanhaelen, Mosstraat 2, s
dam. fei
GEREF. KERKEN (VRIJG).11"
Beroepen te Spakenburg-Zui v®
de missionaire dienst op Iris
H. E. Nieuwenhuis te Schild
IJmuiden: K. J. Kapteyn te
burg-Noord.
GEREF. KERKEN (VRIJG. Iv';
Beroepen: te Hardinxveld-GIe
W. J. d. Linde te Urk.
CHRIST. GEREF. KERKEN J0f>
Beroepen: te Rozenburg: J.
Emmen.
Bedankt: voor Rotterdam-Cen
Steenbergen te Eindhoven, jrl
GEREF. GEMEENTEN lu
Bedankt: voor Almelo: J. McLr.
r GilO
dinxveld-Giessendam; voor
Homkoop te Kampen; voor 1
C. v. d. Poel te Yerseke.
i d
.„irl n
Sloan Wilson Als een wilL 7i
Uitgave: De Boekerij Balr
17,90. m
De Amerikaanse auteur Slosl -
bekend door boek en <4rbi
man' m het donkergrijze pak
twee welgestelde families D6|
die omstreeks 1920 in de
van New York wonen. Het
de aansluiting van de gene var
het veelal bekende raam va Mn
tiek en zakelijkheid. De schri tot
centreert zich op Carol
schoonheid, en Dana Camp
minder gevierd en voo 6
schappelijk succesvol als ,ela!
nig kieskeurige meisje, dat i
wordt. Jongeren zullen de ipp
in de omgang tussen de sf"'
repeterend gegeven in d(
wervelende roman, vermoed!
waarderen dan ouderen,
wijst opnieuw z'n indringen
kunst en zeker ook z'n
milieus, mede door vlijmscl g
logen, genadeloos te schets-^j a,
het verhaal van een grote, jg
rimpeloze liefde, maar ook l00£
making met een moraal d p[an
merhand onontbeerlijk blijk
in dit soort harde familieroi
oed« jer
v
