Het malle
volkje van
de kleine g
'Baedeker' bij
de bijbel
ANTIE,..
vandaaq
Beroepings-
werk Jj
trouw/kwartet zaterdag 16 september 1972
LOFLIED OP
door prof. dr. J. van den Berg
In het nieuwe boek van de Amsterdamse studentenpredikant dr. H.
Wiersinga, dat onder de titel 'Verzoening als verandering' uitkwam
in de reeks 'Oekumene', vinden wij naast een meer populaire samen
vatting van enkele gedeelten van zijn bekende dissertatie over de
verzoening ook een uitwerking van het hoofdthema van zijn proef
schrift op het terrein van de ethiek.
Men zou, traditioneel sprekend, kun
nen zeggen dat zijn nieuwe werk in
een meer dogmatisch en een meer
ethisch gedeelte uiteenvalt, maar de
auteur zou zelf onmiddellijk tegen
deze scheiding hoe voorlopig ook
bedoeld protesteren: vanuit de es
sentie van het begrip 'verzoening' zijn
voor hem beide terreinen onlosmake
lijk verbonden. Voor hem is het bij
belse gegeven van de verzoening tus
sen God en mens tegelijkertijd een
gegeven voor menselijk handelen. In
de dissertatie lag dit alles uiteraard
reeds opgesloten, maar in dit werk
worden de lijnen metterdaad doorge
trokken naar verschillende gebieden
van het menselijk handelen.
Het komt mij voor dat, bij alle dis
cussies die gevoerd zijn of nog wor
den rondom de hoofdthema's van de
dissertatie, het voor de hand ligt in
de bespreking van het nieuwe boek
vooral aandacht te schenken aan de
practische consequenties van de in
zichten van de auteur. Toch kan ik.
juist vanwege de reeds aangeduide
verwevenheid van het één met het
ander, aan datgene wat zich aan theo
logische achtergrondinformatie in dit
werk laat vinden niet geheel voorbij
gaan.
Spanning
In zijn inleidend hoofdstuk laat dr.
Wiersinga zien, hoezeer er een span
ning bestaat tussen de leer, het lied,
de liturgie van de kerk enerzijds, en
ons dagelijks levensbesef aan de ande
re kant. Wij zingen van het Lam van
God, dat de zonden der wereld weg
draagt, terwijl wij elke dag opnieuw
beseffen in een bepaald nog önverlos-
te en ónverzoende wereld te staan.
Ik heb de gedachte dat wie niet op de
één of andere manier lijden aan deze
spanning, dit boek beter ongelezen
kunnen laten: voor hen is het niet
geschreven. Maar ik kan me ternau
wernood voorstellen dat er zulke
christenen bestaan, al zal de één in
zijn situatie de spanning sterker erva
ren dan de ander. Men denke zich in
deze spanning de positie van de stu
dentenpredikant in. om de achtergron
den van dit boek te beter te verstaan.
Hoe dit zij, dr. Wiersinga stelt zeer
dringend de vraag: 'Wat moeten we
met deze leer? met deze formules?
met deze gezangen? We willen graag
wat doen Maar: ligt er een schakel
van de theologie naar deze broodnodi
ge diakonie? past de verkondiging van
de kerk op dit solidaire levensgevoel?
heeft de liturgie ruimte voor onze
behoefte aan bewegelijkheid en bewo
genheid? staat de kerkleer van de
verzoening door Christus niet wereld
vreemd tegenover de werkelijkheid
die ónverzoend is?'.
Vertalen
in onze eigen taal. Dat deden ze
immers op de geboortedag van de
christelijke gemeente, het jeruzalemse
pinksterfeest? De grote daden van
God verkondigen in ieders eigen taal!'.
Welnu. dr. Wiersinga wil in zijn boek
het bijbelse kernthema van de verzoe
ning 'vertalen', dat wil zeggen: in
deze tijd met zijn eigensoortige vra
gen en problemen en denkvormen en
mogelijkheden opnieuw vanuit de bij
bel laten weerklinken. Hij geeft zich
zeer veel moeite om recht te doen aan
de bijbelse gegevens. Centraal staat
voor hem de boodschap der bevrij
ding. Wij zoeken vandaag naar een
nieuw leven dat nog nergens plaats
vindt, een utopie. Het evangelie reikt
ons de droom van zo'n nieuwe wereld
aan. Dat gaat niet buiten het kruis
om. Eenmaal, eens-voor-altijd heeft
Christus zichzelf voor ons gegeven.
Zijn offer draagt een beslissend, on
herhaalbaar, onovertroefbaar karakter.
Maar het kruisgebeuren mag in de
geschiedenis niet worden geïsoleerd.
Deze historische daad. midden in onze
geschiedenis, heeft die geschiedenis
van toen af bepaald, veranderd. Door
de confrontatie met de Gekruisigde,
via de heilige Geest in prediking en
praktijk van navolging, worden mén
sen anders en volken verzoend. De
Gekruisigde wordt gepredikt van
eeuw tot eeuw en het Lam vult de
geschiedenis tot de komende eeuw.
Men kan spreken van een voortgaande
heilsgeschiedenis. De verzoenende
daad van Christus vormt een begin,
dat zijn voortzetting vindt in de
dóórgaande 'vergadering' van de ge
meente rond de tafel van verzoening
en in de praktijk van verzoening.
Eén geschiedenis
Dr. Wiersinga betoogt, dat de voor
stelling van een voortgaande geschie
denis ons kan bewaren bij de 'een
voud' van het evangelie. Het gaat niet
om twee momenten die elkaar min of
meer overlappen, maar om een ge
schiedenis van God met mensen, die
beslissende stappen van Gods kant
inhoudt, en tegelijk alle ruimte laat
voor onze stappen en reacties. Wij
moeten niet in eenzijdigheden verval
len. Wie kiest voor een 'objectieve'
verzoeningsleer kan onze menselijke
situatie niet meer als een 'open' situa
tie zien: wie kiest voor een 'subjectie
ve' verzoeningsleer geeft onze mense
lijke situatie te veel accent. De ver
zoening is één geschiedenis, in han
den van Christus en zijn Geest én in
handen van bekeerde (veranderde)
mensen. De verzoening is effectief:
bevrijdingswerk, waarvan de spits op
de mens is gericht. In het kruisoffer
werd door het goede het kwade over
wonnen. Dit werkt door. in het leven
der mensen, ten goede. Het realiseert
zich in berouw en vernieuwing.
Er moet een vertéling plaatsvinden, De naaste
zegt dr. Wiersinga. 'De kerk heeft als
opdracht profeten en apostelen te ver
talen in ónze eigen taal. zodat we
buiten en binnen de kerk, van oud
tot jong, de boodschap van de bijbel
verstaan, en de belofte horen in onze
eigen situatie, in ons eigen klimaat.
Het werkt door in de verhouding tot
de naaste. Dr. Wiersinga ziet in Jezus'
patroon van verzoening vijf elemen
ten, die telkens weer terugkeren: aan
dacht voor de ander; geen versluieren
van de schuld: geloven in de verande-
door A. J. Klei
Ook ir. J. van der Graaf, redacteur van De Waarheidsvriend (het of
ficiële blad van de gereformeerde bond in de hervormde kerk); heeft
de map met documentatiemateriaal voor de vredesweek thuisge
stuurd gekregen. Hij schrijft er met bijzonder weinig geestdrift over
in zijn krant, getuige dit citaat:
'De lust ontbreekt me om uitgebreid
op alle dingen, die in het materiaal
voor de vredesweek aan de orde wor
den gesteld, in te gaan. Maar ik
geloof dat één ding scherp aan de
kaak moet worden gesteld, en dat is
de theologie die er achter zit, een
theologie die God vermenselijkt en
het evangelie verwereldlijkt.
Op keiharde wijze word je daarmee
geconfronteerd door ja u leest het
goedhet gebruik van hoofdletters
en kleine letters.
In al het documentatiemateriaal
wordt de naam van God met een
kleine letter geschreven. Moderne
schrijfwijze, denk je. Totdat je be
merkt dat de namen van prof. Berk
hof. van de Raad van Kerken, van de
Wereldraad van Kerken, van Mao en
van Nixon met hoofdletters geschre
ven worden, trouwens ook van Paulus
en van Jezus.
Dit alles is :0 uiterst consequent
gedaan dat het kennelijk heel bewust
en doordacht is gedaan. Dus zit daar
meer achter. De namen van personen
hebben ze kennelijk met een hoofdlet
ter geschreven. Maar van God niet.
Daarachter kan alleen maar zitten dat
God hoogstens nog een idee is, een
menselijk ideaal. God is niet meer de
Hoge en Verhevene, voor wie je je
'onderwindt om tot Hem te naderen'.
Maar God is een ideaal, dat gereali
seerd wordt in de evoluties en revolu
ties van de wereldgeschiedenis. Jezus
is een persoon, daarom een hoofdlet
ter!, maar dan alleen mens, die in
zijn wijze van zijn en doen zo God
realiseert'.
Toen ik dit las moest ik opeens
denken aan wat de auteur Gerard
Kornelis van het Reve eens in een
interview zei over 'dat malle volkje'
van Vrij Nederland: 'dan schrijven ze
god, zonder hoofdletter, en denken ze
hem daarmee wel klein te krijgen.
Wat een bijgelovig troepje, vindt u
niet?'
Maar terzake. Helemaal gelijk heeft
de heer Van der Graaf met zijn
'uiterst consequent' niet. In de ca
hiers van het interkerkelijk vredesbe
raad die ik er op nasloeg, kun je de
naam God ook met een hoofdletter
gedrukt zien. Maar toegestemd, bar
weinig, en voor de rest is het
natuurlijk zot dat je de Europese
Konferentie voor Veiligheid en Sa
menwerking tegenkomt. behangen
met hoofdletters, en dat de hoofdlet
ters plotseling op zijn in zinnen als:
het tonen van berouw voor god
of: zoals door god bedoeld werd
Nu haal ik die voorbeelden uit artike
len van buitenlanders die, voorzover
ik weet, nooit in Vrij Nederland te
recht komen en van wie ik niet
aanneem dat zij bij hun kopij een
briefje deden met een korte uiteenzet
ting over hun godsbeschouwing,
en of de heren vertalers alsjeblieft
God met een kleine letter wilden
schrijven. Daar zie ik tenminste ie
mand als de aartsbisschop van New
Delhi niet voor aan.
Voorts ben ik zo vrij er van uit te
gaan dat de betrokken vertalers niet
in de eerste plaats theologische door
denkertjes zijn. dus dat 'heel bewust
en doordacht' van ir. Van der Graaf
zie ik nog niet zitten. Ik denk eerder
aan klungeligheid.
DE VERZOENING
ring; reageren op een ander niveau en
verzoening als daadwerkelijk verande
ren. Op een geheel eigen wijze kan
dit patroon-van-verzoening gestalte
aannemen in de man-vrouw-verhou
ding. In onze tijd, met zijn mobiliteit,
zijn wisseling van kriteria en zijn
authentiedteitsbehoefte in de beleving
wordt de trouw aan elkaar tot een
probleem van de eerste orde. Maar
temidden van dit alles klinkt de bood
schap van de verzoening in Christus.
Zeker, de situatie kan zo uitzichtloos
worden, dat God ons roept tot de
minimale 'vrede' van het uitelkaar
gaan. Maar optimaal blijft de terug
keer tot de eerste partner en het
herstel van de eerdere verbondenheid.
Dat is niet een zaak van formaliteit
of van legalisme, maar een zaak die
past bij Jezus' patroon. Dat is meer
dan het 'gewone', het 'haalbare'. Als
ooit de relevantie van Jezus' verzoe
ning duidelijk wordt, dén in zo'n
grenssituatie van menselijke contact
mogelijkheid als de huwelijksver
vreemding.
Strafrecht
Maar ook op andere terreinen kan de
kracht van de verzoening zichtbaar
worden. Dr. Wiersinga wijdt in dit
verband een apart hoofdstuk aan 'ver
zoening en strafrecht'. Hij grijpt hier
bij evenals, bijvoorbeeld, professor
Bianchi dat deed terug op de
bijbelse inhoud van het begrip 'ge
rechtigheid'. Aan het verhaal van Riz-
pa. de moeder van koning Saul, maakt
hij duidelijk dat men zich met meer
recht op de bijbel kan beroepen voor
het gratieverlenen dan voor de nood
zaak tot vergelding. Van de verzoe
ning van God met de mensen kunnen
we de weg leren die zonder versluie
ring én zonder vergelding effectief tot
inkeer en omkeer brengt. Jezus wil
dat er voor ieder mens en voor elke
samenleving hoop is. Maar niet alleen
voor de juridische, ook voor de poli
tieke structuren heeft de boodschap
van de verzoening een wezenlijke be
tekenis. Het voorwerp van Gods heils
werk is uitdrukkelijk de 'wereld'. Dat
omvat ook onze structuren en onze
instituties. Gods heilswerk kan met
recht getypeerd worden als zijn 'revo
lutie', wanneer men deze term niet in
de technische zin van een snelle,
gewelddadige omwenteling bedoelt,
maar in de meer totale, politieke en
culturele zin van zo'n omkeer van
de structuren, dat ze passen bij Gods
heilsbedoeling.
Stimulerend
Uiteraard kon in het bovenstaande
slechts zeer in het kort de rijke
inhoud van dr. Wiersinga's nieuwe
boek worden weergegeven. Goed, hier
en daar zelfs meeslepend geschreven,
vormt het lectuur die aan het denken
zet en die stimuleert tot nadere bezin
ning. Het leent zich zeer wel voor
gesprekskringen waar men vanuit de
bijbel lijnen wil trekken naar het
leven van elke dag. Er staan gedeel
ten in van een bijzondere indringend
heid passages, die je nauwelijks
loslaten en die stimuleren tot verdere
bezinning, die je ook helpen om zon
der krampachtigheid, met open ogen,
als Christen in deze tijd te staan met
hoop en verwachting. Ik heb de ge
dachte, "dat het ook verschillende jon
geren zal aanspreken, die worstelen
met de vraag hoe zij de diepe dingen
van de bijbelse boodschap kunnen
Dr. H. Wiersinga
relateren tot hun alledaagse leven.
Voor hen is het wellicht in de eerste
plaats geschreven.
Vragen
Intussen roept het tevens allerlei vra
gen op. Bij de vragen van theologi
sche aard wil ik hier niet te lang
stilstaan: ze zijn reeds van verschil
lende zijden soms op zeer deskundige
wijze gesteld. Maar een enkel punt
kan ik toch niet terzijde laten, omdat
het voor mijn kijk op het geheel
medebepalend is. Ik denk hier aan de
spanning tussen het: 'Het is vol
bracht' en het onvoltooid zijn van de
verzoening in haar effect in het men
selijk leven. Het is een spanning, die
in het christenleven haar weerslag
vindt in een dialectiek tussen rust en
onrust. We mogen als zondaars die
altijd weer geconfronteerd worden
met eigen schuld en falen, rusten in
het volbrachte werk van Christus.
'Jezus. Uw verzoenend sterven blijft
het rustpunt van mijn hart'. Maar
tegelijk is er de onrust van het 'jaagt
de heiligmaking na'. Zonder haar zal
immers niemand de Heer zien.
Misschien is soms in het verleden te
eenzijdig dé nadruk gelegd op het
eerste, zodat het tweede maar als iets
bijkomends werd gezien, aan het eer
ste ondergeschikt. Ik denk hier inzon
derheid aan sommige piëtistisch-quië-
tistische stromingen, waarin de gena
de schijnbaar duur in wezen
toch goedkoop kan worden, omdat ze
niet tot consequenties leidt. Maar in
het kruisgebeuren blijft voor mijn
besef een diepteclimensie van schuldo
verdracht, die in de visie van dr.
Wiersinga misschien toch niet vol
doende gehonoreerd wordt. Er ligt
hier een diep geheim, dat wij nooit
tot op de bodem zullen kunnen door
gronden. Wij kunnen het niet vangen
in tijdgebonden juridische formules.
Maar wij zullen het evenmin in zijn.
totaliteit kunnen oplossen in de ene
doorgaande lijn van Gods liefdesbewe
ging tot de mensen. Er blijft iets van
een heen-en-weer tussen God en mens
in het grote drama der verlossing,
In de cahiers voor vredesvraagstukken van het interkerkelijk vredes
beraad staan cartoons, overgenomen uit The New York Review of
Books. Dit is er één van.
Om er het mijne van te hebben, bel
ik drs. J. L. ter Laak, de secretaris
van het interkerkelijk vredesberaad.
Van hem hoor ik dat regel is, namen
van instellingen en verenigingen net
zo te schrijven als zijzelf dat doen,
wat meestal flink wat hoofdletters
oplevert, en verder zo weinig moge
lijk hoofdletters. Zelf zou de heer Ter
Laak God met een hoofdletter schrij
ven: het is, afgedacht van elke theolo
gie, een néém. En wat al die kleine
g's betreft, 'we hebben waarschijnlijk
onvoldoende opgelet bij redigeren en
corrigeren', zegt hij,, 'het is een mis
ser'.
Intussen komt iemand met de vredes-
krant aandraven. Aan hoofdletters
geen gebrek, maar God zal en moet
met een kleine g geschreven worden.
Neem het openingsartikel van profes
sor Berkhof, daarvan begint elke zin
netjes met een hoofdletter, behèlve
als een zin met het woord God
begint. Zelfs bij een nieuwe alinea
kan er in dat geval geen grote G
vanaf.
Wat is dit voor een vreemd en star
gedoe? Toch wel meer dan een mis
ser. Tot dusver vond je bij prof.
Berkhof God altijd met een hoofdlet
ter, hij is ook geen man voor wie God
bekeken is met evoluties en revolu
ties, dus zal er met zijn kopij (en die
van anderen) gerommeld zijn.
Waarom? Omdat er bij het interkerke
lijk vredesberaad van dat malle volkje
zit?
waarin God komt tot de mens en de
mens treedt voor God in Hem die
priester en offerlam beide was. We
zullen juist over dit punt nog veel
met elkaar moeten nadenken. Dat kan
in de kerk een vruchtbare zaak zijn,
zolang we met elkaar verwonderd
en dankbaar leven uit het wonder
van de verzoening.
Rechtsorde
Ik heb ook mijn vragen ten aanzien
van enkele passages uit het meer
practische gedeelte van het boek. In
het hoofdstuk over het strafrecht zou
ik graag toch iets meer gehoord heb
ben over de zegen van de rechtsorde
en de opdracht aan de mens om deze
rechtsorde te bewaren en zonodig te
herstellen. Dat betekent natuurlijk
niet dat ónze orde sacrosanct is. Er is
veel dat veranderd, vernieuwd moet
worden. Er is trouwens in de rechts
sfeer ook telkens iets van een proces
van innerlijke aanpassing en vernieu
wing aanwezig. De boodschap van de
verzoening kan hier als katalysator
werken. Maar de gedachte van de
'structurele' schuld van de gemeen
schap kan soms een zo zwaar accent
krijgen, dat de zegen van het leven in
een relatief-goede rechtssfeer er door
versluierd wordt.
Iets soortgelijks zou ik willen opmer
ken ten aanzien van de politieke vra
gen. Ook hier moeten wij metterdaad
streven naar verandering van dat, wat
het heil van de mensen niet bevor
dert. Maar niet alle verandering is
verbetering. Wij zullen óók het stre
ven naar verandering en omkeer kri
tisch moeten toetsen en dan kén
het zijn, dat in sommige gevallen de
bestaande orde, hoe gebrekkig ook,
betere garanties biedt voor de mense
lijkheid dan alternatieve oplossingen
waarmee men in naam der revolutie
komt aandragen. Concreet: voor
Brandt tegen de Baader-Meinhofgroep
om een voorbeeld van buiten onze
grenzen te kiezen. Ook in ons land
doet het optreden van sommige actie
groepen tot binnen de universitei
ten ons verzuchten, voor hün nieu
we orde of wanorde gespaard te mo
gen blijven; een verzuchting, die uit
verlangen naar handhaving der ele
mentaire menselijkheid geboren is.
Dankbaar
Ik schrijf dit niet, om een domper te
zetten op wat dr. Wiersinga in de
betreffende hoofdstukken naar voren
brengt. Ze hebben me diep geraakt.
Maar er is een verwevenheid van
schuld aan alle kant, en van cumula
tie van oude en nieuwe schuld, die
ons, levend uit de boodschap der
verzoening en strijdend voor een
wereld waarin het geheim der verzoe
ning voluit gestalte zal aannemen,
toch ook telkens weer terugwerpt op
de troost van het weten dat onze
schuld al is weggedragen door de éne,
die het echt aankon. Het boek van dr.
Wiersinga staat ook naar deze zijde
open, al ligt hier niet het zwaarste
accent.
Misschien is de hoogste lof die men
aan een boek kan toezwaaien deze, dat
het de ogen opent voor het feit dat
men niet klaar is met allerlei vragen
waarmee men in argeloosheid dacht
klaar te zijn. Zulk een functie vervult
voor mij de studie van dr. Wiersinga.,
Daarom ben ik, ondanks de vragen'
die ik heb en de tegenwerpingen die
ik maak. dankbaar voor dit werk. dat
geschreven vanuit een sterk geloof
in de kracht van het évangelie en
vanuit een diepe verbondenheid met
het geheim van de Gekruisigde, een
loflied op de verzoening is.
Prof. dr. J. van den Berg, hoogleraar
aan de theologische faculteit der
Vrije Universiteit te Amsterdam, be
spreekt 'Verzoening als verandering'
(ondertitel: Een gegeveii voor mense
lijk handelen) door Herman Wiersin
ga Uiig. Bosch Keuning, Baarn
(serie Oekumene nr. 6), prijs f8.50'
(abonn. f5,50).
GEEN HELD
We lezen nu verhalen va
zondvloed. Voor ons ligt va
verhaal van Noachs dronfcJ
Van Selms ziet in deze geu|
die moet opgebouwd zijn i
oude spreuken, een document!
verbintenis tussen Israël en C
tijnen tot overweldiging van
naünieten. De Kanaanietischl
op seksueel gebied zou hier
vinden zijn in de oervader 0
daaruit zou de ondergang van
te verklaren zijn. We zullen
dit ook zij, goed aan doen hier
snel lijnen naar het heden te
Wie vroeger leerde dat Cham
der van de Afrikanen, Japhet
Europeanen en Sem van de
was. moet dit maar vergeten. Dr
weet van dergelijke speculatil
Dat hier in Cham alle don!
kleurde volken vervloekt zoudl
den en daarom de slavernij M
tieme zaak en apartheidsdisaj(
bijbels te verantwoorden zom
ronduit godslasterlijk.
wordt niet Cham, maar één i
zonen Kanaan vervloekt. A1U
gen om hier meer te willéj
dan meegedeeld wordt lopen j
de uit. Tegenover de zond*
van het babylonische epos, dij
de vloed- met zijn vrouw ta
goden terugvinden, staat dit
nuchtere verhaal van de drol
ach. Kende hij de kracht
vocht dat hij geperst had ni
gewoon mens. Hier niet getel
iemand die iets verwrpelifl
Waarom het lijkt te gaan is di
het zag en toen niet deed wat
moeten doen, nl. zijn vader
ken, maar het vertelde aan zijnl
buiten. Een zoon die de eerbiefiit i
nover zijn vader vergeet. Hijfcen f
door niets geëxcuseerd vanwegtwids
Noach. Maar dat daarvoor wesïi
zoon vervloekt moet worden |edyl
gezien als een verklaring
ondergang van Kanaan als vofji
gaat ons. En hij stierf, staat
het slot, van Noach. Geen I
mens, maar een behouden nu
houden uit het water, als eenl
hout uit het vuur. Dat is deL hf
king. God gaat met vreemde (fer
verder. Gelukkig maar. Watty]
met ons moeten gebeuren? «fcgj.
9. 18-29).
door Ton van der Hammen
Er is in ons land vèel onbegrip over
het gebruik van de bijbel. Uitlatingen
als: ik probeer de bijbel wel te lezen,
maar ik begrijp er zo weinig van, zijn
aan de orde van de dag. Het onbegrip
wordt voornamelijk veroorzaakt door
dat men de bijbel meent te kunnen
hanteren als elk ander boek. Zo van:
je gaat maar lezen en dan kom je er
vanzelf wel in. Maar bijbel lezen, dat
wil zeggen: echt lezen om er het
Woord van God in te verstaan en
ernaar te handelen, is niets iets dat
vanzelf gaat. Het moet geleerd worden.
Een eerste gids daarbij, een soort
Baedeker om het gemakkelijker te
maken, de bijbel te leren verstaan, is
het boekje 'Hulp voor de bijbellezer',
waarvan de zesde druk bij het Neder
lands bijbelgenootschap is uitgeko
men. Het boekje kost 2.50 en telt 96
bladzijden.
Het is een ingrijpend gewijzigde druk
geworden, die belangwekkende dingen
zegt over de vraag: Wat doen we met
de bijbel? Het geldt hier een geheel
nieuwe, informatieve en instructieve
inleiding die praktische algemene aan
wijzingen geeft om tot een persoonlij
ke omgang met het Woord te komen.
Om daarvan een indruk te geven het
volgende. Doel moet zijn God te wil
len leren en te willen blijven kennen.
Daarvoor is belangrijker hoe men
leest, dan hoeveel men leest. Maar
dan is, vooral ook omdat de bijbel in
feite een bibliotheek op zichzelf
vormt, een planning bij het lezen
nodig. Het oude en het nieuwe testa
ment moeten daarbij gelijkelijk aan
bod komen. Het verstaan kan verder
worden bevorderd door meer dan één
bijbelvertaling, waarover men tegen
woordig in een taal kan beschikken,
naast elkaar te lezen, bijvoorbeeld
statenvertaling, nieuwe vertaling, ver
taling in hedendaags Nederlands en
(binnenkort te verschijnen) vertaling
in de Nederlandse omgangstaal. Hoe
je alleen de bijbel kunt lezen en in
groepsverband, bijvoorbeeld het gezin
waarbij ieder gezinslid als het goed
is, een bijbel voor zich moet hebben,
wordt nader bekeken.
Verder geeft het boekje in kort be
stek iets over de ontstaansgeschiede
nis van de bijbel en het tot stand
komen van de canon. Ook over de
apocriefe boeken wordt informatie
gegeven. Bij "de indeling van de bijbel
worden woorden als Septuaginta, Vul
gata de Tora, de Tenach, verklaard.
Bij alle bijbelboeken is een eenvoudi
ge, heldere inleiding geschreven. Ook
in dit verband krijgen de apocriefen
aandacht.
Leesroosters nemen een belangrijke
plaats in bij Hulp voor de bijbelle
zer'. Er is een rooster voor dagelijkse
bijbellezing gedurende een heel jaar
en er is een rooster dat bijbelse
hoofdthema's als het ware in een
focus plaatst. Vooral als individueel
lesrooster (er moet nogal bij gebla
derd worden) kunnen de rubrieken
'Mensen in de bijbel' en 'Onderwer
pen in de bijbel', zoals eenheid, ge
loof. doop, gebed, wederkomst ge
bruikt worden, waarin steeds verwe
zen wordt naar de betreffende tekst
gedeelten. Een toelichting op de voor
naamste in de bijbel gebruikte ter
men, enige jaartallen en enkele kaart
jes besluiten het elementaire werk.
'Hulp voor de bijbellezer' kan als
leerboek nummer 1 voor bijbelge
bruik worden beschouwd. Naar ande
re, voortgezette hulpmiddelen wordt
de weg gewezen.
NED HERV KERK
Beroepen: te Amsterdam-\V ftl
Noordegraaf te Ede; te Put**
Boagard te Woerden, die 1
voor Krimpen aan den
(b.w.i.w.) en voor Sprang.
Bedankt: voor Lunteren: H.
den te Veenendaal.
GEREF. KERKEN
Beroepen: te Rotterdam-Overst Iarfc
Berg te Delfzijl. f"
Aangenomen: naar Wartena: IjW1
van der Veen te Appelscha;
tot hulppred. te Kampen: K
ma, em. pred. van Bunschd
ben. tot dir. vormingscentn "81
Drieklank te Paterswolde: J.
te Beverwijk.
Bedankt: voor 's-Gravenhage-V .z
H. Kwast te Leeuwarden-We^3
Overleden: P. A. Zeilstra (8
pred. te Middelharnis.
GEREF KERKEN (VRIJG)
Beroepen: te Zuidwolde en te
kand. II. E. Nieuwenhuis te
woude; te Waardhuizen: ki
Hoogendoorn te Amstelveen. Jr
CHR GEREF KERKEN 1 V(
Afscheid: van Haarlem-No«
Boersma, ber. te Hoogeveen.
HERVORMDE KERKG1
Afscheid: van Gendringen, N.
ber. te Woudenberg; van Nie
sen: J. D. Wuister ber. te Sc!
gen; van Hem: J. Lugtigheid,'
Sneek; van Delfzijl: J. Pan
ber. te Houtrijk (Halfweg).
Intrede: te 's-Gravenhage-Low
D. van Roest, voorheen zeni
op Midden-Celebes; te Franefa gjty
Muller uit Beek; te Riddertp. e;
Venema uit Wemeldinge; te
kand. W. J. van Assen uit UI
Grijpskerk: kand, G. A. Sd> itra
Doe
uit Utrecht: te Beusichem:
Driel, tot 1965 predikant v*fran
kerk van Ouddorp.
GEREF. KERKEN
Afscheid: van 's-Gravenhage-1
Prins, ber. te Aalten.
Intrede: te Balk: kand. W. N fan 1
Balk; te Wommels: kand. W.
de
hi
'We moeten maar eens met hem naar een kinderpsycholoog' (cartoon
van Marcus, overgenomen uit Voorlopig).
[pha
tink te Amsterdam; te Lexnfledar
Ameide: kand. A. T. B. M,
Kevie uit Amsterdam.
ADVERTENTIEJuten
rgs
[Leid
Jestu
Veiling t.b.v. Kerk e
Wereld. Zilver, Chinees!
ander porselein en T
aardewerk, koper,
schilderijen, gravures,!
tekeningen, boeken T
(17e tot 20e eeuw), L
curiosa, meubelstukken!
Recreatiezaal Het Grote Be I
Arnhemse Bovenweg I
Doorn (Grens Drieberg*'
Zaterdag 23 september
9.30—17 uur; kijkdag
22 september, 14—22 u ureai
Catalogus (ca. 500
nummers) aan de zaal£]
1.50.
kerk rot
