jExamen doen in de
expressievakken
adderen in
ioerenkoolstronkstradeel
tuin
Planten als 'geveltoeristen'
U houdt van puzzelen?
Eerste experimenten dit jaar
uw probleem
ook het onze
Boekenetalage
Puzzelmee van Trouw/Kwartet
OUW/KWARTET ZATERDAG 16 SEPTEMBER 1972
BINNENLAND
T17/K17
Van een medewerkster
Wie bij de voorbereiding van de mammoetwet hoopte dat er nu binnen het onderwijs meer
ruimte zou komen voor vakken als tekenen, muziek en handenarbeid (gemakshalve expressie
vakken genoemd) voelt zich na vier jaar praktijk met deze wet waarschijnlijk teleurgesteld.
no?
In 1968 zijn de expressievakken voor
alle scholen van voortgezet onder
lijs verplicht gesteld. Voor de
meeste schooltypen betekende dit
dat er meer uren werden uitgetrok
ken voor deze vakken. Maar toch
was het aantal lesuren dat beschik
baar kwam kleiner dan velen ge
hoopt hadden.
De oorzaak hiervan ligt in het feit,
dat voor slechts tweederde van het
totaal aantal lesuren de bestemming
vastligt in de lessentabel. Voor het
resterende deel mag de school zelf
de inhoud bepalen. Het ligt voor de
hand dat dan de neiging bestaat
hiervoor vooral die vakken te kiezen
waarin de leerling examen kan
doen. Dat was tot voor kort voor de
expressievakken niet mogelijk.
i een oplossing voor dit probleem
vinden is in 1969 een commissie
jperiment eindexamen expressie-
ad vakken' ingesteld. Deze commissie
h kreeg als opdracht programma's te
ontwerpen voor examens in de vak-
;eh ken handvaardigheid (handenarbeid
textiele werkvormen), tekenen
muziek voor het v.w.o., havo en
mavo.
De commissie ging bij haar ontwerp
schr uit van het recht van elke leerling
op een zo goed mogelijke ontplooing
\v« van eigen mogelijkheden. Het voort-
sa gezet onderwijs heeft een algemeen
e rormend karakter. De verschillende
esti vakken moeten dan ook als gelijk-
kien waardig worden beschouwd. De in-
gees tellectuele vakken en de expressie
ve vakken hebben wel een verschillen
de doelstelling, maar allebei veron
derstellen ze intellectuele en emotio-
le ei iele kwaliteiten en andere vaardig
beden.
Indanks de bezwaren die er in het
[gemeen tegen het eindexamen be-
taan, vond de commissie het toch
erstandig zich aan de huidige situa
tie aan te passen. Zo zou men zich
eliji unnen verzekeren van gelijke aan-
niet [acht voor de expressievakken. De
:t t«|êer C. Molenveld, secretaris van de
Timmissie, zegt wel dat men met
eze vorm van examineren wil stop-
uch en zodra dat mogelijk is.
ndat
Drie mogelijkheden
ring )e drie mogelijkheden die de com-
uk- ussie voor het examen noemde za-
><%n er uit:
een schoolonderzoek (2 J 4 maal
jr jaar, doorgaans praktisch werk)
—leen landelijk schriftelijk examen,
bebi een schoolonderzoek en praktisch
isvol ierk naar centrale opdracht.
Vani een schoolonderzoek met een lan-
ovei lelijk schriftelijk examen en prak-
ov isch werk naar centrale opdracht,
De eerste mogelijkheid werd geko-
zen omdat de examens in de andere
n b takken ook volgens dit principe
j torden afgenomen.
'In I 'olgens de commissie zal de kwali-
jden kit van het onderwijs in de expres-
win? ievakken aanzienlijk verhoogd wor-
we! den nu zij tot examenvak verheven
het rijn. Een leerling zal immers beter
h gemotiveerd zijn om zich in het vak
dat hij zelf heeft gekozen te verdie-
i. De leraar kan hierdoor het
'eau van zijn lessen verhogen en
'aan ïordt meer gestimuleerd tot bezin-
r we mng over onderwijskundige en
's nhoudelijke kant va zijn vak. De
IC" untrekkelijkheid van het vak voor
nouders, leraren en leerlingen (ook
werkt voor hen die er geen examen
t and
et
iagli'-
7 E'
'Het schilderij van deze afbeelding ademt een merkwaardige sfeer.
Waaraan meen je dat te kunnen zien?'
(Vraag gesteld bij het onderdeel schilderskunst van het examen
kunstgeschiedenis en kunstbeschouwing, mavo, 1972).
doen, maar het als keuzevak in hun
pakket opnemen) wordt er door ver
groot. Althans volgens de commis
sie.
Positie
Een kritische kanttekening hierbij
is op zijn plaats. Is het eigenlijk
niet pijnlijk dat een vak dat tot nu
toe buiten de sfeer van prestatie
dwang lag nu ook in het keurslijf
van examens is gedrongen, alleen
om dat vak een betere positie te
teven? Was het niet beter geweest
om te zoeken naar andere mogelijk
heden om deze vakken een rijkere
inhoud en meer allure te verschaf
fen? Dat zou bijvoorbeeld kunnen
door nog meer lesuren of door com
binatie van deze vakken met buiten
schoolse activiteiten.
Velen twijfelen eraan of de expres
sie als creatieve uiting wel toets- en
meetbaar is. Na de oorlog is vaak
gewezen op het belang van vrije
expressie als bevrijding uit de vast
geroeste normen voor omgang met
de kunst. Nu keren die normen
weer terug in een nieuw beoorde
lingssysteem voor de examens. Daar
staat tegenover dat ook de commis
sie meent, dat de creatieve uiting op
zich niet meetbaar is en ontsnapt
aan de beoordeling van het examen.
Wat wel mogelijk is, is het toetsen
van inzicht, cultuurhistorische ken
nis en bedrevenheid in een bepaald
expressievak.
De eerste
Inmiddels zijn dit jaar de eerste
experimentele examens afgenomen.
Naar aanleiding van een oproep in
de onderwijsbladen in het voorjaar
van 1970 gaven zich 370 scholen op
voor deelname aan het experiment.
Na een selectie op criteria als regio
nale spreiding, levensbeschouwelijke
richting en spreiding over de ver
schillende vakken bleven 80 scholen
over, waarvan 40 dit jaar aan het
examen deelnamen. Deze scholen
hielden dus een eigen schoolonder
zoek met daarnaast een landelijk
schriftelijk examen voor het toetsen
van theoretische kennis.
De vragen voor het schriftelijk exa
men zijn dit jaar voorbereid door de
commissie. Het bezwaar daarvan is
dat alleen getoetst kan worden wat
bij die commissie aan kennis en
opvattingen leeft. Volgens de heer
Molenveld zou dit bezwaar kunnen
worden weggenomen door ook de
leraren in te schakelen bij het for
muleren van vragen en zich zo van
hun kritische begeleiding te verzeke
ren. Gevraagd naar zijn bevindingen
met dit eerste examen zegt de heer
Molenveld dat de vragen gemeten
naar het aantal voldoendes nogal
aan de gemakkelijke kant \faren. De
docenten waren over het algemeen
ook wel tevreden, al bestond er hier
en daar ongenoegen met de aard
van de vragen: teveel zouden deze
gericht zijn op de 'officiële' kunst
en te weinig op de visuele en audi
tieve omgeving van de leerling. Pos.
ters en popmuziek bijvoorbeeld kwa
men niet op het lijstje voor. Waar
naar impliciet wel gevraagd werd
was naar het vermogen om ervaring
om te zetten in taal. Het is dan niet
duidelijk wat precies getoetst wordt:
het inlevingsvermogen van de leer
ling of zijn taalvaardigheid.
Ziet men examens in de expressie
vakken als onvermijdelijk, dan lijkt
het tenminste nodig zeer voorzichtig
te zijn bij het opstellen van beoor
delingscriteria opdat niet de waar
den en normen van een kleine
groep de dienst gaan uitmaken.
et piekeren maar puzzelen Oplossing opgave nr. 540
mi
Brieven die niet xljn vooralen van naam en
adres kannen niet In behandeling worden
genomen. Gebelmbondlng Is verxekerd. Vra
gen die niet onderUng met elkaar ln verband
staan moeten ln afxonderUJke brieven worden
gesteld. Per brief dient een galden aan post-
xegelc te worden Ingesloten. Adres: redactie
Trouw-Kwartet, postbus 941. Botterdam.
Vraag: Om parkeren op het trottoir
onmogelijk te maken, plaatste de ge
meente een paaltje op mijn stoep. Dit
oefent echter een grote attractie uit
op alle honden uit de buurt. Het is
vies; hoe maak ik daar een eind aan.
Antwoord: Aangezien het voorname
lijk reuen zijn die zich bij het paaltje
ophouden, zou u daar een middel
kunnen toepassen, hetzij via een
spuitflacon, hetzij met een strooibus,
dat gebruikt wordt om loopse vrouw
tjeshonden onaantrekkelijk te maken.
Uw drogist of handelaar in artikelen
voor dieren heeft er wel iets op.
Vraag: Hebben afgeknipte postzegels
(afdrukken) van briefkaarten nog
waarde?
Antwoord: Vroeger was het de ge
woonte de postzegels met en zonder
opdruk van de briefkaarten af te
knippen. Volgens de moderne populai
re werkjes over postzegelverzamelin
gen wordt dit sterk afgeraden. Men
zegt zelfs dat ze waardeloos worden.
Is de handelswaarde gedrukt, de ver-
zamelwaarde voor een niet commer
ciële liefhebber blijft altijd, belang
rijk.
3 maal 10 gulden aan prijzen
Horizontaal: 1. kleine waterval. 7.
handelsbetrekking, 13. meisjesnaam,
14. hoekbalkon, 16. bergplaats, 17. na
dato (afk.), 18. inhoudsmaat (afk.),
20. ventilator, 21. soortelijke warmte
(afk.) 22. voorvoegsel, 23. oosters
feestkleed, 26. ruiterlaars, 28.
wijnmaat, 30. kei, 31. klein kind, 33.
anf, oor mr. G. van Vorden
belangstelling voor deze opgave
e 'slechts' uiterste nauwkeurigheid
was overweldigend, ondanks
feit, dat deze volgens ir. J. J.
lidt (82) te Zoeterwoude-Rijndijk
n 'uitgebreide rekensom voor 4e
s basisonderwijs' was. En de heer
Geut (101) te Nijverdal licht dit
l toe met de stylistisch merkwaar-
[e opmerking: 'De opgave gaf mij
ej> aanleiding om eens echt onder
boerenkool te gaan zitten broeden',
el oplossers waren anderzijds geest-
- "/tig gestemd. Zo ds. W. Fokkens
r 11 M) te Ede:
et tellen kon ik niet laten
1 'k de antwoorden wist;
J hoop dat 'k me niet heb vergist,
y aar 't boeide mij wel buitenmate!
zevental heeft de oplossing door
lel van de computer gevonden.
«laas is de hoogste slechts tot elf
«'nemers gegaan en ik heb (zonder
wputer) een hele kluif aan de 12
id.
deelnemers (van 4 tot 7 stuks
gevraagd) kregen onderschei-
P Buijk l, 2, 3, 4 enz. punten en
D waagd werd, waar de stand van hen
A len op de ladder begon te repeteren
W ,en waar deze stand dan opnieuw
w bereikt (b). M.a.w. in welke
«n (elke week een opgave) zich
K omstandigheden voordeden.
'als bij elke ladder is degeen, die
O Hoogste aantal (de hoogste top in
«jaus of daarvóór) moet bereiken
de prijs in de wacht te slepen,
pechvogel.
al een wonderlijke geheimen liggen
'°rgen in de cijferlijsten! En de
aantal
begin van
8tand van
aantal
stand van de ladder bij het
hoogs tl
deel
het repe
a opnieuw
weken
begin van de cyclus
nemers
teren
bereikt
van een
n
a
b
cyclus
1
1
2
1
1
1
2
1
3
2
1.2
2
3
2
6
4
2.4.3
6
4
2
15
15
2.4.6.4
12
5
11
24
13
1.6.9.12.10
20
6
24
40
16
9.2.15.16.15-12
24
7
43
105
60
7.2.6.12.50.30.28
36
8
48
155
107
20.12.15.4.20.24.21.16
48
9
72
108
36
1.36.36.28.30.30.28.24.18
55
10
213
380
167
1.14.18.8.35.36.42.40.36.30
72
11
267
486
219
8.30.6.4-45-42.42.48.45.40.53
88
12
156
2191
2055
17.2.21.60.40.54.42.40.45.40.33.24
108
ontdekker lijkt wel een tovenaar!'
verbaast zich de heer D. Hortensius
(87) te Oegstgeest. Niet verwonderlijk
is, dat degenen, die voor hun oplos
sing de hoogste punten krijgen, ook
het grootste aantal malen de ladder-
prijs winnen. Maar als men zich ver
diept in dat aantal malen komen toch
weer wonderlijke zaken tevoorschijn!
De éen na beste wint in vele gevallen
evenveel malen de prijs als de beste,
zij het dan telkens met wat minder
punten.
Niet velen hebber, zich aan pogingen
gewaagd, een algemene formule te
vinden. De heer J. G. Trommel (144)
tc Zoetermccr voelt meer voor ccn
auto: 'Aan een formule wagen? Neen!
Een formule-1 wagen? Ja!' Zelfs ir. P.
G. Dinia (82) te Voorhout komt wel
een heel eind, maar Is er nog niet.
Uit hoofde van het gedrang op de
ladder geeft de heer L. Bijl (137) te
Overschie de ladderaars de volgende
raad: 'Houd de ladder met uw handen
aan de buitenzijde vast, niet bij de
treden, want dan is, door het grote
gedrang, de kans heel groot, dat een
'hogere' er zijn voet op zet (op die
handen nl.) Zie de tekening bij de
opgave!'
De waardering voor de puzzel wordt
uitgedrukt in het gemiddelde cijfer 7,
13; verkregen uit 2 (2,1%), 3 (1,2%),
4 (3,4%), 5 (4,6%), 6 (17,5%). 7
(29,4%), 8 (24,2%). 9 (11.4%), 10
(6,2%).
De ladder staat boven 147 punten,
zittend, 35. banknoot (afk.), 36. lat
werk, 38. dat is (afk. Lat.), 39. name
lijk, 40. spinneweb, 41. mak, 42. kwe
ken, 43. bij, 44. heidemeertje. 45. te
weten (afk.), 46. pers. voornaamw. 48.
hoofddeksel, 50. voegwoord, 51. drie
kleur, 55. meisjesnaam, 56. schoen-
vorm, 57. geroosterd brood, 59. tijd
verlies, 62. kwetsuur, 64. rivier ln
Rusland, 65. paardekracht, 66. opper
ste rand van een dak, 68. afk. van
senior, 69. pers. voornaamw., 70. meis
jesnaam, 72. soepel, 74. afbeelding, 76,
met roest bedekt, 77. zonnescherm-
Verticaal: 1. omtrek, 2. meisjesnaam,
3. soortelijk gewicht (afk.), 4. rythme,
5. lidwoord, 6. grond die bij een
hoeve behoort, 7. kippenloop, 8. bij
woord, 9. opnieuw, 10. scheik. ele
ment, 11. denkbeeld, 12. binnenkort,
15. broeibak, 19. livreiknecht, 21. bij
na loodrecht, 24. muzieknoot, 25,
woordentwist, 26. dun bladtin, 27.
Verenigde Naties, 29. muzieknoot, 30.
stoomturbine (afk.), 32. ketting, 34.
een soort whistspel, 35. hoofddeksel,
37. oude inhoudsmaat, 40. vlug, 44.
transport, 45. loze streek, 47. drinkge
rei, 49. volksdichter, 51. pas van een
telganger, 52. munt (afk.), 53. luite-
nant (afk.), 54. platte gebakken steen,
56. Ledger (afk.), 58. tasto solo, 60.
rivier in Spanje, 61. nachtgewaad, 63.
drietenige struis, 66. zelfkant, 67. ho
rizon, 71. scheik. element, 72. Chines*
lengtemaat, 73. bevel, 75. civiel inge
nieur (afk).
Oplossingen te.m. woensdag a.s. per
briefkaart zenden aan: Trouw/Kwar
tet, Postbus 859, Amsterdam. Linksbo
ven vermelden: Weekend-Puzzel.
OPLOSSING VORIGE PUZZEL
Hor.: 1. kameel, 6. tempel, 12. park,
14. leer, 16. eg, 18. r.i., 19. pro, 21. Dr.
22. me, 23. verkeer, 26. steiger, 29.
inka, 30. pedel, 32. deer, 33. Ee, 34.
nn. 36. tol, 37. do, 38. la. 39. stel, 41.
maté, 43. Po, 44. verraad, 45. eb, 47.
prei, 49. teer, 52. An, 54. el, 55. tak,
57, Lr., 58. e.o., 59. rail, 61. veter, 63.
Eris, 65. pagadet, 67. element, 69. er,
70. te, 71. set, 73. li, 74. de, 75. tien,
77. riem, 79. Drente, 80. lastig.
Vert.: 2. A.P., 3. markant, 4. Erie, 5.
e.k., 7. el, 8. mede, 9. peridot, 10. er,
11. devies, 13. ar, 15. terras, 17. gene,
19. pret, 20. Osei, 22. meel, 24. R.K.,
25. e.p., 27. Tl., 28. ge, 31. doornat, 35.
nevel, 37. dadel, 39. sop, 40. lei, 41.
mat, 42. eer, 46. karpet, 48. relatie, 50.
eremiet, 51. koster, 53. naar, 55. tets,
56. keet, 58. eind, 60. I.G., 61. V.E.,
62. R.L., 64. re, 66. Deen, 68. Elis, 72.
es, 75. tr., 76 NT., 77. ra, 78. ml.
De namen van degenen die de
vorige weekendpuzzel hebben ge
wonnen, zullen nog bekend ge
maakt worden.
'Einde van het gezin', door David
Cooper. Uitg. Boom te Meppel. 129
blz. Prijs 8,90.
Het gezin als geheel is om onduidelij
ke reden pas sinds kort in de belang
stelling van psychiaters en meer in
het algemeen van beoefenaren van de
gedragswetenschappen gekomen. Eerst
nadat psychotherapeuten in gezamen
lijke zittingen met het complete gezin
ontdekten dat het gezin een broed
plaats kan zijn voor geweldig veel
misgroei en frustraties is men de
processen die zich in het gezinssy
steem kunnen voordoen nauwgezetter
gaan bestuderen. Behalve reeds eerder
beschreven gevolgen van verwenning
en emotionele verstikking kwamen nu
ook de gevolgen van allerlei splitsin
gen in het gezin de vorming van
coalities van vader en dochter tegeno
ver moeder en zoon etc. duidelij
ker voor het voetlicht. Schizofrene
kinderen die soms vrijwillig de rol
van zondebok op zich nemen geven
bijvoorbeeld volgens deze bevindingen
signalen over de gestoorde gezinsyste
men.
De schrijver van het boek 'Einde van
het gezin' behoort tot de categorie,
die uit deze gegevens de meest radica
le conclusie trekken. Hij beschrüit
het gezin als een destructieve kracht,
een vorm van iet- ontmoeten, als een
onderdrukkingsysteem, dat later ook
in scholen, bedrijven en in de maat
schappij in zijn geheel weer terug
komt. Het gezin is volgens Cooper
gespecialiseerd in de vorming van
rollen voor de leden van het gezin in
plaats dat het de omstandigheden
creëert, waarin het mogelijk is naar
eigen keuze een bepaalde identiteit
aan te nemen. Heeft het individu zich
eenmaal aan de beperkingen van zijn
bewegingsvrijheid ontworsteld dan zal
hij het gezin pas als de basis van zijn
activiteiten kunnen gaan waarderen.
E.
ADVERTENTIE
Dan to dit f ets voor u. Zaterdag 23 september begint er in
Trouw/Kwartet een grote puz- zelwedstrüd: Puzzelmee.Twin
tig weken lang zijn er voortdu- f rend flinke prijzen te winnen.
In totaal maar liefst zo'n 30.000 gulden. Kijk uit naar de speciale
Puzzelmee krant. Zaterdag 23 september. Trouw/Kwartet.
met als prijswinnaars: 1) E. ten Hoe
ve, Oudeland 15, Harmeien; (5 voor de
tweede maal); 2) drs. W. Klein Kra-
nenberg, Krophollerstraat 5, So<n (N.
Br.), (voor de vierde maal); 3) dr. ir.
Jac. van Nieuwkoop, Robert Koch-
straat 110, Apeldoorn (voor de zesde
maal).
De op 30 september te houden bijeen
komst, georganiseerd door de heer M.
Vader (gironummer 595494), Meeu
wenlaan 17, Leiderdorp, wordt gehou
den in de zaal bij de Matthellskerk te
Utrecht en begint om twee uur (14
uur). U kunt zich bij de heer Vader
nog opgeven onder storting van 5,
voor welk bedrag u, zoals u zult mer
ken, héél wat krijgt. Velen uwer hoop
ik daar te zien.
door Henk van Halm
Als u het sombere uitzicht hebt
op een blinde muur of als uw
huis ontsierd wordt door een le
lijke gevel, kunt u dat verhel
pen door een klimplant ertegen
op te laten groeien. Dat gaat
zonder moeite met planten die
zich zelf aan de ondergrond
hechten, zodat u geen draad
hoeft te spannen of de muur met
gaas moet vertrekken. Tot de
ze gevelklimmers op eigen hout
je behoren maar weinig planten
en daarvan zijn de wingerd-
soorten wel de mooiste en snelst
groeiende.
Er zijn drie soorten in de handel:
de wilde wingerd (Parthenocissus
quinquefolia), de rode wingerd
(Parthenocissus tricuspidata, in de
handel nog wel eens Ampelopsis
veitchii genoemden Parthenocissus
henry ana. Ze zijn dadelijk van
elkaar te onderscheiden aan het
blad dat langgesteeld en bij P. quin
que folia handdelig gespleten is iot
vijf blaadjes, bij P. tricuspidata
drielobbig of hartvormig, een enkele
keer in drie blaadjes gespleten. Op
de tekening ziet u linksboven een
takgedeelte van P. tricuspidata met
hechtronk, de andere plant is P.
een jong hartvormig blad en een
quinquefolia met bloemen, blad en
rank. P. henryana ziet er uit als de
wilde wingerd, maar de bladeren
zijn wat dikker en wit geaderd.
De rode wingerd wordt zo genoemd
omdat de tot vijftien centimeter gro
te bladeren zich in de herfst, korte
tijd voor zij afvallen, kleuren in
allerlei tinten rood, van diep oran
jerood tot donker purper. Het blad
is eigenlijk altijd een beetje purper
aangelopen, het meest nog als het
jong is. Om die kleurenweelde is
deze soort, en speciaal de cultuurva
riëteit Gloire de Boskoop, de meest
aangeplante wingerdsoort.
Ook de wilde wingerd gaat tot tien
meter hoog, de cultivar Engelmannii
zelfs zeer snel, maar die is lang niet
zo mooi als de Gloire de Boskoop.
Ze hecht zich ook niet zo stevig als
de rode wingerd. Beide soorten heb
ben takranken die dienen om de
plant aan de ondergrond te veranke
ren. De ranken van P. tricuspidata
dragen opvallende hechtschijfjes die
zich zo stevig vastzetten dat ze bijna
niet te verwijderen zijn. Daarom
moet u de rode wingerd goed weg
snoeien bij houtwerk dat er op de
lange duur door aangetast kan wor
den. De takranken van P. quinque
folia hebben kleinere schijfjes of ze
ontbreken helemaal Wel komen bij
deze soort op ouAere leeftijd lucht
wortels voor.
Bloeien doen beide soorten ook pas
als ze op leeftijd zijn gekomen. U
moet zich daar niet veel van voor
stellen: het zijn korte bloempluimen
met onooglijke bloesems, waaruit la
ter donkerblauw berijpte bessen
voortkomen.
Planten moet u de wingerdsoorten
zo dicht mogelijk bij de muur. Nor
male vochthoudende tuingrond is
het geschiktst, maar met een droge
standplaats nemen ze ook genoegen.
Al even pretentieloos zijn ze wat
het licht betreft: volle zon is uitste
kend, maar ook in halfschaduw gaat
het best. Alleen op noordmuren
kunt u beter klimop laten klauteren.
Pas geplante wingerd moet tot hort
boven de grond gesnoeid worden,
hoe jammer u het misschien ook
vindt van de lange takken. Het
voordeel daarvan is dat de, nieuwe
takken zich dadelijk met de hecht
schijfjes aan de muur hechten, zodat
de plant van helemaal onderaan af
stevig verankerd is. Als u de lange
takken er na het planten aan laat,
zullen de daaruit spruitende jonge
takken zich wel hechten, maar u
loopt het risico dat harde wind vat
op de losse oude tak krijgt en hem
met de jonge van de muur los
scheurt.
