Spanning over
mensenrechten
in wereldraad
Vredesweek over
macht van Europa
Trouw
K wartet
Recreatieplan voor
Oost-Groningen
toch definitief
TV-gesprek
met Alfrink
vandaag
Beroepings-
werk
Boekenetalagc
Berger (DS'70) mo§
vakantie
onderbreken
TROUW/KWABTET DINSDAG 22 AUGUSTUS 1972
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT Vandaag gaat liet centraal comité van de wereldraad van kerken het antiracisme-pro-
gramma behandelen, waarbij vooral discussie wordt verwacht over de kwestie van het terugtrekken
van geld uit bedrijven die in Zuid-Afrika investeren. Gisteren was er in Utrecht spanning over het
probleem van de mensenrechten. De vraag klonk: waarom wordt er zo weinig in het openbaar ge
zegd over Oost-Europa?
KERK
T2 K2F
De Russische-orthodoxe vertegenwoor
digers in het centraai comité van de
wereldraad maakten gisteren geen be
zwaar toen een verklaring werd afge
legd over de Europese veiligheid en
samenwerking. In deze resolutie staat
dat de bedoelde samenwerking ook
behoort in te sluiten 'overeenstem
ming over de betekenis en de toepas
sing van burgerlijke en godsdienstige
rechten'.
Maar toen de Noorse bisschop Stoylen
naar aanleiding van een ander docu
ment over de rechten van de mens
had gewezen op de moeilijkheden die
een open getuigenis aangaande de
rechten van de mens in Oost-Europa
tot dusver hebben belemmerd, vroeg
aartsbisschop Nikodiem het woord.
Hij kreeg het overigens nog niet want
voorzitter M. M. Thomas stelde de
discussie uit tot vanmorsen.
Stoyleh sprak over 'de uitermate
gevoelige kwestie hoe bezorgdheid
over schending van de mensenrechten
moet worden geadresseerd.' Hij herin
nerde aan de paasbrief van Solzjenyt-
sin aan patriarch Pimen, maar voegde
eraan toe dat deze niet het juiste
adres was, maar de Sovjet-regering.
Naar aanleiding van de huidige pro
cessen in Tsjechoslowakije kwam op
nieuw het zeer ernstige probleem op:
Waarom zwijgen v/ij ir. het openbaar
over deze aangelegenheden? Wij moe
ten oppassen omdat anders de integri
teit van de wereldraad op het spel
zou kunnen worden gezet, zei hij.
Volgens dr. Niilus, directeur van de
CCIA, de commissie voor internatio
nale aangelegenheden van de wereld
raad die onlangs de verzoening in
Soedan mogelijk maakte zal de
studieconferentie over de rechten van
de mens, waarom de laatste vergade
ring van het centraal comité al vroeg,
zich in het bijzonder met deze proble
matiek bezig houden. Het gaat er daar
om, hoe algemene rechtsstandaard
zich verhoudt met de culturele, soci
aal-economische en politieke patronen
van verschillende delen van de wereld.
In de verklaring over de Europese
Nikodiem
veiligheid verwelkomt het centraal co
mité de tekenen van ontspanning zo
als de verdragen van Bonn met Rus
land en Polen, de v'ermogendheden-
overeenkoinst inzake Berlijn, de ver-
keersovereenkomst tussen de beide
Duitslanden, de vorderingen bij de
SALT en de gesprekken die thans
tussen West-Duitsland en Tsjechoslo
wakije plaatsvinden. De voorgestelde
conferentie over ontspanning in Euro
pa wordt eveneens toegejuicht
Maar 'als een representatief en mon
diaal orgaan van christenen wijzen
wij er met klem op dat Europese
veiligheid en samenwerking gezien
moeten worden in het kader van de
wereldsituatie. Er is wijdverspreide
en begrijpelijke zorg. vooral in de
ontwikkelingslanden, dat als het be
langrijkste doel van de Europese ont
spanning is om een nog machtiger
Europa te krijgen, dit zou kunnen
worden gevolgd door nieuwe pogingen
tot een verdergaande overheersing
van Europa van andere delen van de
wereld', aldus de verklaring.
De proef op de som is de instelling
van Europa ten opzichte van wereld
problemen. Een sterker, meer vere
nigd Europa zou van grote betekenis
kunnen zijn voor rechtvaardigheid,
orde en vrede in de wereld maar het
kan ook betekenen dat er een nieuwe
gevaarlijke factor bijkomt. 'Zonder so
ciale gerechtigheid in de wereld kan er
ook geen blijvende veiligheid voor
Europa bestaan', zegt de verklaring,
die tenslotte de hoop uitspreekt dat
door een intern-Europese toenadering
er ook in de toekomst geen Europese
spanningen zullen worden 'geëxpor
teerd* naar andere delen van de we
reld en dat de wapenhandel met de
rest van de wereld onder controle zal
worden gebracht.
Thema's
Een van de moeilijkste werkjes is
altijd weer het vervaardigen van the
ma's voor de zittingen van het cen
traal comité en van de assemblee.
Terwijl er nog getwist wordt over het
thema voor de vijfde assemblee die
D.V. augustus 1975 moet plaatsgrijpen
(in Djakarta), is het thema waaron
der het centraal comité thans verga
dert 'de discipline van de gemeen
schap' bepaald niet iets wat iedereen
op dezelfde manier meevoelt
Prof. dr. H. Berkhof vertelde dat men
gehoopt had met dit thema wat ver
der te komen tot een verplichtend
samengaan. Maar theologisch blijven
de orthodoxen hier dwarsliggen om
dat zij slechts de eucharistische ge
meenschap erkennen en die vervol
gens met niet-orthodoxe kerken niet
willen. En praktisch heeft de briljan
te Duitse theoloog Moltmann het be-
De redactie behoudt zich het recht voor om
ter opname ln deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. BIJ
fiublikatle wordt met de naam van do
nzender ondertekend. Brieven kunnen wor
den gezonden aan dc lieer Joh. C. Francken.
■ecretarls van de hoofdredactie van Trouw-
Kwartet, Postbus 859. Amsterdam.
Niet kleineren
De heer Victor H. Huttink meent de
rol van Rusland in de tweede wereld
oorlog te moeten kleineren. Wat zijn
de feiten? Laten we luisteren naar
enkele onverdachte bronnen: In zijn
memoires schrijft Churchill dat na de
eerste twee maanden van Duitse op
mars, eind augustus 1941 de Russische
tegenstand steeds sterker werd en dat
de kwade voorgevoelens van de Duitse
generaals over de afloop niet van
grond ontbloot waren. In de brief van
30 augustus 1941 van Lord Beaver-
brook, de Britse afgezant, die samen
met de Amerikaan Harriman, de hulp
verlening aan Rusland moet gaan re
gelen schrijft hij letterlijk: 'Tot half
of eind 1942 kan evenwel geen aan
zienlijke stroom beginnen te vloeien,
terwijl de voornaamste voorbereidin
gen betrekking zullen hebben op
1943'.
De historici van de tweede wereldoor
log weten dat, toen de Duitse offen
sieven eind 1941 waren vastgelopen,
het pleit was beslecht ten nadele van
Hitler. En in dat jaar was Amerika
nog in vrede en was er voor Duits
land geen enkele bedreiging in het
westen. Wanneer de Amerikaanse
hulp in 1943 goed op gang komt heeft
het Duitse zesde leger bij Stalingrad
al gecapituleerd (eind januari 1943).
Om enig idee te geven waar het om
gaat volgen hier exacte aantallen
Amerikaanse hulp: kanonnen
9.600, vliegtuigen 18.700, tanks 10.800
eigen Russische produktie '40-45:
kanonnen 490.000, vliegtuigen 137.000
en tanks 103.000. Hiermee wil niet
gezegd zijn dat de bedreiging voor
Rusland gering is geweest, nee het
was een strijd op leven en dood,
waarbij 20 miljoen Russen het leven
hebben gelaten. De mogelijkheid dat
wij nu nog 'heil Hitier' zouden moe
ten roepen, moet van een heel andere
kant worden benaderd. Wanneer wij
het ongeluk zouden hebben gehad een
klein Aziatisch land te zijn met een
voor communistische propaganda
openstaande arme boerenmassa, wat
dan? Dan was Mussert de aangewezen
bondgenoot van Amerika tegen de
rode vloedgolf. En als de heer Huy-
tink dan zou protesteren, zou hij ook
al beschuldigd worden van anti-Ame
rikanisme en links denken. Nu heeft
hij gemakkelijk praten; 't is om te
huilen met de slachtoffers in Viet
nam.
Baarn
drs. H. J. v. d. Mark
Vietnam (17)
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma, F. Diemer
Hoofdredactie:
J. de Berg (waarnemend)
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
Amsterdam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768Gem.giro
X 500.
In 'Vietnam 10' schreef de heer Veen-
stra, dat ook de communistische we
reld democratisch zou kunnen wor
den. Is hij werkelijk zo naïef? Leest
hij geen kranten? Is hem niets be
kend over de processen in Praag,
Moskou, de jodenvervolging? En dan
de muur der schande in Berlijn?
Specimina van wat communisten on
der democratie verstaan. Is de heer
Veenstra van mening dat memagogen
als Paul de Groot, Hoekstra en Mar
cus Bakker ooit tot democratie be
keerd zullen worden? Als de zwijgen
de meerderheid nu eens wat geld
bijeen zou brengen en de heer Veen
stra een enkele reis Moskou zou aan
bieden, dan zijn we weer van een
communistenvriend verlost. In 1956
was ik in Oostenrijk om de Hongaar
se vluchtelingen te helpen. Ik heb
toen het leed van deze mensen gezien.
Amerika zorgt er voor dat Zuid-Oost-
Azië dit leed wordt bespaard. Onze
kleinkinderen zullen er president
Nixon dankbaar voor zijn.
Amsterdam
F. J. Ekels.bot
GRONINGEN Gedeputeerde Staten
van Groningen willen het basisrecre-
atieplan voor Oost-Groningen als defi
nitief zien ingebracht in de structuur
schets voor Oost-Groningen. Het col
lege wijkt hiermee af van het advies
van de provinciale planologische com
missie, die het recreatieplan nog niet
als definitief wilde zien. Het basis-
recreatieplan brengt ondermeer zes
grote recreatieprojecten in Oost-Gro
ningen.
Vrijgemaakt
De nieuwe secretaris-generaal van de
wereldraad van kerken, dr. Philip
Potter, heeft samen met drs. Aad van
Duist (op de foto tweede van links)
een bezoek gebracht aan het bureau
van het Zeister zendingsgenootschap.
Zij deden dit in hun kwaliteit van
voorzitter, resp. directeur van de afde
ling voor kerkelijke communicatie
van de World Association for Christi
an Communication (WACC).
Tijdens deze bespreking werd in prin
cipe overeengekomen, dat deze WAC-
C-afdeiing zal worden overgebracht
van Londen naar Zeist. Het Zeister
zendingsgenootschap heeft daanoor
ruimte beschikbaar gesteld. Drs. Van
Duist was, voor lilj in 1970 in dienst
trad van de WACC, hoofd van de
afdeling Gesproken Woord van de
NCRV.
T. B. Simatupang
grip ook niet veel verder kunnen
helpen toen hij in zijn inleiding
sprak van een 'gemeenschap van on
derdrukkers en onderdrukten'.
Verscheidene gedelegeerden uit de
derde wereld vinden dit studeerka
mertaai. Zij wijzen die gemeenschap
af en een enkele zei zelf» dat hij al
genoeg gecompromitteerd wordt door
het intense contact niet westerse ker
ken in de wereldraad. Misschien is
die gemeenschap er wel zeggen ze,
maar dan als een onzichtbaar heils
mysterie. Zichtbaar is in ieder geval dat
deze 'polariserende' gedelegeerden
niet weglopen maar Integendeel in
tens mee blijven doen.
van het centraal comité in Helsinki
een voorstel te kunnen doen dat min
der weerstanden ontmoet.
Opmerkelijk was dat verscheidene
Aziatische woordvoerders het woord
'community' niet zo geschikt vonden
en vatbaar voor veel misverstanden.
De Japanse mevrouw Takeda Cho, een
van de presidenten van de werel
draad, wees op het vaak nog levende
besef van gemeenschap waarin indivi
duele waarden worden opgeofferd. En
de Amerikaanse negerpredikant Whit-
ted vond dat er beter gewezen kon
worden op de mogelijkheid tot bevrij
ding door Christus omdat de resulta
ten in de wereld nog slecht zijn waar
te nemen.
Oomerkeliik is verder uit het rapDort
over de voorbereiding van de viifde
aTcembiP'0. rlit de raad van kerken
van Indonesië nu eens helemaal gaat
de oedeie°eerd*,n "p-
h"'*vest zuilen worden, een oomerfce-
1"k verschil met eerdere gemeenhe
den waarbij de gedelegeerden zelf
hun ook in orijs vaak zeer uiteenlo
pende accommodatie kunnen zoeken,
flinke monniken gelijke kaopen is
de boodschap van de organisatoren
van deze assemblee, et leidde al tot
enig geniep over medische garanties,
wmt riike mensen ziin veel vatbaar
der dan arme zoals iedereen weet
Financiën
Uit het raonort van de financiële
commissie hl ijkt dat het de Westduit-
se ledenkerken zijn die door een in
jectie met achthonderdduizend mar
ken de wereldraad dit jaar van een
deficit tot een voordelig saldo hebben
opgekrikt. Maar dat betekent niet dat
de toekomst nu wolkenloos is. Alc er
niet meer aan bijdragen van de leden-
'■-«"•ken binnenkomt zullen de tekorten,
toenemen. De financiële commissie is
on het ogenblik ook gewikkeld in het
nog achter gesloten deuren nlaatsvin-
rionde debat over investeringen in
Zuid-Afrika.
De commissie biedt herige weerstand
tegen het voorstel tot totale terug
trekking van wereldraadgeld uit alle
bedrijven die iets met Zuid-Afrika
hebben. In 1969 verklaarde de com
missie geen geld te hebben in bedrij
ven die 'vooral of geheel' in zuidelijk
Afrika investeren. Thans gaat het
over 'rechtstreeks' investeren, onaf
hankelijk van de mate waarin. Vol
gens mededelingen van drs. B. Sjolle-
ma. directeur van het programma tot
bestrijding van het racisme zijn er
bijvoorbeeld achttien Amerikaanse fir
ma's waarin de wereldraad aandelen
heeft zitten en die rechtstreekse be
langen ln Zuid-Afrika hebben.
Drie miljoen
D° commissie die grove richtlijnen
moest ges-en voor de vijfde assemblee
in Djakarta zit ook met het thema
probleem. De ene helft vindt: 'Libera
tion for community', duidelijk ma
kend dat die gewonnen vrijheid ver
plichtingen schept; de andere komt
tot: 'Set free for fellowship'. 'Set free'
zou dan als 'vrijgemaakt' vertaald
kunnen worden. Bevrijding tot ge
meenschap of 'Vrijgemaakt tot ge
meenschap' zou clan het thema in het
Nederlands gaan heten. Daarbij valt
op, dat de voorstanders van het woord
'bevrijding' willen aanknopen bij dit
actuele trefwoord voor de aspiraties
van de ontrechten in de wereld, en
dat de aanhangers van 'vrijgemaakt'
een duidelijker bijbels begrip wensen.
De Russisch-orthodoxe aartsbisschop
Anthony Bloom maakte zich er nogal
kwaad over dat men blijkbaar in een
«treven tot aanpassing aan wereldse
aspiraties de naam van Christus er
buiten wil laten in tegenstelling tot
de drie eerste assemblees waarvan het
thema telkens met de naam van
Christus begon. Hij kreeg een fors
applaus Maar generaal B. D. Simatu
pang zei namens de toekomstige gas
theren dat het Schriftgedeelte waaruit
voor het thema geput zal worden
juist Lukas 4 is, waarin Christus
overeenkomstig de Inzetting van het
jubeljaar vrijlating verkondigt aan ge
vangenen, enzovoort. Het is nu vooral
in dit bijbelgedeelte dat de vervaardi
gers van het thema verder op zoek
gaan, om althans de volgende zitting
Verder hebben vooral de Amerikaan
se, de Britse, de Westduitse en de
Zwitserse kerken geld in bedrijven
belegd die Zuidafrikaanse belangen
hebben. De investeringsportefeuille
van de wereldraad is ongeveer drie
miljoen dollar groot. De helft daarvan
betreft de algemene reserve. De Evan
gelische Kirche is op het ogenblik
met een onderzoek bezig over de mate
waarin haar geld gebruikt wordt voor
investeringen ln zuidelijk Afrika.
In de plenaire behandeling van het
antiracisme-programma wordt ver
wacht dat de vergroting van het fonds
van 500.000 dollar tot een miljoen
dollar het gemakkelijk zal halen maar
dat er over de kwestie van de terug
trekking van geld uit bedrijven die in
Zuid-Afrika investeren nog volop dis
cussie zal komen. Die onmiddellijke
verkoop van aandelen wordt overigens
alleen van de wereTtlraad verlangd als
voorbeeld, maar nog nietv an dc le
den-kerken die de tijd zouden moeten
hebben om door middel van hun
belegging druk uit te oefenen op
aandeelhoudersvergaderingen enzo
voort. Al deze zaken komen vandaag
in discussie.
Lof voor Alfrink
Van maandagzitting moet verder nog
vermeld worden het hartelijk welkom
dat het centraal comité bereidde aan
kardinaal Alfrink en kardinaal Wille-
brands van het secretariaat voor de
eenhpid. Veel nieuws hadden de beide
broeders niet op te merken, maar wel
viel op een passage uit de introductie
van kardinaal Alfrink door dr. Blake:
'De kardinaal heeft door zijn persoon
lijke inspanningen temidden van het
kerkvolk van zijn diocees ons thema
'de discipline van de gemeenschap' tot
leven gewekt.'
Kardinaal Willebrands, die hier overi
gens alleen als belangstellend vakan
tieganger was, zed dat er bij het
Vatikaan begrip isv oor de problemen
van de huidige samenwerking en dat
er grote aandacht aan zal worden
besteed. 'Wij moeten niet te klein
denken van de arm des Heren', zei
hij, 'deze zal ons dragen als wij bij
elkaar blijven. Hij zal ons daarheen
voeren waar wij Hem kunnen lofzin-
gen met een mond en een stem.'
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT 'Met ons thema, 'De
macht van Europa' willen wij bijdra
gen tot een discussie die hier nog
nauwelijks op gang gekomen is, hoe
wel de politieke ontwikkelingen daar
zeker aanleiding toe zijn. Sneller clan
we denken zal West-Europa zich ont
wikkelen tot een vierde of vijfde
grote mogendheid die gemakkelijk op
sleeptouw kan worden genomen in
een richting, die we niet op willen'.
Dit zei de polemoloog drs. B. J. Th.
ter Veer uit Groningen bij de presen
tatie van het thema en het materiaal
voor de Interkerkelijke Vredesweek.
welke van 24 september tpt 1 oktober
gehouden wordt.
Hij somde een aantal voorwaarden op
die voor de vormgeving van het toe
komstige Europa alle aandacht verdie
nen en die vooral betrekking hebben
op de relatie met Oost-Europa en de
Derde Wereld. 'Het Europa dat ons
voor ogen staat behoort geen nucleai
re rol te spelen maar moet licht
bewapend zijn, het moet zijn economi
sche macht niet aanwenden tot een
steeds groter eigen welvaartsstijging,
maar in dienst van de materiële ver
heffing van de volkeren der Derde
Wereld en het moet vermijden ver
wikkeld te raken in het spel van de
machtspolitiek. Dit alles is niet denk
baar als we niet bereid zijn de huidi
ge logica van het internationale
systeem te doorbreken. Van die initia
tieven kan misbruik gemaakt worden
Mevrouw prof. dr. C. J. de Vogel,
hoogleraar in de antieke wijsbegeerte
aan de rijksuniversiteit te Utrecht,
schrijft ons:
De reactie die de vanuit Rome ge
maakte bezwaren tegen de instelling
van een permanente Landelijke pasto
rale Raad in de Katholieke Kerk in
ons land in de pers heeft opgeroepen,
toont een zeker misverstand dat
vraagt om enige aanvulling van de
gegevens. Men heeft uit de aangekon
digde 'opschorting' geconcludeerd dat
de Romeinse curie geen ernst wenst
te maken met het op het tweede
Vaticaanse concilie erkende beginsel
dat ieder gelovige voor het leven van
zijn Kerk een zekere verantwoorde
lijkheid draagt. Men zou in Rome
willen vasthouden aan een strakke
vorm van gezagsuitoefening, waarbij
voor 'inspraak' van onder af geen
plaats is.
Het vraaggesprek met kardinaal Al
frink voor de TV gaf inderdaad wel
aanleiding tot deze conclusie. En toch
is deze te haastig getrokken. Zij be
rust nl. op onvolledige gegevens. Het
meer uitvoerige document dat, zoals
de kardinaal ook zei, nog uit Rome te
verwachten is betreffende de instel
ling van pastorale Raden, zal onge
twijfeld tonen dat het niet tegen
ieder meespreken van de gelovigen
gaat.
Maar er Is nog iets anders, wat in de
beoordeling van de aangekondigde op
schorting niet in aanmerking is geno
men. Het betreft hier een enigszins
gevoelige zaak. Toch moet zij ge
noemd worden, daar juist dit het
beslissende punt is. De voorgenomen
Landelijke Raad was een voortzetting
van iets wat reeds heeft gefunctio
neerd, en wel in volle openbaarheid:
het pastoraal concilie. De Redactie en
de lezers van dit blad moeten zich dat
wel 'rea'liseren. Ik zou hen willen
vragen: kunt u zich niet voorstellen
dat men het niet wenselijk acht die
vorm van pastoraal beraad te perpetu-
eren? Ik voor mij moet zeggen dat
serieuse katholieken bij die tv-uitzen-
dingen zich met verbazing en niet
zelden met ergernis, afvragen hoe wij
toch wel aan deze vertegenwoordigers'
van onze Kerkgemeenschap kwamen.
Zij voelden zich daar niet vertegen
woordigd. Van niet-katholieken, soms
van buiten-kerkelijke en uitgesproken
democratisch gezinde mensen, hoorde
ik herhaalde malen een zeer misprij
zend oordeel: zij noemden sommige
zittingen in Noordwijkerhout 'onwaar
dig'.
Zeker moest men het geduld van de
kardinaal bij zulk een dialoog bewon
deren. Maar is daarmee de herhaling
on voortzettirg van zulk soort ge
sprekken gerechtvaardigd, en dat dan
zelfs in geïnstitutionaliseerde vorm?
Zó moet u, dunkt mij, deze zaak
bekijken. Ik heb mij hierbij discreet
en zeer gematigd uitgedrukt.
op zodanige wijze dat wij niet zélf de
beschikking over eigen lot houden,
maar dat risico moet aanvaard wor
den. De schatting die het Interkerke
lijk Vredesberaad maakt van de huidi
ge ontwikkeling is pessimistisch: de
huidige onderhandelingen lijken ge
richt te zijn op stabilisering van het
evenwicht der afschrikking en van de
onvrijheid in Oost Europa. Wij for
muleren deze voorwaarden in het ver
trouwen dat we er niet helemaal zelf
voorstaan. Wij geloven, dat er méér is
dan het puur rationele calculeren en
dat we niet helemaal beschaamd uit
komen.' aldus drs. Ter Veer.
Wij geven slechts deze hoofdmomen
ten uit zijn referaat omdat dit geba
seerd is op een grote hoeveelheid
materiaal dat nog voor de komende
vredesweek in deze krant nader zal
worden besproken.*).
Modellen
De tweede inleider was prof. dr H.
Berkhof diee ven uit de zitting van
het centraal comité was gebroken om
de verhouding kerk-politiek nog eens
aan de hand van de jongste historie
uit te spitten. Verschillende opvattin
gen hebben elkaar opgevolgd. De eer
ste: vanuit Christus en zijn liefde
groeit er een nieuwe gezindheid er.
daaruit gaat ieder aan het werk. ook
in de politiek. Deze opvatting kon
geen stand houden omdat het God
om méér gaat dan onze gezindheid.
Hij richt zich ook op een wereldorde
die heel reëel is.
Het tweede model k.v?m na de oorlog
op en oefende grote invloed in de
wereldraad van kerken: uit het chris
telijk geloof worden in het leven en
ook in de politiek bepaalde waarden
op de voorgrond gezet, zoals liefde,
vrede, gerechtigheid en barmhartig
heid. Maar waarden bleken te onper
soonlijk en daardoor bleven de rela
ties van de mens teveel in de scha
duw.
Na 1966 is er een derde, harder model
gekomen: de kerk als pressiegroep die
zich richt op zeer concrete maatschap
pelijke doelen. 'Ik heb me daar zelf
ook naar gedragen toen ik na de
verschijning van het kernwapenrap
port schreef dat iemand die het hier
niet mee eens was eigenlijk maar
beter uit de kerk kon gaan. Maar het
model van de kerk als pressiegroep
heeft ook zijn bezwaren: het berust
namelijk op het evangelie èn op ónze
beoordeling Van de situatie. Mensen
die deze beoordeling niet of nog niet
delen kun je er natuurlijk niet zo
maar uitgooien. Toen de geweldsvraag
in volle omvang op ons afkwam zaten
we met de kerk als pressiegroep ook
maar wat genuanceerd te stotteren'.
Bovendien verliest de kerk volgens
prof. Berkhof haar identiteit wanneer
zij tot pressiegroep gemaakt wordt
voor een aantal doelen, die ook vele
niet-kerkelijken nastreven. 'Alleen de
kerk die haar pressie ontleent aan
een werkelijkheid die de actuele doe
len in de huidige werkelijkheid te
boven gaat kan pressie uitoefenen.'
zei hij.
Machten
Het model dat prof. Berkhof de laat
ste tijd steeds meer voor ogen staat is
opgebouwd uit de leer van Paulus
aangaande de machten. Het is naar
zijn oordeel veel directer dan de ge-
zindhèidsethiek, veel agressiever dan
het waarden-model, bescheidener dan
het revolutiemodel en het sluit veel
nauwer aan bij de kern van het
christelijk geloof. 'Het leven is ge
bouwd op de verhoudingen van de
mens tot God, tot de naaste en de
natuur. En de liefde die voor iet
onderhouden van die verhoudingen
nodig is, wordt ons van bovenaf toe
gevoerd. Nu zijn er machten die ons
dwingen om buiten die liefde om
bepaalde doelstellingen na te jagen.
Een goede beschrijving daarvan vindt
men in Colossensen 2 en 3 Als we
zeggen (met Romeinen 8) dat noch
hoogte noch diepte ons kunnen schei
den van' de liefde van Christus dan
moeten weer op toezien dat ook de
machten er niet tussen komen. De
vrijheid bijvoorbeeld, moet zich inpas
sen in de infrastructuur van de lief
de, anders wordt hij een van die
machten. De gemeente is geroepen om
aan de machten de veelkleurige wijs
heid van Christus te verkondigen. Wij
kunnen het Koninkrijk van God niet
brengen dat is geen triomfantelijke
theologische vooronderstelling maar
een smartelijke gewaarwording. Daar
om hebben we het ook telkens nodig
uit het evangelie getroost te worden,
want als ik niet getroost kan worden
DE CHAOS li
Het Literair Bijvoegsel van de Tin je
verscheen 11 augustus jl. onder 1
thema: Dutch and Belgian Writi
today. Twee artikelen handelen i Qu
voerig over de Nederlandse pro
literatuur. Prof. R. P. Meijer (L tel
denschrijft over de fictie in de li on
landen, terwijl Henk van Galen I
zijn artikel de titel geeft: The liteij
scene in the Netherlands. Wat n(
opviel was dat beiden eigenlijk m
van drie grote Nederlandse schriji
van vandaag willen weten. Bei;
wijzen op de dominerende plaats Ie
Hermans, Van het Reve en Muli iec
innemen. Men kan moeilijk ontk as
nen dat deze drie de grootste bek< ia
heid genieten, afgezien dan van Iel
Vlamingen, die vooral op de Ne oe
landse markt hun afzet moeten i lo
den. Maar dit alles wordt er ,ei
beter op als prof. Meijer komt tot' ta;
uiteraard korte typering van het w im
van deze drie. Van Hermans schi er
hij dat in diens werk het mense iet
bestaan fundamenteel chaotisch is. oe,
is', aldus een citaat van Hermi
maar één werkelijke wereld: de i |a;
os'. Ook in het werk van Van e
Reve ziet hij dit motief. De chmf
heerst in het menselijk bestaan.
enigszins op de hoogte is van E
literatuur van de eerste vijftig j
van deze eeuw zal moeilijk kun 0(
ontkomen aan de conclusie dat or
schrijvers inhoudelijk merkwaardi;fu
de pas lopen bij hun voorgangers. en
is al bijna een eeuw het thema
onze belangrijkste schrijvers.
moet men hierover denken? Aan et
ene kant kan men het een bedroei k
de zaak vinden. Wij komen niet i in
verder dan de chaos. Het constate or
daarvan en het opnieuw constate n
Aan de andere kent gebiedt de iu
lijkheid deze schrijvers op dit bep iki
de punt bij te vallen. Ons best t
maakt een chaotische indruk. Hel et
niet zo eenvoudig als het lijkt.
wat kan verwacht worden van scl p
vers die de werkelijkheid observe e
en willen verwoorden? Zij confro jfc
ren ons telkens opnieuw met za ,e
waar wij niet omheen kunnen.
waar christenen mee rekening moi
houden wanneer zij evangelisch
jn
die situatie willen ingaan.
NED. HERV. KERK
Beroepen: te Honselersdijk: W.
Klumper te Berkel-Rodenrijs; te
termeer: H. Jongerden te Veeneni
te Weesp: A. Noordergraaf te Edi
Wemeldingc (toez H. Geurs, kj
te Amsterdam: te Steggerda: J. A.
Leeuwen, kand. te Hilversum.
Aangenomen: naar Harkema-Opeii
A. Jonkman, vllotpred. te Veeneni
Bedankt: voor Wouterswoude: J.
Schuurman te Tutten.
GEREF. KERKEN
Bedankt: voor Wagenborgen: H.
lems te Oud-Beijerland.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen: te Elburg: G. Blom
Meerkerk.
André Sehwarz-Bart; 'De laatste
rechtvaardigen'. Ultg. A. W. BrunaJ
Zoon, Utrecht-Antwcrpen. Prijs
331 blz.
Volgens de joodse overlevering
de wereld op zesendertig Rechtvaa
gen, de Lamed-Waf. Ontelbare vei
lingen zijn ontleend aan deze figu
die, zo zegt een Chassidisch verl
'als zij ten hemel varen zo ijzig k
zijn. dat God hen duizend jaar 1 e
moet wannen tussen zijn ham
voordat hun ziel zich kan openste
vóór het Paradijs.'
André Schwarz-Bart, bekroond met
Prix Concourt, beschrijft het ha
lot van de joden in de loop
eeuwen en de barbaarse methoden
een jood behoorde rnen slechts i
een stok aan te raken om dei
vaak zo machteloze mensen zo <jc:
mogelijk te vernederen.
Het einde van Ernie Levy in
gaskamer van Auschwitz is uiterst J
klemmend opgetekend. Het slot
het angstwekkende boek laat de 1 q
vering voortduren, want, zegt de
teur, dikwijls, bij voorkeur 's avoi e
kan ik het niet nalaten te denken Ti
Ernie Levy, zes miljoen maal ges tr
ven, nog in leven is, ergens, ik
niet waar.ri
G I
I.)
el
Van een correspondent
DEN HAAG De fractievoorziC,
van DS'70 in de Tweede Kamer,
heer J. J. A. Berger, moet vand )e
zijn geplande vakantie onderbreiUI
om de wekelijkse vergadering van z d0
fractie voor te zitten. Deze verga u
ring zou aanvankelijk geleid word re
door vice-voorzitter H. Pors jr., mi|0
dit Kamerlid moet, na zijn aanhoud i
door de politie op verdenking van e
veel alcoholgebruik als verkeersd ej
nemer, op doktersadvies enige
rust houden.
kan ik ook niet meer voor ma
uitlopen. Bij het Vredesberaad de
ik de laatste tijd vooral aan het afl
van de kerk om te waken tegen i
nachten die ons kunnen scheiden
de laatste doelstellingen van God.
dit thema, De macht van Europa,
voor ons christenen een van de be
oefenscholen,' aldus prof. Berkhof.
Het is zoals gebruikelijk te besf
len onder antwoordnr. 265 te Vo
burg.
