Kerken antwoorden op
uitdaging milieuchaos
Van Willibrord tot Wereldraad
ZIELEARTS EN ZIELEHERDER
mW
IHS
vandaag
Beroepings-
werk
Bockemetalage
TROUT KTARTET VRIJDAG 11 AUGUSTUS 1972
v. v. 1>. y;
i KM,
KERK/BINNENLAND T2
door ds. Hans Bouma
Een wel heel opvallend teken van het christelijk milieu-engagement vormt het zojuist verschenen,
zeventig pagina's tellende dubbelnummer (5/6,' 1972) van het maandblad 'Kosmos Oekumene',
getiteld 'In de greep van het milieu'. Deze publikatie, geboren uit een samenwerking tussen de
Sektie voor Sociale ragen van de Raad van Kerken en Kosmos 4" Oekumene, een uitgave van de
St. Willibrord Vereniging en het Oekumenisch Aktie Centrum, is, voor zover ik weet. totnogtoe het
meest volledige en geloofwaardige antwoord, dat vanuit de kerken is gegeven op de uitdaging van de
milieuchaos.
Het doel van deze publikatie, waaraan
al met al bijna twee jaag is gewerkt,
is parochies en gemeenten, priesters
en predikanten te attenderen op voor
al de theologische, en met name de
sociaal-ethische aspecten van het mi
lieuvraagstuk. In het bijzonder wil zij
aanzetten tot een heroriëntatie van
onze plaats en taak als mensen op
deze aarde en een daaruit voort te
vloeien levenshouding, gekenmerkt
door 'effectieve soberheid terwille van
de toekomst van al het geschapene op
de gehele aarde', aldus het 'ten gelei
de'.
Dc laatste woorden, 'terwille van de
toekomst van al het geschapene', zijn
opmerkelijk. Er staat niet: terwille
van de toekomst van de méns, of, wat
royaler: terwille van de toekomst van
de mens én al het geschapene'. Er is
geen enkele reden om hem apart te
noemen, niet het minst omdat hij in
het geheel der schepping slechts een
uiterst bescheiden positie kan inne
men.
U zult in deze uitgave tevergeefs
zoeken alsof u daar behoefte aan
heeft naar het zo eenzelvige en
baatzuchtige doch desondanks of juist
daardoor zo vaak gehoorde milieube-
heerargument. 'natuurbehoud uit zelf
behoud'. De toekomst van de schép
ping staat op het spel. en daarmee
uiteraard ook de toekomst van de
mens, maar laat die mens zich
gedekt houden: werd de schepping
niet door zijn zelfoverdrijving en ver
watenheid zo ontstellend in gevaar
gebracht?
Ondertussen heeft dr. Okke Jager ge
lijk. wanneer hij schrijft: 'De leus
natuurbehoud uit zelfbehoud kan die
per zijn dan wij, die bij zelfbehoud
nooit aan zelfverloochening denken.
kunnen vermoeden'. Inderdaad: wie
zijn leven v/il behouden om het in
offervaardig herderschap te verliezen
aan een schepping, die van Godswege
bewerkt en bewaard moet worden,
mag pleiten voor 'natuurbehoud uit
zelfbehoud'. Of, om misverstand te
voorkomen, juist voor het omgekeer
de: zelfbehoud uit natuurbehoud.
'In de greep van het milieu' is
alléén reeds een uniek dokument,
omdat van meet af aan zo dapper en
onomwonden de eigen integriteit van
het geschapene wordt geponeerd. De
natuur is op zichzelf, ook zonder dat
zij, hoe dan ook, functioneert in het
belang van de mens, van onschatbare
betekenis.
Rentmeesterschap
Het eerste, theologisch-sociaal-ethische
deel van de publikatie begint met een
samenvatting en bewerking van het
rapport van 'Atomium', een groep
jonge maatschappelijk-geëngageerde
christenen uit de natuurwetenschap
pelijke en theologische discipline, die
zich bezint op de relatie tussen het
christelijk geloof en de ontwikkeling
van de natuurwetenschappen. In deze
bijzonder waardevolle bijdrage komt
de mens voor de dag als rentmeester
de kerk te vragen, te pleiten voor
milieubeheer?'
Nota wereldraad
Het eerste deel van 'In de greep van
het milieu' bevat voorts twee bijdra
gen uit de wereldkerk: de complete
tekst van de nota van de Wereldraad
van Kerken ('Het wereldmilieu, ver
antwoorde keuze en sociale rechtvaar
digheid') en 'n vertaalde passage uit
De redact»; behoudt zich het recht voor om
ter opname In deze rubriek ontvangen me-
nine--uilingcn verkort weer te geven. Bij
publikatie wordt met dc naam van dc
Inzender ondertekend. Brieven kunnen wor
den gezonden nan de lieer Joh. C. Ernnekon.
secretaris van dc hoofdredactie van Trouw
Kwartel, Postbus 859. Amsterdam.
Wereldraad
Tijdens dc a.s. vergadering van de
Wereldraad van Kerken in de Dom
stad zullen op de zgn Nederlandse dag
19 aug. aktiegioepen aan het
woord komen. Is het echter ook be
kend dat er een aktiegroep 'Solzje-
nitsyn' is. bestaande uit docenten en
studenten van de theologische facul
teit van de Utrechtse universiteit?
Deze aktiegroep vindt dat de wereld
duidelijk partij moet gaan trekken
voor Solzjenitsyn en diens beroemde
vastenbrief (Ter verduidelijking voor
de lezer: in de?? vastenbrief hekelde
dc Russische noVlprijswinnaar Solzje
nitsyn begin dit iaai in felle bewoor
dingen de officiële Russische kerk aan
haar mede) 'ichtigbeld aan de geves
tigde Russische o:de: hij wil dat de
kerk weer een kritische functie in de
samenleving gaat uitoefenen). De We
reldraad dient, gaat de aktiegroep ver
der. solidair te zijn en op te komen
voor de vrijheid van godsdiensl en
meningsuiting waar ook ter wereld!
Niet alleen in Zuid Afrika, maar ook
in Rusland! De moeilijkheid is dat de
officiële Russische kerk aangesloten is
bij dc Wereldraad En dan wordt het
moeilijk, want dan moet er partij
g»kozen worden. Laten we hopen dat
deze aktiegroep ook aan h?t woord
komt On z'n m'nst zal met de officië
le Russische afvaardiging over deze
brief gesproken moeten worden Mak
ke *ijk zal het niet zijn. maar wil de
Raad zijn gc>onr\vaardigheid nipt va
liezen dan zal hij hier op in moeten
gaan. We wachten af
Zoetermeer W. Cammeraat
het eens zijn over het begrip Quislin
gregering. Het verschil is dat hij zo'n
regiem in Hanoi en ik zo'n regiem in
Saigon zie. Ik meen dat imperialisme
een eigenschap is die niet bij een
Quisling vazallen) regering past.
Als we het zo stellen moeten wij het
imperialisme niet bij de vazallen
maar bij de macht achter de Quisling
regering zoeken. Dan komen we voor
wat Saigon betreft bij de U.S.A. die
aan de andere kant van de grote
oceaan imperialisme bedrijft Hanoi
heeft nog geen enkele oorlogshande
ling aan de andere kant van de oce
aan bedreven. Ik herinner hier nog
eens aan het onderschrift van de
Trouw/Kwartet redactie Wj Vietnam
(1) waarvan ik slechts noem: De V.S.
hebben gelegenheid gehad de hele
oorlog t-> voorkomen, als ze zich aan
de Geneefse akkoorden van 1954 had
den gehouden. Kijk, dat is nu een
steekhoudend bewijs tegen de U.S.A.
In mijn eerste ingezonden stuk
schreef ik over elkaar verketterende
communisten, maar dat viel weg. De
heer Faber schreef: rode wolven vre
ten elkaar op. Dal is wat krasser
gezegd hetzelfde. Uit vrees dat mijn
stukje te groot wordt zal ik verder
maar niet uitwijden over wereldpro
blemen. Alleen dit: In Vietnam 10
schreef ik dat de wereld democratisch
zou kunnen worden. Dat slaat ook op
de communistische wereld.
over het geschapene. Zijn 'heerschap
pij' is een kwestie van mandaat. Hij
heerst, omdat zijn opdrachtgever, de
Schepper, hem dóét heersen (Psalm
8:7). Vervolgens wordt terecht ge
steld, dat er in Israël méér aan de
hand is dan louter ontgoddelijking
van de natuur. Israël is geroepen om
de natuur te heiligen, niet omdat zij
heilig zou zijn, maar omdat God haar
bestemd heeft tot 'sjaloom'. De aarde
wordt geen neutraal gebied, waar de
mens kan doen en laten wat hij wil,
maar een plaats waar gerechigheid
moet wonen. Eij stukjes en beetjes
dient zij geheiligd, d.w.z. afgezonderd,
bevrijd, klaargemaakt te worden voor
de grote toekomst van de nieuwe
schepping.
Het rapport van Atomium (dat als
titel kreeg: 'Anders over de schepping
denken') besluit met een aantal
zwaarwegende ethische vragen. Ik
geef er enkele door: 'Is het wel juist
zonder meer de mens een voorrangs
positie te geven binnen al het ge
schapene? Is er wel een beheer van al
het geschapene dat mededeelzaam is
ten aanzien niet alleen van mede
mensen, maar ook van medeschepse
len? Is het niet geloofsplicht, uit het
gezichtspunt van de levensheiliging
het stuk 'De rechtvaardigheid in de
wereld' van de bisschoppensynode, die
in het najaar van 1971 te Rome werd
gehouden. De nota van de Wereldraad
wijdt opvallend veel aandacht aan de
diepingrijpende samenhang tussen het
milieuvraagstuk en de problematiek
van de derde wereld. De door Profes
sor Berkhof destijds in 'Voorlopig'
geuite vrees, dat een eventuele mi
lieubemoeienis der kerken wel eens
ten koste zou kunnpn gaan van de zo
noodzakelijke inzet voor ontwikke
lingssamenwerking vindt hier trou-
reikwijdte van het heil, het verbond
van God met de éarde (Genesis 9 14)
De mens is waarlijk mens, beeld en
gelijkenis van een God die vóór alles
SADEN TUSSEN.DE
PIEREN WORDT ONTRA
OEN UIT HYGIËNISCHE
OVERWEGINGEN
de schéppende God is. wanneer hij
wens in geen énkele bijdrage ook
maar de minste steun. Duidelijk
wordt aangetoond, dat een beter mi
lieubeheer de derde wereld alleen
maar ten goede kan komen.
Voor het slot van het eerste deel, het
artikel 'Tien wenken voor een dienst
over hei allesomvattend diakonaat',
ben ik zelf verantwoordelijk. Deze
liturgische en praktische adviezen
voor een dienst, waarin de zaak van
het milieu op het niveau van verkon
diging en liturgie in een bijbels per-
spektief gezet wordt, gaan uit van
Gods nietsontziende liefde voor élles
wat adem heeft, de allesomvattende
zich op schéppende wijze, bewerkend
en bewarend en niet plunderend en
chaötiserend, inspant om él de wer
ken van Gods handen tot hun recht te
laten komen.
In de liederen, belijdenissen, gedich
ten en gebeden, die van mij verspreid
in het nummer zijn opgenomen, leb
ik geprobeerd een passend antwoord
te geven op het bijbels appel tot
nederig en dienstvaardig rentmeester
schap.
Nog veel meer
Er staat nog veel meer in het milieu
nummer van Kosmos 4- Oekumene.
In deel twee komen verschillende des
kundigen aan het woord, die vanuit
hun specifieke invalshoek zicht trach
ten te krijgen op vooral de sociaal-
ethische en politieke dimensies van
het milieuprobleem. De bioloog drs.
E. D. Nijenhuis wijst op de grenzen
van de natuurlijke gegevenheden. De
ekonomist drs. J. B. Opschoor komt
tot de konklusie dat het huidige prijs
mechanisme in veel opzichten faalt.
Gezien de schaarste van onze hulp
bronnen kopen wij onze welvaart te
gen veel te lage prijs. Van de_techni-
sche planologe mevrouw ir. N. C. de
Ruiter horen wij, dat het oekume
nisch perspektief van de universele
verantwoordelijkheid iedere ongenu
anceerde aanval op 'de' ekonomie of
'de' technologie onmogelijk maakt.
Binnen het kader van onze totnogtoe
veroverde technische en kulturele po
sities zullen wij moeten bouwen aan
de 'open stad' (Harvey Cox) van de
toekomst. Voor een zinnig milieube
heer acht de planlooog P. Beelaerts
van Blokland bewustwording, meeden
ken en inspraak van de bevolking een
eerste vereiste.
Het derde deel vertelt iets over de
wijze, waarop de nationale overheid
en het internationale bedrijfsleven
het vraagstuk benadert. De jurist mr.
W. de Bruyn brengt de huidige wet
geving in kaart; de journalist A. de
Kool reageert op het rapport van, of
liever gezegd één de Club van Rome.
Tenslotte verschaft het vierde, prag
matische en aktionele deel de tekst
van het Milieumanifest van het Komi-
té Natuurbeschermingsjaar 1970;
voorts een aantal modellen voor aktie
nog een lijst met adressen van
organisaties die de bescherming van
het milieu beogen.
Het is de bedoeling, dat de publikatie
'In de greep van het milieu'' op grote
schaal in de diverse kerken wordt
verspreid. En daar is alle reden voor:
het gaat om een uniek dokument. Ik
'raad u aan het zo vlug mogelijk te
bestellen. Het adres van de admini
stratie is: De Horst 1, Driebergen.
Telefoon: 03438-2206. De prijs be
draagt 2,50.
Ds. Hans Bouma is gereformeerd pre
dikant te Hilversum.
Amsterdam
D. Veenstra Dzn.
door L. M. P. Scholten
Een eigenhandige notitie van Wil
librord, een kledingstuk van kei
zer Frederik Barbarossa en een
uniek handschrift, het zg.
Utrechtse psalter vormen de
pronkstukken van de expositie
'Van Willibrord tot Wereldraad',
die morgen door staatssecretaris
Vonhoff in het Centraal Museum
te Utrecht wordt geopend.
Deze tentoonstelling wil een indruk
geven van het geestelijk leven in de
Domstad gedurende de loop der eeu
wen. De expositie is ter gelegenheid
van de vergadering van het centraal
comité van de wereldraad van kerken
georganiseerd op initiatief van de ge
meente Utrecht en duurt tot 15 okto
ber.
Vooral de middeleeuwse periode is
uitermate boeiend. Het oudste stuk is
een kalendarium, dat eenmaal toebe
hoorde aan Willibrord. Het is openge
slagen op een plaats, waar hij eigen
handig een notitie in de kantlijn
heeft geschreven, waarin hij meedeelt,
in 690 naar het Frankische rijk te
zijn overgestoken en in 695 'hoewel
onwaardig' door paus Sergius in Ro
me toi bisschop werd gewijd.
Een reusachtig met brede brokaatstro
ken omzoomd gewaad uit de collectie
van het oud-katholiek museum is nog
pas kortgeleden geïdentificeerd als
een ceremonieel gewaad van keizer
Frederik Barbarossa, vermoedelijk
door hem als geschenk achtergelaten
bij een van zijn bezoeken aan
Utrecht. Het is dan de enige bewaard
gebleven keizerlijke albe. Het is onge
looflijk, hoe gaaf en 'als nieuw' dit
1.80 meter hoge gewaad er na acht
honderd jaar nog uiitziet.
Een ander hoogtepunt is het Utrechts
psalter uit de negende eeuw, het
rijkst geïllustreerde handschrift, dat
uit de karolingische tijd bekend is.
De pentekeningen tonen duidelijk het
Engelse karakter van het eerste chris
tendom in ons land. Christus wordt
als regel afgebeeld als de strijdvaardi
ge koning. Zo laat de illustratie bij
Psalm 7:13 ('Hij heeft zijn boog ge
spannen') Christus zien, staande op
een heuvel met pijl en boog in de
handen, omringd door speerdragende
discipelen.
Men ziet nog meer beroemde hand
schriften. zoals het Haarense Diatessa-
ron en het evaingelistarium van Ber-
nulphus met een schitterend voor
beeld vain Zuidduitse miniatuurkunst.
Dit handschrift werd evenals een an-
Vietnam (15)
Uit Vietnam (14) vande heer R. "a-
ber uit Utrecht blijk» dat hij en ik
(ADVERTENTIE)
Grote Maranatha toog-
dag in de Expo-hal
te Hilversum
(stichter: Joh «Ie Heer)
uitgaande van HET ZOEKLICHT
TE DOORN.
ZATERDAG II AUGUSTUS a.s.
Alg feestviehENDE MENIGTE
Sprekers:
Evang C van de Geer te Doorn:
Ds W Harkema te Musselkanaal:
Evang J. Kit- ie Zeist; Evang
Jb Klein Haneveld te Bodegra-
ven; Ds. P .1 Mletes le Zeist; Ds
D W Veldkamp to Bussum
Muzikale medewerking
Dun Mevr A dc Haan Klem Ha
neveld en de heer K Wartn:
Kwartet Spaargaren, zang; Maar
ten de Groot, hammondorgel. Ai
Klein Haneveld. trompet
AANVANG DER SAMENKOMSTEN:
10 uur. 2 uur en S uur
Breng de kinderen maar mee. voor
hen zl)n er speciale kindersamen-
komstcn. o.l.v Dhr W. H van
Weelden.
Toegang vrij. U bent hartelijk welkom
door dr. C. Rijnsdorp
Ze waren lang vreemden voor elkaar; de
psycho-analyticus en de dominee. Een koele
afstand werd bewaard tussen de witte jas en
het (soms nog) zwarte pak. Voor Freud, de
vader van de psycho-analyse, was gods
dienst een illusie, een kinderachtige rest
die de volwassenheid in de weg stond. Voor
de theoloog betekende de christelijke reli
gie een onaantastbaar gebied.
Misschien zat een beter wederzijds begrip van het
begin af aan er al in, Freud was levenslang
bevriend met een Zwitserse dominee Pfister, die
in zijn persoon al de psycho-analyticus en christen
verenigde. En Freuds rebelse leerling Jung hecht
te aan de religie juist grote waarde, zij het dan
een natuurlijke religie, zonder openbaring van
buiten af.
Beter begrip
Later ontwikkelde zich geleidelijk bij de psycho
analytici een beter begrip voor de religie in het
algemeen. En bij de theologen won het inzicht
veld. dat de kerk haar zielszorg niet meer dilet
tantisch kan uitoefenen; ze is aangewezen op de
hulp van de psychotherapie. Maar waar blijft dan
het verschil tussen pastor en psycho-analyticus of
sociaal werker?
Dit bracht de theoloog dr. Heinz Zahrnt (geb.
1915) er onlangs toe een boek samen te stellen uit
referaten, interviews en een gemeenschappelijke
discussie tussen een aantal theologen en psycho
analytici. onder de titel Jesus und Freud, ein
Symposion van Psycho-anal.vtikern und Theologen
(uitg. R. Piper Co MUnchen 1972, 200 blz
13.-). Juist toen ik dit boekje uit had, kreeg ik
ter aankondiging in onze krant toegezonden het
uitvoerige boek van prof. dr. H. Faber, Cirkelen
om een geheim, bestaande uit twee grote afdelin
gen: Dieptepsychologen over de godsdienst, en:
Godsdienst in het licht van moderne psycho
analytische theorieën (uitg. Boom, Meppel. 382
blz., 21,50). V/el een bewijs hoe actueel deze
confrontatie is, want in de zielszorg functioneert
de kerk nog volop
Duits boek
Hel verschil tussen het Duitse en het Nederlandse
boek bestaat hierin, dat de publicatie in de Piper
serie zich beperkt tot Freud »m ei kele reyplru-hle
discipelen, terwijl prof. Faber (geb 1907) ook
Jung, Rümke, Erikson en Fromm in zijr beschou
wingen betrekt. Uit het Duitse werk kan ik alieen
maar enkele gedachten doorgeven. Het geloof van
velen valt als een aan het licht gebrachte, veeldui-
zendjarige mummie uit elkaar, wanneer het aan
een kritisch onderzoek wordt blootgesteld (bl. 17).
Een onpersoonlijk, metafysisch 'Zijn' zc-u minder
wezen dan een mens, een god voor vissen (43)
Geloof is niet alleen een zaak voor intellectuele)
en doktoren, maar even goed voor tramconduc
teurs en groentevrouwen (53). Het gaat er ook
om, wat Freud zèif heeft verdrongen (71). name
lijk zijn geloof (76) De kerk heeft de duivel in
"chzelf verdrongen (90). Marx zag het tegenwoor
dige zwanger van toekomst. Freud daarentegen
«wanger van het verleden (103). De psychothera
peutische methode moet het welzijn van de mens
bevorderen, niet zijn heil bewerken (121). Gods
dienstige problemen zijn vaak vluchtpogingen
(137) De zielszorger weet :n werkelijkheid le
weinig van de ziel af (154).
Prof. Faber
Maar het is ons in hoofdzaak om het boek van
prof. Faber te doen. Sinds 1970 is hij als
hoogleraar in de godsdientst-psychologie verbon
den aan de theologische faculteit te Tilburg. Bij
de eerste indruk lijkt zijn boek breedsprakig te
zijn, maar al lezende bemerkt men dat h»er
iemand rustig de ruimte .ïeemt om wat hij te
zeggen heeft volkomen helder op de lezer over te
brengen. Ook wie weinig van de stof afweet,
wordt hier zonder veel moeite wegwijs gemaakt.
Faber vertelt uitvoerig over Freud en zijn school,
over Jung en diens kring; beschrijft dan de
overgang naar de tweede periode met de opvattin
gen van prof. dr. H. C. Rümke over geloof en
ongeloof en de denkbeelden van Erich Fromm
met diens duidelijk humanistische mensbeschou
wing. Tot die tweede periode rekent prof. Faber
ook Erik H. Erikson, aan wiens befaamde boek
over Luther uit 1958 hij een apart hoofdstuk
wijdt. Na een psycho-analytische visie op het
pastoraat komt hij aan het slot van deel I tot een
voorlopige conclusie, en wel deze: In de tweede
periode heerst een ander klimaat; het type psychi
ater heeft zich gewijzigd. De grote hypothese
welke de moderne psychoanalyse ons biedt is
deze. dat in de relatie van het opgroeiende kind
tol zijn moeder en vader een bijdrage aan zijn
latere religie gegeven wordt (158/9). Intussen
erkent de auteur dat de psycho-analyse niet die
onbestreden positie heeft die buitenstaanders haar
vaak toeschrijven (IH2) Ook binnen dc theologie
is een stuk onzekerheid aan het licht gekomen,
een onzekerheid die zich tot de traditie en de
kerk heeft uitgebreid. Het gaat in de tegenwoordi
ge crisis om de identiteit van de gelovige (163),
ja de hele westerse wereld is in een identiteitscri
sis betrokken (164). Natuurlijk kan de psycholo
gie een religieuze crisis niet oplossen. Wel is het
zo dat men alleen nog aanvaardt wat echt is en
functioneert en niet als traditie wordt aangeboden
(166).
Tweede deel
I.Iet tweede deel handelt uitvoerig over fasen en
patronen volgens de bekende indeling: oraal,
anaal en oedipaal, gevolgd door de fase van de
adolescentie. Het geheel wordt besloten door een
uitleiding. De auteur heeft Li het verwarrende
panorama enige orde willen aanbrengen en ge
tracht zijn hierboven geciteerde werkhypothese
aannemelijk te maken. Heeft dit onderzoek ons
geloof in gevaar gebracht en onze aandacht van
God afgeleid en op de mens gericht? Bij alles
bleef het geheim van de gerichtheid op God
verondersteld en werd niet aangetast. Wij ontko
men er echter niet aan tussen vorm en inhoud
van het waarheidsbesef onderscheid te maken.
Door de wijzigingen in het cultuurpatroon valt er
soms nieuw licht op bepaalde donkere stukken uit
de traditie. De vertegenwoordigers van het cude
en van het zich overal aankondigende, nieuwe
cultuurpatroon, die elkaar als bedreigend ervaren,
moeten in een positieve communicatie met elkaar
komen. De kerk trekt mee de woestijn in (aldus
nog steeds prof. Faber in zijn slotwoord). Moet zij
in een snel veranderende wereld tot een triest
mooi brok folklore verkommeren? 'De kerk is de
plaats waar de toekomst duidelijk wordt, in le
ring, maar vooral in het feest van de nieuwe
verbondenheid, het Avondmaal' (375).
De toon blijft, het hele boek door, sympathiek,
consciëntieus en bescheiden. Achter de voorzichtig
tastende hand gaat een vroom gemoed schuil.
De term 'secularisatie' blijkt meer en meer ontoe
reikend te zijn om het hele complex van ver
schijnselen dat men ertoe rekenen wil, te omvat
ten. Als biologen zich zoals onlangs met de
decaloog bezighouden, en psychotherapeuten met
het geloof, dan is hier een stuk kerkgeschiedenis
aan de gang, een periode van algemene, kritische
herziening. Dan is er een scherp kapmes bezig in
het dode hout. Dan wordt het levend geloof
uitgedaagd zich te verantwoorden en heeft de
kerk niet alleen een woord voor de wereld, maar
wordt zij gedwongen tot een weerwoord aan de
wereld
HET GEREEDSCHAP VAN DE
MERMAN
De vorige week stond het verhaal
die zeven jonge mensen in
krant, die besloten hebben om
jaar lang hun studie of werl
onderbreken om zich te geven aa:
evangelisatie. Ze vormen samen
muziekgroep, 'The Carpenters' t
geheten en gaan een jaar lanj
allerlei plaatsen in en buiten ons
optreden om zodoende in co'ntac
komen met jonge mensen en he:
spreken van wat zij geloven,
hartverwarmende zaak. Ik heb er
behoefte aan om er op te wijzen
dit een ander soort diakonaal jaa
dan wij gewend waren. Ieder i
met zijn eigen gaven bezig zijn oj
terrein en ik kan me voorstellen
dit een zeer zinnige zaak is. Jongi
spreken tot jongeren. En daarbij i
ten we dan maar op de koop
nemen dat er twee a.s. theologen
zijn, die zich al in Kampen hel
laten inschrijven, want even dr
zich toch de vraag naar voren: i
je niet eerst studeren en dan pi
ken? Maar goed, ik zie dat ze d
lijks aan bijbelstudie gaan doen
dat zal met die twee theologen in
dan wel een diepergaande zaak
den. Boven alles staat dat oudi
moeten erkennen dat vele jongi
alleen door jongeren te bereiken i
Een voorbeeld, denk ik zo. Dan
voor de ouderen. Van hen wordl
de komende winter geen jaar
vraagd. Dat zou voor de meesten
op onoverkomenlijke moeilijkhe
stuiten. Maar er zijn toch vrije ai
den en vrije weekends. Wat stellen
ouderen tegenover dit enthousiaa
De kerken klagen dat zij geen men
kunnen krijgen om al het werk
ligt te wachten te doen. Hier is j
voorbeeld gegeven. In mindere n
kunnen vele ouderen een stuk tijd
energie geven voor het werk van
Heer. Op hen met name wordt
wacht. Om in het beeld van de ni
te blijven, die van bescheiden!
getuigt: de Timmerman heeft gen
schap nodig.
der, dat ook te zien is. in de vorige
eeuw ontdekt in een r.k.-pastorie in
Deventer, waar zij dienst deden als
verzwaring van de mangelpers. Verder
fraaie liturgische gewaden en dito
vaatwerk, reliekschrijnen, oorkonden
en curiosa, zoals een door een missio
naris gekerstende heidense ceremonië
le bijl van omstreeks het jaar 1000,
later gehouden voor de bijl van Sint
Maarten, waarmee hij de afgodsbeel
den verbrijzelde.
De geschiedenis van de Domkerk is
goed vertegenwoordigd. De huidige
Dom is slechts het koor van de oor
spronkelijke kerk. Het schip stortte in
tijdens een vreselijke storm in het
jaar 1674. Een ets van Van Lamsweer-
de en een tekening van Saenredam
van- voor de ramp laten duidelijk de
gebrekkige constructie van het hoge
schip zien (onvoltooide gewelven en
maar één uitwendige steunbeer). Vier
aquarellen van" Herman Saftleven ge
ven een goede indruk van de ruïne,
die pas in 1826 geruimd werd, waar
door het huidige Domplein ontstond.
Curieus zijn drie etsen van J. van den
Aveele over de Franse bezetting in
1672. De eerste laat de geseling en de
zuivering van de Dom door de room
sen zien, de tweede een plechtige
processie en de derde het verbranden
van het roomse meubilair door de
hervormden na de aftocht van de
Fransen.
Veel' aandacht is er voor het oud-
katholieke schisma in het begin van
de achttiende eeuw en voor het her
stel van de r.k. hiërarchie in 1853.
Jammer is, dat het protestantisme er
bekaaid af komt. Feitelijk krijgen al
leen Duifhuis en Voetius de aandacht,
die zij verdienen. Afgezien van enkele
avondmaalsbekers krijgt men de in
druk, dat het protestantisme zich
slechts afspeelde in de academische
sfeer. Men ziet de portretten van
Cartesius en Coccejus (geen Utrech
ters, maar blijkbaar als tegenstanders
van Voetius), voorts van Hoornbeek,
Burman, Roëll en Lampe en dan uit
de negentiende eeuw de hoogleraars
Doedes, Van Oosterzee. Opzoomer en
Beets.
Hoe het gewone geestelijke leven bui
ten de sfeer van bisschoppen, kapit
tels en academie verliep, daarvan
krijgt men niets te zien. Het is be
paald een ernstige lacune, dat Loden-
stein, wiens prediking zulke diepe
sporen in Utrecht en daarbuiten heeft
nagelaten, ontbreekt, en de predikan
tenkring rondom hem. terwijl er bij
voorbeeld wel uitvoerig aandacht ge
schonken is aan het klooster Port
Royal in verband met het oud-katho
lieke schisma in deze zelfde tijd.
De gewone man, die naast zijn Staten
bijbel bij Vader Cats, Vader Brakel
en Vader Smijtegelt leefde, leren we
niet kennen.
Dat er een Doleantie ls geweest,
wordt men op deze tentoonstelling
niet gewaar. Van de Afscheiding in
Utrecht zouden waardevolle archief
stukken te geven zijn geweest. In
plaats daarvan heeft men volstaan
met een spotprent 1 n verband met
Scholte. Predikanten, wier herinne
ring enkele geslachten lang in
Utrecht is blijven bestaan, zoals
Bronsveld en Gunning, zoekt men
tevergeefs. En waarom niets over de
Stadsevangelisatie?
Conclusie: een boeiende tentoonstel
ling, maar bepaald niet representatief
voor 'het geestelijk leven in Utrecht
door de eeuwen heen'.
NED. HERVORMDE KERK
Aangenomen: naar Surhuizum: k
F. J. Brinkman te Utrecht, die
dankte voor Opperdoes.
L. Knier, em. pred
Overleden:
Doorn.
GEREF. KERKEN
Aangenomen: naar Rozenburg: II.
nard te Hoornsterzwaag.
Beroepen: te Drenten: J. D. A'.
Zwart, missionaris, pred. te Leeus
den die dit beroep heeft aangenom
Benoemd: tot leraar godsdienst
Dokkum, H. Windig te Doorwerth
deze benoeming heeft aangenomen.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: te Oostkapel le: R. Booga
te Leiden.
Bedankt: voor Oudemirdum: P.
te Dirksland.
'Het tweede decennium van arbeid
zelfbestuur' door Zoran Vidako i
Uitg. Van Gennep te Amsterdam,
blz. Prijs ƒ7,90.
Deze bundel bevat een deel van
in Belgrado verschenen boek 'H
stap vooruit, twee stappen terug'
de hoogleraar politicologie Zoran
dakovic, een van de actiefste vt
vechters van het arbeiderszelfbest
in Joegoslavië. Deze publicatie. J
taald en ingeleid door dr. Mar
Broekmeyer, is de eerst van Vidi
vie in West-Europa. Hij beschrijft j
Joegoslavische situatie: een politii
revolutie heeft plaatsgevonden en i0
der bescherming van staatsmaatre e
len is een systeem van arbeiders! c
bestuur ontstaan, dat overigens om ai
wikkeld is omdat het tot iedere af: 5
derlijke onderneming beperkt bl e
Vidakovic vraagt zich af welke krsfcu
ten zich verzetten tegen meer uil ie
breide vormen van arbeiderszelf jj
stuur. (Bijvoorbeeld tot bedrijfsl
ken, concerns en politieke organi >2
Staatsorganen die zich de macht 1 k
ontglippen? Of ook organen van pa is
en vakbond die zich teveel op >t
heersende politiek oriënteerden e
die het verleerd hebben naar de 'ei
beidersklasse in de ondernemingen ai
luisteren? De auteur schetst de ini et
lijk tegenstrijdige aard van staatsoi >1(
nen, partij en vakbonden, integral in
en fusies en bedrijfsconcentraties 'ei
het huidige Joegoslavië, dat ste n
meer op weg is een moderne geïm ij
trialiseerde samenleving te won oc
Ook het westen kent deze problem '0
Hij ontmaskert de illusie als zou ie
een politieke revolutie en na in' >ol
ring van (particieel) arbeiderszell
stuur een soort paradijselijke toesU
intreden. 'Integendeel', zegt Vids
vie, dan pas kan het gevecht om
bevrijding van de arbeid ontstal
Vidakovic geeft in zijn boek een di
gaande analyse van de redenen die
de huidige stagnatie van het Joego
vische arbeiderszelfbestuur hebben
leid. Wie zich in Nederland 0
zelfbestuur een mening wil vort
zal om zijn boek niet heen kunnen
