geëist
proefboringen
Vierdaagse puft
onder de zon
In Meji-dorp herleeft de Japanse Verlichting
-Brugwachters gooien
r met de pet naar'
Aardgasleiding
gepland tussen
Irak en Europa?
Tegen Erdal proces
aangespannen
Treinvertraging
door brandende
gasfles
bl W KW \RTET DINSDAG 18 JULI 1972
Kiniu'ulaiid TH/KI I
rJj a een onzer verslaggevers
uTi )TTERDAM De president van de Rotterdamse rechtbank mr. J. G. L. Reuder zal vrijdag reeds
ev"! en weten of de groep delfstofondernemingen, verenigd onder de naam Petroland, mag doorgaan
aj «t boringen naar olie en aardgas in de Waddenzee.
'Vereniging tot behoud van de
ddenzee' vroeg gisteren in een
rt geding aan de president van de
terdanise rechtbank Petroland ver-
e boringen te verbieden. Petroland
ft op 2 mei bij het provinciaal
tuur van Friesland een winnings
cessie aangevraagd en wil intussen
irgaan met proefboringen tussen de
Juitdijk en Vlieland. De vereniging
behoud van de Waddenzee vindt
dit niet past, omdat volgens de
van 1810, een concessieaan-
ag de vergunning voor het doen
proefboringen waarmee Petro-
d sinds oktober 1970 in de Wad-
uee bezig is automatisch doet
iden. Het een sluit dus het an-
uit.
t irechtmatig
trigens slaagde de pleiter voor de
reniging tot behoud van de Wad
izee, mr. J. van Giffen, er gisteren
t in de president van de rechtbank
■J? idelijk te maken op grond van welk
F ikel uit de Mijnwet deze stelling
u blijken. Tenslotte moest dr. Van
ffen toegeven r'at de zin dat een
icessieaanvraag een boorvergunning
et ophouden, niet met zoveel woor-
n in de Mijnwet voorkomt maar dat
er wel uit valt af te lezen. Bleef
ir het argument van de vereniging
het doorgaan met boringen een
onrechtmatige daad is ten aanzien van
een persoonlijk goed en dat het
tegengaan van de boringen een pu
blieke eis is. Want volgens mr. Van
Giffen is Petroland met zijn 'milieu-
bedreigende activiteiten' bnnenge-
drongen in een gebied dat voor recre
atie uniek is, dat van grote natuur
wetenschappelijke waarde is en dat
voor vogels en zeehonden van groot
belang is.
In het regeerakkoord heeft de rege
ring vastgelegd dat de Waddenzee in
tact moet blijven. Het gebied heeft
intussen ook internationale erkenning
gekregen. De milieubelangen in dit
gebied moeten volgens mr. Van Gif
fen prevaleren boven de geldelijke
belangen van Petroland.
Calamiteiten
Enige maanden geleden is eveneens
een kort geding gehouden voor de
Haagse rechtbank. Toen werden twee
ministers aangeklaagd die ondoor
dacht vergunningen aan oliemaat
schappijen zouden hebben afgegeven
voor het doen van proefboringen op de
Waddenzee. De eis om een verbod van
proefboringen af te kondigen, gedaan
door een kleine honderd organisaties,
werd toen door de rechtbank afgewe
zen. De argumenten die toen naar
voren werden gebracht, namelijk dat
pi lig Verkeer Nederland:
Jan een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Veilig Verkeer Nederland (VVN) vindt, dat veel
rugwachters er maar met de pet naar gooien, naar eigen believen
ruggen openen en sluiten en daardoor het wegverkeer vaak on-
Ddig lang laten wachten. Dit zou vooral gebeuren in het meren-
pbied in het westen, waar in deze maanden de wateren druk door
et recreatieverkeer worden bevaren.
olgens VVN-voorlichter B. J. Wou-
tnberg komt het herhaaldelijk voor,
dat bruggen zelfs voor één of twee
■r-plewrjachtjes worden opengedraaid
I lenijl een groot aantal auto's staat te
metten. Volgens hem zouden veel
iragwachters daartoe worden gestimu-
erd door het tipgeld, dat waterspor-
rs vaak royaal in het blikje aan de
engel deponeren wanneer zij snel
.Jorden doorgelaten.
VN vindt dan ook, dat het hoog tijd
ordt, dat rijkswaterstaat zo snel mo-
ilijk komt met duidelijke richtlijnen
aarin de prioriteiten van weg- en
heepvaartverkeer nauwkeurig wor-
in omschreven. De heer Wouden-
irg: 'Zeker waar het de waterrecre-
tie betreft moet het zo worden dat
rugwachters pas bij een bepaald aan-
il scheepjes hun brug mogen open-
raaien als er ook op de weg verkeer
/olgens het ministerie van verkeer en
aterstaat berust deze kritiek van
VN op onvoldoende kennis van zaken.
Een woordvoerder: 'slechts een deel
van bruggen en sluizen wordt door
rijkswaterstaat beheerd.
De grote rest valt onder verantwoorde
lijkheid van de provinciale watersta
ten en de gemeenten. Het is dus
onjuist alleen rijkswaterstaat verwij
ten te maken. Overigens worden hier
alleen maar algemene beschuldigingen
geuit. WN noemt geen enkel con
creet voorbeeld'.
Den Haag wijst erop. dat voor alle
bruggen en sluizen vaste sluitingstij
den gelden. Deze zijn genoteerd in
een door de Staatsdrukkerij uitgege
ven boekje, dat vrijwel elke water
sporter op zak heeft. 'Buiten die tij
den zijn de brugwachters vrij in hun
doen en laten. Officieel hebben zij
zelfs dc plicht voor elk passerend
schip de brug te openen, ongeacht de
drukte op de weg. In de praktijk
zullen de wachters daarmee echter
wel degelijk rekening houden. Een
behendige brugwachter zal de situatie
van geval tot geval beoordelen'.
zich bij de boringen calamiteiten kun
nen voordoen waarbij 'blow-outs' op
treden en grote vervuiling kan wor
den veroorzaakt, werden ook gisteren
door mr. Van Giffen voor de Rotter
damse rechtbank naar voren gebracht.
De president mr. Reuder, liet blijken
wel voor een tussenoplossing te voe
len in de vorm van een tijdelijk
verbod op de boringen. Hij vroef; zich
evenwel af wat er zou gaan gebeuren
als de Hoge Raad anders oordeelt én
Petroland, door het ontstaan van
schade, een claim zal gaan indienen.
De vereniging tot behoud van de
Waddenzee is van oordeel dat Petro
land al enige tijd bezig is met het
gereedmaken van de bestaande boor
putten voor exploitatie. De nieuwe
boringen die hiervoor nodig zijn, zijn
volgens de vereniging exploitatiebo
ringen. Maar volgens de pleiter van
Petroland, mr. G. J. Remmelink, gaat
het zeker niet om een exploitatiebo
ring maar om een verkenning. 'Het is
volslagen ondenkbaar dat Petroland,
met de ogen van heel Nederland op
zich gericht, zonder een concessiever
gunning exploitatieboringen zou gaan
verrichten. Mr. Remmelink meende
dat de vereniging al op 22 februari
een kort geding had kunnen beginnen
en vroeg zich af waarom dit op het
laatste nippertje moest gebeuren.
Petroland wil op 11 augustus door
gaan met boringen als die datum
wordt opgehouden zal enorme schade
voor Petroland ontstaan. De vereni
ging tot behoud van de Waddenzee
maakte duidelijk dat als het aan haar
gelogen had, dit "cort geding al eerder
aangespannen was. Maar eerst wilde
de vereniging een brief schrijven aan
de minister van economische zaken
die de concessie zal gaan verlenen. Op
een brief die op 2 mei verzonden
werd, is evenwel nooit antwoord bin
nengekomen.
MUNCHEN Volgens onbevestigde
berichten zal een pijpleiding worden
aangelegd tussen Irak en MUnchen
voor het transport van vloeibaar gas
naar Europa. Het gas moet zo goed
koop worden dat het kan concurreren
met het Nederlandse aardgas ondanks
de lange transportafstand. München is
als centraal punt gekozen omdat hier
al de pijpleiding van de aardgasvelden
in de Sowjet-Unie uitkomt, en omdat
doorvoer naar alle delen van Europa
mogelijk is. Bij de eventuele aanleg
van de mammoetpijpleiding tussen
Irak en München heeft men geen
technische problemen te verwachten
omdat met deze projecten, zij het op
bescheidener schaal, een grote erva
ring is opgedaan. Politieke problemen
zijn niet uitgesloten omdat dc pijplei
ding door diverse landen loopt. Reden
van de aanleg zouden, zo verluidt, o.a.
de aardgasoverschotten in de Arabi
sche landen zijn. De markt voor het
gas is daar zo klein dat het als afval
wordt verbrand. Om aan deze situatie
een einde te maken worden al eni^e
tijd pogingen in het werk gesteld het
gas te verkopen.
1 eel intruders vernacht
Van een onzer verslaggevers
NIJMEGEN Wanneer het warme zomerweer aanhoudt, wordt ver
wacht dat dagelijks een kleine tien procent van het aantal deelne
mers aan de 56ste internationale Vierdaagse van Nijmegen het zal
moeten opgeven Het beloven slopende dagen te worden. Deskundi
gen betogen namelijk dat velen slechts hebben getraind onder voor
ons land koele weersgesteldheid.
Veel deelnemers lieten zich gisteren nog inschrijven voor de vandaag begonnen
Vierdaagse. Op de foto een Italiaan met dc schoenen in dc hand waar hij de
Vierdaagse op zal lopen.
DEN HAAG De Vereniging Effec
tenbescherming heeft besloten een ci
viele procedure aan te spannen tegen
Erdal en tegen de raad van commissa
rissen en raad van bestuur van deze
onderneming.
Zoals bekend is op dit bedrijf een bod
uitgebracht door het Amerikaanse
concern Consolidated Foods. Dit bod
is inmiddels door de aanmelding van
97 pet van de aandelen gestand
gedaan. De 'out-side aandeelhouders'
ontvingen 290 voor hun aandelen en
de houders van het meerderheidspak-
ket (de fam. Wolters) ongeveer 400.
Met deze gang van zaken is de vereni
ging het niet eens en eist nu schade
vergoeding voor de 'out-side' aandeel
houders. Men wil dat alle aandeelhou
ders een gelijk bedrag voor hun stuk
ken ontvangen dat op ongeveer 345
zal moeten uitkomen. Advocaat van
de Vereniging is jhr. mr. C. H. Bee-
laerts van Blokland.
DEN HAAG Vier treinen op de
lijn Amsterdam - Den Haag hebben
gistermorgen in Den Haag moeten
stoppen omdat bij een autosloperij
langs do spoorbaan een acetyleenfles
in brand was geraakt. Gezien het
ontploffingsgevaar rukte de Haagse
brandweer met vier wagens uit.
Hoofdagent Appers van de Haagse
politie liep over de spoorbaan de
trein uit de richting Amsterdam tege
moet en bracht die met tekens tot
stoppen. Daarna werd met een snel
telefoontje bereikt dat de seinen zo
werden gezet dat drie andere trinen
ook tijdig konden stoppen.
De brandweer wist de brandende fles
te blussen en af te voeren, waarna
het treinverkeer kon worden hervat.
De vertragingen varieerden van zeven
minuten to t één minuut.
Wanneer vandaag de Betuwe zich als
een ten dele groene schaduwloze 'Sa
hara' zal presenteren, kan het niet
anders of dc EHBO-posten en het
vierdaagse ziekenhuis aan de Wedren
moeten al terstond op topcapaciteit
werken.
Vanmorgen zijn ruim 14.000 wandel
lus tigen gestart om Eist te zien en
zich onderweg vermoedelijk de folklo
re van het natspuiten met tuinslangen
behangelijk te laten welgevallen. In
de afgelopen subtropische nacht had
het telcentrum in de Vereeniging
ruim 14.000 inschrijvingen genoteerd.
Maar zoals ieder jaar zouden er
vanmorgen een kleine 1000 bij de
start verstek laten gaan. Dat zijn dan
voornamelijk inschrijvers, die zich al
dc afgelopen maanden bij de Konink
lijke Nederlandse Bond voor Licha
melijke Opvoeding hadden gemeld.
Overigens was het aantal aanmeldin
gen om middernacht nog niet geëin
digd.
WAARSCHUWING
Het nog onvermoeide wandelleger, dat
Nijmegen andermaal tot de meest kos
mopolitische stad van het Westelijk
halfrond maakt, heeft voor het eerst
een duidelijke waarschuwing op crimi
neel gebied ter harte moeten nemen.
De Nijmeegse politie heeft zakkenrol
lers meer in aantal dan vorige
jaren gesignaleerd. Alle comman
danten van buitenlandse contingen
ten. met Tsjechoslowakije, dat zich
gisteren nog meldde, zijn het er 25.
hebben in hun landstaal op het ge
vaar van pick-pocket gewezen. Een
andere mededeling gold de Nederland
se militairen, die deze wandelweek
geen haarnetje hoeven te dragen.
Tegen dit hoofdornaraent was door de
soldaten en speciaal van de zijde van
hun vakbeweging, geprotesteerd. De
order is ingetrokken. De eerste dag
was bij uitzondering al een wandel
dag, omdat een groep van 70 Israëli
sche scholieren in verband met de
Nationale Israëlische rouwdag van
donderdag a.s. de herdenking van
de verwoesting van dc tempel een
dag eerder mochten lopen om donder
dag in retraite te kunnen gaan.
'Wij zoeken nog naar een rabbijn voor
onze herdenkingsdag', aldus vertelde
ons de leider van deze jeugdgroep,
die gisteren de zeven heuvelen van
Groesbeek heeft genomen en het ge
hele parcours, dat nog niet was uitge
zet via een ingetekende stafkaart
heeft gelopen. Onder de geselecteerde
70 jongeren van 30 scholen bevinden
zich slechts enkele orthodoxe jongens
en meisjes. De indruk is dat de
meerderheid van de Israëlische jeugd
de herdenkingsdag meer ziet als een
eerbiediging van een nationale tradi
tie dan als een religieuze ervaring.
Niettemin zal de stille donderdag,
wanneer deze jongeren de jeugdher
berg in Ubbergcn niet zal verlaten,
grotendeels worden gewijd aan de
betekenis van deze voor de orthodoxe
groepering belangrijke dag, waarvoor
men de medewerking zoekt van een
Engelssprekende rabbijn.
BUITENKAMPEN
De Israëlische jongeren behoren tot
de tieners, die in het onderwijspakket
uitblinken ten aanzien van een semi-
militaire training. Zij hebben veel
ledaqVIERnMftSE^
buitenkampen achter de nig. Hun
afvaardiging naar Nederland kost 2500
gulden per persoon, van welk bedrag
1000 gulden door iedere leerling zelf
moet worden opgebracht. De resteren
de 1500 gulden komt van leraren,
vrienden en kennissen.
Mosje Zohar, een inspecteur van het
middelbaar onderwijs in Israël die de
groep aanvoert, vertelde dat dit
jeugdcontingent in een kibboets de
laatste training heeft ondergaan. Dc
17-jarige Tamala uit Jeruzalem zei dat
de eerste dag geen moeilijkheden had
opgeleverd. Het parcours en de weg-
gesteldheid waren niet te vergelijken
met de trainingstochten in de woes
tijngebieden van hun vaderland.
Igal Silbermann uit Beersheba, ook 17
jaar, noemde het Groesbeek-parcours
een gemakkelijke, zelfs vlakke route.
De Israëliërs die hun eerste Vierdaag-
se-dag achter de rug hebben, werd
gevraagd welk advies zij als ge
trainde lopers voor de bonte scha
re van vandaag en de volgende dagen
hebben.
ONUITPUTTELIJK
Leider Sohar: 'De eerste 15 km zonder
rust afleggen, daarna na ieder uur
lopen een uur rust. Het uiteraard nog
schaarse publiek heeft gisteren wel
kunnen kennisnemen van een vrijwel
onuitputtelijk reservoir van Israëli
sche marsliederen.
Dc eerste deelnemer uit Tsjechoslowa
kije werpt de vraag op. in hoeverre in
de toekomst meer wandelaars van ach
ter het ijzeren gordijn vertegenwoor
digd zullen zijn in Nijmegen. De
Vierdaagse-leider verklaarde desge
vraagd. dat Russische waarnemers te
allen tijde welkom zijn. Overigens
waren er weer heel wat welvaartspro
blemen in Nijmegen op te lossen. Dc
Canadese drumband namelijk is wat
balorig naar Arnhem uitgeweken, om
dat er niet voor iedere muzikant een
éénpersoonskamer aanwezig was.
Nijmegen pufte gisteren al onder een
brandende zomerzon. De stormloop op
strooien hoeden, frisdranken en ijs
was reeds spectaculair. Het trotseren
van de hitte van de dag lijkt de grote
uitdaging te worden voor dit ongeëve
naarde Europese wandelgebeuren.
Schoonheid van vroeger alleen in openlucht-museum te herstellen
zo heeft Mutsohito de naam Meji
gekozen. Het licht uit het Westen
mocht binnenstromen, maar Japan
moest er niet minder Japan om blij
ven.
NAGOYA, JAPAN, JULI
fcen an de aardigste uitstapjes die men vanuit Nagoya kan maken,
naar het Meji-dorp. In het gro-te station van de stad (waar ik de
."Weg nooit zonder de begeleiding van Japanse vrienden zou hebben
gevonden) is er een bus die de toerist in precies een uur naar zijn
doel brengt. Het is niet ver, maar dat volle uur is nodig wegens de
eindeloze opstoppingen in het verkeer waar men doorheen moet
worstelen voor men zelfs de stad (met 2 miljoen inwoners) maar
uit is. Maar is dat dan eindelijk gelukt, is men ontkomen aan stad
en voorsteden, dan is men ook opeens in een aardig scherp geacci
denteerd berglandschap, en daar midden in, aan een mooi kunst-
roatig meer, ligt dan het dorp waar het om gaat, het Meji-dorp.
to ja, een dorp is het niet, het is een
openluchtmuseum in dezelfde trant
o's het onze bij Arnhem, maar dan
"iecialiseerd in één periode uit de
:hiedenis, de tijd van wat men in
»n noemt de Verlichting-Meji. Dat
recente geschiedenis, het gaat om
jaren 1868-1912.
i even het verhaal te memoreren;
1853 is het Amerikaanse eskader
i 'zwarte schepen' van Commodore
'erry op de kusten van Japan ver
schenen en heeft de opening van een
aantal havens afgedwongen. Na een
Periode van onrust en verwarring
°ver deze westerse uitdaging is Japan
®et een duidelijk antwoord daarop
fekomen: in 1868 heeft de dan optre
dende keizer Mutsohito de laatste sjo-
goen (eeuwenlang hebben de sjogoens
a« een soort almachtige eerste minis-
«r» geregeerd in Edo. nu Tokyo,
terwijl de keizers in heilige onmacht
10 Kyoto vertoefden) afgezet, is zelf
gaan regeren en heeft als eerste daad
san bestuur het land opengezet voor
het Westen. Keizers in Japan geven
hij hun troonsbestijging een speciale
haam aan hun bewind, die tegelijk
programma wil zijn (net zoals
Pausen zich Pius of Johannes noemen
°m hun bedoelingen aan te geven) en
Verwester9ing
De geschiedenis van Meji te vertellen
zou te ver voeren; in het kort: het is
de tijd waarin Japan in alle opzichten
lijkt te venvestersen, in techniek en
kleding en bouwkunst, waarin het een
parlement krijgt en een leger en
vloot, waarin het zijn grote expansie
begint. Het wint oorlogen, in 1895
tegen China, in 1905 tegen Rusland,
maar het verliest vredes, want de
westerse machten proberen het van
het begin af binnen bepaalde perken
te houden, en verhinderen het daar
om de volle vruchten van de over
winningen te plukken. Het is dat
ontwakende, zelfbewuste Japan van
omstreeks de eeuwwisseling, dat nu
alweer geschiedenis is geworden. Min
stens zo snel als bij ons verloopt de
ontwikkeling; wat twee generaties ge
leden nog actueel was, wordt nu al
opgeborgen in een museum. Verge
lijkbaar zouden wij in Holland het
Haagse station Staatsspoor, nu het
prof.dr.j.w.schulte nordholt
staat te verdwijnen, moeten herbou
wen op de Vcluwe. Het zou dat
trouwens waard zijn, vind ik.
Wat de Japanners er toe bewogen
heeft, nu al een zo recent verleden
bij te zetten in het panopticum, is
moeilijk na te gaan. Net als bij ons is
er blijkbaar het curieuze heimwee
naar de Belle Epoque. Anders dan bij
ons is er bovendien niet zoveel uit
die tijd over. want de grote steden
zijn in de laatste oorlog zeer geteis
terd door de bombardementen. Maar
zit er in deze aardige vertoning ook
niet een ander element, een bezinning
op wat er toen gebeurd is? Een lichte
verbazing over de naïeve geestdrift
van de grootvaders? Of een bewonde
ring voor hun harmonieuze wereld,
hier nog eens te beleven, kant en
klaar?
Te vredig
Natuurlijk, zoals dat gaat met zulke
beelden van het verleden, zij zijn te
mooi. Wat er over is, is te stil, te
vredig. De gouvernementsgebouwen,
kazernes, hospitalen, winkels, woon
huizen hier bijeen, getuigen van een
gevoel voor proportie, een wijsheid
ook in de keuze uit alles wat het
Westen te bieden had, die er nu
absoluut niet meer zijn, maar mis
schien ook toen niet waren in de mate
waarin het hier gesuggereerd wordt.
Het lelijke is verdwenen. En het
mooie werkt nu, en dat is dan wel
gunstig, als een beschamend voor
beeld voor de Japanners van heden,
die zich zo met huid en haar aan de
verwestersing hebben uitgeleverd. Zo
zou het museum, juist in zijn eenzij
digheid. een wijze les kunnen bieden.
Maar of het dat werkelijk doet? Ik
vraag mij af wat in het algemeen de
grote verering van de Meji-periode
hier eigenlijk betekent. Een verering
die men ook in Toyko zelf kan waar
nemen als men een bezoek brengt aan
het Meji-park, waar keizer Mutsohito
en zijn gemalin nog altijd worden
herdacht en vereerd, met een mooie
tempel en een alleraardigst klein mu
seum. Zou men terugverlangen naar
dat Japan, zo zuiver lijkend op een
afstand, in de onschuld voor de val?
Dat zou dan wel een vertekening van
het historische beeld betekenen. Ten
slotte waren in die periode aanzetten
van de latere militairistisch-nationale
expansie al duidelijk waar te nemen,
in dc Pruisische grondwet, in het
oligarchisch systeem, in de onmatige
macht van het leger, in de groei van
extreem-nationalistische organisaties,
in het veraarde Keizerlijke Voor-
Een huls In het Meji-dorp, het openluchtmuseum »«arln de Japannners een reeent verleden hebben
bijgezet.
is gedaan naar het Meji-dorp. legt mij
uit waarom hel land zo lelijk is gewor
den. Onze ouders, zegt ze in zorgvul
dig Engels, 'lost their confidence',
hebben hun zelfvertrouwen verloren.
Daarom is Japan zo veramerikani
seerd. 'Wc are very sad'. Een nieuwe
generatie zou tot een nieuwe waardig
heid moeten komen. Dat klinkt tref
fend. ontroerend haast. Maar we zijn
het erover eens, dat |,et te laat is om
de schoonheid van vroeger te herstel
len. Tenzij hoogstens in een open
luchtmuseum. De welvaart is onuit
wisbaar, een zegen en een vloek ook
voor de komende geslachten.
schrift voor het Onderwijs (1890). dat
de geest van het patriotisme van ho
gerhand verordende.
Zelfbewustzijn
Na de schok van 1833-68 volgde er
eerst een periode van slaafse, snelle
imitatie van het Westen, daarna, zo
omstreeks 1890, een felle nationalisti
sche reactie (zonder overigens de
Westerse verworvenheden op te ge
ven). Zou de herleving van het Meji-
verleden thans op een dergelijke ont
wikkeling kunnen wijzen? Zou de pe
riode van slaafse imitatie en onzeker
heid die sinds 1943 geduurd heeft,
plaats maken voor éen van zelfbewust
zijn? De vernederingen die Japan
juist in de laatste tijd ondergaan
heeft van zijn bondgenoot Amerika
/.ouden zon verandering kunnen sti
muleren. Alle kranten hier vragen
Tanaka om een nieuwe politiek tege
nover China.
Japan zou dan weer zichzelf worden.
Maar wat zou dit in wezen betekenen?
Alleen een grotere rol in de politiek?
'Ook een nieuw nationalisme? Ook een
herstel van culturele waarden? De
studente Teruko Y., die met ons mee
