Half
Kenia
is
jonger
dan
15 jaar
m
-
'/KWARTET ZATERDAG 10 JUNI 1972
17 keer zo groot als Nederland
ft ongeveer 12 miljoen inwoners,
jkt op het eerste gezicht niet
voor zo'n groot land. Maar Kenia
te kampen met een groot gebrek
Mde landbouwgrond. De bevol-
oont grotendeels in de zuidelijke
van het land en de streek van
ii naar het westen is overbevolkt
men. Bovendien groeit de bevol-
chrikbarend snel. Van de twaalf
n is de helft jonger dan vijftien
js je door de krottenwijken van
ofdstad Nairobi rijdt en je ogen
d zijn geraakt aan de schrijnende
de, is de alles overheersende in-
'dat het er krioelt van de kinde-
inderen die ondanks de erbarme-
imgeving toch vrolijk spelen, al
gekleed in lompen en hebben
gen ongezond dikke buiken door
baarse en eenzijdige voedsel. De
ieter wordende medische voorzie-
i houden steeds meer van die
en in leven, maar dat leven heeft
og maar weinig te bieden. Er zijn
jiig huizen, te weinig scholen en
inig banen en er is te weinig
landbouwgrond.
ligt in Oost-Afrika aan de Indi-
Jceaan. In het noordoosten grenst
an Somalië, in het noorden aan
pie en Soedan, in het westen aan
ida en in het zuiden aan Tanzani-
naam Kenia komt van Kilinyaa,
Fitte Berg betekent, de inheemse
voor de 5200 meter hoge Mount
waarvan de besneeuwde top
duidelijker zichtbaar wordt als
Nairobi naar het noorden rijdt,
nks de indrukwekkende economi-
groeicijfers, te danken aan de
J in Nairobi en omstreken gecon-
erde handel en industrie, is Ke-
jch in de eerste plaats een agra-
land met als belangrijkste export-
kten thee en koffie,
ootste bron van inkomsten vormt
:SÖEOAN"
ETHIOPIË
Doetamfj
North Horr^
gudoVl
Jmeet
Somalia
Jfarsobit
:OEGANDA;i
J/adzjier
//YKapengoeria
psobrf\
wemoe v^L.<p
Keritsjo ^Njeri^
iboswein
5200m
GaVana
TANZANIA-
echter momenteel het toerisme. Kenia
is een schitterend land, met brede,
zonovergoten stranden, een heerlijk kli
maat, wildparken en een hoofdstad die
in veel opzichten niet onder doet voor
welke Europese stad dan ook.
Dat gunstige klimaat, waarin ook een
Europeaan goed gedijt en de uiterst
vruchtbare gronden in de centrale
hoogvlakte, hebben een grote aantrek
kingskracht uitgeoefend op Europeanen
en blanke Zuidafrikanen, die zich er
eind vorige en begin deze eeuw in
groten getale hebben gevestigd. De cen
trale hoogvlakte werd spoedig exclusief
blank gebied, omgedoopt in de White
Highlands. De Kikoejoe's, Kenia's
grootste volk (stam), werden van de
grond verjaagd of te werk gesteld op
de door blanken in bezit genomen
gronden. Het gevolg was, dat tot 1945
het verzet in Kenia tegen de blanke
overheersing voornamelijk van de Ki
koejoe's kwam en zij de belangrijkste
rol speelden in de strijd om de onaf
hankelijkheid. Die strijd is bloediger
geweest dan in de meeste andere Afri
kaanse landen die in het begin van de
jaren zestig onafhankelijk werden.
De eerste grote botsing tussen de Brit
se koloniale machthebbers en de Afri
kanen dateert van 1922. In dat jaar
richtte de Afrikaanse ambtenaar Harry
Thoekoe de Vereniging van Jonge Ki
koejoe's op. Zijn organisatie hield zich
niet alleen bezig met de kwestie van de
landbouwgronden, maar vroeg ook om
werk voor de talloze werkloze Kikoe
joe's die naar de steden waren ge
stroomd. Thoekoe werd ontslagen van
wege zijn politieke activiteiten en werd
in maart 1922 gearresteerd, omdat hij
in een toespraak het oproer zou hebben
gepreekt. Het nieuws van zijn arresta
tie ging als een lopend vuur door de
stad en de Afrikanen liepen in het
centrum te hoop. Toen raakte de poli
tie in paniek en schoot in het wilde
weg op de betogende menigte. Naar
schatting 25 Afrikanen lieten het leven,
honderden werden gearresteerd en
Thoekoe werd gedeporteerd naar het
onherbergzame noorden.
Het openlijk verzet van de Kikoejoe's
was daarmee verdwenen, maar onder
gronds bloeide het op. De blanken
bleven Kenia beschouwen als hun win
gewest en er zou nog heel wat bloed
vloeien voor Kenia een onafhankelijke
staat zou zijn.
In 1927 richtte Jomo Kenjatta de Cen
trale Kikoejoe-vereniging op. Kenjatta
ging naar Engeland om daar de belan
gen van de Afrikanen te bepleiten,
omdat er met de blanke kolonisten niet
te praten viel. Pas in 1946 keerde hij
naar zijn land terug. Hij organiseerde
de Keniase Afrikaanse Unie, die zich
beijverde voor een gekozen Afrikaanse
afvaardiging in de wetgevende vergade
ring van Kenia. De KAU eiste verder
afschaffing van de rassendiscriminatie,
meer en beter onderwijs en landbouw
voorlichting. In 1952 braken op grote
schaal onlusten uit, die met geweld
werden onderdrukt. De noodtoestand
werd afgekondigd, alle politieke partij
en verboden en Kenjatta gevangen ge
nomen.
Inmiddels waren de zogenaamde Mau
Mau-opstandelingen aktief geworden.
Het is niet bekend, hoe de Mau Mau-
beweging precies is ontstaan. Vaststaat
dat het voornamelijk leden van de
Kikoejoe-stam waren, die elkaar in ge
heimzinnige rituelen trouw zwoeren en
niet alleen de blanken bestreden, maar
ook de Afrikanen die het niet met hen
eens waren. Volgens sommigen was de
Mau Mau een voortzetting van de in
1927 door Kenjatta opgerichte Centrale
Kikoejoe-vereniging. Kenjatta's rol in
de Mau Mau is nooit duidelijk gewor
den. Hij wilde in ieder geval deze
terreurorganisatie niet openlijk veroor
delen en bleef tot 1961 gevangen.
Buitenland Tl» KI9
De opstand werd na enkele jaren neer-
geslagen, maar daarmee was het natio
nalisme niet verwenen. Toen Tanzania,
Oeganda cn andere buurlanden van
Kenia onafhankelijk werden, kon Enge
land er tenslotte niet meer onderuit
ook Kenia onafhankelijk te verklaren,
Dat gebeurde in december 1963. De
eerste president werd Jomo (Branden
de Speer) Kenjatta, de legendarisch©
leider, die niet alleen door zijn eigen
Kikoejoe's, maar door alle Kenianen
werd beschouwd als de boven de partij
en staande Mzee, wijze oudste.
Aanvankelijk zagen de blanken die in
Kenia bleven wonen, hun toekomst ui
terst somber in. Zij verwachtten niet
anders of Kenjatta zou wraak nemen op
de blanken die zo'n groot deel van zijn
leven hadden vergald. Maar tot hun
niet geringe verbazing riep Kenjatta
zijn landgenoten op met de blanken
samen te werken, gebruik te maken
van hun kennis en benoemde hij een
blanke, die de Keniase nationaliteit had
gekregen en zich van het begin af aan
solidair had verklaard met de Afrikaan
se nationalisten, tot minister van land
bouw.
Nu wordt in de kerken van Kenia door
blanke priesters en voorgangers gebe
den voor het welzijn van de bejaarde
president. Dezelfde blanken, die nog
niet zolang geleden van harte instem
den met dc voorlaatste Britse gouver
neur. die Kenjatta een Afrikaanse lei
der naar dood en verderf noemde, zien
nu met nauwelijks verholen angst de
dag dichterbij komen dat de nu onge
veer 80-jarige leider zijn leeftijd is
niet precies bekend de geest zal
geven. Want niemand weet wat er dan
zal gebeuren. Kenjatta is nu nog de
alom geëerde en gevreesde samenbin
dende kracht Er is echter geen duide
lijke opvolger. Velen vrezen dat er na
zijn dood een gevaarlijk machtsvacuüm
zal ontstaan.
E WELVAART BLOEIT IN
OALS EEN ROOS OP EEN
\is spitsuur als we Nairobi
inrijden. Van het vliegveld
de stad loopt een prachtig
alteerde weg en in de stad
t het verkeer over een rian-
ïbaansweg, langs parken en
ie golfvelden waar Europe-
spelen en Afrikanen de
in een karretje achter hen
jden. In het centrum van de
;orent het luxueuze Hilton-
boven alles uit, maar de
me kantoorpaleizen van
en beton doen er niet voor
.Nairobi is een wereldstad,
raisende bedrijvigheid.
Armoede in Kenia
bedrijvigheid. De vorige avond lijkt
een nachtmerrie. Het zal wel wennen.
Dat doet het inderdaad beschamend
vlug. 's 's Avonds loop ik met meer
bravour langs de hopen menselijke
ellende en na enkele dagen vallen ze
me nauwelijks meer op. Ze horen bij
het straatbeeld van Nairobi. En dan
heb ik inmiddels al zoveel meer ellen
de gezien en er nog veel meer over
gehoord, dat ik niet meer opschrik
van mensen die als geslagen honden
door de straten kruipen op handen en
stompjes waar benen hadden moeten
zitten.
Het gaat goed met Kenia. Waar in
Afrika hebben ze hogere groeicijfers,
meer dan zes procent per jaar? Waar
gaat de industrialisering sneller, waar
werken meer mensen in de diensten
sector? Waar komen meer toeristen?
Kenia heeft iedereen verbaasd doen
staan. Nadat de onafhankelijkheid
met veel pijn en moeite bevochten
was, leek het land een onzekere toe
komst tegemoet te gaan.
De blanken die bleven, schenen een
onverantwoord groot risico te nemen,
want het leek wel zeker dat er voor
hen geen plaats meer zou zijn in het
nieuwe Kenia. De verbittering over
de bloedige onafhankelijkheidsstrijd
en de wreedheden uit de tijd van de
Mau Mau lagen nog vers in het
geheugen. Maar het pakte heel anders
uit President Jomo Kenjatta begon
van meet af aan een voorzichtige en
zeer gematigde politiek te voeren en
hij die eens de meest revolutionaire
voorman van Afrika werd geacht,
werd nu een bedaagd staatsman, die
zich vooral op het Westen oriënteerde
en het kapitalistische systeem in zijn
land alle kans gaf.
Misdadig
Daardoor kon Nairobi ontstaan, maar
daardoor groeide ook die schrijnende
tegenstelling tussen arm en rijk. 'We
hebben hier het slechtste gekregen
wat het Westen te bieden had. Dit is
puur negentiende-eeuws kapitalisme.'
Dat zegt geen verstokte communist,
maar zuster Edith Fragela uit New
York die in de sloppenwijken rondom
Nairobi werkt. 'Het is misdadig', zegt
ze. als we met haar door Mathare-
valley rijden, waar 60.000 mensen in
mensonwaardige krotten van karton
en golfplaten wonen, zonder water,
zonder sanitair, zonder elektriciteit,
zonder werk en zonder hoop. En Ma
th are-valley is maar een van de veer
tig van dit soort wijken, zij het de
grootste. 'De mensen zijn bang voor
het communisme. Maar kan het slech
ter zijn dan dit? Wat betekent vrij
heid voor deze mensen hier?' vraagt
Aan kinderen geen gebrek in Kenia.
onze rooms-katholieke gids. Zij maakt
deel uit van een team van de kerken
die hier in Kenia meer dan voortref
felijk werk doen.
Ik bezocht met zuster Fragela onder
meer een werkplaats waar Europese
en Amerikaanse vrijwilligers Kenia
nen leren speelgoed te maken. Met
dat speelgoed kunnen de kinderen in
Mathare-valiLey dan weer leren hun
handen te gebruiken. In een andere
werkplaats waren vrouwen bezig met
het bedrukken van textiel. Het be
drijfje krijgt steeds meer opdrachten
en het geeft weer levensvreugde aan
vrouwen die tot voor kort zichzelf en
hun kinderen alleen met prostitutie
in leven kanden houden.
De mensen van de National Christian
Council of Kenya, waarin meer dan
dertig kerken samenwerken, waren de
eersten die zich het lot van deze
mensen begonnen aan te trekken. Ze
stuurden welfarewerkers, brachten
waiter, stichtten een ziekenhuisje,
maakten toiletten en bouwden ge
meenschapsruimten, Ze hebben de
tienduizenden mensen in de krotten
wijken weer een sprankje hoop gege
ven. En wat misschien het belangrijk
ste is, ze hebben het gemeentebestuur
van Nairobi voor Mathare-valley kun
nen interesseren. Dat gemeentebe
stuur had tot dan maar één, zij het
wel radikale oplossing voor het pro
bleem: het stuurde bulldozers, die de
zaak met de grond gelijk maakten.
Maar dat loste natuurlijk niets op. De
problemen werden slechts verschoven.
De verjaagde mensen bouwden elders
nieuwe hutten. Onder druk van de
kerken probeert nu ook de gemeente,
althans in Majthare-valley, blijvende
voorzieningen te treffen.
Trek naar de stad
'In Nairobi leven ongeveer 150.000
mensen illegaal', vertelt Doris Linde,
een Westduitse, die voor de National
Christian Council of Kenya de afde
ling project-ontwikkeling en documen
tatie beheerde. 'Die mensen leven
voor het merendeel in krottenwijken
aan de rand van de stad. Ze zijn naar
Nairobi gegaan, omdat ze op het
land ook geen toekomst hadden.
Er is een verschriikelijke landhonger
in Kenia. Maar 18 procent van de
grond is op dit moment geschikt voor
landbouw. Jaarlijks komen zo'n
150.000 kinderen van de lagere scho
len. Daar kunnen er 120.000 niet van
naar scholen voor voortgezet onder
wijs, omdat die er niet zijn en er is
voor hen ook geen werk. De werkloos
heid is al schrikbarend hoog. Drom
men jonge Kenianen trekken iedere
dag door de straten van Nairobi op
zoek naar een baantje.'
Om dit probleem aan te pakken, heeft
de NCCK een project opgezet, dat de
stroom naar de stad moet inperken.
Negentig procent van de Kenianen
leeft nog in kleine dorpen op het
land en mcor dan de helft van die
mensen is jonger dan 21 jaar. Voor
hen moet werk gecreëerd worden in de
dorpen, anders zullen ze straks ook
naar de stad trekken en daar de
ellende alleen maar vergroten. Daar
om is de NCCK begonnen met het
ontwikkelen van zogenaamde village
polytechnics, een soort primitieve am
bachtsscholen, waar de jonge dorpe
lingen een vak kunnen leren. De
bedoeling is zo een plaatselijk econo
misch systeem tot ontwikkeling te
brengen. Door verschillende vakmen
sen op te leiden, krijg je een speciali
satie en een werkverdeling waardoor
de mensen elkaar nodig hebben. Ie
dereen wordt van iedereen afhanke
lijk en de mensen hoeven niet meer
weg te trekken, omdat ze in eigen
omgeving een bestaan kunnen opbou
wen. Het geld gaat binnen de gemeen
schap circuleren en op deze manier
zou een dorp met de omstreken zich
zelf kunnen bedruipen
Ambachtsschool
'De regering is erg geïnteresseerd in
apen geklede kinderen te bedelen
een aalmoes.
TOlijk en deftig uitgaanstenu wan
ten blanken en zwarten langs me
n. op weg naar film en toneel of
r de club. Hoeren paradeerden
lagend door de straten in minirok
en fleurige strakke blouses. Ik
enkele straten door en voelde me
Ms onbehagelijker. Ik voelde me al
yeel toerist, behorend bij die goed
frrgde cn modieus geklede kliek,
óch niet scheen te storen aan het
oijsterende schouwspel.
helle gewenning
.volgende morgen ziet de wereld er
er heel anders uit. De zon schijnt
°P straat is het weer een en al
NAIROBI
MESTHOOP
ons project', vertelt Doris Linde. 'Der-
tig procent van de nationale bcgro-
ting gaat al naar onderwijs en meer
kan eigenlijk niet Daarom is het
village-polytechnics-project zo veeLbe-
lovend omdat met betrekkelijk een-
voudige middelen jonge Kenianen in
hun eigen omgeving een vak kunnen
leren.' Ik ben met haar naar zo'n
ambachtsschool gereden in Keroegoya,
zo'n vijftig kilometer ten noorden van J
Nairobi. We troffen het niet want de
leerlingen hadden vakantie, maar een
van de leraren, een jonge Keniaan, -
leidde ons trots langs de werkplaat-
sen en stallen waar de jonge dorpe
lingen leren timmeren, metselen,
meubels maken of waar jonge boeren
landbouwvoorlichting krijgen of leren
hoe ze economisch kippen en ander
vee kunnen houden.
Het is de bedoeling dat er over vijf
jaar zo'n 300 van dit soort ambachts- 't
scholen zullen zijn. Het projekt ging
in 1967 van start en nu zijn er zo'n 25
village polytechnics. De ontwikkeling -
van het platteland is de belangrijkste t
uitdaging waarvoor Kenia is gesteld.
In 1970 waren er 619.000 mensen in
Kenia ouder dan 55 jaar. In de leef-
tijdscategorie van 15 tot 55 jaar wa-
ren er 5.081.000 mensen en 4.904.000
waren 14 jaar en jonger. Dat betekent
dat van iedere productieve Keniaan
108 mensen afhankelijk zijn.
Om de enorme problemen van Kenia
te illustreren geven we nog een paar
onthutsende cijfers. In 1970 waren er
2.600.000 mannelijke arbeidskrachten.
In 1980 zullen dat er 3.5 miljoen zijn;
in 1990 4.9 miljoen en in het jaar
2000 7 miljoen. Dat wil zeggen dat er
de komende 30 jaar 4.4 miljoen nieu- -
we arbeidsplaatsen geschapen moeten
worden. Dat is een gigantische taak,
die niet te realiseren lijkt Daarom is
het van het allergrootste belang dat l
de mensen een bestaan vinden op het
land en in hun eigen dorpen. Dat zal
een eenvoudig bestaan zijn, maar heel -
wat hoopvoller dan het uitzichtsloze
leven dat tienduizenden nu in de
steden leiden.
9
Rijstvelden
Er is een begin gemaakt Na ons
bezoek aan Keroegoya rijden we door
een gebied waar een groot Irrigatie-
schema in ontwikkeling is. Op de
eens dorre en droge velden groeit nu
volop rijst. Het is een zeer geslaagd
project waarin steeds meer mensen
werk vinden. Opmerkelijk is, dat mid-
den in de rijstvelden ook een fabriek
staat waarin de rijst klaar gemaakt -
wordt voor consumptie. In een voor-
malig detentiekamp voor gearresteer-
de Mau-Mau-leden zijn nu dc arbei
ders en hun gezinnen ondergebracht
Niet riant, maar de mensen in Matha-
re-valley zouden er jaloers op zijn. In
een van de gebouwen zit een oud- -
leerlinge van de school in Keroegoya
te naaien. Zij krijgt opdrachten van I
de bewoners van het kamp en heeft
nu een bestaan.
In dit soort projecten ligt de toe-
komst voor miljoenen Kenianen. Niet
in Nairobi, waar de westerse onderne-
mingen zich geconcentreerd hebben. -
Die bedrijven willen snel zoveel moge-
lijk winst maken en vestigen zich
daarom bij voorkeur in streken waar
al een infra-structuur bestaat, waar
wegen zijn en electriciteit. Daar profi-
teert een klein deel van de bevolking
van, maar de kloof met de rest van
het land, waar 90 procent van de -
bevolking woont, wordt steeds breder.
De economische groeicijfers, die te
danken zijn aan de investeringen in
Nairobi en omgeving en in enkele
andere centra, kunnen gemakkelijk
het harde feit camoufleren dat verre
weg de meeste Kenianen straatarm
zijn en in vergelijking met een kleine
bevoorrechte groep iedere dag armer
worden.
Dit is het eerste verhaal in een serie
ran vijf
ik in een taxi naar mijn
zijn inmiddels overal de
iten aangesprongen. Felle flit-
'euren roepen me op in het
naar de paardenrennen te
beste whisky die er bestaat
:en en luchtvaartmaatschappij-
ren me lieve stewardessen en
comfort,
ibia en Tanzania hadden ze me
:ekerd: wacht maar tot je in
>i bent. Daar kunnen Loesaka
:-es-Salaam niet aan tippen,
irste indruk was dat ze meer
flijk hadden. Nairobi leefde en
[er een bewijs van dat Afrika wel
aansluiting had gevonden bij
srne tijd. Maar enkele uren
rou ik geschrokken en verbijs-
mijn hotel weer invluchten. Op
"rede trottoirs in het licht van
reclame en luxe etalages, lagen
renninkten, de kreupelen, de lam-
de blinden en de hongerige, in
