mmen tegen bomen:
n vergeten oorlog
Dicht bij huis snel in handen
'Een grote ingreep wekt
altijd weerstanden op'
Raifleisenbankm Boerenleenbatik
Probleem stamt uit 1808
rEM en Philips geven
tiamij-Buttinger
iverteerbare leningen
(l-Vietnam wordt systematisch kapotgemaakt
Ukunt
zoveel méér doen
met onze bank
Holzbauer ziet geen alternatief voor Amsterdams stadhuisplan
iiif-
en Zaanstreek
heffing op
fcteringen
Man vermoord
in Rotterdam
iirW'/KAVARTET ZATERDAG 3 JUNI 1972
Kiiiiicnlaml buitenland T17/K17
Rob Foppema
tukje Zuid-Vietnam dat door B-52 bommenwerpers vanaf hun veilige hoog-
m tien kilometer is bewerkt, ziet er uit 'alsof het verscheurd is door een
reus', of ook: 'verpulverd tot een grijze pap.'
IADVERTENTIE
loemrijke uitspraken zijn niet
tig van bezorgde biologen,
an Amerikaanse militaire waar-
nuchtere mensen wier taak
de gevolgen van het werk van
llega's te rapporteren. Die uit
wijzen erop dat het begrip
mbarderen in Zuid-Vietnam
el nieuwe betekenis heeft ge
ile cijfer was al langer bekend:
rikaanse strijdkrachten hebben
ichina al tweemaal zoveel mu-
bo n gebruikt als gedu-
le hele iweede wereldoorlog. De
jkheid achter dat koele cijfer
•izaam opgespoord door twee
aanse hoogleraren, de bos-
indige Arthur H. Westing en
oog E. W. Pfeiffer,
erhaal publiceren zij in het
ïmer van de Scientific Amen
de informatie helemaal over-
>etwijfelen zij, want 'je moet
;ien hebben voordat de gevol-
■lemaal tot je doordringen',
e cijfers en voorlopige conclu-
n ook al welsprekend.
rs
de oppervlak van Zuid-Vietnam
t zeventien miljoen hectare.
wordt tegenwoordig één pro-
beslag genomen door eenen
miljoen bomkraters. Aangeno-
t die allemaal zijn veroorzaakt
500-ponds bommen waarvan
er honderdacht kan meenen,
kuilen van tien meter breed
meter diep. In de zeven jaar
5 tot en met 1971 werd op die
gemiddeld per minuut ruim
lerd kubieke meter grond ver-
it voor de praktijk van het
ïese leven betekent laat zich
nvelijks overzien. Wel is dui-
at de boer die dit soort kra-
zijn akker vindt, weinig nei-
eft om in de buurt nog iets te
en. De krater zelf is te groot
t te gooien, de weggeslagen
is in de verre omtrek ver-
r hij probeert, dan in ieder
le grond in de omgeving te
[n, trapt de waterbuffel die
>eg trekt in granaatspinters.
r krijgt geïnfecteerde wonden
poten en gaat, gezien het
van de veterinaire verzorging,
algemeen gesproken dood. De
an voor boer en buffel ook
komen: de blindgangers in de
J.namese bodem worden geteld
hderdduizenden. Het oppervlak
ir granaatsplinters onveilig is
t, wordt door Westing en
geschat op elf miljoen hecta-
is tweederde van het totale
n
at zijn natuurlijk lang niet
1 akkers. Van het bouwland is
toe naar schatting tien pro-
rlaten. Maar granaatsplinters
ook elders aanzienlijke schade
bossen van Zuid-Vietnam wor-
irnstig door aangetast Bomen
et door een directe bomexplo-
vernietigd of door het ontbla-
rogramma aan hun eind geko-
ten vol met stukjes metaal,
in de daaropvolgende jaren
gekapt (het land had een
e houtindustrie) blijken zij
minder op te brengen, om-
loutzagerijen met grote regel-
maat hun zaagbladen zien sneuvelen,
hoe goed men ook geprobeerd had de
splinters voordien te verwijderen.
En als die bomen niet binnen een
jaar of drie gekapt zijn hoeft het
meestal helemaal niet meer: de
scherf won den geven rot en schimmel
vrij spel, en de boom waait gewoon
een keer om.
Het boslandschap dat met bomen is
bewerkt wordt een gepokte vlakte
waar riiets groeit dan gras en later
misschien wat struikgewas. Nieuw bos
komt er niet meer. Sommige bomkra
ters uit de eerste wereldoorlog bij
Verdun zijn nog steeds kaal. Wat er
wel komt, is de erosie, zeker wanneer
het getroffen gebied heuvelachtig is,
krijgt de regen kans om de grond weg
te spoelen. Zuid-Vietnam is als land
beschadigd. Voor eeuwen. Met opzet.
'Strategisch'
gschiedenis heen in de oorlogvoering
toegepast. Maar nooit eerder werd een
land op een dergelijke schaal veran
derd en verminkt, dat uitgestrekte
oppervlakten nooit meer kunnen wor
den gebruikt of zelfs maar bewoond
door mensen of dieren'.
'Ons programma van ontbladering,
bommentapijten en bulldozers heeft
onze soldaten niet beschermd, en de
vijand niet verslagen, het heeft onze
bondgenoot aanzienlijk meer schade
toegebracht dan de vijand.
De koude, harde en wrede ironie van
de hele situatie, is dat Zuid-Vietnam
beter van Hanoi had kunnen verliezen,
d>an samen met ons te winnen. Nu
wordt het land geconfronteerd met de
ergste van alle mogelijke werelden.
Veel van het land is vernietigd, en
zijn kansen om na ons vertrek zelf
standig te overleven, zijn op hun best
ernstig te betwijfelen'.
Kleine moeite. Wip eenvoudig even binnen bij één van de
3000 vestigingen van de Raiffeisenbank en Boerenleenbank.
Daar bent u nooit ver van af en is alle buitenlands geld wat u nodig
hebt bij de hand. Evenals reischeques, de veilige internationale
betaalpapieren.waar u overal ter wereld mee terecht kunt
Trouwens, ook als u in eigen land op vakantie gaat kunt u er goed
terecht. Om deskundig en snel uw verzekeringen in orde te laten
maken, voor uw reis, bagage, kampeeruitrusting, auto, boot,
caravan, voor onverhoopte ongevallen en voor rechtsbijstand in
binnen- en buitenland. Gemakkelijk dicht bij huis, bij de bank voor
iedereen...
de bank voör iedereen
3000 vestigingen
Want het was inderdaad de bedoeling
van de militairen om het land onbe
woonbaar te maken en zo de bevol
king naar 'gecontroleerde gebieden' te
drijven, concluderen Westing en
Pfeiffer. Van alle bombardements-
vluchten as volgens officiële opgaven
vijf tot acht procent van direct tac
tisch belang voor het steunen van
eigen troepen. De rest wordt omschre
ven als 'strategisch'. In de tweede
wereldoorlog richtten strategische
bombardementen zich op steden en
fabrieken, die op een termijn van
jaren weer konden worden opge
bouwd. De strategische bombardemen
ten in Indochina zijn gericht tegen
het landschap. En dat kan niet wor
den herbouwd.
Bommen zijn trouwens niet het enige
strategische wapen. Twee bataljons
gepantserde oerwoudploegen hebben
tot nog toe een oppervlak van drie
honderdduizend hectare vrijgemaakt
met hun honderd vijftig drie meter
brede bulldozers. Vrij voor overwoe
kering door gras en bamboe, die het
ontstaan van nieuw bos voor de voor
zienbare toekomst onmogelijk maken.
En naar mete de Amerikaanse grond-,
troepen worden teruggetrokken, gaat
de luchtoorlog verhevigd door. Vorig
jaar stegen per dag vier of vijf vluch-
,ten van elk zeven B-52 bommenwer
pers oj> om vier of vijf stroken land
van 0,8 bij 4,5 kilometer te bewerken.
Dit jaar worden geen gegevens meer
verstrekt.
Verzet
Een van de weinige stemmen in het
officiële Amerika die zich hiertegen
verzetten is die van senator Gaylord
Nelson van Wisconsin: 'Niets in de
krijgsgeschiedenis kan worden verge
leken met wat wij in IndoChina heb
ben gedaan. Een beleid van ver
schroeide aarde is door de hele
door Hanneke Acker
AMSTERDAM Hoewel de Weense architect Wilhelm Holzbauer
zegt geen belangstelling te hebben voor politiek, toch zullen politici
gaan uitmaken of zijn ontwerp voor een nieuw Amsterdams stad
huis aan het Waterlooplein uitgevoerd zal worden of niet. 'Soms ben
ik optimistisch, soms pessimistisch. Optimistisch omdat ik ervan
overtuigd ben dat mijn oplossing de enige juiste en de beste is, pes
simistisch omdat ze er een politieke zaak van maken. 119 miljoen,
dat wil zeggen zes jaar lang vijf procent van de investeringen van
Amsterdam, dat kan toch nooit een groot probleem zijn?'
herstructurering groothandel
In de voordracht die burgemeester en
wethouders op 12 mei aan de raad
deden, worden de kosten inmiddels
geraamd op 130 miljoen. Hoewel nie
mand ontkent dat er al jaren behoefte
bestaat aan een nieuw stadhuis, me
nen tegenstanders van de bouw dat de
hoofdstad, die toch al zo slecht bij
kas zit, voorrang moet geven aan
zaken zoals woningbouw en openbaar
vervoer. Holzbauer vindt deze argu
menten weinig relevant. 'Als er, beslo
ten mocht worden dat het stadhuis er
voorlopig niet komt, wil dat helemaal
nog niet zeggen dat er dan extra, geld
beschikbaar is voor stadsvernieuwing
en woningbouw'.
De vervanging van het autoverkeer in
de binnenstad door openbaar vervoer
is volgens Holzbauer irreëel. 'Dat lukt
nooit. Het maakt bovendien de bin
nenstad dood. Iedereen is tegen de
auto van een ander, maar maakt zelf
maar al te graag gebruik van een
auto. Niet de rijdende auto's, maar de
geparkeerde vormen een probleem.
Daarom moeten er meer parkeerplaat
sen komen. Het stadhuisplan voorziet
in parkeerruimte voor 500 auto's (in
de kelders)'.
Holzbauer is wel voor de metro, al
moet er in Amsterdam veel voor afge
broken worden. Dit in tegenstelling
tot Wenen, waar men met een specia
le boor ronde tunnels onder de hui
zen door boort. 'Je moet je aanpassen
bij de situatie zoals die nu eenmaal
is. Als er nu geen metro in aanbouw
was, zou dat over tien jaar wel het
geval zijn. Aan een ondergrondse is
niet meer te ontkomen'.
Met degenen die beweren dat het veel
beter zou zijn om diverse stadskanto
ren te bouwen en dan buiten het
centrum, kan Holzbauer het niet eens
zijn. 'Ze zeggen 'Hak de boel maar uit
elkaar'. Daar voel ik niets voor. Je
kunt wel acht tien stadhuisjes gaan
bouwen, maar dan worden de bouw
kosten nog veeo hoger. Bovendien
wordt de communicatie tussen de ge
meentelijke diensten, die nodig is
voor het bestuur var de stad, er niet
bepaald eenvoudiger op, dus ook
duurder'.
Volgens Holzbauer is het idee van
decentralisatie volkomen overleefd.
'Amsterdam is ook meer dan de som
van de buurten. Het is een stad met
een centrum en dat centrum moet
levendig blijven. De mensen moeten
er een 'city-gevoel' krijgen. Het cen
trum moet iets bieden dat de buurten
niet hebben, anders komen zij er niet
meer. Behalve grote warenhuizen,
heeft de binnenstad openbare gebou
wen nodig'.
'Amsterdam is niet in één eeuw ge
bouwd, maar is het resultaat van
eeuwen. Daarom moet er ook in deze
eeuw in de binnenstad gebouwd wor
den. Dat houdt een stad levend. Re
stauratie doet dat niet. Wel moet je .ie
aanpassen bij wat er staat uit het
verleden. Het is een uitdaging om een
compromis te zoeken, een harmonie
te vinden tussen heden en verleden',
zegt Holzbauer.
Hij ervaart het als een verademing,
een bevrijding, om in Amsterdam een
gebouw op een wat grotere schaal aan
te treffen. 'Dat hoort bij een grote
stad'. Over de angst die leeft voor het
immense stadhuis, dat bijna het hele
Waterlooplein gaat beslaan, zegt de
architect: 'Toen de Beurs aan het
Damrak gebouwd moest worden was
doo|
M Om het Vihamij-Buttin-
groothandel) mogelijk
zelfstandig haar bijdrage te
eeaan de herstmetering en ge-
daing van de technische groot-
wa hebben i-hilips Nederland en
ch bereid verklaard, ieder aan
197| een converteerbare lening
onzer verslaggevers
IDAM 'Voor de Amster-
anse regio is 'n investerings-
len onaanvaardbare zaak'. Dit
inclusie van een werkgroep,
amenwerken de Amsterdamse
se Kamers van Koophandel,
de werkgevers en werkne-
nisaties uit genoemde regio,
arvergadering der AIV 20
sal dit standpunt nader wor-
elicht. Voorts zal er het re-
an de enquête, die over deze
tiek in Amsterdam en de
'k is gehouden, openbaar
[emaakt. Verwacht mag wor
de SER op 23 juni zijn
nzake de door de regering
1de investeringsheffing be-
maken. Dan zal de regering
iting hierop haar beleid gaan
van 5 min te verstrekken, die naar
behoefte zal kunnen worden opgeno
men. Na algehele conversie zullen
Philips Nederland en Ogem ieder tot
20 pet van het geplaatste kapitaal van
Viihamij-Buttinger participeren.
De leningen zullen een rente dragen
van 7 pet en zullen in beginsel in vijf
gelijke tweejaarlijkse tranches in de
periode van 1 juni 1974 tot 1 juni
1982 omgezet kunnen worden in gewo
ne aandelen. Bij conversie zal zonder
bijbetaling van 40 in contanten één
aandeel van nominaal 100 worden
verkregen, wat derhalve overeenkomt
met een conversiekoers van 140 pet.
De leningen zijn achtergesteld bij alle
andere tegenwoordige en tokomstige
verplichtingen van Vihamij.
OVERNEMINGEN
Volgens een woordvoerder van Viha
mij zijn de leningen hoofdzakelijk
bestemd om Vihamij in de gelegen
heid te stellen in de toekomst overne
mingen te gaan doen. Een deel van
de beschikbaar komende middelen zal
overigens ook worden aangewend voor
de rationalisering van Vihamij.
Philips Nederland heeft een groot
belang bij een goed functioneren van
de groothandel in haar produkten.
Vihamij zal als een zelfstandige on
derneming blijven voortbestaan en zal
met de financiële steun 'nieuw leven
worden ingeblazen en een actieve rol
gaan spelen bij de gezondmaking van
de technische groothandel'.
OGEM heeft via de Technische Unie
en R. S. Stokvis aanzienlijke belangen
in de technische groothandel.
Amsterdams stadhuis volgens het ontwerp-Holzbauer: veel meer dan een kantoor voor ambtenaren
In september zal de Amsterdamse ge
meenteraad moeten beslissen of het
stadhuisplan gerealiseerd moet voor
den of niet. Uit een meerderheidsbe
sluit van het college van B. en W.
van Amsterdam is de voordracht
voortgekomen voor het verlenen van
een bouwkrediet voor het stadhuis
tiaar ontwerp van de él-jarige Oosten-
rijkse architect Wilhelm Holzbauer.
Minister Geertsema (binnenlandse za
ken) heeft het gemeentebestuur laten
weten geen medewerking te kunnen
verlenen aan de uitvoering van kost
bare onrendabele werken als het on
derhavige.
Het stadhuisprobleem dateert uit
1808, toen Lodewijk Napoleon het
Raadhuis op de Dam vorderde. Het
Prinsenhof, het huidige stadhuis,
werd toen betrokken, maar dat bleek
direct al ongeschikt. Na diverse ver
bouwingen kwam steeds toch weer de
gedachte op om het Paleis op de Dam
te betrekken (in 1873, 1901, 1911,
1920, 1934 en 1969), maar keer op
keer werd het Paleis tot ongeschikt
bestempeld.
In 1922 besloot de raad tot de bouw
van een nieuw stadhuis waarvoor in
1954 het Waterlooplein als plaats
werd aangewezen. De architecten Berg
hoef en Vegter maakten in 1956 een
schetsontwerp, dat in 1958 omgezet
werd in een definitief ontwerp. Dit
werd in 1961 als 'voorlopig definitief'
aanvaard, maar in 1964 weer afgewe
zen. Besloten werd toen tot het uit
schrijven van een internationale prijs-
vraag.
In november 1968 wees de jury Wil
helm Holzbauer aan als winnaar. Een
jaar later kreeg deze architect op
dracht om een definitief ontwerp te
maken en op 10 juni 1970 kon Holz
bauer dit ontwerp bestekklaar gaan
maken.
Het definitieve ontwerp is tot 10 juni
van dit jaar als maquette te zien in
het voorlichtingscentrum van de ge
meente in de Beurs aan het Damrak.
ook iedereen er tegen. Een grote
ingreep wekt altijd weerstand op. Nu
is het beursgebouw niet meer weg te
denken uit de binnenstad. Zo zal het
met het stadhuis ook gaan'.
Over wat er zo al gebouwd is in de
laatste jaren is Holzbauer niet erg te
spreken. Hij noemt de Wibaut-
straat/Weesperstraat een voorbeeld
van het, volgens hem, lage peil van
de architectuur van deze eeuw. 'Als
er goed gebouwd zou zijn, en dat is
een kwestie van balancering, zou de
Wibautstraat een boulevard met gran
deur geworden zijn, met een sierende
bebouwing'. Ook het nieuwe textiel
centrum aan de Jodenbreestraat is
volgens Holzbauer voor Amsterdam
veel te hard en veel te brutaal, vol
strekt niet in harmonie met de omge
ving.
Het is juist die harmonie die Holz
bauer heeft getracht te zoeken bij het
ontwerp voor het stadhuis. 'Ik heb me
niet teveel verdiept in de bestuurlijke
of de verkeersproblemen, maar ik ben
zuiver intuïtief te werk gegaan. Ik
dacht al direct, het moet beslist geen
hoog gebouw worden, maar een laag
en breed. Aan de Amstelzijde is het
een geheel met het stedelijke land
schap. De gevel is gevarieerd aan die
zijde. De voorbijganger krijgt steeds
een andere ervaring.
Aan de kant van het Waterlooplein is
het stadhuis even vlak, streng en
rechthoekig als het relief van de be
staande bebouwing. Zo ontstaat een
besloten buitenruimte, een echt
marktplein. Ook de kleuren van het
gebouw zijn bij de omgeving aange
past: zacht, eenvoudig en bescheiden'.
Het dakterras en de centrale hal moe
ten volgens Holzbauer gezien worden
als een voortzetting van de straat. De
hal wordt bekleed met tegeltjes en de
in Amsterdam gebruikelijke rode bak
steen.
'1-Iet is een gebouw met veel aantrek
kelijkheden. Het is veel meer dan een
kantoor voor ambtenaren. In het ont
werp komen de drie uitgangspunten
duidelijk naar voren: bestuurlijke, pu
blieke en administratieve ruimten. Ik
begrijp de tegenstand niet als ik lees
dat het nieuwe Provinciehuis van
Noord-Brabant een 'administratieve si
lo' wordt genoemd, want dat is het
stadhuis nu juist niet. Maar kritiek is
er toch.
Nu de vorming van stadsgewesten op
gang is gekomen, wordt gezegd dat
Amsterdam met een plan voor een
stadhuis achterloopt op de ontwikke
lingen op bestuurlijk gebied. Holzbau
er spreekt dit tegen. Zelfs al zou het
bestuurs- en ambtenarenapparaat een
behoorlijke uitbreiding krijgen, er zal
in het stadhuis voldoende ruimte zijn.
'In het huidige stadhuis is die accom
modatie er in elk geval niet, dus er
moet toch gebouwd worden. Ik zie
werkelijk maar één oplossing: dit
stadhuis bouwen. Ze kunnen het af
stemmen, maar ik zie geen enkel
alternatief'.
Mocht het plan niet uitgevoerd wor
den, dan gaat Holzbauer terug naar
Oostenrijk, waar hij een architecten
bureau heeft. 'Voor de schadevergoe
ding wordt wel gezorgd. Daar zijn
regelingen voor van de Bond van
Nederlandse architecten. In Wenen
heb ik genoeg te doen. Ik heb 14
metrostations ontworpen voor de in
Wilhelm Holzbauer: harmonie
vinden tussen heden en verleden.
aanbouw zijnde Weense metro en bo
vendien heb ik in april de eerste prijs
gewonnen met een ontwerp voor de
Rijksrekenkamer aan de Ringstrasse
in Wenen. Dat gebouw heeft een
binnenplaats op één hoog. Daarop
staan bomen die je vanaf de straat
kan zien door de glaswand die de
binnenplaats scheidt van de straat'.
Op het ogenblik vliegt Holzbauer we
kelijks heen en weer tussen Wenen
en Amsterdam. Het liefst woont hij
in Oostenrijk, waar hij kort geleden
een oude boerderij op een berghelling
heeft gekocht. Voor zichzelf houdt hij
het meest van een oud huis, in een
klein dorpje.
ROTTERDAM Een schoonmaker
uit Rotterdam is gistermorgen door
messteken om het leven gebracht.
Een kiener van het restaurant Belle-
vue trof het lichaam van de schoon
maker in de keuken van het gebouw
aan. Het slachtoffer, de 61-jarige Roe
lof Knijpinga, moet omstreeks zeven
uur van het leven zijn beroofd door
twee messteken, waarvan er een het
hart heeft doorboord. Over het motief
van de moord tast de politie in het
duister.
Er zijn weinig aanknopingspunten. De
mogelijkheid wordt opengelaten dat
de schoonmaker een inbreker op he
terdaad heeft betrapt, hoewel er geen
sporen van een inbraak gevonden zijn.
Het slachtoffer moet op het moment
van de moord alleen met de dader in
het restaurant „eweest zijn. Zijn taak
bestond uit het schoonhouden van de
keuken, waarmee hij elke morgen om
zeven uur begon. Hij was in het bezit
van een sleutel van de aan de achter
zijde van het restaurant gelegen keu
kendeur. De man moet door zijn aan
valler volkomen zijn verrast omdat er
geen sporen van een vechtpartij zijn
aangetroffen.
Bij het verhoor van het personeel
kwam vast te staan, dat het slachtof
fer enkele maanden heeft samenge
werkt met een Marokkaan. Deze is
vorige maand ontslagen. De politie
zoekt nu naar deze man.
