Nieuwe Leidsche Courant | 1972 | 16 mei 1972 | pagina 2

Vergeten punt in
de discussie
rondom Wurmbrand

Niet de weg van de inquisitie

c

Voortzetting gesprek van
wereldraad en GOS

Trouw
K wartet

David Wilkerson
naar Nederland

Ruim een ton voor
bestrijding van de
honger op Soemba

Beroepings-
werk

Minder groei
geref. kerken

Boekental ag(

Open brief

TROUW/KWARTET DIXSÖAG 16 MEI 1972

Kerk Binnonland T2/K2

door ds. G. W. van Tricht

Dat de generale synode van de
gereformeerde kerken zich niet
zomaar opstelt échter de actie
van dominee Wurmbrand, maar
ook de 'officiële kanalen' van de
bovengrondse kerken wil open
houden, is naar mijn mening ver
standig en verblijdend. Je kunt
dan wel vinden dat de officiële
kerken ongeloofwaardig zijn ge
worden doordat zij het regime
dat in hun land bestaat kritiek
loos aanvaarden, misschien zelfs
bijvallen. Maar wie zo n kritische
blik heeft op de officiële kerken
in Oost-Europa, moet het hier in
het Westen toch ook wel moeilijk
hebben, want óveral ter wereld
en altijd leven de (officiële) ker
ken in het spanningsveld tussen
de hen omringende cultuur en
het nieuwe Rijk, waarvan de pro
feten en apostelen spreken.

Het komt mij voor dat in de vele
discussies hierover één ding vaak ver
geten wordt, namelijk dat wij hier in
Nederland een drie eeuwen oude tra
ditie van vrije meningsuiting achter
de rug hebben, die andere landen
maar zelden hebben.

Van de middeneeuwen tot na de twee
de wereldoorlog hebben verschillende
Balkanvolkeren te maken gehad met
Turkse overheersing, Habsburgs feo
dalisme en Duits fascisme. Met ste
den, dorpen, met hele gebieden is er

geschoven alsof het om een schaak
spel ging. Dan weer was het ene
volkslied verboden, dan weer het an
dere.

Wie in zo'n land leeft en werkt, praat
anders over 'vrijheid" dan wij. Als hij
een exemplaar van het Oude Testa
ment in het hebreeuws zonder moei
lijkheden mee mag nemen over de
grens, en-aart hij dat als een wonder
van vrijheid. Als de Roemeense rege
ring de invoer an bijbels in de
Roemeense taal toestaat, zal hij het
vermoedelijk jammer vinden, dat nu
juist dat gedeelte van de bevolking
dat de bijbel leest, namelijk de Hon
gaars sprekende hervormden in Ze
venburgen, daar weinig aan hebben,
omdat invoer van Hongaarse bijbels
nog steeds erg moeilijk is. Maar.er
is een zekere vrijheid, en die Honga
ren kennen ook wel Roemeens. En als
hij dan in eigen dorp in zijn eigen
taal toch op zondag het evangelie mag
horen en de psalmen van David mag
zingen, terwijl er om dat dorp heen.
waar vroeger de grootgrondbezitters
het land maar lieten liggen voor ei
gen genoegen, nu hier en daar op
coöperatieve boerderijen tamelijk
goed en efficiënt graan wordt ver
bouwd. dan ervaart hij dat alles
als iets dat met vrijheid te maken
hMft. Jt

Meewerken t[

n.Jteg

brand onderscheidt is, dat zij willen
meewerken in een maatschappij, die
moeizaam bezig is zich los te maken
uit eeuwen van een onvoorstelbaar
feodalisme. Zijn zij nu communist? Of
stromannen van hun regering? Klink
klare onzin! Evenmin als wij westeu-
ropese dominees, die hier hopen een
klein beetje vorm te kunnen geven
aan de vrijheid die de profeten bedoe
len, kapitalisten zijn. Zij werken daar.
wij hier.

Natuurlijk hebben die Oost-Europea
nen het soms bijzonder moeilijk. De
communistische staat heeft een
toch wel begrijpelijk wantrouwen
jegens een kerk. die altijd voorop liep
als het erom ging de grote landeige
naren en de Habsburgse monarchie te
verdedigen. Het eist veel geloof, wijs
heid. nuchterheid, leiderschap, om als
bisschoppen in goede harmonie te
leven met deze staat. Je positie is dan
buitengewoon kwetsbaar. Ook is het
best mogelijk dat je in al te grote
ijver om het vertrouwen van de staat
te winnen dingen doet of zegt, waar
wij hier in het Westen wel vraagte
kens bij plaatsen.

Moeilijk

Oosteuropese dominees staan«ftegen
deze achtergrond, óók als zij 'in de
Stalintijd gevangen hebben gezeten,
of geleden hebben onder alleriei inti
midatie of verdrukking, evenals
Wurmbrand. Wat hen van Wurm-

Wat nu Roemenië betreft, de positie
van een predikant daar lijkt mij bij
zonder moeilijk. Terwijl socialistische
of communistische landen steeds zo
druk in de weer zijn over de schei
ding tussen kerk en staat, zijn juist
zij door wetten en financiën aan de
staat gebonden. Hun vrijheid gaat
even ver als die wetten en financiën.
Dat betekent heel wat vrijheid: bin
nen de muren van de kerk kan men

De veelbesproken ds. Wurmbrand en zijn echtgenote.

het evangelie verkondigen., leren en
onderwijzen. Maatschappijkritiek, hoe
bijbels ook gefundeerd, kan daar na
tuurlijk geen plaats vinden. En ter
wijl deze dominees aan de ene kant
werken en ook willen werken in soli
dariteit met de staat in al zijn
aanvechtbaarheid zoals alle staten!
zijn zij naar de andere kant solidair
met de mensen, met 'het werkende
volk'. En alleen een communist met
de oogkleppen der doctrine kan van
mening zijn dat in een volksrepubliek
de solidariteit met de staat en de
solidariteit met het werkende volk
natuurlijk samenvallen. Zo'n situatie
doet zich bij mijn weten nergens ter
wereld voor, en als bisschoppen en
predikanten dat niet zouden weten,
zouden het wel buitengewoon onnoze
le halzen zijn.

Nu: zo onnozel zijn ze dan ook niet.

In Roemenië komt daar dan nog een
derde moeilijkheid bij. De hervormde
kerk in dat land is een Hongaarse
kerk. Na de eerste wereldoorlog heb
ben de grote machten het gehele
gebied van Zevenburgen toegewezen

De redactie behoudt rich het recht voor om
ter opname in deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. BI]
publtkatic wordt met de naam van de
Inzender ondertekend. Brieven kunnen wor
den gezonden aan dc liec-r Joh. C. Francken.
secretaris van de hoofdredactie van Trouw-
Kwartet, Postbus «SS. Amsterdam.

Jammer (2)

Gaarne willen wij reageren op het
ingezonden stuk van de heer Brakel
uit Rotterdam. Als medewerkenden
van het door de heer Brakel bedoeld
corps zijn wij het volledig met hem
eens. Vandaar dat wij jammergenoeg
als enig corps ï.-et dgl. muziek deelna
men aan het i'efolié. Het is ook
jammer, dat de t. -kijker van onjuist
commentaar werd .orzien; het door
ons bedoelde is niet helemaal duide
lijk geworden. Aan het défilé werd
deelgenomen door een historische
groep, totaal 111 personen, onder de
titel: 'In naam van Oranje 1572-1972'.
De introductie: vlaggen-escorte en de'
chr. showband 'Crescendo' uit Opende*
(Gr.). Historisch fragment: De geu
zenvlag, watergeuzen met mast, water
geuzen met kanon, tamboergeuzen
met Prince-vlag en tot slot prins Wil
lem met soldaten en het vaandal 'Pro
rege, lege et grege'. De geuzen beston
den uit dienstplichtige militairen uit
de Adolf van Nassaukazerne uit Zuid
laren, die op vrijwillige basis hieraan
deelnamen. De gespeelde nummers tij
dens het défilé waren: 'In naam van
Oranje' en 'Gelukkig is het land'.
Daar wij slechts 14 dagen vóór konin
ginnedag officieel wisten, dat wij kon
den deelnemen aan het defjlé en in
ganiseerd moest worden was het voor
deze korte tijd veel geoefend en geor-
v ons ook een teleurstelling, dat een en
ander zo slecht werd 'weergegeven
voor de t.v.-kijker. Het verheugt on,
dat wij hier duidelijk kunnen maken

wat het historisch fragment voorstel
de en door wie dit werd j^itgevoer.
Opende

J. Halma, ShowbdhÜ 'Crescendo'
Zuidlaren

F. Tolsma, militairen

Roscam Abbing (9)

Als zelfs iemand dié ethiek doceert
zich zó ongenuanceerd uitlaat, waar
blijven we dan! A-sociaal. Met dat
woord heeft prof. Roscam Abbing zijn
eigen vonnis geveld. Er zijn natuur
lijk heel wat zwak-sociale en a-sociale
gezinnen. Maar prof. Roscam Abbing
vergeet dat het, éne gezin het andere
niet isl Er zijn Gode zij dank ook nog
al wat gezinnen, waaruit je wel ev.
kinderen b.v^. op school zou willen
hebben, of in/je ziekenhuis, of op de
bouw, of bij de politie. Er zijn geluk
king nog de kinderen uit de degelijke
'normale' gezinnen. Prof. Roscam Ab
bing vergeet dus voor het gemak de
eugenese maar. Hij zal toch moeten
toegeven, dat er, hoe klein de gezin
nen ook zouden worden, aan de licha
melijke en geestelijke verbetering van
de toekomstige generaties nog wel
wat bij te sturen valt. Als je nu toch
heel lastige problemen overhoop
haalt, kan dit er ook nog wel bij. En
wat zegt prof. Roscam Abbing van het
derde kind uit een gezin (een néko-
mertje) dat nu juist heel veel zegen
in die familie bracht. Ergo: laat de
verantwoordelijkheid van de ouders
zó ver gaan, dat zij beiden telkens
weer overwegen of het met Gods wil
(nog) overéén kan komen een kind te
ontvangen. En dat ook bij dit gehei
menis het gebed onmisbaar is, lijkt
me, voor christenouders, een uitge
maakte zaak.

Leeuwarden

L. J. van der Kam

De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe leidse Courant
Dordts Qagblad

Uitgavan. van

N.V. Christelijke Pers

Directie:

Ing. O. Postma, F. Diemer

Hoofdredactie:

J.de Berg (waarnemend)

t

Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
Amsterdam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bonk I rek.nr.
69.73.60.768). Oem.guo
X 500.

Vietnam

Het commentaar op de aktie die presi
dent Nixon heeft ondernomen. (13-5)
moet niet eenzijdig zijn. Er had te
vens commentaar gegeven moeten
worden op de gewelddadige uitbrei
ding van de Noordvietnamese acties.
Vermeld werd dat de Amerikaanse
strijdkrachten per inwoner 1225 pond
explosieven hebben gebruikt in de
periode van 1965-1971. Welke hoeveel
heid de Noordvietnamezen gebruikt
hebben werd niet vermeld. Conclusie
van het commentaar was. dat de beste
dienst die Amerika Vietnam kan be
wijzen. gelegen is in een spoedige
aftocht. Maar niet werd vermeld, dat
de beste dienst die Rusland de wereld
kan bewijzen, gelegen is in een alge
hele stopzetting van het leveren van
oorlogsmaterieel aan Noord-Vietnam.
Ook werd niet vermeld, dat Noord-
Vietnam de wereld een beste dienst
had bewezen wanneer het niet met
dit gruwelijke offensief was begonnen
en dat het de wereld de allerbeste
dienst zou bewijzen, wanneer het zich
eindelijk eens positief op zou stellen
tegenover de Amerikaanse onderhan
delaars In Parijs.

Zwijndrecht

P. v. Leeuwen Azn.

Vietnam

Wordt het niet hoog tijd, dat de
Vietnam-betogers hun acties stopzet
ten? Of op z'n minste tegen beide
partijen gaan demonstreren? Waar
vechten ze tegen? Tegen imperialis
me? Welk imperialisme dringt de
laate jaren op? In de Middellandse
Zee. op de oceanen, in 't nabije en
midden-oosten en nu in Zuid-Viet-
nam? Tegen kolonialisatie? Inderdaad,
er dreigt een grimmige kolonisatie
(Hongarije, Tjech. Slowakije). Tegen
geweld? Welk tuig zou meer slachtof
fers eigen onder de burgerbevolking:
de bommen rond Hanoi en Haifong of
de projectielen uit de modernste
Russische wapens in Zuid-Vietnam?
Of willen ze, dat Nixon straks in
Moskou om z'n München gaat bede
len? Die wens zou al te doorzichtig
zijn.

Middelstum

L. Bakker

In Den Haag lagen twee rapporten ter
tafel, een met de visie op overeen
komst en verschillen van de hand van
dr. A. H. van den Heuvel te Genève,
hoofd afdeling communicatie van de
wereldraad, en een van de Amerikaan
se GOS-functionaris dr. F. H. Klooster
over de wereldraad van kerken en
zijn basis.

Dr. Klooster had onder meer stellin
gen over de wederzijdse visie op de
bijbel opgesteld: De GOS-ledenkerken
zijn gereformeerd (hervormd) en in
de visie op de bijbel weerspiegelt de
GOS een gereformeerd 'confessioneel'
standpunt; de ledenkerken van de we
reldraad zijn van diverse pluimage en
de gezichtspunten t.a.v. de bijbel, die
een weerspiegeling vinden in de docu
menten van de wereldraad, zijn evenzo
nogal verschillend; de beginselverkla
ring van de GOS is specifiek en
gedetailleerd ten aanzien van de bij
bel en beschouwt deze bijbelse uit
gangspositie als basis voor oecumeni
sche activiteit; de basisformule van de
wereldraad is kort en onduidelijk ten
aanzien van de bijbel en gaat niet uit
van een specifieke visie als basis voor
oecumenische activiteit.

In het rapport van dr. Van den
Heuvel wordt een algemene overeen
stemming uitgesproken met de uiteen
zetting van de GOS over de bijbelse
gedachtengang over de eenheid der
kerk. Dr. Van den Heuvel onder
streepte van harte de GOS-uitspraak
dat het noodzakelijk is dat de kerk
met een a.h.w. ingehouden ongeduld
de breuken zoekt te helen en dat op
zoveel mogelijk fronten tegelijk. Daar
aan voegde dr. Van den Heuvel echter
de vraag toe: 'Waaruit blijkt dat u
gehoor geeft aan deze bijbelse eis? En
als de wereldraad daarvoor niet dc
aangewezen weg is wat is dan het
alternatief?' Terwijl hij vele onvolko
menheden in de wereldraad niet weg
cijferde was dr. Van den Heuvel toch
van mening dat 'gebrekkigheden al
leen maar kunnen worden overwon
nen van binnenuit'. Over de beide
rapporten werd druk gediscussieerd
en wederzijdse misverstanden over de
aard en het functioneren van het
schriftgezag en over de eenheid van de
kerk. zoals die door beide instituten
wordt voorgestaan, werden opgehel

derd, maar over de uitgangspositie
bleken de meningen toch geen veran
dering te hebben ondergaan.
De wereldraad-vertegenwoordigers
zegden bezinning toe op de vraag of
met bijv. het anti-racisme-programma
een verkeerde koers wordt gevolgd en
of er wordt afgeweken van de aposto
lische leer. Van hun kant gaven de
GOS-woordvoerders de toezegging
meer directe aandacht te zullen schen
ken aan de positieve uitvoering van
de bijbelse eis om de eenheid van de
kerk in Christus concreet tot uitdruk
king te brengen.

DEN HAAG De bekende Ameri
kaanse evangelist David Wilkerson
komt voor een tweedaags toernee naai
Nederland. Wilkerson is leider van de
organisatie 'Teen Challenge', die zich
vooral het lot aantrekt van jongeren,
die verslaafd zijn aan verdovende
middelen.

In Nederland heeft 'Teen Challenge'
afdelingen in Breda, Groningen, Den
Haag en Stadskanaal. Door evangelisa
tie op straat en in koffiebars probeert
men druggebruikers, alcoholisten,
prostitué's en jonge delinkwenten te
bereiken. Een rehabilitatiecentrum is
in oprichting. Teen Challenge Neder
land werkt nauw samen met de broe
derschap van pinkstergemeenten.
David Wilkerson zal zaterdagavond 3
juni een manifestatie van jongeren in
de Haagse Houtrusthallen leiden. Een
dag later spreekt hij in het Amster
damse Concertgebouw. De veertigjari
ge evangelist kwam in het nieuws,
toen tijdens zijn straatprediking in
New York de jonge bendeleider Nicky
Cruz tot bekering kwam en in 'Teen
Challenge' ging meewerken.

Over deze gebeurtenis schreef Wilker
son het boek 'The cross and the
switchblade', dat een oplaag van ne
gen miljoen exemplaren in 28 ver
schillende talen haalde en in Neder
land uitkwam onder de titel 'Het
kruis in de asfaltjungle'. Het werd
ook verfilmd.

aan Roemenië, voordien was het óf
zelfstandig (het vorstendom Transsyl-
vanië) óf behoorde het bij Hongarije.
De hervormden of gereformeerden
zo u wilt, dat is daar gelukkig nog
hetzelfde in'Roemenië vormen dus
een nationale minderheid.

Gevaar

Dat deze hervormde Hongaarse min
derheid het permanente gevaar loopt,
het evangelie te koppelen aan het
Hongaars-zijn, zullen wij als Neder
landers moeten kunnen begrijpen.
Het is nog niet zo lang geleden dat
een onzer grote mannen Nederland
het nieuwe Israel noemde. En met de
trits 'God, Nederland en Oranje'
(welk recht die dan ook mag heb
ben), is ook niet altijd even nuchter
en evangelisch gewerkt.

Of het gevaar reëel is, dat het evange
lie voor de wagen van het Hongaren-
dom wordt gespannen, of, minder erg,
dat het Hongarendom voor de wagen
van het evangelie wordt gespannen,
weet ik niet precies. Wel weet ik dat
ook dit spanningen meebrengt

Ziek

In die concrete spanningen, vragen en
moeilijkheden trachten de kerken in
de landen van Oost-Europa vruchtbaar
werk te doen. Daarom verdienen al
deze mensen de steun en de sympa
thie van onze kerken in het Westen.
Sémen zijn wij in een bijzonder ge
compliceerde maatschappij bezig, met
woord en daad 'getuigenis af te leg
gen van de verwachting die in ons
leeft.'

Ds. G. W. van Tricht is hervormd
predikant te Arasterdam-Watergraafs-
meer.

UTRECHT Voor de hongersnood
op het Indonesische eiland Soemba is
de afgelopen maand ruim 110.000 gul
den binnengekomen op giro 2211 van
het algemeen diakonaal bureau van
de gereformeerde kerken, mede ge
stimuleerd door akties van de Sumba-
Brazilië zending van deze kerken. Da
gelijks komt er ter bestrijding van
deze grote nood nog geld binnen.

Daarnaast zijn er besprekingen ge
weest met de rooms-katholieke in
stanties in West-Duitsland. die in re
latie staan met de r.k.-kerk op Sopm-
ba. Vanuit West-Duitsland wordt voor
de hongerbestrijding nu bijgedragen
voor 100.000 DM. waarbij het alge
meen diakonaal bureau gevraagd is
als koördinator op te treden.

Volgens de laatste berichten is de
hongersnood op Soemba nog steeds
ernstig, vooral op Oost-Soemba. Dr. ir.
N. C. Keulemans, de secretaris van
de agrarisch-soclale commissie van
het werelddiakonaat, die momenteel
in Indonesië verblijft, heeft reeds op
ruime schaal voedsel gekocht, dat
vooral per prauw naar Soemba wordt
vprscheept. De heer Keulemans heeft
verder kontakten gelegd met de Indo
nesische regeringsinstanties om ook
tot hulp van die kant te komen. Daar
bij zal hij vooral ook aandacht be
steden aan de noodzaak om op Soem
ba weer voldoende zaaigoed te heb
ben voor de inzaai van dit najaar.
Ir. H. J. Lugtmeljer is dezer dagen
in dienst van het gereformeerde we
relddiakonaat naar Soemba vertrok
ken waar hij ir. A. Schotveld op zal
volgen als projektleider van het land-
bouwtrainingsccntrum te Lewa. Ir.
Lugtmeijer was van 19651971 direk-
teur van 't landbouwtrainingscentrum
Andanoria op Madagascar, dat uitgaat
van de gezamenlijke protestantse ker
ken van Madagascar.

NED. HERVORMDE KERK

Beroepen, te Bussum: N. v.d. Bosch te
Goes; te Opperdoes (toez.), P. S.
Lefeber kand. te Leiden; te Hooge-
veen: dr. B. W. Steenbeek te Nun-
speet.

Beroepbaar: kand. G. H. v.d. Graaf,
Adm. van Gentstraat 65 bis, Utrecht.

GEREF. KERKEN

Beroepen: te Ommen: M. Berg te
Delfzijl; te Reeuwijk: kand. A. T. B.
M. v.d. Kevie te Amsterdam; te Rot-
terdam/Lombardije: A. Bakker te
Duisburg.

Aangenomen: naar Drachten: C. W.
Kempenaar te Ureterp, die bedankt
voor Bergum, Haren en voor Ommen.

GEREF. KERKEN (VRIJG.)

Beroepen: te Rijswijk: D. Grutter te
Huizum; te Nieuw Leusen: kand. P.
Groenenberg te Waardhuizen (verb,
ber.).

CHR. GEREF. KERKEN

Beroepen: te Nieuw Beijerland: J. C.
L. Starreveld te Kornhoorn; te Soest-
dijk: W. Heerma te Utrecht; te Rot
terdam-Centrum: P. op den Velde te
Zierikzee.

GEREF. GEMEENTEN

Bedankt: voor Norwich: F. Harinck te
's Gravenhage-Zuid; voor Hilversum
en St. Annaland: C. de Ridder te
Nunspeet.

Van een onzer verslaggevers

AMSTERDAM De daling in de
groei van het ledental van de gerefor
meerde kerken zet zich nog steeds
voort. Blijkens het zojuist verschenen
jaarboek zijn de gereformeerde ker
ken in het jaar 1971 met slechts 4400
leden toegenomen. Een dergelijke
kleine groei, waarmee de gereformeer
de kerken een heel eind bij de bevol
kingsgroei achterblijven, heeft zich
sinds 1944-'46 (de tijd van de vrijma
king) niet meer voorgedaan.

Een nadere analyse is nog niet te
geven, daar de uitgewerkte statistiek
van het ledenverloop met gegevens
over doopfbedieningen, overlijden, ont
trekkingen en toelatingen pas in het
najaar gereed komt.

De cijfers over 1970 deden prof. dr. C.
van der Woude, die deze keer het
jaaroverzicht in het jaarboek verzorg
de. schrijven: 'Allereerst is er een
dalend geboorte-overschot. Bovendien
is er een belangrijk verlies aan de
'onkerkelijkheid.' Tegenover een getal
van 531, die zidh door doop en belij
denis in onze kefken lieten opnemen,
staat een aantal van 979, die onze
kerken verlieten, zonder zicih bij een
andere kerk aan te sluiten. Het geloof
aan het bestaan van een 'latent chris
tendom' vergoedt niet het verlies van
zoveel belijdende christenen. Ook in
het zgn. 'grensverkeer' tussen de ker
ken boekten we verlies, zowel naar de
kant van de Christelijke Gereformeer
de Kerken als ditmaal naar de Neder
landse Hervormde Kerk. Ten aanzien
van de pinkstergemeenten was dit al
jaren het geval. De vraag doet zich
voor of deze verschuivingen niet in
verband staan met een desintegratie
naar verschillende zijden.'

Hieronder een overzicht van de jaar
lijkse groei met daarachter het groei
percentage:

12.547
13.251
12.4S9
12.139
12.335
10 405
10.247
8 359
7.701

Onlangs heeft prof. dr. G. C. van Niftrik in een
interview in ons blad er op geattendeerd dat het
bekende getuigenis, waaraan zijn naam recht
streeks is verbonden, geen zaak is van gerefor
meerde bonders en confessionelen alleen: het stuk
werd ook ondertekend door mensen die vroeger
als rechts-ethisch te boek stonden. Welnu, een van
deze laatsten, de kerkhistoricus prof. dr. J. N.
Bakhuizen van den Brink, heeft op de hervormde
predikantenvergadering uiteengezet waarom hij
aan het getuigenis zijn instemming betuigde. De
woorden van prof. Bakhuizen van den Brink zijn
opgenomen in Woord en dienst (veertiendaags
orgaan voor het hervormd kerkewerk). Daaruit
het volgende citaat:

'Het getuigenis heeft wel een krachtig waarschu
wende stem laten horen, maar is niet de weg van
de inquisitie opgegaan. Het zoekt het wel in de
leer, maar niet in de leerstelligheid; en in de leer
in existentiële zin. Het protesteert objectief tegen
de minachting voor de gewone eredienst, het
bestrijdt een christelijke praktijk, die van onver
diende genade niet meer wii weten en deze voor
goedkoop uitmaakt, het tekent verzet aan tegen
een verzoeningsbegrip, dat zich beperkt tot de
verhouding van mens tot mens of van volk tot
volk, en tegen een christologie, die het kruis,
zoals het in I Cor. 2,2 beleden wordt, verkleint tot
een symbool van menselijk leed en werelds on
recht.

Het getuigenis keert zich tegen een prediking
volgens welke wij Christus tot opstanding moeten

brengen door onze activiteit en het verwerpt de
Ideologisering van hel christelijk geloof voor
zover deze het geloof laat samenvallen met de
ideologie van de revolutie, en in verband hier
mee verzet het getuigenis zich tegen een zon-
deleer, die de bron der zonde allereerst zoekt in
de politieke en maatschappelijke structuren. Ik zei,
dat het getuigenis niet aan inquisitie doet; het
waarschuwt, maar beschuldigt niemand persoon-

ee

he

- ch

MULISCH VAN HET REVE g
Het verschijnsel van elkaar nijdi
de haren vliegende schrijvers is
van vandaag of gisteren. Niet ze
zijn dergelijke erupties van onl ur
gen te waarderen als competitit
het vinden van intelligente Sc
woorden. Zo komt ook het gesc p
van Van het Reve (Taal der litf
en Mulisch (Vrij Nederland, 5
1972) op mij af. Men doet val^
verstandigst zich daar niet al te
in te mengen. Toch nopen cl m
uitlatingen van de laatste mij
enige reaktie. Mulisch verdedigt
zelf tegen de aantijgingen van
het Reve en dat kunnen we vAjj
gerust aan hem overlaten, maar
hij aaarbij ook zijn wok tegen
christendom' lucht moet geven
gaat mij. Hij ergert zich aan
ironisch aanroepen van God, w
Van het Reve's hoofdpersoon bet
schept. Hij vindt dat het Christel
niet ironisch op de been geho 1
moet worden, maar dat dc kf^'
juist afgebroken dienen te
En hij verheugt zich er dan ooe
als de Amsterdamse Koepelkerk iB'
blazen wordt. De identificatie viet
Koepelkerk met het christendo c
natuurijk wat ver gezocht. Tcgei
het opblazen van de Koepelkerk
gestaag ontvolkende binnenstad
de (mij ook wel eens wat te)
vloedige, kerkenbouw in de buite e
ken. Men verheuge zich niet te v£t
Men leze hieruit ook niet een a
van het instituut alleen. Bij Mt
gaat het dieper. Zelf haalt hij eei
scheldwoord van stal als hij Vai
'een andere christenhond' noem
ben het zelden met de heer Vai
eens, maar om hem een christen
te laten noemen gaat mij te ver.
de grootste vraag is natuurlijk u
hoe kon Mulisch op de gedacht
men om Van het Reve's 'opvatti si,
voor christelijk te laten door) li(i
Hij kon beter weten. Hij kon i m
dat de uitspraken van Van het
op dit gebied een mengeling a(j

id

~oi°n

ijz

:he

modieuse mystiek, gnostiek en ijlen
gieus gepraat zijn, die niets me
evangelie te maken hebben. ;ii
dient vastgesteld dat het christe j
zelf, laat staan het evangelie, ii g
minst niet in 't geding zijn. Eveen
als dat ooit het geval was bij L< val
palingboer. Bij Lou kon geen 2
mens zich meer iets voorstellen r'
kan bij de droom-markies Vai
Reve wel. maar dat is dan ook vieb,
het enige onderscheid.

eh

1,64
1.70
1,58
1.51
1.51
1.26
1.22
0.98
0.90
0.62
0.51

1961

1962

1963

1964

1965

1966

1967
1969

1969

1970
1071

Per 1 januari 1972 waren er 874.806
gereformeerden. Het aantal dienst
doende predikanten bedroeg 1048, die
aan een plaatselijke kerk verbonden
zijn en 32 in algemene dienst (resp. 3
en 4 meer dan vorig jaar).-Hei aantal
predikantsvacatures daalde van 271
naar 264.

(Jaarboek 1972 van de gereformeerde
kerken in Nederland. Uitgave Ooster-
baan en Le Cointre te Goes. 527 blz.;
7,45).

Vit de kerkbladen

lijk. Daarmee stelt het ons dan voor de vraag of
wij er voldoende zeker van zijn, dat wij
theologisch denkende niet in de verworpen,
genoemde beginselen dreigen verzeild te raken.
Wie hier subjectief zeker van is, zal zich door het
getuigenis dan ook niet aangevallen voelen en zal
willen deelnemen aan de theologische discussie,
die het heeft willen uitlokken en tot nu toe, naar
mijn mening, geen hoog peil heeft bereikt. Mis
verstand, vooroordeel en ongerechtvaardigde ver
dachtmaking zijn daar veelal schuld aan geweest.
Maar het kan zeer goed anders. Het getuigenis is
een positieve en niet een negatieve zaak. Positief
nodigt het ons om een ingrijpende correctie aan
te brengen in de praktijk van de weg, waarop

kerk en christenen ten onzent zowel als over de
grenzen, zich bevinden. Wij hebben veel meer
aandacht voor innerlijk leven, voor de verborgen
omgang van psalm 25, nodig dan waartoe de
rationeel-kritische activiteiten van deze tijd ons
de gelegenheid laten'.

De kroniekschrijver van het hervormde Gerefor
meerd weekblad schrijft ditmaal o.m.:

'Enkele weken geleden sprak ik een kerkvoogd
van een stadsgemeente, die zei zelf vrijzinnig te
zijn, maar die voorgesteld had In de kerkeraad om
aan de hervormd gereformeerden meer beurten te
geven. Toen men hem verbaasd vroeg hoe hij
voor de 'bonders' kon pleiten, was zijn eerlijke
antwoord: 'Dan krijgen we tenminste nog mensen
in de kerk en daardoor ook geld in de kollekte.
Het is me van meer plaatsen bekend dat juist de
kerkvoogden pleiten voor ruimte voor de gerefor
meerde prediking. Zij worden direct met hun
neus gedrukt op de financiële nood. Zoals het met
de financiën van het land misloopt, zo zullen we
ook als kerk de invloed van de inflatie steeds
meer gaan gevoelen. We zijn op een geheel
verkeerde weg als volk. We willen steeds meer
brood en spelen en de Heere God en Zijn dienst
wordt vergeten. Het gevolg daarvan is dat men
wel predikantsplaatsen moet opheffen omdat er
eenvoudig geen geld meer beschikbaar voor is.
Ondertussen zijn de lasten zodanig verzwaard, dat
er van twee kanten grote moeilijkheden komen.
De inkomsten worden minder en de uitgaven
worden hoger'.

Derde wereld in beweging. B
uit Zambia door dr. mr. Bas de
Fortman. Uitgeverij Het Were
ster, Baarn. 110 blz. Prijs 12,50

Dr Bas de Gaay Fortman, dit
1967 tot 1971 verbonden was a
universiteit van Zambia in Lo<lnÉ
heeft een aantal notities gebur°c
over Zambia. Een deel van deze
keningen zijn eerder in Het
Volk verschenen. In dit boekje
den een aantal fundamentele p an
men waarmee een ontwikkelinj
te kampen heeft, kort, helder en
tig geschreven, geanalyseerd.
Zambia is een bijzonder ontt ia:
lingsland, omdat het niet alleejaa
confronteerd wordt met econoi
en binnenlandse politieke probl
m.:ar ook nog van buitenaf bei j
wordt. Het grenst aan Angola, n
west-Afrika, Zuid-Afrika en Rho h
landen waar blanke minderhedeip
wil opleggen aan de Afrikaanse
derheid. Nu wordt vooral vanuit
Afrika zware druk uitgeoefend o;
sident Kaoenda om hem over te
tot samenwerking met die
heidsregimes. Zambia is een vo(
van het onafhankelijke zwarte i
en de regering van premier V
zou er een lief ding voor over h
als Kaoenda bereid was tot een
naamde dialoog of zou verdw
Als dat zou lukken, zouden
(voormalig Congo-Kinshasa) en
nia de zuidelijkste onafhankelijl
rikaanse landen zijn. omdat
al binnen de Zuidafrikaanse in
sfeer ligt, evenals Lesotho, Bof
en Swaziland. In het hoofdstuk
punt van het vrije Afrika h<
Gaay Fortman over deze bed!
van Zambia belangwekkende
geschreven.

Ook in de andere hoofdstukkt
ondermeer gaan over natievoi
onderontwikkeldheid, over goet
slechte ontwikkelingshulp en o
rol van het christendom, staan
tenswaardige dingen. We zijn m
te snel geneigd Afrika en de A
nen te meten met onze westerse
staven zonder veel begrip op te m
gen voor de werkelijk gigantisch st.
blemen waarmee de Afrikanen t
ken hebben. Bas de Gaay F« gj
heeft zich met de Afrikanen e
problemen geïdentificeerd. We
dat de prijs van ƒ12,50, wat rij
veel is voor een undel notitit tl
110 bladzijden, niemand zal af!
ken. Derde Wereld in Beweg
het lezen waard omdat het ve«
verstanden uit de weg kan ruim

at

int

DEN HAAG De organisatie
en Vrede noemt het in een open j
aan de Nederlandse kerken een i
de, dat zij zich nog niet ondubl
nig hebben uitgesproken tegei rt
dosis vernietiging, die Vietnam i
toegediend in het belang van d
van de VS-regering.' G

'Voor de laatste maal' richt Ke u.
Vrede zich tot de Nederlandse k yo
met het verzoek de kerkleden
roepen tot vrijmoedig getuigei
woord en daad tegen de aanvalle c
buitenlandse troepen en wapens
landen, de zeeën, het luchtruim
bevolking van zuidoostaziatisché
den.

I