Het Westen
levert het
nieuws over
arme landen
dichtbij
eoeo
po22e!eo
Jd
Rhodesië
Nieuw Circus voor 900 miljoen
Meinsma wil snel
verbod rookreclame
q-p
Planeet
Niet invetten
TROUW/KWARTET WOENSDAG 3 MEI 1972
Binnenland T5/K7
Commentaar
Een paar maanden geleden heeft een
commissie van blanke Britten onder
leiding van Lord Pearce een rondreis
gemaakt door Rhodesië, om te onder
zoeken; wat de in overgrote meerder
heid zwarte bevolking vond van een
ontwerp-akkoord dat de Britse regering
gesloten had met de blanke minderheid
die in Rhodesië de lakens uitdeelt.
Volgens dit akkoord zou Engeland aan
Rhodesië ook formeel onafhankelijkheid
verlenen ruim zes jaar nadat de
blanke minderheidsregering onder Ian
Smith zich die zelfstandigheid feitelijk
al had toegeëigend. Op hun beurt zou
den Smith en de zijnen ervoor moeten
zorgen, dat de meerderheid der Rhode-
tiëre iets te vertellen zou krijgen over de
gang van zaken in haar land. Mooier
nog: het akkoord opende uitzicht op
een ontwikkeling naar een Afrikaans
meerderheidsbewind. Alleen zou die
ontwikkeling wel buitengewoon gelei
delijk moeten verlopen. Het akkoord
verbond er zoveel voorwaarden aan,
dat het tot Sint Juttemis althansf tot
ver in de volgende eeuw) zou kunnen
duren, voordat de Rhodesische negers
baas in eigen land zouden worden.
Van de politiek bewuste Afrikanen in
Rhodesië kon nauwelijks een enthousi
aste reactie op deze regeling worden
verwacht. Ten tijde van het onderzoek
door de commissie-Pearce is wel geble
ken, dat deze Afrikanen in aantal en
invloed de verwachting van de meeste
buitenstaanders, en vermoedelijk ook
van de regering-Smith, overtroffen.
Erg verrassend is het dan ook niet, dat,
zoals nu in Londen is uitgelekt, de
commissie in haar eindrapport tot de
slotsom komt, dat de Rhodesiërs het
akkoord hebben verworpen.
Verbazing kan deze uitkomst alleen
wekken bij wie zich blindstaart op het
feit, dat het akkoord toch de meeste
Rhodesiërs meer politieke speelruimte
beloofde dan de nu geldende grondwet,
die Smith c.s. in 1969 aan het volk
hebben opgelegd. Maar wat heeft dit
feit praktisch te betekenen? Waar
schijnlijk niets, wanneer men in aan
merking neemt, dat de uitvoering van
het akkoord zou worden behartigd
door dezelfde lieden die de grondwet
van 1969 hebben opgesteld, en die er
nooit een geheim van hebben gemaakt,
dat een Afrikaans meerderheidsbewind
in Rhodesië voor hen alleen maar een
boze droom is. Geen wonder dus, dat
de commissie-Pearce in haar rapport
als voornaamste motief voor het Rho
desische nee tegen het akkoord aan
voert: wantrouwen jegens Smith en zijn
medebestuurders. Dat de negers in
Rhodesië him politieke emancipatie niet
door deze blanke regenten gecontro
leerd willen zien, kan hun even weinig
worden kwalijk genomen als het om
maar een actueel voorbeeld te geven)
de directie van de Bijenkorf euvel kan
worden kwalijk genomen als het (om
van winkeldiefstallen niet onder toe
zicht wil stellen van een zware jongen
maar van een oud-commissaris van
politie.
Overigens: de verwerping van het ak
koord mag dan alleszins begrijpelijk en
respectabel zijn, de Britse regering zit
er maar mee. Aanvaarding van de
regeling zou hebben betekend, dat ze
de betrekkingen met Rhodesië kan nor
maliseren cn een eind kon maken aan
de economische sancties, die ook Enge
land duur te staan zijn gekomen. De
kans daarop is nu voorlopig verkeken,
want Londen heeft zich verplicht, geen
afspraken met het bewind van Smith
uit te voeren, die niet door de bevol
king van Rhodesië zijn geaccepteerd.
Het is op zichzelf lofwaardig, dat de
Engelse regering haar beleid jegens
Rhodesië, een land voor welks lot ze
nog steeds medeverantwoordelijkheid
draagt, tot dusverre afhankelijk heeft
willen stellen van de goedkeuring der
Rhodesische bevolking. Maar wil deze
bevolking daar wat mee opschieten,
dan zal Engeland dit standpunt trouw
moeten blijven, nu de Rhodesiërs anders
op het akkoord hebben gereageerd dan
de Britse regering wel had gewild. Dit
houdt in, dat premier Heath en de
zijnen nu hun uiterste best zullen moe
ten doen om voor elkaar te krijgen, dat
het gesprek met de rebelse Smith c.s.
wordt heropend (en dat er, als het even
kan, van meet af vertegenwoordigers
van de Rhodesische meerderheid bij
worden betrokken).
Wat er bij nieuwe onderhandelingen
bovenaan de agenda behoort te staan,
is duidelijk: de bescherming van de
Rhodesische negers tegen een kwaad
willige uitvoering van een nieuw ak
koord door hun vooralsnog blanke
regering. Daartoe zou de regering-
Smith moeten accepteren, dat Enge
land bij de uitvoering van zo'n akkoord
betrokken blijft door de rol van opper
ste scheidsrechter te vervullen. Bij zon
der groot is de kans daarop helaas niet;
maar het minste dat van de regering in
Londen mag worden verwacht is, dat
ze al haar politieke en economische
gewicht gebruikt om althans te probe
ren, de Rhodesiërs deze garantie te
verschaffen.
Ontwikkelingslanden moeten
monopolie doorbreken
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Op de derde Unctad-conferentie, die op het ogen
blik in Santiago de Chile gehouden wordt, is vooral aan de orde de
afhankelijke economische positie van de ontwikkelingslanden en de
noodzaak deze economische positie te versterken, teneinde deze lan
den werkelijk tot ontwikkeling te brengen. Een waarschijnlijk even
belangrijke factor in de ontwikkelingskansen van een land is de wij
ze waarop de bevolking informatie verkrijgt over wat in eigen land
en buitenland gebeurt.
Naarmate de communicatiemiddelen
in ontwikkelingslanden verbeteren,
krijgt behalve de elite in deze landen,
ook de bevolking gelegenheid kennis
te nemen van de brede stroom van
informatie, die in onze westelijke we
reld als doodnormaal wordt ervaren.
Daard ook krijgt de bevolking van
ontwikkelingslanden mits het
nieuws niet al te zeer door overheid
of partij wordt 'voorbewerkt', de gele
genheid om zich op de hoogte te
stellen van ontwikkelingen elders in
de wereld en van de achtergronden
van zijn eigen situatie. Dit bewust
wordingsproces kan bij de ontwikke
ling een zeker zo belangrijke rol spe
len als de materiële hulp, die aan de
derde wereld wordt verleend.
Feitelijke situatie
Drs. Theo Ruyter, die zijn doctoraal
scriptie aan dit onderwerp wijdde
(voor het vak leer der communicatie
middelen, in het bijzonder de pers),
'ging Ibehalve van de bovenvermelde
gedachte ook uit van de feitelijke
situatie, namelijk dat ontwikkelings
landen voor hun buitenlandse infor
matie voor het grootste deel afhanke
lijk zijn van de grote internationale
persbureaus, die over het algemeen
westers georiënteerd zijn, hoe objectief
ze officieel ook mogen heten.
Hij onderscheidt hiexbij de grote in
ternationale persbureaus (UPI en AP,
Amerikaans, Reuter, Brits, AFP,
Frans, en Tass, Russisch, waarbij hij
opmerkt dat de laatste jaren ook het
Westöuitse DPA zich tot een interna
tionaal persbureau ontwikkelt), natio
nale persbureaus, zoals het ANP, die
zich wat de nieuwsgaring voorname
lijk tot het eigen land beperken en
die verder over het algemeen dienst
doen als "doorgeefluik' van het bui
tenlandse nieuws, dat ze van de inter
nationale bureaus betrekken, en regio
nale persbureaus, die er eigenlijk als
zodanig nog niet zijn, maar waarin hij
mogelijk een oplossing ziet om al
thans gedeeltelijk een einde te maken
aan de afhankelijkheid van de grote
internationale informatieverschaffers.
Regionaal
Een regionaal bureau zou volgens drs.
Ruyter een persbureau moeten zijn,
dat in een aantal landen en dan
vooral ontwikkelingslanden ope
reert en dat via zijn kantoren in die
landen de onderlinge informatie van
de betrokken naties coördineert en
uitwisselt. Het persbureau voor het
Midden-Oosten lijkt nog het meeste
op een dergelijk bureau. Het is we
liswaar een Egyptische instelling,
maar het heeft kantoren in alle Ara
bische staten, terwijl ,ook alle Arabi
sche nationale persbureaus contracten
met het Egyptische bureau hebben.
Over het algemeen zijn de ontwikke
lingslanden, zo stelt drs. Ruyter, ook
voor de informatie over elkaar, aange-
wezen op de bestaande internationale
persbureaus. Als voorbeeld noemt hij
een voormalige Franse en een voor
malige Britse kolonie, die het nieuws
jover elkaar ontvangen via verbin
dingslijnen met Parijs en Londen.
Wat de nieuwsvoorziening via de in
ternationale bureaus betreft citeert hij
enkele studies, die op dit gebied
gemaakt zijn. Zo blijkt uit een Zuid-
koreaans onderzoek het volgende: De
nieuwsstroom weerspiegelt de politie
ke machtsverhoudingen in de wereld
en hangt af van de buitenlandse poli
tiek van het land, dat het nieuws
ontvangt, dat wil zeggen, in het geval
van deze krant (de Zuidkoreaanse
Krant, waarvan een inhoudsanalyse
werd gemaakt, red.), dat nieuws uit
de communistische wereld eerder af
komstig zal zijn van, en dus gefilterd
zal worden door de westerse persbu
reaus, dan door de persbureaus in het
oostblok, omdat Zuid-Korea een bond
genoot lis van de VS.
Uit een overzicht, dat 'in de scriptie is
gepubliceerd over de persbureaus in
"ontwikkelingslanden, blijkt, dat daar
wel contacten bestaan met Russische,
Joegoslavische, Oostduitse en Chinese
persbureaus, maar dat het buitenland
se nieuws toch voornamelijk geleverd
wordt door de grote westerse persbu
reaus.
Gevolgen
Wat 'dit voor de nieuwsvoorziening
voor gevolgen kan hebben, wordt in
bet Koreaanse onderzoek geïllustreerd
door een verwijding naar een eerder
uitgevoerde studie van het Internatio
nale Persinstituut in Zürich. Dit on
derzoek üit 1953 kwam tot de volgen
de conclusies: 1. De persbureaus ziin
de belangrijkste nieuwsbron. 2. De
berichtgeving van de persbureaus is
sterk geconcentreerd op enkele grote
re landen en op de internationale
•organisaties waarin deze vertegen
woordigd zijn. (Toevallig ook de
'thuislanden' van de grote bureaus, zo
zegt het Koreaanse rapport3.
Nieuws uit deze landen vormt de
hoofdschotel van het buitenlandse
nieuws.
Drs. Ruyter voegt hieraan toe, dat de
ontwikkelingslanden druk bezig zijn
hun mogelijkheden tot massacommu
nicatie met elkaar en met de ontwik
kelde landen te verbeteren. Zij willen
vooral de berichtgeving over en bin
nen de derde wereld in eigen handen
nemen en op die manier het monopo
lie in de nieuwsvoorziening van de
rijke landen doorbreken.
Nodig
Uit een Amerikaans onderzoek is ge
bleken dat dat vanuit het standpunt
van de ontwikkelingslanden dringend
nodig is. Het Amerikaanse bureau AP
bleek voornamelijk nieuws te geven
over ontwikkelingslanden, als daar
Amerikaanse politieke of economische
'belangen op het spel stonden. Over de
interne binnenlandse politieke en so
ciaal-economische verhoudingen in de
landen van de derde wereld hleek de
berichtgeving zeer pover. Het IPI-
rapport uit 1953 is niet min of meer
achterhaald, integendeel, uit het door
drs. Ruvter gepubliceerde overzicht
van contracten, die nationale persbu
reaus in ontwikkelingslanden hebben
met de grote westerse bureaus, blijkt
dat in Afrika en Azië. waar sindsdien
een groot aantal landen onafhankelijk
zijn geworden, deze bureaus daar een
overheersende positie hebben verwor
ven. Het Britse persbureau Reuter,
bijvoorbeeld, betrekt 75 procent van
zijn inkomen uit het buitenland.
Daarbij behoren natuurlijk niet uit
sluitend ontwikkelingslanden, maar dit
bureau heeft in voormalige Britse
koloniën toch een zeer belangrijke po
sitie. De scriptie van drs. Ruyter
vermeldt trouwens dat er 'bij Reuter
Kruiswoord-puzzel
Horizontaal. 1. grote klinknagel, 10.
engels bier, 11. ongaarne, 12. spil
van een wiel, 14. deel van het jaar,
16. opstootje, 17. bergweide, 19. ver
tragingstoestel, 21. scheik. element,
22. schoorsteenzwart, 24. knaagdier,
26. zwak, 28. toiletartikel, 31. uitstap
je, 33. puistje, 35. pers. voornaamw.,
37. kneep, 39. welaan, 40. plechtige ge
lofte, 42. vervoermiddel, 44. gordel, 45.
vette vloeistof.
Verticaal: 2. bergplaats, 3. bijrivier
van de Saaie, 4. water in Limburg, 5.
banknoot (afk.), 6. gehoororgaan, 7.
plaats in N.Br. 8. kweken, 9. tweetal,
13. kasteel, 15. Europeaan, 18. natuur
lijk waterbekken. 20. tam, 23. twijg,
25. kraan, 27, oevergewas. 29. bedekt
bloeiende plant, 30. reet. 32. bamboe
staketsel, 34. huisdier, 36. steen. 38.
stevig, 41. lidwoord, 43. muzieknoot.
Oplossing vorige puzzel:
Hor. 2. stelt, 6. Sm., 8. A.P. 10 Ara
11. Kea, 12. ram, 14. estrik, 16. Iran,
17. toon, 18. nar, 19. Deen, 21. Amer,
23. Ier, 25. Abel, 26. rede, 27. emotie,
29. keg, 30. Dee, 31. Lee, 33. Ne, 34 en
35 ramen.
Vert. 1. marine, 3. Ta. 4. ere, 5.
laster. 6, sein, 7. mak, 9 para, 11.
kroniek, 13. maraboe, 15. toe, 19.
Delila. 20. kregel, 22. met. 24. eden,
25. amen. 27. Ede. 28. Eem, 32. Ee.
naar gestreefd wordt Afrikaanse en
andere nieuwsdiensten van dit bureau
in financieel opzicht zelfstandig te
maken.
Drs. Ruyter gaat verder nog in op de
invloed die de overheid in de ver
schillende ontwikkelingslanden heeft
op de nieuwsvoorziening. Gebleken is
dat m een groot percentage ontwikke
lingslanden de overheid een dikke
vinger in de pap heeft. De invloed
van de overheid in de verschillende
landen varieert van het recht functio
narissen te benoemen tot een regel
rechte ondergeschiktheid aan de rege
ringsvoorlichtingsdiensten. De vraag
rijst hier overigens of er in landen,
waar de overheid de enige instantie
is, die over voldoende middelen be
schikt om een centrale informatie
dienst ten dienste van de massacom
municatie op de been te helpen, ande
re mogelijkheden bestaan.
De achterstand, die de ontwikkelings
landen op het gebied van de massa
communicatie hebben, is voor een
groot deel terug te voeren op gebrek
aan technische middelen en op gebrek
aan voldoende geschoold en gerouti
neerd personeel. De schrijver van de
scriptie tekent hierbij aan dat het op
gang brengen van een goede nationale
nieuwsvoorziening in ontwikkelings
landen door het westen een vorm van
ontwikkelingshulp van de bovenste
plank is. Hij is bovendien van mening
dat dit niet alleen een kwestie is, die
op regeringsniveau behandeld moet
worden. Nationale persbureaus in het
westen, zo zegt hij, zouden contracten
moeten sluiten, met nationale persbu
reaus in landen uit de derde wereld
om nieuws uit deze landen te ontvan
gen.
Het argument dat dit nieuws toch wel
door de grote internationale nieuwsa
gentschappen wordt gegeven, gaat
zijns inziens niet op, omdat dit
nieuws "keurig is afgestemd op de
behoeften van die rijke landen' en dit
nieuws 'stelt, al of niet op zettelijk,
die rijke landen met hun belangen
centraal en het spreekt ook vanzelf
dat het publiek in de rijke landen
weinig belangstelling heeft voor wat
het niet kent, of waar het niet mee
vertrouwd is. Je kunt je daarbij neer
leggen en gewoon doordraaien in de
vicieuze cirkel, van een maar niet
smaller wordende kloof tussen arme
en rijke landen. Ik geloof echter dat
er;ook op dit gebied wel aanknopings
punten te vinden zijn, om die cirkel
te doorbreken'.
ln Londen begint het protest op gang
te komen tegen plannen om het be
roemde Piccadilly Circus grondig van
aanzicht te veranderen. Het grote
plein is wereldberoemd om zijn schit
terende neonreclames en de massa's
lampjes die de namen van diverse
merken rookartikelen aanprijzen.
Het nieuwe ontwikkelingsplan voor
Piccadilly Circus voorziet onder ande
re in de bouw van een hotel, dat
uitkijkt op het beeld van Eros (in
werkelijkheid de pijlschietende Engel
van Barmhartigheid), dat midden op
het plein staat. Verder zouden er
nieuwe schouwburgen, bioscopen, icin-
kels, kantoren, restaurants en een
voetgangersbalustrade moeten komen,
die met gewone en roltrappen met dc
straat verbonden wordt. De komende
herfst moeten de stedelijke autoritei
ten een besluit nemen over het plan,
dat 900 miljoen gulden zal kosten.
Tegen het plan zijn al veel bezwaren
gerezen. Zo heeft de gemeente West
minster, een van de Londense distric
ten, al twee projecten moeten intrek
ken, De schoonheidscommissie maakte
bezwaar tegen de bouw van een hoge
toren, die het stadsbeeld zou ontsie
ren cn waardoor het drukke plein een
winderig verkeersknooppont zou wor
den. Ook tegen de sloop van enkele
gebouwen uil de Victoriaanse tijd, die
van historische betekenis zijn, wordt
druk geprotesteerd. De Londenaren
zeggen dat Piccadilly voorgoed verlo
ren zal gaan, als het plan wordt
uitgevoerd cn bekende gebouwen, zo
als het Criterion Restaurant, Theater
de Monico en Trocadero zouden moe
ten verdwijnen.
Al eerder zijn er ontwerpen gemaakt
om Piccadilly te veranderen, de laat
ste vijfentwintig jaar minstens vier
keer. Hoewel cr steeds zoveel protes
ten klonken dat de ontwerpen niet
verder kwamen dan de tekentafel,
laten de stadsbestuurders zich niet
ontmoedigen. Zeven belangrijke we
gen komen op Piccadilly samen en de
aldoor maar toenemende verkeers
drukte is in de oude situatie gewoon
niet meer op te vangen.
Het is u-el de bedoeling, dat het
'Circus nieuwe stijl' zijn vrolijke ka
rakter behoudt. Het nieuweplein moet
volgens de laatste plannen echt een
trefpunt voor dag en nacht worden.
Dat is het nu ook al, zij het voor een
beperkte groep: de druggebruikers
ontmoeten er overdag en bij nacht en
ontij de handelaars in verdovende
middelen.
harakiri
AMSTERDAM In een telegram aan
de minister van CRM heeft dr. L.
Meinsma verzocht snel een verbod uit
te vaardigen op reclame voor alle
tabaksprodukten. Dr. Meinsma wijst
erop dat sinds kort twee sigarettenfa-
brikanten (Niemeijer en Philip Mor
ris) de Nederlandse vrouw welhaast
aansporen zogenaamde damessigaret- VOOrb66ld
ten te gaan roken. De arts hoopt dat
de minister in overleg met zijn colle
ga van volksgezondheid en milieu
hygiëne snel tot een besluit komt, om
dat het roken al zo verontrustend
veel slachtoffers onder mannen
maakt.
De gemiddelde levensduur van Japan
se schrijvers wordt aanzienlijk ver
laagd door een merkwaardige zelfver
nietigingsdrift. In het afgelopen jaar
alleen al zijn twee prominente Japan
se schrijvers er voortijdig door omge
komen. De laatste was de 72-jarige
Yasoenari Kawibata, die op 16 april
overleed nadat hij in plaats van lucht
een dodelijk gas inhaleerde en waar
mee Japan zijn enige Nobelprijswin
naar voor de literatuur kwijtraakte.
Vóór hem was het de schrijver Yoe-
kio Misjima die zich publiekelijk de
buik openreet na een mislukte poging
de militairen tot een rechtse coup te
bewegen.
Dr. Kensjiro Ohara, een Japanse
psychiater die zich met het zelfmoord
fenomeen bezig houdt, zegt dat de
kans dat een Japanse schrijver haraki
ri pleegt 300 keer zo groot is dan bij
vakgenoten elders.
Het zijn niet alleen schrijvers die in
Japan voortijdig het leven verlaten.
Het Japanse ministerie van sociale
zaken becijfert dat jaarlijks zo'n
15.000 landgenoten zelfmoord plegen
en dat dit in de periode van 1955 tot
1965 zelfs gemiddels 20.000 per jaar
was. In Japan worden na Hongarije
de meeste zelfmoorden gepleegd en
het telt het hoogste aantal bejaarde
zelfmoordenaars ter wereld.
Als oorzaken worden genoemd dat de
Japanse samenleving een supersnelle
verandering heeft doorgemaakt, waar
in vooral de oudere generatie zich
met steeds grotere problemen moet
handhaven. Het gevoüg is onwennig
heid, vereenzaming en grote moeite
zich gelukkig te voelen. Als andere
reden wordt wel gegeven dat de mo
derne maatschappij bejaarde Japan
ners nogal hard bejegent, zodat het
gevoel van overbodigheid en hulpe
loosheid naar de meest drastische uit-
weg doet zoeken.
In de afgelopen tachtig jaar zijn in
Japan minstens tien befaamde schrij
vers door eigen toedoen omgekomen.
Volgens de psychiater Ohara moet het
hoge aantal zelfmoorden in deze
groep gezocht worden in samenhang
met de sociale omgeving en psycholo
gische, lichamelijke en medische fac
toren. De directe beweegredenen ver
schillen per individu. Maar schrijvers
hebben de neiging zich eenzaam en
geïsoleerd te voelen,' zo vervolgt Oha
ra, veel Japanse schrijvers grijpen
naar alcoholica of verdovende midde
len. Zij zijn niet immuun voor de
samenleving en zodra zij zich in het
sociale leven hebben gestort (nadat
zij beroemd zijn geworden) hebben
zij de neiging neurosen te ontwikke
len.
watertafel
Vissen wordt een steeds simpeler ge
noegen, ontdaan van alle ontberingen.
Tegenwoordig kun je zelfs Je lunch-
pakketje, kopje koffie en sigaretje
naast je in het water zetten op een
door Curver uitgedacht priktafcltje.
Het kunststoffen plateautje heeft uit
sparingen om hapjes en dranken enig
houvast te geven grote schepen en
vissen moeten wèl uit do buurt blijven
natuurlijk en steunt op een in
schuifbare prikstok, die ook op het
strand, in de tuin of waar dan ook in
de grond gestoken kan worden. Deze
'weekend table' waarom geen vrije-
tijdstafeltje? kost in de winkel
5.95.
fedde
An Rutgers van der Loeff, die al
zoveel boeken voor en over de jeugd
heeft geschreven, is op het ogenblik
bezig aan 'Ik ben Fedde', dat dit
najaar bij Ploegsma in Amsterdam
verschijnt ter gelegenheid van 'vijftig
jaar kinderrechter, vijftig jaar wette
lijke ondertoezichtstelling'. Het onder
werp van haar nieuwste boek heeft
daar direct mee te maken: wat komt
er terecht van een kind, dat vanaf
zijn vijfde jaar in allerlei inrichtin
gen is opgevoed?
Mevrouw Rutgers heeft haar verhaal
aan bestaande situaties ontleend.
LOWIETJE
Het zonnestelsel lijkt met een jaar of
wat gezinsuitbreiding te mogen ver
wachten. Volgens Joseph L. Brady
van de universiteit van Californië
draaien er geen negen maar tien
planeten om de zon, en hij heeft ook
uitgerekend waar die tiende moet zit
ten. Dat is alleen zo ver weg dat het
zoeken wel eens flink lang zou kun
nen uren. Dat past helemaal in het
gebruitelijke patroon. Planeet num
mer acht, Neptunes, kon in 1846 nog
worden waargenomen in hetzelfde
jaar waarin men zijn aanwezigheid
had uitgerekend. De 'ontdekking op
papier' bestond uit het xvaarnemen
van kleine afwijkingen in de baan die
Uranus (nummer zeven) om de zon
beschrijft. Die moesten zijn veroor
zaakt door de aantrekkingskracht ran
een tot dan toe onbekende planeet, en
toen men wist waar men moest zoeken
was die vrij vlot gevonden.
Met planeet nummer negen, Pluto,
trad een vertraging van vijftien jaar
op. In 1915 werd uitgerekend dat hij
er moest zijn en waar hij moest lopen
(op grond van baanafijkingen van
Neptunes) maar het duurde tot 1930
voordat hij op de sterrefoto's gevon
den ivas. Pluto is dan ook erg moei
lijk te zien, hij 'staat' gemiddeld veer
tig keer zo ver van de zon als onze
eigen aarde en er valt dus niet al te
veel licht op. En van teruggekaatst
zonlicht moeten de astronomen het in
zo'n geval hebben. En nu is dus
nummer tien uitgerekend. Niet overi
gens op grond van baanafwijkingen
van Pluto. Want in de veertig jaar
dat we Pluto in de peiling hebben
heeft hij nog geen kwart van een
volledige omwenteling om de zon ge
maakt, en dat is nauwelijks genoeg
om een goed beeld van de baan zelf
te krijgen, om van afwijkingen maar
te zwijgen. (Pluto doet over een vol
ledige omwenteling bijna 250 jaar;
dat we in 42 jaar toch een kwart
omloop zien komt omdat de loopsnel
heid nogal sterk varieert en dat komt
weer omdat de baan niet cirkelvormig
is maar iets tussen ei- en sigaarvor-
mig in).
Brady en zijn medewerkers hebben
het bestaan van 'hun' planeet uitgere
kend op grond van afwijkingen in de
baan van de komeet van Halley. Die
komeet komt net als zijn soortgeno
ten op zijn geweldig grote omlopen
om de zon om de zoveel jaar in de
buurt om dan weer voor jaren in de
zeer verre verte te verdwijnen. Als
hij onderweg geen planeten (met hun
storende aantrekkingskrachttegen
kwam, zou je op het weer verschijnen
ervan de klok gelijk kunnen zetten,
of in ieder geval de kalender. Maar
die storingen zijn er wel, en met alle
bekende planeten zijn zij niet hele
maal te verklaren.
Brady, Carpenter en McMahon heb
ben onregelmatigheden in het ver
schijnen van Halley's komeet nage
speurd tot in bijbelse tijden. Omdat
het een nogal opzienbarende komeet
is, waren die verschijningen in de
geschiedschrijving toel met bijbehoren
de data na te speuren. Na een hele
boel rekenen op een grote computer
kwam daar uit dat de afwijkingen
veroorzaakt konden zijn door planeet
10, vijfenzestig keer verder van de
zon dan de aarde, met een looptijd
van 600 jaar. Nu zou dat nog een
beetje op een konijn uit een hoge
hoed kunnen lijken, maar het aardige
is dat als je het bestaan van die
planeet aanneemt, ook afwijkingen in
de baan van nog twee andere kome
ten (Olbers en Pons-Brooks) begrij
pelijk worden. Dat kan nauwelijks
meer toeval zijn, dus de astronomen
zullen nu wel driftig op hun foto's
gaan zoeken. Zullen zij er ook vijftien
jaar over doen? Zij hebben tegen dat
Brady's planeet nog eens ruim ander
half keer zover van de zon weg staat
als Pluto; zij hebben voor dat de
waarnemingstechniek sinds 1915 aan
zienlijk is vooruitgegaan. Je zou er
bijna weddenschappen op af kunnen
sluiten. Dat doet Brady niet, maar hij
gelooft wel dat het een jaar of wat
kan duren. Het is overigens de vraag
of we tot die tijd wel van Brady's
(eventuele) planeet mogen spreken.
Want uit Engeland komen berichten
dat Graham Conroy (14) uit Stockton-
on-Tees, vier maanden geleden al
heeft uitgerekend dat er nog een
tiende planeet voorbij Pluto moet
zijn. Ook op grond van komeetbanen.
maar zonder computer. Gewoon met
potlood en papier, in zijn slaapkamer.
Graham, die lid is van een club van
jonge onderzoekers, maakte zijn ont
dekking in januari bekend. Hij had
alleen geen gelegenheid om haar, zo
als Brady, 1e publiceren in het Jour
nal of the Astronomie Society of the
Pacific.
Zonnebrandolie is geen verstandige
uitvinding. Nog net op tijd voor het
schijnbaar nu toch echt naderende
zomerseizoen hebben wij een goede
raad opgedaan in de huidkliniek van
Amsterdams Binnengasthuis: gebruik
geen zonnebrandolie. Elk ander pre
paraat om je vel de nodige bescher
ming te geven tegen te veel ultravio
let licht, is in principe beter dan olie.
Die bescherming wordt bereikt door
een stof op de huid aan te brengen die
dat ultraviolette licht tegenhoudt, zo
lang de huid dat zelf nog onvoldoen
de doet (door bruin te worden). Zo'n
stof kan in principe worden opgelost
in water, of een mengsel van water
en alkohol, of desnoods in een emul
sie (hele kleine oliedruppeltjes die
vrij zweven in een waterige oplos
sing), maar liever niet in olie. Want
wat gebeurt er dan? Prof. dr. R. H.
Cormane: de bovenste van de zes
laagjes waarin je de huid kunt verde
len, bestaat uit platte cellen die
dakpansgewijs over elkaar heen lig
gen. Hoewel in deze toplaag geen
huidpigment voorkomt de kleurstof
die het natuurlijke middel tegen zon
nebrand is vervult hij toch een
belangrijke functie bij de bescherming
van dieper gelegen lagen tegen be
schadiging door zonlicht. Hier wordt
namelijk het invallende licht ver
strooid, net zoals dat bijvoorbeeld in
matglas gebeurt. Dat betekent dat er
uiteindelijk minder licht beneden arri
veert. Wanneer je nu de huid met
olie insmeert, dan wordt die verstrooi
ende functie opgeheven, het bovenste
laagje ivordt helemaal doorzichtig. In
die olie kunnen dan wel stoffen zitten
die ultraviolet licht gedeeltelijk te
genhouden, maar het is niet slim
en niet nodig om tegelijk een
natuurlijke barrière uit te schakelen.
Het moet gezegd worden: Washington
geeft het goede voorbeeld. Er wordt
hier in regerings- en iets lagere
overheidskringen wel druk gepraat
over minder auto's, minder luchtver
vuiling en meer fietsen, maar daar
dóen ze het ook. Bij het parlements
gebouw in Amerika's regeringscen
trum worden parkeerplaatsen voor rij
wielen aangelegd, omdat al zo'n vijf
tien volksvertegenwoordigers èn sena
toren dagelijks op de fiets naar hun
werk komen. Dat scheelt niet alleen
een hoop ruimte, maar ook nog dure
chauffeurs.
Patates Zaterdag begint in Bor
deaux de foire international en daar
zal ons land met de patateskraam
staan. Agrarisch Nederland wordt er
vertegenwoordigd door 45 bedrijven
en de Franse en andere bezoekers
zullen er kunnen proeven dat het niet
altijd wijn hoeft te zijn en dat een
Hollands pilsje of borreltje er ook
best op z'n tijd in gaat Havencon-
ccrt Het havenpromenadeconcert
volgende week zaterdag in de Rot
terdamse Doelen heeft dit jaar een
bijzonder tintje in verband met de
honderdste verjaardag van de Nieuwe
Waterweg. Voor het bijzondere geluid
zorgen Vera Beths (viool), Bernard
Kruysen (bariton) en het Rotterdams
Philharmonisch Orkest olv Edo de
Waart. De te spelen muziek is van
Brahms (drie Hongaarse dansen),
Tsjaikowski (een vioolconcert) Pro
kof jew (de luitenant Kisje-suite) en
Wagner (derde acte van Lohengrin)
Ierland Donderdagavond wordt de
kwestie Noord-Ieriand uitvoerig be
sproken in het Martin Luther King-
centrum (Amsterdam, Binnenkant) op
een bijeenkomst, waar men gelijk sub
groepen wil vormen ter voorbereiding
van een rapport over de kwestie
Drumconcours Zestien drumbands
proberen 14 mei in de Bossche Bra
banthallen de beste plaatsen te berei
ken in de hoogste muzikale drum
klassen: uitmuntendheid, ere- en supe
rieure afdeling. Het zal de hele mid
dag duren voor iemand zich superieur
mag noemen
