Bijbel in de klas:
ja, maar hoe?
Met een rijzweep in de kerk....
Verhaal over Marcus
steeds fantastischer
Planning van kleuter- tot en met voortgezet onderwijs
Trouw
K wort et
Overvallers gepakt
Bromfiets tegen auto
Drs. Wissink:
theoloog en
onderwijsman
Pater Mosmans uit
Zaire uitgewezen
Drs. K. Veling benoemd
aan Kamper hogeschool
vandaag
Vredesberaad gaat werken
met 'groepenbegeleiders'
Beroepings-
werk
Boekenetalag
TROUW/K WART*,T l->n\oi> '.G 18 APRIL 1972
door Ton van der Hammen
Op de christelijke school ral het nadrukkelijk om geloofsopvoeding moeten gaan. De school zal veel
meer een fundamentele bijdrage aan de menswor ding van de kinderen moeten gaan leveren door hen
met het getuigenis van de bijbel te confronteren. Een methodiek is daarvoor nodig: van kleuter-,
via basis- naar voortgezet onderwijs. Planning op lange termijn dus.
KERK IllWEM AMl T2
Dit is in het kort wat drs. R. H.
Wissink, theoloog èn onderwijsman,
genuanceerd betoogt in zijn boekje
'De bijbel op school, ja, maar hoe?',
dat als cahier nummer twee is ver
schenen onder auspiciën van de Unie
'School en Evangelie'. Het geeft een
blauwdruk van het 'hoe' en wil als
proeve ter discussie dienen. Hopelijk
niet te lang, want er is haast bij om
tot handelen te komen, zegt de schrij
ver. Met zijn bijdrage sluit hij aan op
'Profiel van een school met de bijbel'
van drs. T. M. Gilhuis, die daarin de
inleidende beschouwing op het vraag
stuk leverde.
De pennevrucht van drs. Wissink
vliegt weg. In enkele weken was de
eerste druk (uitgever is Kok, Kam
pen) uitverkocht. Een bewijs, hoe
velen met het vraagstuk ernst willen
maken. Maar ook: ermee 'zitten', in
verlegenheid zijn hoe het christelijk
onderwijs vandaag verwerkelijkt moet
worden.
Er is de afgelopen jaren al heel wat,
vaak nogal vruchteloos vooral als
het om de praktijk ging afgepraat
over en T>ezonnen op' het specifieke
karakter van de christelijke school.
Op onderwijsconferenties. Op de scho-
len-zelf, die er soms zelfs speciale
ouderbijeenkomsten voor beleggen.
Weerkerende vraag: het moet met de
bijbel, maar hoe geven we daar in de
praktijk eigentijds gestalte aan?
Het boekje geeft in dit opzicht een
handreiking, als je het bescheiden
wilt stellen. Maar het zou wel eens
meer kunnen zijn. In deze zin: daar
hebben we nu op zitten wachten.
Eindelijk een heel reëel, overtuigend
begin. Zo kunnen we verder.
Verlegenheid
Want de verlegenheid is algemeen.
Drs. Wissink constateert: het zelfbe
wustzijn in deze wezenlijke zaak, die
de vorming van de kinderen tot chris
tenen beoogt, is gewoon zoek. Daarin
lijkt hij gelijk te hebben als je hoort
het is een extreem voorbeeld, maar
wel typerend dat een lerarenbezin-
ning van zo maar een scholengemeen
schap over het christelijk karakter
onder meer een actie 'schone school'
heeft opgeleverd.
Over die verlegenheid zegt drs. Wis
sink onder meer: Vroeger was het
duidelijk de bijbel gaf, dachten we,
heldere richtlijnen. Iedereen kon we
ten waaraan hij zich moest houden.
Vandaag de dag heet de bijbel vaag
bron van Inspiratie, wat Jn concreto
inhoudt: leren leven met het gebod
van het uur en met een ethiek per
situatie. Voor velen klinkt dat als
willekeur. De een komt tegen de
ander in het geweer, kortom, de een
heid is verder zoek dan ooit.
Hoe dan ook, de schrijver vindt dat
wel duidelijk is geworden wat de
bijbel niet is: hij geeft geen nauw
keurige beschrijvingen wat er con
creet moet gebeuren (met de bijbel
kun je in het maatschappelijk leven
tot verschillende standpunten ko-
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Dagelijk* buluur: B. Bol, Den
Hoog; dr. E. Bleumink, Poleis-
woldej mr. G. C. van Dom,
Nootdorp: W. A. Fibbe, Roller-
dom; J. Lanser, Utrecht; dr». J.
W. de Pou», Den Hoog; J. Smol*
lenbroek, Wassenaar.
Overige leden van het algemeen
bestuurt K. Abmo, Amsterdam;
H. A. de Boer, IJmuiden; Th.
Brouwer, Assen; n;r. dr. J. Don
net, Den Haag; J. van Eibergen,
Schaarsbergen; mr. K. von
Houten, Wogemngen; ds. O. I.
Hylkemo, Brllhoven; Joc. Huiisen,
Delft; mevrouw M.CE. Kloosler-
man-Fortgens, Voorscholen; me
vrouw J. G. Kroayeveld-Wouters,
Heerhugowaard; prof. dr. G. N.
Lammens, Noorden; ds. F. H.
Londsmon, Den Haag; H. de
Moot|, Ri|nsburg; prol. dr. G. C.
von Niflrrk, Amsterdam; H. Olte-
vonger. Buitenpost; mr. dr. J.
Ozinga, lunleren; dr. A. Veermon,
Ri|swi|k (Z-H), H. H. Wemmers,
Den Hoog; drs. R. Zi|lslra, Ooslet-
lond (ZidJ.
Directie:
Ing. O. Postma, F. Diemer
Hoofdredactie:
J.de Berg (waarnemend)
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 280,
Amsterdam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768oem.giro
X 500.
De integratie van bijbelse aspecten in
het onderwijsproces heeft drs. Wissink
willen uitbeelden in een schema van
vier cirkels (A. Beginsituatie van het
kind: B. Jezus van Nazareth Chris
tus de levende Heer Christus de
komende Heer; C. Het bijbelverhaal
O. en N.T.; D. De toekomst Gods).
Het principe komt hierop neer, dat de
bijbelstof afwisselend in de verschil
lende ontwikkelingsfasen van het
kind aan de orde wordt gesteld op
een telkens wat hoger niveau. Bijbel
se knelpunten worden niet uit de weg
gegaan. Met tal van praktische voor
beelden geeft de schrijver aan, hoe de
bijbelse aspecten in de verschillende
vakken kunnen worden geïntegreerd.
De pijltjes geven aan hoe de wissel
werkingen plaats hebben. Alles staat
met alles ln verband. Vroeg of laat
komt dit aan het licht Als het goed
ls wordt het kind telkens tot diepe
verwondering gebracht Dat is dan
weer een reden om God te danken.
men). Hij blijkt een weerbarstig boek
te zijn, waaruit beginselen niet zo
eenvoudig zijn af te leiden. Je bent
niet klaar met ondertekening van een
statuut, waar keurig netjes in ver
meld staat dat de bijbel de grondslag
van de school is: óf hij dit is moet
blijken ln het dagelijks onderwijspro
ces.
Nieuwe kansen
En daar zitten we dan weer. Echter:
de bijbel krijgt in het onderwijs-
nieuwe-stijl kansen als nimmer tevo
ren, meent drs. Wissink hoopvol.
Daarmee is men immers afgestapt van
het inzicht dat uitsluitend de leerstof
uitgangspunt zou moeten zijn en dat
het om 'frontaal' les geven gaat, waar
door het kind als individu weinig
aandacht krijgt. Men stemt het onder
wijs tegenwoordig meer af op het
KIND, dat men serieus wil nemen in
zijn beleving van de werkelijkheid.
Welnu, daardoor ls eindelijk verlos
sing mogelijk uit het afschuwelijk
isolement waarin de bijbel zich be
vond, namelijk dat hij alleen een
duidelijke rol speelde in 't godsdienst
onderwijs. Hij kan, aldus de schrij
ver, nu echt gaan functioneren, waar
mee hij bedoelt, dat er geen thema ln
het onderwijs aan de orde behoeft te
worden gesteld of de bijbelse aspecten
kunnen daarhij ook ter sprake komen.
Niet dat dit geen hachelijke zaak ls.
Want de bijbel erbij halen zal altijd
blijven betekenen: pas op, het ver
keerslicht springt op rood, de bijbel
spreekt een eigen taal, ondubbelzinnig
en irritant, hij leent er zich bar
slecht voor om zich voor ons karretje
te laten spannen.
Vertrekpunt
Het vertrekpunt, aanzet voor de plan
ning op langere termijn ziet drs.
Wissink in een goed verslag van de
religieuze achtergrond van het kind.
Zo'n religiografisch verslag, zoals de
schrijver het noemt, moet Inzicht ge
ven in zijn religious milieu, in wat
het van de bijbel weet, welke voor
stellingen het heeft van bijbelse ge
beurtenissen en personen, welke gods
dienstige gebruiken en liederen het
kent, etcetera. Zo'n verslag kan de
opvoeder behoeden voor al te grote
blunders. Want een leraar die in de
eerste klas van een lyceum waar veel
kinderen zitten die zijn grootgebracht
bij een letterlijk verstaan van een
Van een verslaggever
DEN HAAG De 18-jarige kelner B.
L. en de 19-jarige autospuiter L. G.,
die beiden in het weekeinde zijn
gearresteerd, hebben bkend vrijdaga
vond in de Slachhuissraa Den
Haag de chef-monteur van een garage
bedrijf te hebben overvallen. Deze
chef-monteur wilde een enveloppe
met 2315 in een nachtkluis bergen
Hij kreeg een klap met een ijzeren
staaf op het hoofd. De beide overval
lers zijn er daarna met 1100 van
door gegaan. Bij hun aanhouding had
den ze nog 600 bij zich.
Hun arrestatie hebben ze te danken
aan een bewoner van de Slachthuis-
straat. Deze zag de beide mannen
enige tijd voor de overval poolshoogte
nemen. Hij vertrouwde de zaak niet
helemaal en noteerde voor alle zeker
heid hun autonummer.
OIRSCHOT De 52-jarige incasseer
der P. J. de Laat uit Vessem is
overleden nadat hij gisterochtend in
Oirschot met zijn bromfiets tegen een
vrachtauto botste.
bijbeltekst, stoer wil doen door alle
wonderverhalen te verwerpen en het
scheppingsverhaal te ridiculiseren, is
een barbaar die kinderzielen vernielt.
Maar een docent die kinderen zijn
visie oplegt van een letterlijk ver
staan van alles wat in de bijbel staat,
terwijl hun op de catechisatie net iets
duidelijk is gemaakt over de bijbelse
beeldtaal, schiet eveneens een bok.
Mogelijkheden en grenzen van het
kind moeten worden geëerbiedigd.
Dit houdt volgens drs. Wissink o.m.
in, dat ernstig rekening moet worden
gehouden met de fasen van de ont
wikkelingsgang van het kind. Hij wil
heel bewust confrontatie met de bij-
oel, d.w.z. het kind niet zo maar een
lesje, ontleend aan de bijel, aanbie
den, maar het van lieverlede binnen
leiden in de leef en denkwereld van
de getuigen van de openbaring Gods.
Het kind moet zoveel mogelijk zelf
ontdekken. De opvoeder begeleidt en
legt niets op. Hij laat het Woord en
het kind aan hun trekken komen.
Zes fasen
Zes fasen zou de schrijver willen
onderscheiden, die globaal overeenko
men met de étappes in de ontwikke
ling van de kinderen. Eerste fase:
kleuterschool en eerste twee klassen
basisschool. Aansluiting zoeken bij de
belevingswereld van het kind. Kinde
ren laten vertellen var him belevenis
sen en daarop inhaken met een ver
telling al of niet aan de bijbel ont
leend. Gebeden en liederen; bij gebe
den eveneens kinderen inschakelen.
Voor spel en dans ruim plaats. Stren
ge selectie van vertelstof; ook keus
uit bekende personen van de kerk- en
zendingsgeschiedenis.
Tweede fase: derde en vierde klas
basisschool. Kind nu zeer ontvankelijk
voor vertelling: derde klas oude, vier
de klas nieuwe testament: hoofdzaken
vertellen, oorlogen, wereedheden, ge
lijkenissen kies bespreken of nog weg
laten.
Derde fase: twee hoogste klassen ba
sisschool. De oud- en nieuwtestamen
tische stof die in drie en vier zijn
blijven liggen kunnen nu voor een
belangrijk deel besproken worden.
Vooral nu is er volop gelegenheid het
bijbelonderwijs in het algemene on
derwijs te integreren.
Vierde fase: eerste en tweede klas
voortgezet onderwijs (verschillende
kriteria naar schooltype). Kiezen tus
sen: opnieuw oude en nieuwe testa
ment cursorisch aan de orde stellen
of doorstoten naar thematische behan
deling van dc bijbel. In deze levensfa
se de bijbelse stof kritisch, historisch
en theologisch verantwoord behande
len, waardoor een scherper inzicht
kan worden verkregen in de heilsge
schiedenis.
Vijfde fase: derde en vierde klas
voortgezet onderwijs. Groepswerk, dis
cussies, zelfwerkzaamheid. Themati
sche, biografische, exemplarische be
handeling naar de bijbel.
Zesde fase: hoogste klas(sen) voort
gezet onderwijs: stof alleen in overleg
met leerlingen vaststellen. Drie moge
lijkheden: a) belangrijke bijbelse the
ma's de dogmatische revue laten pas
seren, b) in het licht plaatsen van
actuele wijsgerige stromingen, c) in
ethisch licht stellen. Confronteren
met niet christelijke stromingen en
godsdiensten.
Het spreekt vanzelf, dat in de hogere
fasen bijbelse knelpunten niet uit de
weg mogen worden gegaan. Aan de
hand van een aantal voorbeelden gaat
de schrijver daar uitvoerig op in,
tenminste, voorzover 'de omvang van
het boekje dit toelaat. Een tiental
stellingen is tenslotte ten behoeve
van discussiegroepen toegevoegd.
Drs. R. H. Wissink, D e bijbel op
school, ja maar hoe? Cahiers voor het
christelijk onderwijs nr. 2, publikatie
van Unie 'School en Evangelie', uitga
ve J. H, Kok, Kampen, 92 blz., prijs
6,90.
Drs. R. H. Wissink studeerde theolo
gie in Groningen en was achtereenvol
gens predikant in de hervormde ge
meenten van Zeist, Schipluiden en
Schiedam. Toen hij enige tijd als
dominee godsdienstonderwijs had ge
geven aan het Christelijk Lyceum in
Deift besloot hij zich geheel aan het
onderwijs te geven. Vier jaar ls hij
nu docent godsdienstonderwijs en de
caan aan de christelijke pedagogische
academie in Zwolle. Sinds kort is hij
bovendien wetenschappelijk hoofdme
dewerker aan de universiteit van Gro
ningen voor de didactiek van de cul
tuurgeschiedenis van het christendom.
De problemen en mogelijkheden van
het godsdienstonderwijs leerde hij na
der kennen als lid van de redactie
van het tijdschrift voor godsdienston
derwijs 'Opdracht' en als secretaris
van de werkgroep voor dit onderwijs
van de raad voor zaken van kerk en
school van de Nederlandse Hervormde
Kerk.
De redactie behoudt xlch het recht voor om
ter opname la dexc rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geren. BI]
publikatie werdt met de naam van de
inzender ondertekend. Brieven kunnen wor
den gezonden aan dc heer Joh. C. Francken,
secretaris van de hoofdredactie van Trouw-
Kwartet, Postbua 859. Amsterdam.
Vrije schoten
Met veel interesse heb ik het artikel
over de 'vrije scholen' gelezen. Van
de dingen die de onderwijzers daar
doen, onderschrijf ik vele van harte.
Maar de maniér waarop u de 'vrije'
en de 'gewone' scholen vergelijkt is
bedroevend. U vergelijkt één school
waar u geweest bent als representant
van de vrije scholen met de gewone
scholen, waar u zo te zien sinds uw
twaalfde niet meer geweest bent. An
ders had u veel meer overeenkomsten
opgemerkt tussen de basisschool van
nu en de vrije school.
Een grove fout maakt u als u denkt
dat de leerkracht van de eerste klas
de jongste en minst ervaren leer
kracht is. Ik moet de eerste basis
school nog tegenkomen die dat durft.
Trouwens, op veel scholen vindt ieder
jaar een klasseverdeling plaats. Het is
dus best mogelijk dat iemand uit de
vijfde volgend jaar de derde neemt en
meegaat naar de vierde.
Tenslotte: Verintellectualisering van
het onderwijs moet niet ontaarden,
maar wie op de vrije school gezeten
heeft moet na zijn achttiende maar
zien hoe hij verder studeert. Aanslui
ting bestaat er niet. Dat zeggen mijn
kennissen die er zelf gezeten hebben.
Utrecht
Gerda de Vroet
Van een onzer redacteuren
AMSTERDAM Het verhaal van de Spaanse jeuzuïetenpater Jose
O'Callaghan, die fragmenten van het evangelie van Marcus zou heb
ben ontdekt uit het jaar 50 na Christus, is nog ongeloofwaardiger
geworden door een vraaggesprek, dat het Amerikaanse persbureau
AP met hem in Rome heeft gehad.
O'Callaghan ontdekte het fragment
van Marcus op een papyrus-snipper,
die in 1955 samen met achttien ande
re snippers werd gevonden in een
grot Qumran in de woestijn bij de
Dode Zee.
De pater heeft nu aan AP verteld, dat
volgens hem nog drie van deze snip
pers gelezen kunnen worden als stuk
ken uit Marcus. Vijf anderen stem
men volgens hem overeen met delen
uit de bijbelboeken Handelingen, Ro
meinen, Timothells, Jacobus en 2 Pe
trus.
Wanneer dit juist zou zijn, zou dit
betekenen dat al deze bijbelboeken
geschreven zouden zijn vóór het jaar
50 en zij niet alleen. Want het boek
Handelingen werd door Lucas na zijn
evangelie geschreven en 2 Petrus
werd geschreven, toen de brieven van
Paulus al bekend waren, zodat al deze
boeken ook vóór het jaar 50 geschre
ven zouden moeten zijn. Dat is zonder
meer onmogelijk. Het boek Handelin
gen bijvoorbeeld beschrijft gebeurte
nissen, die na het jaar 50 hebben
plaatsgevonden.
Pater O'Callaghan is 42 jaar. Hij is
verbonden aan het pauselijk bijbelin
stituut te Rome. Hij vertelde AP, dat
hij zich al twee en een halve maand
met de eerste snipper bezig had ge
houden, toen hij 'op een mooie avond
op 15 december 1971, tussen zes uur
en half zeven' 'ineens, in een bliksem
flits' de oplossing zag. Hij kon en
wou het niet geloven. Hij ging wande
len en pas drie dagen later keerde hij
bij zijn fragment terug. Maar het was
waar. Vier van de letters konden een
deel zijn van het woord Gennesaret.
Toen bleken alle overige letters thuis
te brengen. Het was Marcus 4: 52 en
53.
Met de datering heeft O'Callaghan
zich niet zelf bezig gehouden. Hij
heeft zonder meer de conclusie aan
vaard van de Britse deskundige C. H.
Roberts, die de negentien papyrus-
stukjes in 1962 dateerde uit de jaren
tussen 50 voor en 50 na Christus.
De Spaanse pater hevft de snippers
zelf niet eens met eigen ogen gezien.
Hij vertelde AP, dat hij afschriften
had bestudeerd. De originelen zijn in
Jeruzalem, waar hij ze in de zomer
hoopt te bekijken.
BRUSSEL (KNP) In Brussel is
aangekomen pater Guy Mosmans, se
cretaris van de r.k. bisschoppenconfe
rentie van Zaire. Hij is door de
autoriteiten van Zaire uitgewezen,
vermoedelijk omdat hij het memoran
dum heeft samengesteld, dat de bis
schoppen van Zaire aan president Mo-
boetoe hebben aangeboden en waarin
zij zich verzetten tegen de uitwijzing
van kardinaal Maloela.
Pater Mosmans zei bij aankomst niet
te kunnen voorspellen, hoe het con
flict tussen de bisschoppen en presi
dent Moboetoe zich vei der zal ontwik
kelen. Dat hangt voor een groot deel
af van de beslissingen, die de nationa
listische eenheidspartij zal nemen op
haar congres in mei.
HATTEM De generale synode van
de gereformeerde kerken (vrijge
maakt) heeft drs. K. Veling te Gro
ningen benoemd tot wetenschappelijk
medewerker in de geschiedenis van de
wijsbegeerte aan de theologische ho
geschool van deze kerken te Kampen.
Tevens werd besloten, dat iedere do
cent een part-time assistent mag aan
trekken.
'De groei van de belangstelling bin
nen de kerken voor dit vraagstuk
blijft betrekkelijk als men ziet hoe
grote groepen binnen de kerken hun
verantwoordelijkheid in dit opzicht
nog onvoldoende beseffen', aldus de
toelichting op het project Er is ster
ke behoefte aan 'toegesneden materi
aal' en 'deskundige begeleiding'.
'Na overleg met de werkgroep TCerk
en ontwikkelingssamenwerking' van
de Raad van Kerken, het landelijk
overleg van kerkelijke functionarissen
inzake ontwikkelingssamenwerking, de
algemeen secretaris van de Nederland
se Zendingsraad, het moderamen van
de hervormde synode'en de organen
van andere kerken die verantwoorde
lijk zijn voor het werk van het In-
ternkerkelijk Vredesberaad is geble
ken dat men het IKV mede gezien
zijn brede oecumenische samenstel
ling de meest voor de handliggende
instantie vindt om de inhoudelijkee n
methodische begeleiding van plaatse
lijk kerkelijk werk ten behoeve van
ontwikkelingssamenwerking voor zijn
rekening te nemen', zo wordt medege
deeld.
'In een land als Nederland kunnen de
kerken en de door de kerken gewilde
organen een belangrijke bijdrage leve
ren aan de activering van de openba
re meningsvorming. Door hun deelna
me aan Internationale organisaties,
waarbij in het bijzonder gedacht moet
worden aan de Wereldraad van Ker
ken en Justitie et Pax, hebben de
kerken mogelijkheden tot internatio
nale uitwisseling van activiteiten.
Verder bestaat er een groeiend aantal
Drs. N. Scheps van Kerknieuws heeft voor zijn
reeks artikelen over de (voormalige) gereformeer
de kerken in hersteld verband een vraaggesprek
gehad met mr. dr. N. G. Geelkerken uit Leiden
(o.a. bekend als a.r. Tweede Kamerlid), de zoon
van wijlen dr. J. G. Geelkerken. Het gesprek ging
o.m. over de laster die werd rondgestrooid over
het gezin van dominee Geelkerken in de periode
van de Asser synode van de gereformeerde kerken
(die, zoals bekend, dominee Geelkerken in 1926
heeft afgezet, wat tot het ontstaan van de kerken
in hersteld verband heeft geleid). De heer Scheps
vroeg aan de heer Geelkerken: kunt u een voor
beeld geven van die laster? Het antwoord van dr.
Geelkerken:
'Op een avond om een uur of negen kwam dr. W.
A. van Es, gereformeerd predikant in Leeuwar
den, met één of twee ouderlingen bij ons thuis.
Men had hem verteld dat het gezin van dr.
Geelkerken helemaal te gronde ging; zijn vrouw
kwam met een rijzweep in de kerk, want zij reed
liever paard in het Vondelpark dan dat zij in de
Parkkerk kwam, zijn dochters waren figuren uit
de Amsterdamse cabarets en onderwereld enz. enz.
Toen heeft deze dr. Van Es en het heeft hem,
geloof ik, bijzonder gesierd gezegd: broeders,
ook deze predikant en zijn gezin hebben een ziel
te verliezen. Als die verhalen waar zijn, dan
moeten we vandaag nog naar die man toe om hem
en zijn gezin de les te lezen. Daarom kwamen ze
die avond. En toen vonden ze het hoogst merk
waardig dat mijn moeder daar kopjes koffie voor
hen schonk en niet direct de allures had van een
amazone die een rijzweep in de kerk kwam.
De dochters waren kleine meisjes van negen en
twaalf jaar, die juist naar hun bedjes zouden
worden gebracht of er net in lagen. Een typisch
staaltje van laster! Dat heeft jaren geduurd. Toen
ik later advocaat werd en op mijn eerste kantoor
zat als medewerker met een 'hoog' salaris van
ƒ25,- in de maand, toen nog hebben sommige
gereformeerde antirevolutionairen van groot gezag
destijds aandrang uitgeoefend op mijn werkge
vers, die ook politicus was, om dit ketterjong te
ontslaan. Anders zouden geen gereformeerden ooit
meer cliënt van hem willen zijn. Het advies werd
niet opgevolgd. En tot hun eer moet ik zeggen
hebben al de adviseurs, naarmate Assen meer ver
leden tijd werd, zich volledig gerehabiliteerd.'
In het hervormde blad Woord en Dienst schrijft
ds. W. Barnard over 'eredienstvaardigheid'. Hij is
al aan de zesde aflevering van zijn betoog, en
daaruit is het volgende fragment:
'Er zijn twee gevaren die de eredienst bedreigen
en dc eredienstvaardigheid belemmeren; dat zijn
enerzijds ondoordachte, al te spontane willekeur
en anderzijds klakkeloze navolging. Anarchie en
byzantinisme. Het ene denkt, dat het nu, vandaag,
bij ons pas begint. Het andere doet alsof het
ergens bij Luther of het Book of Common Prayer
is opgehouden. Beiden miskennen ze de ware zin
van de traditie; die onontbeerlijk is in het geloof
(maar dat is wéér een hoofdstuk apart).
Niettemin, ja. ik vind dat van de Schriftvertol
king uit een dienst moet worden opgebouwd. Dat
betekent niet; dat betekent vooral niet, een preek
met een paar toepasselijke liederen er om heen.
Schriftvertolking is nog wel iets anders dan
'preek'! Het is zoveel rijker en veelzijdiger als een
landschap meer is dan een landkaart'.
In Vuur. oekuraenisch maandblad voor opwekking
voor alternatief .getuigenis, is ds. W. W,
Verhoef erg kritisch over het getuigenis van prof.
dr. G. C. van Niftrik c.s. Hij schrijft o.a.:
'Men verdedigt waarheden en men zal ongetwij
feld menen Gode een dienst te bewijzen. Maar het
heeft er alles van alsof Christus als een stuk
veldgeschut in stelling wordt gebracht tégen de
wereld en tégen een aantal stromingen in de
kerken.
Het is geen peiling van de geloofscrisis. Nog
minder een antwoord er op. Het is waarheid die
verdeelt, geen waarheid die geneest (want van
horizontalistische gevaren ben ik evenzeer over
tuigd). Het is een vuist en geen broederhand. Ik
kan begrijpen dat er op het eerste gezicht positief
op gereageerd hebben, want er zijn veel zorgwek
kende ontwikkelingen. Maar wie het enigszins
doorziet eh vooral ziet hoe er kerkpolitiek mee
gewerkt wordt, moet ontdekken dat dit soort
stellingname verdacht is, een schijn van rechtzin
nigheid'.
De lutherse kerkpresident ds. P. H. G. C. Kok
heeft, zo lezen we in het veertiendaagse lutherse
blad ELK, op de vraag: 'Is uw kerk bereid de
verplichtheid van de oecumene te aanvaarden?'
o.a. het volgende geantwoord:
'Wat mij betreft mag de lutherse kerk opgeheven
worden, maar ik wil dan wel graag weten waar de
gelovigen terecht komen: in een groter geheel, dat
nog ondoorzichtiger is dan wat we nu hebben? In
een vlees-noch-vis gemeenschap waar men bang is
voor elk lepeltje mystiek, poëtisme, aanbidding,
maar er alleen op uit is in deze wereld wat kwasi-
humanistische kreten te uiten zonder dat de mens
echt tot Christus bekeerd wordt?
Zou het dan niet mogelijk zijn, dat die nieuwe
kerk werkelijk een epicentrum wordt van kracht?
Laten we om de tafel gaan zitten en Avondmaal
vieren, als het enigszins kan: met brood en wijn
(want waarom die wijn is verdwenen in de r.k.
kerk is mij altijd een raadsel). Laten we dan niet
meteen in secties uiteengaan om te delibereren
over onze eigen opvattingen, maar afwachten wat
Christus met ons doet'.
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV) heeft bij de
Nationale Commissie Ontwikkelingsstrategie 1970-1980 een project
ingediend voor het aanstellen van vier regionale 'groepenbegeleiders'.
Het project, dat in de commissie ondersteund en nader toegelicht
werd door drs. C. H. Koeitsier, ds. F. H. Landman, dr. L. J. M. ter
Steeg en ds. R. de Zeeuw, valt binnen de doeletinden van de nationa
le commissie, namelijk mobilisatie van de publieke opinie voor het
on twikkelingsvraagstuk.
teui
KERKDIENST OUDE STIJL? ver
tenia
De vorige week maakte 0112e fcsei
melding van een middagkerkdie jnd
de Jachtlaankerk te Apeldoort ig i
gehouden zou zijn 'in de oude om
Nader gepreciseerd: met een li e e
zoals die in de tijd van de ma mei
broeders en de vrouwen-zuster g Vi
meengoed was. Omdat wij de li ijk
van die dienst niet voor ogen h 1 n
moeten wij enigszins op het b met
afgaan. Maar dit bericht stelt 01 ledi
wel voor enkele vragen. Als i prii
goed begrijp moet de oude sti#aaj
zocht worden in de volgende iet
de zg 'tussenzang' het zingen i \0g
oude berijming en het orgelspt
langzamer geschiedde dan tegeie di
dig pleegt te worden gedaan,
verder was er niets. Ds. Timmet
ongetwijfeld een uitstekende t 1
gehouden zal hebben, waarin hi rten
en zeker geen concessies geda; de
hebben aan vijftig jaar gelede tiae
moet er niet aan denken, om log
maar de actualiteit te noemen) frorr
te over een 'thema', 'naar aanl m
van' een tekst. Maar waar blestic
catechismuspreek van vijftig jaar in
den? Men moet de 'ouderen' wi
knollen voor citroenen verkopenlBstij
middagdienst? Dan ook een cattsü<
muspreek. De verdeling in vierLjn
ten is evenmin iets van vroeg. a
leen. Ware dit zo geweest dan h ,;e
het er in ieder geval drie n di
zijn. De voorlezer mag in ot
geraakt zijn, in veel diensteipK
vandaag worden schriftlezingen
niet-predikanten verricht. Ik kat'p
indenken dat iemand in een btlC
geval de oude vertaling leest,
die oude vertaling zo vanzelfspi
ln een soort 'restauratie' te beti
riekt naar reactie. Dit geldt
meer van de oude berijming
geheel doet me denken aan i
die zijn bescheiden woning hee
daan van allerlei aanbouwsels 1
begin van deze eeuw en nu u
illusoir idealiseren van de got
van die tijd ze nog weer een
maal aanbrengt. Men kan zich
gen of onze liturgie dan toch ee
mode is. En als dat zo is kunne
liturgologen wel inpakken. Maai
men ook nooit meer praten ov
ernst van de eredienst. Het won
spelletje.
relaties tussen de kerken in de rijke
landen en de Derde Wereld.'
Wat betreft het doel van het project:
'De veldwerkers zullen zich richten
tot kerkelijke gemeenten en paro
chies, lokale kerkelijke verbanden als
jongeren- en vrouwenorganisaties, ge
spreksgroepen, oecumenische groepen
e.d., met de bedoeling deze bewust te
maken van hun verantwoordelijkheid
voor de ontwikkelingssamenwerking.
Daarnaast assisteren deze veldwerkers
bestaande aktiegroepen van kerkelijke
origine inzake ontwikkelingssamen
werking om op een meer effectieve
wijze hun taak te vervullen. Zij hel
pen deze groepen te komen tot een
goede planning, wijzen de weg in
bestaande documentatie en actiemo
dellen. Het is te verwachten dat zij
tegelijkertijd een brugfunctie kunnen
vervullen t
ussen de kleine geëngageerde aktie
groepen en de bredere groeperingen
binnen de kerken.'
De vier veldwerkers zullen in eerste
instantie voor de duur van twee jaar
in dienst van het IKV komen. Voorts
zal het secretariaat van het IKV voor
deze intensivering van het uitgaande
werk uitgebreid moeten worden, "n
totaal zijn de begrote kosten voor het
project drie tot drie-en-halve ton voor
elk van de twee komende jaren.
De nationale commissie heeft het pro
ject goedgekeurd maar de minister
zonder portefeuille voor ontwikke
lingssamenwerking die voor alle sub
sidies van de commisèie moet teke
nen, heeft dit nog niet gedaan.
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen: te Wapenveld: H. VeliïX
zen te Lopik; te Ederveen: C. or(
Bergh te Katwijk aan Zee. L.
Aangenomen: naar Schiedam: S. P
stra teTsummarum. (Ie
GEREF. GEM. IN NED.
Bedankt: voor Alblasserdam: A. L
te Veenendaal.
Jan Wagenaar Amsterdam in
opkomst, aanwas, geschiedei^
voorregten, koophandel, gebote
kerkenstaat, schooien en regee^
beschreven door Jan Wagenaar, u0.
rieschrijver der stad. Derde deeL t
gave: N.V. Buljten Schippe 0„n
en UitgeversmlJ Repro-Holland,
phen a/d Rijn. Prijs: 57,50.
Het derde deel van de ongewi
herdruk van Wagenaar, een v hof
prominente historieschrijvers vatjemt
sterdam, omvat 565 pagina's. Eenin°
vangrijk onderdeel van de kloe >sta
kunstleer gebonden uitgave, is 1 ang
aan 'Vermaarde persoonaadjen r jj
schrijver geeft biografische bijzij vo'
heden van Amsterdammers, der
naam veelal nog voortleeft, voo
straatnamen.
Me?
Het accent valt op de zestiende L j,
die 'een veel groter aantal verra lwe
Amsterdammers heeft uitgelever 5jdi
voordien'. OOQ
Wagenaar zegt, dat bijvoorbeeld 000
14de eeuw geen 'inboorlingen' j.»
geweest, 'die zig door eenigerle u™
van geleerdheid, beroemd h »n n
gemaakt'. ■v
De prominenten uit de gouden ool
beslaan zo'n 70 pagina's. Het
over Koornhert, Roemer Vis
Spiegel, Hooft en vele anderen
sector van de kunsten, dan staag ri
krijgskundigen zoals Jacob
Heemskerk, Laurens Reaal, Jarfcsi
Galen, De Ruyter, die Wagenaa igte
als Amsterdammer kenmerkt, Va|ten
Hulst, Sweers, enz. De geleerdet^ge
onder meer vertegenwoordigd jrder
Plancius, Blaauw, Van Baarle, Dqren
noza. Tulp, Witsen en Commelii 1 VI
specifieke dichters als Breder»!
Vondel hebben een aparte rubriel
schilders hun namen zijnfc—
noegzaam bekend tellen ui
tijd een Jacob Appel, die schoor VS
stukken in aanzienlijke h
heeft geschilderd. De omvang
persoonsbeschrijvingen zïjn het
boeiende deel in deze 'Wagenaar EUV
waarvan de helft is besteed aaente
'Regeering der stad', met 'byzo ka
beschryving der ampten van si ech
burgemeesteren, schepen en ra eer
den'. Hij noemt dit zelf het gewi t A
ste deel van zijn beschrijving. L—
snuffelaars zijn er pagina's naa
ten afgedrukt, óók van de comi
rissen van de wisselbank, van 11
kenmeesters en weesmeesters. In U-
uitgave voorts een opsomming
'regten en keuren' en de voornalri-|
bezittingen van de stad in die tl AJ
ook interessant een 'blauw
van 'schutteryen, burger-compa#NSl
wagten en bezetting'. In de niü 'F
aflatende stroom van 'Amstet ift
drukwerk' andermaal een kostelij tme:
zit voor verzamelaars. ie
Hen