Actiegroep op de
bres voor het dier
4
juwe zoetwaterfabriek volgend jaar in bedrijf
'Lekker Dier'
vooral tegen
legbatterijen
SAUNA
AMSTERDAM
B 1!
JW/KVARTET ZATERDAG 8 APRIL 1972
BIMENLABTD KI I
in
EXEL GAAT WATER
IT DE ZEE DRINKEN
>r Rudie van Meurs
(EL - De moeilijkheden met de drinkwatervoorziening op het eiland Texel - dat dit jaar, ge-
ongen door aanhoudende droogte, al vroeg z'n toevlucht moest nemen tot tankschepen die
water van de vaste wal aanvoeren - zullen volgend jaar definitief zijn opgelost. Op dat mo
ot zullen de bewoners van het eiland water gaan drinken uit zee.
lalthans voor Nederland unieke
van drinkwatervoorziening
p Aruba gaat het al tijdenlang
wordt mogelijk, dankzij een
(raterfabriek die thans op
gekoppeld aan de nieuwe
riciteitscentrale, in aanbouw
Joetwaterfabrieken zijn in Ne-
ind niet nieuw. In Terneuzen
t zelfs de grootste ter wereld,
!||een stad van 500.000 mensen
Hijwater zou kunnen voorzien,
■de Maasvlakte wordt, eveneens
>nden aan de daar te bouwen
nteitscentrale, een zoetwa-
riek neergezet en Hoogovens
in al jaren geleden met een
aterfabriek geëxperimenteerd,
al die fabrieken nemen zout
uit zee om dat te destilleren
«oceswater voor de industrie.
Texelse bedrijf is het eerste
ING1 zeewater voor consumptie ge-
it^kt gaat maken op grote schaal,
kaaj is daarom zaak de ontwikke
lt. y#n °P Texel goed in de gaten
15 houden en vooral te letten op
r. Aareacties van de consument als
aan fend jaar fabrieksmatig gepro-
025*erd water uit de kraan komt
pt het kan wel eens zo zijn dat
HL1 principe in de toekomst op
schaal zal moeten worden
■ast, om te kunnen voorzien
vraag naar drinkwater in ons
problemen met de drinkwater-
iening zijn immers bekend,
maar een paar dagen geleden
sussende opmerkingen
bestuurders en directeuren
drinkwaterbedrijven, de ernsti
ge'situatie verhullen die ontstond
ie £.|r het lage peil van het water in
nd en rivieren. Nog steeds
wie.|i't de regenval van de afgelopen
""*1 die problemen niet wegge-
j p. en is de mogelijkheid blijven
ttt Jtaan dat in delen van het land,
komende zomer rantsoenering
EAUiigt. De watertekorten zullen in
t 196 toekomst alleen maar dreigen-
worden, door de toenemende
■lking, een kwistiger waterver
en vooral door het uitbrei-
technologisch proces dat
ien water verslindt. Waterfa-
.en zullen daarom wel eens
lelijk kunnen worden om
uit de misère te helpen.
FÓÜrote tekorten
12
ian p gebeurt nu al op Texel waar
j laatste jaren grote tekorten ont-
H [énden. Het eiland heeft een ei-
-fn waterwingebied in de duinen
v- de zuidpunt. Hier mag per jaar
>Poi jis wettelijk is vastgelegd maar
1 830.000 kubieke meter water ont-
380 jkken worden door het Provinci
al 1 Waterleidingsbedrijf Noord-
jiiand (PWN), dat Texel van
5 'j iter voorziet; zodra er meer opge-
19ij)mpt wordt zal namelijk onher-
Ptepelijk de vegetatie in het dtrin-
OVbied schade gaan lijden en ver-
•mmeren. 'Maar al enige jaren is
iLl ;t zo dat roofbouw gepleegd
Btordt' zegt de heer B. Kleinhuis.
K^fecteur van de Texelse elektrici
teitsmaatschappij (TEM), die de
"■defaterfabriek laat bouwen.
e maximaal winbare waterhoe
ve >elheid werd via ontheffingen
in het rijk voortdurend over-
ijn hreden en steeg tot bijna het
ubbele. En nog bleef Texel met
IL1 korten zitten, die aangevuld
oesten worden met regelmatig
ool'lissen het eiland en vastewal va-
p ende tankschepen vol drinkwater.
nrM de zomerpiek ontstonden nood-
"eu tuaties.
)r'ile bijzondere structuur van het
iland is bekend: in de zomer-
rj- ïaanden heeft het eiland een
2 lerk vlottende bevolking van toe-
>2{ isten die het totaal aantal mensen
iermaal zo groot maakt als in de
est van het jaar. Maar ook zonder
rie bijzonder omstandigheden zou
'exel in de knoei zijn gekomen,
ilineent de heer Kleinhuis: 'Texel is
ki igenlijk een stukje vasteland in
ii<|ee, We hebben hier constant
all 5.000 mensen op 18.000 hectare,
Hl (e hebben 500 boeren die 22 mil
joen kilogram melk per jaar pro-
J luceren, er is hier bovendien een
>ehoorlijke bedrijvigheid van klei-
;™pe industrieën. De groei van dat
:®%lles houdt gelijke tred me* die op
bT|iet land. Als daar sprake is van
r®een verdubbeling, gebeurt dat ook
Jhier'.
^Zou je dus kunnen zeggen dat er
^eigenlijk een planningsfout ge-
,i(maakt is bij de watervoorziening?,
n» dat de moeilijkheden van nu te
of'wij ten zijn aan bestuurlijke fou-
Jten?
d.Dat is niet juist', zegt TEM-direc
teur Kleinhuis. Sinds '56 is het
I toeristisch fenomeen Texel ten
15 deel gevallen en de hausse heeft
sindsdien de verwachtingen over-
troffen. Daarnaast is het waterwin-
A gebied in de duinen van Texel,
i* door afkerving van het land dat
H aan Marsdiep en Molengat grenst,
8 kleiner geworden.
Protesten
Bovendien komt daar nog bij
de heer Kleinhuis zegt dat overi-
I gens zonder rancune dat de
bouw van de elektriciteitscentrale
I annex waterfabriek een jaar ver-
De waterfabriek (boven) en de nieuwe elektriciteitscentrale
traagd is door protesten van na
tuurbeschermers en vogelkenners
tegen de bouw op de plaats, die de
TEM had uitgekozen. Dat is een
strook grond van ruim vier hecta
re aan de oostkust van Texel, even
ten noorden van Oudeschild op
een kilometer afstand van een vo-
gelgebied. Aanvankelijk trok oud
minister Schut de bouwvergunning
voor de hele zaak in maar later
stelde de Kroon de TEM-centrale
in het gelijk en kon op de oor
spronkelijk vastgestelde plaats als
nog begonnen worden met het uit
voeren van de plannen. Overigens
zouden ook zónder die vertraging
van één jaar de waterperikelen op
Texel, die al enige jaren aanwezig
zijn, niet vermeden zijn.
Ook de voorgeschiedenis bewijst
trouwens volgens de heer Klein
huis dat de water- en stroomvoor
ziening op Texel de nodige aan
dacht hebben gehad. Al in 1926
peinsden de heren van het provin
ciaal elektriciteitsbedrijf Noord-
Holland erover via kabels door het
Marsdiep Texel van elektriciteit te
voorzien. Dat bleek onmogelijk.
In 1966 bleek de techniek nog
altijd niet zo ver te zijn dat de
verhoogde elektriciteitsbehoefte
via het oude plan kabel door
het Marsiep opgevangen kon
worden. Het bleek een zeer koste-
bare zaak en ook een van grote
risico's. In diezelfde tijd piekerden
de diensten van het PWN zich suf
over de watervoorziening op Texel.
Aanvankelijk zouden buizen wor
den gelegd van de vaste wal naar
het eiland maar dan moest de
grillige, zich steeds verplaatsende
en verdiepende Texelstroom het
water ten zuidoosten van het ei
land worden gekruist en dat
bleek onoverkomelijke moeilijkhe
den te geven.
Tenslotte vonden de twee provinci
ale bedrijven elkaar in het plan
een combinatie van elektriciteits
centrale en waterfabriek te bou
wen op het eiland. Toevallig had
provinciale waterstaat de opdracht
de dijken aan de oostkust van
Texel op deltahoogte te brengen,
waarvoor een werkhaven op Oude
schild moest worden aangelegd. Al
die plannen bleken goed in elkaar
te passen waardoor nu, zonder al
te veel verspilling en zonder al te
lang het kostbare eiland met drag
lines, bulldozers en broedende-vo
gels-storende-activiteiten op te
schepen, de plannen volgend jaar
verwezenlijkt zouden kunnen zijn.
Bassin
Aan de voet van de dijk bij Oude
schild is inmiddels het bassin waar
uit de centrale koelwater, en de
zoetwaterfabriek zeewater gaan
putten, aangelegd. Dit bassin zal
bij vloed water inlaten, terwijl
met de ebstroom het bassin via
sluizen afgesloten wordt.
Via een inlaatstation wordt dit
water naar de centrale en de fa
briek getransporteerd. Eenmaal in
bedrijf zal de zoetwaterfabriek
900.000 kubieke meter water per
jaar gaan produceren voorlopig
voldoende om in de waterbehoefte
van het eiland te gaan voorzien.
Daarna kan de capaciteit zonder
moeite worden uitgebreid.
Om het fabrieksmatige water ge
schikt te maken voor consumptie
moeten er kalkzouten en andere
stoffen aan worden toegevoegd,
omdat het anders niet te drinken
is. Bovendien zal dit aangemaakte
water dan nog in Den Burg ge
mengd gaan worden met het water
uit het duinreservoir.
De reacties van de Texelse bevol
king zijn daarom zo belangrijk om
dat het water niettemin nog wei
eens een belangrijk smaakverschil
zal kunnen geven naast het
prijsverschil, water uit de fabriek
zal (in produktie althans) drie
vier keer zo duur zijn als het
water dat de Nederlandse consu
ment nu gebruikt. We mogen rus
tig zeggen dat de consument op
het grootste waddeneiland verwend
is met het zuivere duinwater dat
hij tot dusver dronk. Ais die con
sument volgend jaar onbekommerd
het water uit de fabriek gaat slik
ken, kan dat wel eens een aanspo
ring voor waterleidingbedrijven in
Nederland zijn om ook hun toe
vlucht te gaan nemen tot zoetwa-
terfabrieken.
Korenmolen wekt
nu energie op
TEXEL Terwijl de discussie tus
sen milieubeschermers en technolo
gen over de we lof niet te vermij
den schadelijke effecten bij de ener
gievoorziening zich toespitst en met
name kernenergiecentrales de laatste
tijd mikpunt zijn van ernstige kri
tiek, wordt op Texel al zeven Jaar
lang het voorbeeld gegeven dat het
ook anders kan. Dat zonder lucht
vervuiling, zónder thermische ver
ontreiniging van het water en zon
der gevaar van radio-actieve afval
stoffen, energie opgewekt kan wor
den. Al die tijd 'draait' namelijk, als
stil voorbeeld van wat windkracht te
bieden heeft, een voormalige koren
molen in Oudeschild elektriciteit
De korenmolen werd in 1965 omge
bouwd om elektriciteit te leveren en
is sindsdien in bedrijf gebleven. De
opgewekte energie wordt overgeno
men dooar de Texelse elektriciteits
maatschappij in Den Burg. De direc
teur van de TEM, de heer B. Klein
huis, zegt dat de molen goed is om
stroom te leveren aan honderd ge
zinnen.
Ongeveer driekwart van het jaar
als er genoeg wind is is de molen
in dienst en wordt electriciteit opge
wekt. Windkracht biedt volgens de
heer Kleinhuis enorme mogelijkhe
den maar het blijft wel een moge
lijkheid die slechts op kleine schaal
kan voorzien in de behoefte. De
molen die de naam heeft van
Traanroeier' heeft sinds z'n nieuwe
functie, belangstelling gekregen uit
heel de wereld. Navolging jammer
genoeg nog niet.
Kip op het menu: de mensen moeten weten wat ze eten.
door Rimmer Mulder
AMSTERDAM 'Wij bestrijden onnodige moord, marteling en uitbuiting van dieren
In deze korte zin is liet uitgebreide scala van doelstellingen samen te vatten van de actiegroep Lek
ker dier'. Paasmaandag trad de groep voor liet eerst in liet openbaar op. Ze demonstreerde bij liet
landbouw- en recreatiebedrijf De Flevohof tegen de 'uitbuiting van dieren', waarmee de boeren al
daar de burgers stichten en vermaken.
'Lekker dier* wilde de aandacht van
de burgers vooral vestigen op de
legbatterijen, die veel boeren tegen
woordig gebruiken om zoveel moge
lijk eieren van de kip te kunnen
vangen. Meer in bet algemeen wil de
groep zowel boeren als burgers be
wust maken van het feit, dat dieren
geen levenloze dingen zijn, waarmee
je van alles maar kunt doen.
Amsterdammer Frits Ubels, oprichter
van de groep: 'Het dier is ook een
levend wezen. Het heeft recht op een
goed leven. Nu kun je van mening
verschillen over wat nu een goed
leven voor een dier is, en over wat
nog wel toelaatbaar is. Maar de men
sen moeten hier in elk geval over
gaan nadenken. Je kunt dieren niet
alleen maar gebruiken.'
Frits Ubels wil niet alle Nederlanders
zo vlug mogelijk tot het vegetarisme
bekeren. Voor hem hoeft ook niet
iedereen het dier te behandelen zoals
een moeder haar enig geboren zoon
behandelt. 'Wij willen niet op de
sentimentele toer gaan en dieren he
lemaal gelijk stellen aan mensen.
Maar de mensen moeten zich wel
bewust worden van wat er tegenwoor
dig allemaal met dieren gedaan
wordt,' zegt hij. Volgens hem is het
gewoon een kwestie van menselijk
heid als je je Iets aantrekt van die
renleed.
Nu zijn er altijd wel mensen geweest,
die zich bekommerden om de levende
have rondom ons. Dierenbeschermers
hebben zich ook op velerlei wijze
georganiseerd. Er zijn bonden en ver
enigingen tegen vivi-sectie en circus
sen; er is een vereniging voor vegeta
riërs en er zijn in de loop der jaren
tal van acties gevoerd tegen het wan
gedrag van hondehandelaren, verko
pers van exotische dieren, jagers, vo
gelklappers, stropers, kattenmeppers
en ga zo maar door. Frits Ubels vond
het toch nodig om met een nieuwe
groep op dit uitgestrekte werkterrein
te gaan opereren. Want de bestaande
clubs zijn volgens hem wat te sta
tisch. Ze zijn wel druk bezig met
bestuursverkiezingen, jaarverslagen
en cluborganen, maar de buitenstaan
ders merken er niet zoveel van. De
directe actie wordt verwaarloosd,
vindt Frits Ubels.
Een ander bezwaar tegen verschillen
de bestaande clubs voor dierenleed-
verzachting is, dat ze de werkelijkheid
uit het oog verliezen. Ze trekken
fanatiek en consequent van leer tegen
De Grote Misstand, waardoor ze door
de welwillende buitenstaanders niet-
meer serieus worden genomen. Met
een zo nuchter mogelijke opstelling
hoopt 'Lekker dier* juist wel die gro
te groep buiten de rijen der overtuig
de dierenbeschermers te bereiken.
Binnen die rijen hoopt 'Lekker dier*
wat prikkelend te kunnen werken.
Volgens initiatiefnemer Ubels moet
het in deze tijd van toenemende af
keer tegen de technocratie mogelijk
zijn om ook wat te doen aan dieren
bescherming. Hij is aangesloten bij
een politieke jongerenorganisatie.
Zijn ervaring is dat men ook daar
niet overloopt van belangstelling voor
vegetarisme, antivivisectie en dat
soort zaken. "Maar als je er over gaat
praten en vertelt wat er achter zit en
wat ze tegenwoordig allemaal doen
met dieren, dan vinden ze het niet
meer zo gek. Dan worden ze wel
geïnteresseerd', heeft hij geleerd.
De actiegroep 'Lekker diei" kan vol
gens hem aansluiting vinden bij heel
veel mensen, die zich beijveren voor
natuurbescherming. Wie zich druk
maakt voor het behoud van een bos,
zal wellicht ook niet helemaal onbe
roerd blijven bij het zien van duizen
den opeengepakte kippen, die toch
eigenlijk vrij zouden moeten kunnen
rondlopen. In feite zijn dat bos met
de autoweg e de kippen in de legbat
terij slachtoffers van dezelfde maat
schappij, waarin het najagen van zo
veel mogelijk in harde guldens uit te
drukken welvaart tot hoogste doel is
verheven. Alles was natuur heet is
daarbij in het verdoemhoekje geraakt
Nu komt daarin duidelijk verande
ring. Natuurbescherming is niet lan
ger een zaak van de hobbyisten met
pofbroeken en botaniseertrommels,
maar een politiek hangijzer. Lekker
dier wil nu ook de dierenbescherming
uittillen boven het niveau van de
hartstochtelijke poezenliefhebsters.
Vooral de jongeren moeten er wel
voor te vinden zijn, gelooft Lekker
dier.
Nu zullen waarschijnlijk daar juist
veel stemmen opgaan in de geest van
'Er zijn nog zoveel mensen, die het
rot hebben. Laten we daar maar eerst
iets voor doen en geen energie ver
spelen aan verbetering van het lot
der dieren.' Je kunt het één doen en
het ander niet nalaten, vindt Frits
Ubels. Hij wijst er op, dat het vaak
dezelfde metallteit is. waartegen die
ren- en mensenbeschermers moeten
opboksen. Koffiehandelaren kijken bij
het afsluiten van een contract ook in
de eerste plaats naar de winst, die ze
kunnen maken en maken zich niet
druk over mensonterende toestanden
op de plantages waar hun grondstof-
fen vandaan komen. Zo zoekt de ver
koper van voedergranen ook voortdu
rend naar nieuwe afzetmogelijkheden,
omdat er geld binnen moet komen.
Excessen als legbatterijen en kistkal
veren zijn daarbij eigenlijk onvermij
delijk. De chemische industrieën, die
een groot deel van de milieuvervui
ling op hun geweten hebben, zien er
ook geen been in allerlei dieren te
gebruiken, niet alleen voor proeven,
maar ook voor bijvoorbeeld de fabri
cage van kosmetika.
'Lekker dier' wil er juist de nadnik
op leggen dat dierenbescherming geen
overdreven dierenliefde is. maar een
kwestie van de juiste mentaliteit De
groep zal haar doelen van actie daar
om met zorg kiezen. Ze wil daarbij de
politieke haalbaarheid niet uit het
oog verliezen. Invoering van een alge
meen verbod op het eten van vlees,
zal niet worden nagestreefd. Maar een
vergod op legbatterijen zit er mis
schien wel in. En verder gaat hot
Lekker dier vooral om de bewustma
king. De mensen moeten weten, wat
ze precies eten als er kip op het
menu staat. Of. om maar wat te
noemen, dat een hond geen meubel
stuk is, wat je zonder meer van het
ene naar het andere flat kunt slepen.
Frits Ubels wijst nog op een ander
voorbeeld van het gemak, waarmee
mensen dieren het leven vergallen
'In films zie je erg veel dierenmishan
deling. Dat mag allemaal. Voor de
film wordt er zo maar een hond
doodgereden.' 'Lekker Dier' wil probe
ren duidelijk te maken, dat het ge
woon onmenselijk is om zo met die
ren om te springen.
(ADVERTENTIE)
SAUNA AMSTERDAM
officieel aangesloten bij de
Nederlandse Sauna Vereniging
Winkelgalerij
Rembrandtsplein
Amsterdam
Tel. 020 - 221598
3 etages: le etage bar, kleedkamer, massageruimte (met officiële
Japanse masseur).
2e etage sauna, rustzaal en afkoelruimte; 3e etage
kleedkamers met grote sportzaal.
Openingstijden:
Heren: maandag en vrijdag van 10 tot 23 uur. Woensdag van
10 tot 23 uur. Zaterdag van 10 tot 17 uur.
Dames: dinsdag en donderdag van 10 tot 23 uur.
Echtparen: zaterdag van 19 tot 23 uur.
Bij iedere sauna is inbegrepen gebruik van sportzaal en hoogtezom
Raadpleeg vooraf uw huisarts. Directie: E. van Leeuwen