'LASTIG PAARD' BHOETTO
DOOR PATHANEN GETEMD
Pompidou bedreigt prille jeugd van links
Wali Khan dwong autonomie af voor Pakistaanse provincies
^TROUW/KWARTET VRIJDAG 24 MAART 1972
PESHAWAR, medio maart Wie na een daglange, ijskoude kronkelrit in een tochtige, lekke bus
vol verkleumde boeren en Amerikaanse hippies bovenop de dampige Khyberpas de grens tussen
Afghanistan en Pakistan overrijdt, kan enige troost putten uit de wetenschap, dat hij althans historisch
gesproken een van 's werelds heetste plaatsen passeert. Want men kan zonder onmatige overdrij
ving zeggen, dat elke steen van deze legendarische pas is gedoopt in het bloed van de strijd.
13e
(u
[j0< De Khyber vormt al duizenden jaren
een belangrijk kruispunt in het Eura-
ziatisohe west-oost-verkeer. Cyrus de
,1 Grote van Perzië, zijn opvolger Darius
de Eerste, alsmede Alexander de Gro
te vochten zich al eeuwen voor Chris
tus een weg door deze pas. Later
Vi hielden onder meer Hunnen, Grieken,
Joeeh-tsji's, Turken, Arabieren, Mon
golen en Britten in deze streken huis.
Vervallen forten en versterkingen kle
ven nog altijd tegen de ruige wanden
van deze langgerekte pas, terwijl mo
derne tankvallen de huidige strategi
sche waarde van deze woestenij bena
drukken.
Dit gebied vormde ook de onzekere
west-grens van veel Indische rijken en
kan nooit definitief worden gepacifi
ceerd. Dat kan zeker worden toege
schreven aan de aanwezigheid ter
tlaatse van een van de meest krijgs-
laftige en onafhankelijke volken ter
wereld: de Pathanen. Winston Chur
chill, die eind vorige eeuw als jong
oorlogscorrespondent enkele vergeefse
Britse pogingen versloeg om dit
stuurse volk klein te krijgen, noteer
de later: ''Dit zijn mensen, die door de
nabijheid van rampen en ruïnes even
zeer worden geïnspireerd als anderen
door succes en die zich schitterender
gedragen bij een nederlaag dan ande
ren bij een overwinning'. En de
Griekse historicus Herodotes sprak
tweeduizend jaar eerder al over Pa-
thanen als 'de meest oorlogzuchtige
ie'van alle Indiërs'. Ook vandaag nog
laten de getulbande Pathanen met
hun lange geweren, hun felle zelfbe
wuste blikken, en hun trotse onafhan
kelijke houding duidelijk merken, dat
ze niemands lakei zijn.
tunwali. De allereerste eis van deze
wet is badal, ofwel wraak. Een Pa
thaan is verplicht elk echt of denk
beeldig kwaad hem, zijn familie of
zijn khel aangedaan, te wreken. De
meeste aanleidingen vormen 'zar, zan
en zamir' goud, vrouwen en land.
Maar ook hoogst onbenullige zaken
kunnen aanleiding vormen tot bloedi
ge taferelen. Zo is het mogelijk, dat
een man, die in een klein dorp aan
de Helmand-rivier minder vleiend is
geweest tegen een buurman, vele ja
ren later in Bombay of zelfs in Lon
den wordt vermoord. Een journalist
in Kaboel zei me, dat ambtenaren
zich vandaag de dag niet graag zonder
gewapend geleide op het platteland
I
«Voorvader Saul
Het volk der Pathanen telt ongeveer
Jvijftien miljoen leden en bewoont
de oostelijke helft van Afgha
ni nistan en de aangrenzende Pakistaan-
Mse provincie Noordwest-Frontier. Ze
a! zeggen af te stammen van de joden
«en beschouwen Saul als hun grote
voorvader. Volgens hun overlevering
1 die tot dusver niet wetenschappe-
lijk wordt gesteund woonden ze in
Syrië op het moment, waarop ze door
ultNebukhadnezar naar Perzië werden
gedeporteerd. Vandaar trokken ze ver-
3rs der oostwaarts en werden door nabu-
veirige volken 'Bani Afghan' of "Bani
Israel' kinderen van Israël ge-
ïoemd. Ze zijn verdeeld in tientallen
noktammen, die op hun beurt weer zijn
onderverdeeld in khels, een soort
aa clan.
!<Ze hebben al sinds onheugelijke tij-
göden hun eigen wetssysteem, het pukh-
begeven, omdat hun regelingen botsen
of eens botsten met die van stammen.
Sommige vendetta's eindigen met de
uitroeiing van hele families, andere
doordat een partij zich op de voeten
van de belagers werpt en om genade
smeekt.
De tweede Pathaanse hoofdwet is de
gastvrijheid, die zover gaat, dat bij
sommige gelegenheden zelfs een dode
lijk vijand moet worden beschermd
tegen achtervolgers. De khel-leider
heet 'malik', het Arabische woord
voor koning. Maar hij is weinig meer
dan eerste onder zijn gelijken, want
de Pathanen zijn in feite vurige de
mocraten.
Ruitentikkers
Toch zijn de stam- en khel-gewoonten
de laatste twintig jaar aan sterke
slijtage onderhevig. De stamgebieden
zijn met asfaltwegen doortrokken en
talloze scholen zijn gebouwd. Er is
zelfs een geregelde busdienst door de
Khyberpas, al blijft het lastig, dat
sommige Pathanen met keistenen op
de ruiten mikken. De stam- en khel-
gewoonten leven min of meer voort
in grote delen van Afghanisten en in
de aangrenzende stamgebieden van
het Pakistaanse Noordwest-Frontier.
Maar in overig Noordwest-Frontier en
vooral in de steden heeft de belang
stelling voor geld en comfort die voor
pukhtunwali overvleugeld.
Maar dat de Pathanen Bij alle moder
nisering hun gevoel voor onafhanke
lijkheid en strijdbaarheid blijven be
houden, bewezen ze de afgelopen we
ken weer eens. Toen stonden ze in de
Pakistaanse provincies Noordwest-
Frontier en Baloetsjistan met enkele
andere stammen klaar om zich uit
protest tegen de overheersing van de
overige twee Pakistaanse provincies
Poenjab en Sind af te scheiden
en een eigen staat Pakhtoonistan te
vormen. Een nieuwe burgeroorlog
werd op het nippertje afgewend, toen
de grote Pathanen-leider, Khan Ab-
doel Wali Khan, na spannende drie
daagse besprekingen in samenwerking
met de Jamiat-e-Islam-partij bij presi
dent Bhoetto democratisering en auto
nomie wist af te dwingen.
Autonomie
Op 10 maart verklaarde Bhoetto voor
de televisie, dat per 14 augustus de
noodtoestand in heel Pakistan zal
worden opgeheven en dat per 21 april
provinciale parlementen en provincia
le regeringen op basis van een parle
mentaire meerderheid mogen worden
gevormd. Wat betekent, dat Wali
Khan en zijn vrienden voor de pro
vincies Noordwest-Frontier en Ba
loetsjistan de autonomie hebben be
vochten, waar Sjeik Moedjiboer Rach-
man in het voormalige Oost-Pakistan
eens naar streefde. Want Wali Khan's
Nationale Awami Partij (NAP) is in
Noordwest-Frontier de grootste partij
en heeft daar samen met de bevriende
Jamiat-partij de absolute meerderheid,
evenals in de provincie Baloetsjistan.
Bhoetto's tot dusver alleenheersende
Volkspartij heeft slechts de meerder
heid in de twee volkrijkste provincies
Poenjab en Sind.
Wij bezochten de glorieuze Pathanen-
leider Khan Abdoel Wali Khan half
maart in zijn afgelegen heTeboerde-
rij bij het gehucht Shahi-Bagh, twee
uur puzzel-rijden vanaf Peshawar, de
hoofdstad van Noordwest-Frontier.
Wali Khan, een lange, corpulente
reus met een wilde grijze haardos,
lijkt aanvankelijk een wat onhandige
reus. Maar dat die indruk foutief is,
mocht Bhoetto de afgelopen weken
ervaren. En ik enkele minuten na
aankomst in Shahi-Bagh. Wali Khan
vertelt, hoe hij vorig jaar in enkele
weken per auto naar Londen reed om
zijn ogen te laten controleren. Op de
terugreis laadde hij in Lisse een paar
mud bollen in. Wandelend door zijn
grote tuin toont hij me de fraaie
resultaten. Na thee met gebak de
harde politiek.
Waarschuwing
Is hij er wel zeker van, dat zijn
akkoord met Bhoetto zal worden ge
honoreerd, omdat de president ten
slotte niet is vrij is te pleiten van een
zekere wispelturigheid? Wali Khan:
Wij menen, dat Bhoetto de frontale
wil van onze bevolking tot zelfbestuur
en democratisering niet meer kan ne
geren. Daarom moeten we in staat
zijn het akkoord door te drukken.
Bhoetto kan het bestaan van een
sterke voorkeur voor een eigen Pakh
toonistan in delen van onze provincie
niet negeren. En hij weet nu, dat
onze Nationale Awami-Partij haar
best doet om provinciale autonomie
aanvaardbaar te maken voor degenen,
die vechten voor een onafhankelijke
staat. Als hij ons dat onmogelijk
maakt komt het voortbestaan van
Pakistan direct in gevaar'.
Maar Wali Khan geeft toe, dat behal
ve 'de frontale wil van de bevolking'
ook andere omstandigheden zijn suc
ces hebben bevorderd. Zo zijn de
meeste federale troepen uit de provin
cie naar de grens met India overge
bracht. En bovendien is het Pathaan
se element in de Pakistaanse strijd-
De Khyber-pas, waarvan elke steen gedoopt is in het bloed van de
strijd. Deze tekening toont een Engels leger dat bijna honderd jaar
geleden een aanval ondernam op het Ali-Masjid-fort in deze pas.
krachten door het gedwongen verblijf
van zo'n negentigduizend meest Poen-
jabi-krijgsgevangenen in India, sterk
toegenomen. Maar ook zonder die
voordelen staat de Pathaanse bewe
ging sterk, vindt Wali Khan. 'Ieder
een heeft hier wapens', zegt hij en
wijst lachend naar een met patroon
banden omhangen supporter, die er
bij komt zitten. 'Zelfs de vrouwen
oefenen hier actief met vuurwapens.
Niet ver hier vandaan drijven Patha
nen een eigen wapenfabriek, waar zo
ongeveer alles wordt gemaakt behalve
geleide projectielen. Dat is heel wat
anders dan in Bangladesj. Daar had
den ze hoogstens vulpennen om zich
te verdedigen'.
Over de 'Pakhtoon Zalme', een door
hem opgerichte organisatie van jeug
dige Pathanen, die volgens de Paki
staanse pers meer dan tienduizend le
den telt en al bijna eenderde van
Noordwest-Frontier feitelijk beheerst,
is hij niet erg spraakzaam. Na enig
aandringen: 'Deze organisatie is alleen
bedoeld om de jongeren aan te zetten
tot sociale activiteiten'. Dragen ze wa
pens? Wali Khan: 'Wie draagt in deze
provincie eigenlijk geen wapens'''
Als ik hem vertel, dat me in Kaboel
is verzekerd, dat de Afghaanse Patha
nen hun broeders in Noordwest-Fron
tier in geval van een burgeroorlog
zeker te hulp zullen komen en dat
daar in sommige kringen zelfs bereid
heid bestaat om samen met Noord
west-Frontier een nieuwe staat te vor
men o nder de naam Pakhtoonistan,
zwaait hij beide benen met een mach-
et uithoudingsvermogen van de her
boren socialistische oppositie in Frank
rijk wordt de komende maanden
waar op de proef gesteld. Tot veler
rerbazing heeft president Georges
Pompidou volkomen onverwacht be-
iloten een referendum tc houden over
le uitbreiding van de EEG. Pompi-
de gewiekste calculator, dreigt
i'aar
inl
t
>rl
laarmee een stok tussen de wielen te
-iteken van een zich versnellende een-
van links, die hem binnen
hiet al te lange tijd stevig zou kun-
len hinderen.
_^egen maanden geleden werd na ja-
ten van links gekibbel een nieuwe
ocialistische partij opgericht. Onder
eiding van de 54-jarige Frangois Mit-
errand probeert deze partij zo snel
nogelijk tot een verkiezingsakkoord
e komen met de Franse communisti-
che partij (CP).
J, Iet programma waarmee de nieuwe
ocialistische partij onlangs tevoor-
chijn kwam, stemt op vele centrale
.„Jmnten overeen met de verlangens
an de communisten. Maar een van
e brandende kwesties die niet opge-
ost konden worden, was de houding
,*1 egens de EEG. Is de socialistische
»artij bereid de EEG na enig repara-
iewerk te accepteren, de communis-
en wijzen de huidige structuur van
le EEG volstrekt af. Zij willen een
Vil Irastische herziening van de Europese
1 Gemeenschap, die volgens hen het
luropese verlengstuk en de invals-
oort is van Amerikaanse monopolies
n kapitalistische belangengroepen,
'ompidou heeft met zijn referendum
:en gevaarlijke twistappel in het soci-
ilistisch-communistische front gewor-
>en. Een voorman van de Franse CP
eageerde dan ook direct met: 'Dit
eferendum zal proberen te verhinde-
en dat de eenheid van links vooruit-
'ëa'feang boekt op het moment dat wij
inderhandelingen beginnen met de
ocialistische partij. Zij willen probe
en de communistische partij te isole-
en'.
afgestemd is op verkiezingen in 1973.
Want pas dan moeten deze uiterlijk
worden gehouden.
Na een briljante overwinning bij
het referendum zal het voor
Pompidou c.s. niet zo moeilijk zijn,
vervroegde verkiezingen te winnen.
En het staat nu al vast dat het
referendum voor hem een groot suc
ces wordt. Het merendeel van de Fran
sen is uitbreiding van de EEG gun
stig gezind. De prestigewinst voor de
gaullisten van de uitslag van de volks
stemming zou. de niet op verkiezin
gen voorbereide, linkse oppositie wel
eens duur te staan kunnen komen.
Al ruim twee maanden geleden voor
spelde het Franse weekblad L'Express
dat dit jaar een referendum zou wor
den gehouden, drie weken later ge
volgd door verkiezingen. Wat L'Ex
press niet kon voorzien, was, dat de
°n verkiezingen
)e Franse president wordt behalve
Jan het uitlokken van ruzie tussen de
inkse bondgenoten verdacht van nog
ben listig plannetje, om een langdurig
'oortbestaan van zijn bestuur te ver-
."vpkeren. Gevreesd wordt dat Pompi-
na het referendum zeer spoedig
jemene verkiezingen zal uitschrij
ven. Daarmee zou de zich bundelende
al uitgeschakeld kunnen
vorden, nog voordat zij klaar is voor
re le verkiezingscampagne. De nu negen
naanden oude socialistische partij is
Iruk bezig met de opbouw van haar
1 pparaat. Pas twee weken geleden
j ïerd het verkiezingsprogramma defi-
litief vastgesteld. Er wordt hard ge
perkt aan het leggen van een organi
satorische basis voor de campagne, die
Francois Mitterrand
EEG-kwestie inzet van de volksstem
ming zou worden. En hoewel het
respectabele dagblad Le Monde nog
niet in voortijdige verkiezingen ge
looft, wijzen andere, niet minder eer
biedwaardige commentatoren in Frank
rijk erop dat Pompidou nog wel
meer redenen heeft om de kiezers
snel naar de stembus te roepen. Eén
ervan is de diepe ontevredenheid die
eind dit jaar wordt verwacht, als de
gevolgen merkbaar worden van de
economische recessie. Vele Fransen,
en vooral de jongeren die deze zomer
van school komen, zouden dan mer
ken dat zij geen werk kunnen vindpn.
De ontevredenheid in Frankrijk over
het bestuur en de diverse malen in
opspraak geraakte gaullistische meer
derheid is groot. Ouderen zouden hun
hang naar orde, gezag en stabiliteit
wel eens even kunnen vergeten. En
de jongeren, met hun frustraties en
gevoelens van machteloosheid zoeken
naar een gelegenheid hun protest
zichtbaar te maken. In deze atmo
sfeer, zou elke politieke concentratie,
die zich als geloofwaardig alternatief
opwerkpt tegenover het huidige be
wind wel eens op verrassend veel
aanhangers kunnen rekenen. Voor
Pompidou bestaat daarom alle reden
een samengaan van socialisten en
communisten te vrezen en er in elk
geval voor de jaarwisseling een stokje
voor te steken.
De geloofwaardigheid van een alterna
tief voor het huidige post-gaullistische
bestuur zou aanzienlijk groter worden
bij een bondgenootschap tussen socia
listen en communisten. De aantrek
kingskracht van links zou erdoor toe
nemen.
De communistische partij weet dat zij
door haar orthodoxe opstelling en
volgzaamheid jegens haar grote Sow-
jet-broer er niet in zal slagen, alleen
de macht te veroveren. Bij het gros
van de Franse kiezers is de CP nog
steeds een verdachte partij die met de
dictatuur van het proletariaat wordt
geïdentificeerd. De Franse politiek is
mede hierdoor vastgeroest in een
gaullistisch establishment en een com
munistisch tegen-establishment, waar
tussen andere partijen maar met
moeite kunnen opereren. De CP in
Frankrijk zou daarom alleen samen
met een partij, die voldoende sterk is
en waarop niet de verdenking van
dictatoriale aspiraties rust, een kans
kunnen krijgen de ministeries te be
mannen.
Hoezeer de Franse CP nog steeds met
een vertrouwenscrisis worstelt, bleek
uit een recente opiniepeiling, die ont
hulde dat 61 procent van de onder
vraagden meende dat de communis
ten, als zij de macht veroveren, alles
'in het werk zullen stellen om de
macht te behouden.
Maar evenmin als de CP zou ook de
nieuwe socialistische partij er ooit op
haar eentje in slagen voldoende steun
te krijgen voor een succesvolle aanval
op het gaullistische bestuursmonopo-
lie. De socialisten hebben de grootste
moeite klanten te vinden op de kie
zersmarkt, die verkaveld is tussen
gaullisten met hun aanhangers en
communisten. De beter betaalde mid
denklasse, de groep jonge intellectue
len en de hogere-inkomenstrekkers
zijn afgeroomd gebied. Voor zover zij
zich niet in het gaullistische kamp
bevinden, vonden zij onderdak bij de
Radicale Partij van Jean-Jacques Ser-
van-Schreiber en diens hervormings
gezinde medestanders. Of zij trokken
naar extreem-linkse splintergroepen,
die weigeren het politiek haalbare
voorrang te geven op hun orthodoxe
beginselen.
De arbeidersklasse zou de groep zijn,
waaruit de socialisten hun kiezers
moeten betrekken. Maar Jean-Pierre
Chevènement. de 32-jarige denkmachi
ne achter de socialistische partij.
schetste een levensgroot probleem,
toen hij opmerkte: 'Het is niet nor
maal dat de meerderheid van de ar
beidersklasse op rechts stemt (en dat
heeft de meerderheid van de Franse
abeidersklasse gedaan-cjb of zich al
leen in de communistische partij be
vindt'.
Door deze problemen werd al in een
vroeg stadium naar mogelijkheden ge
zocht een combinatie te vormen van
meer gematigde socialisten en commu
nisten. Vorig jaar schoof een groep
socialisten de vele bestaande menings
verschillen terzijde en besloot een
nieuwe partij te stichten. In de Parij-
se voorstad Epinay-sur-Seine werd een
congres gehouden, waar links zich
verenigde. De deelnemers waren de
SFIO, de oude socialistische partij die
een halve eeuw geleden als Franse
Sectie van de Arbeiders-Internationale
werd opgericht en het best vergelijk
baar is met wijlen de Nederlandse
SDAP. Ook aanwezig was Frangois
Mitterrand met zijn bond van sociaal
democratische clubs, de Confederatie
van Republikeinse Instellingen (CIR).
En als derde deed mee een groep
linkse rooms-katholieken, die het soci
alisme waren toegedaan.
Toen de partij was opgericht, werd
Frangois Mitterrand, een ervaren en
welbespraakt politicus die als oppo
nent van de Gaulle en minister tij
dens de Vierde Republiek naam maak
te, gekozen tot partij-aanvoerder. Het
weekblad Le Nouvel Observateur
schreef opgetogen dat nu voor Jjet
eerst sinds 1905 een Franse socialisti
sche partij door fusie en niet door
afsplitsing was opgericht.
Al kort na het begin stond vast, dat
aansluiting zou worden gezocht bij de
communistische partij. Mitterrand,
overtuigd aanhanger van een 'socialis
me van het mogelijke' verklaarde: "De
communistische partij is onze natuur
lijke bondgenoot'.
Het besef van wederzijdse afhankelijk
heid drukte dan ook een stempel op
de verkiezingsprogramma's die beide
linkse partijen in het afgelopen half
jaar hebben gepubliceerd. Vorig jaar
heeft verscheen de Franse CP voor
het eerst in haar bestaan met een
lijvig ontwerp-regeringsprogram. En
enkele weken geleden legde de nieu
we socialistische partij haar wensen
op tafel.
programma's
Wat bij vergelijking van de program
ma's opviel, was, dat zij vergaand
overeenstemmen op de kernpunten.
Zo willen beide partijen dat, als zij
aan de macht komen, een regering
wordt gevormd, die de maatschappij
socialistisch zal hervormen door uit
voering van een gemeenschappelijk
beleidsprogram. Dit program moet als
wetgevend contract aan het parlement
I
worden voorgelegd. Als het parlement
dan nog opponeert tegen het rege
ringsbeleid door een motie van afkeu
ring, gaat het parlement naar huis en
worden nieuwe verkiezingen uitge
schreven.
Beide partijen willen een centraal,
volgens plan, geleide economie, natio
nalisatie van banken, andere financië
le instellingen en sleutelindustrieën.
Beide partijen willen het maken van
winst uitsluitend ten bate van parti
culieren of ondernemingen afschaffen
en vervangen door winst ten bate van
de samenleving. Of, zoals het socialis
tische programma zegt: 'De methode,
regels en middelen van de planning
zullen zo worden bepaald, dat het
kapitalistische winststreven dat op
groei gericht is, wordt vervangen
door een vergelijking van deze doel
einden met de sociale kosten van de
produktie'
Het voornaamste verschilpunt op het
terrein van de economische politiek
is, dat de CP nationalisatie-zonder
meer wenst, terwijl de socialisten ver
der willen gaan. Zij wensen te voor
komen dat de staat op de plaats van
de particuliere ondernemer als kapita
listisch en autoritair werkgever gaat
optreden. Dat kan voorkomen worden
door een zo groot mogelijke decentra
lisatie van de genationaliseerde be
drijven en een zekere mate van arbei
ders-zelfbestuur, aldus de socialisten.
Beide partijen bieden boeiende pro
grammapunten ter verbetering van de
levensomstandigheden. Zo wil de CP
verlaging van de pensioengerechtigde
leeftijd tot 60 jaar voor mannen en 55
jaar voor vrouwen en recht op vrije
medische verzorging. De socialisten
noemen vermindering van reclame op
de tv, vrijlating van abortus, echt
scheiding bij wederzijds goedvinden,
afschaffing van de doodstraf en het
maken van winst op ziekte, en een
uitkering aan de werkende vrouw die
wegens ziekte van een kind moet
thuisblijven.
EEG
Een van de belangrijkste vitale ge
schilpunten tussen beide partijen
bleef de kwestie van de EEG. De
socialisten willen voortzetting van het
EEG-beleid, dat overigens wel in min
der kapitalistische banen moet wor
den geleid. Maar dat moet dan gebeu
ren door versterking van het Europe
se parlement en een controle op de
EEG-begroting. Een anti-kapitalisti
sche strategie is niet het werk van
regeringen, maar van partijen en vak
bonden, zegt de socialistische partij.
De CP is het daar volstrekt mee
oneens. Zo verklaart het programma
van de communisten: 'De moderne
economie eist de ontwikkeling van de
samenwerking ook op het niveau van
de produktie. Het gesloten blok van
Georges Pompidou
Franse EEG-politiek en partijen hun
kiezers moeten adviseren, wordt het
moeilijk voor de CP en de socialisten
hun principes aan de kant te zetten.
In het meest gunstige geval komen
beide partijen overeen de kiezers te
bewegen zich bij het referendum
eensgezind van stemming te onthou
den.
Mitterrand
Met het uitschrijven van de volks
stemming is een felle strijd begonnen
tussen de regerende meerderheid van
Pompidou en premier Chaban-Delmas
en de sterker wordende linkse opposi
tie in Frankrijk. Tegenover Pompidou
is Mitterrand komen te staan. Bij een
linkse machtsovername zou Frangois
Mitterrand de grootste kans op het
leiderschap maken.
Hij heeft zich na enkele politieke
tige zwaai over de armleuning van z'n
stoel en zegt: 'Laat ik vooropstellen,
dat we de geschillen nu op een be
schaafde manier hopen op te lossen
en dat dit geen tijdperk voor balkani
sering is. Maar als de strijd ons wordt
opgedrongen, zullen de Afghaanse Pa
thanen de Pakistaanse Pathanen zeker
te hulp komen, net zoals de West-
Bengalen de Oost-Bengalen te hulp
schoten.'
Robotgeneraal
de EEG van kosmopolitische trusts
geeft een verminkt antwoord op deze
eis en schept nieuwe obstakels voor
een echte internationale samenwer
king. De toetreding van Engeland ver-
ernstigt de schadelijke aspecten van
de EEG, onderstreept de Amerikaanse
penetratie en verdiept de deling van
Europa'. De CP wil daarom het ver
drag van Rome herzien om de EEG-
instellingen te 'democratiseren' en
weigert zich op te sluiten 'in het enge
kader van het kleine Europa'.
Omdat de ontwikkeling van de EEG
een van de voornaamste punten in de
Franse buitenlandse politiek is gewor
den moeten beide linkse partijen
over deze zaak een akkoord bereiken.
Het referendum van president Pompi
dou dreigt de discussies nu op scherp
te stellen. Nu elke Franse kiezer 'ja'
of 'neen' zal moeten zeggen tegen de
Ik vraag Wali Khan vervolgens, wat
hij vindt van de benoeming van gene
raal Tikka Khan die in de jaren
vijftig een autonomiebeweging in Ba
loetsjistan bloedig neersloeg en die
vorig jaar ook tekende voor de 'pacifi
catie' van Oost-Pakistan tot chef
staf van de Pakistaanse strijdkrach
ten. En dat twee dagen voor zijn
akkoord met Bhoetto. Wali Khan: 'De
heb Bhoetto gevraagd of ik dat als
een dreigement moest opvatten. Hij
zei van niet.Overigens geloof ik
niet, dat de promotie van Tikka Khan
de kans op een militaire staatsgreep
in Pakistan heeft vergroot, zoals nu
in India wordt beweerd. In tegendeel,
Tikka is juist een robotgeneraal, die
zonder pardon elk willekeurig bevel
nauwgezet uitvoert.'
Waarna hij ingaat op de nadelen van
centraal bestuur en de voordelen van
provinciale autonomie. 'Het jaarlijkse
inkomen per hoofd van de bevolking
is in Sind 900 roepees (1 Pak. roepee
is 0,70), in Poenjab 600, in Baloets
jistan 400 en hier 300. Wij zijn net zo
uitgebuit door Punjab en Sind als
Bangladesj. Bij ons wordt bijvoor
beeld 85 procent van de tabak ver
bouwd, maar het wordt allemaal
winstgevend verwerkt in Sind. Daar
werken al 800.000 Pathanen. Wij gaan
het in de toekomst zelf verwerken en
hopen, dat alle Pathanen naar hun
geboortestreek kunnen terugkeren.'
Rusland
We springen over naar de internatio
nale politiek. Wali Khan: 'China.
Amerika en de CENTO (Centrale
Verdragsorganisatie) hebben Pakistan
nooit echt kunnen helpen. Daarom
moeten we meer zaken met Moskou
gaan doen. De Russische invloed in
deze streken is nu eenmaal niet te
negeren. In Afghanistan, India en
Bangladesj hebben de Russen een
overheersende invloed. Wij vormen
voor hen de laatste barrière op hun
weg naar de Indische Oceaan en het
sub-continent. Dat is zeer belangrijk
en het zou best eens kunnen zijn, dat
Nixons anti-India- en pro-Pakistan-po-
litiek mede daardoor wordt bepaald.
Wij moeten die situatie 'beter uitbui
ten'. Wali Khan gelooft, dat zijn Nati
onale Awami Partij Bhoetto's pro-
Washington- en pro-Peking-politiek
een pro-Russische draai kan geven,
ondanks het feit, dat de provinciale
autonomie niet slaat op defensie, glo
bale financiën en buitenlandse rela
ties.
Als ik de Pathanendeider tot slot
vraag naar zijn persoonlijke indruk
ken van president Bhoetto, met wie
hij de afgelopen weken op het scherp
van de snede heeft onderhandeld:
'Bhoetto is intellectueel en demagoog
tegelijk. Maar toen ik hem op zondag
avond 10 maart ons akkoord op de
televisie zag aankondigen, maakte hij
al een meer gerijpte indruk. Als we
nu maar genoeg druk op 'm blijven
uitoefenen, zal die misschien zo blij
ven. Eigenlijk is Bhoetto net een
lastig paard. Maar we hebben 'm nu
een stuk hout in z'n bek gedreven en
hij zal voortaan naar ons moeten
luisteren.
door Chris Blankenburgh
misstappen in het verleden opgewerkt
tot de meest geloofwaardige tegenhan
ger van Pompidou. Mitterrand, die
thans parlementslid en eerste secreta
ris van de socialistische partij is,
heeft de ervaring van een staatsman
en is berucht om zijn politieke han
digheid. Al met 29 jaar was hij parle
mentslid en met 31 minister. Hij
leidde ministeries in elf kabinetten
tijdens de Vierde Republiek.
Uit protest tegen de koloniale politiek
in Algerije trad Mitterrand in 1953
uit het kabinet van Pierre Mendès-
France. In 1965 trad hij in het strijd
perk tegen generaal Charles de Gaulle
als aanvoerder van het linkse front,
de federatie van democratisch en soci
alistisch links (FGDS). Bij de toen
gehouden presidentsverkiezingen ver
wierf hij zich grote faam door in
beide ronden maar negen procent op
de generaal achter te blijven. Hoewel
zijn poging om na de meidagen van
1968 aan de macht te komen, falikant
mislukte, bleef Mitterrand als toekom
stig kanshebber van links op de voor
grond.
De leider van de socialistische opposi
tie is zich grondig aan 't voorbereiden
op een eventuele leidersrol. Vorige
week bezocht Mitterrand Israël en
afgelopen herfst trok hij naar Chili
om het linkse experiment van presi
dent Salvador Allende te bestuderen.
Na terugkeer zei Mitterrand dat hij
veel had opgestoken van de Chileense
samenwerking tussen socialisten en
communisten.
problemen
De opkomst van de linkse oppositie
en van Mitterrand, die een steeds
aanvaardbaarder leider zou kunnen
worden, is voor president Pompidou
ongetwijfeld één van de redenen voor
het EEG-referendum geweest. Maar
zelfs als het Pompidou niet zou luk
ken de oppositie verdeeld te houden,
dan staat Mitterrand nog voor een
uiterst moeilijke taak. Bij een samen
gaan van zijn partij met de CP kan
Mitterrand geen behoedzame en gema
tigd linkse koers varen. In tegenstel
ling tot de SPD van Willy Brandt in
West-Duitsland kan hij geen gewen-
ningskuur voorschrijven om de Fran
se bourgeoisie aan links te laten
wennen en fervente haters van 'Rood'
van gedachte te laten veranderen.
Mitterrand wordt gedwongen een ta
melijk orthodox-socialistisch program
uil te voeren bij een samengaan met
de CP. Dit zal op hevig verzet stuiten
bij vele belangengroepen. Maar tevens
zou Mitterrand aannemelijk moeten
maken dat zijn regering van socialisti
sche hervormers politieke en economi
sche stabiliteit kan garanderen. Het
ontbreken ervan bracht immers gene
raal de Gaulle aan de macht.
