Ook atoompacifisten moeten
dienst kunnen weigeren
pe Legumier
Tekeningen van
Rotterdammers
Gestoorde recitals van
twee grote pianisten
iw probleem
lok het onze
Boekenetalage
TROUW/KWARTET ZATERDAG 18 MAART 1972
BlMEÏfLAJiB/PlTZmS
Erkenning vooraf van politieke bezwaren niet doelmatig
Van onze militaire medewerker
:hos
:oud
oliti
n pi
op
der
'De politieke status-quo,
van onrecht, kunstmatig
wantrouwen, ekonomi-
sche onderdrukking en
manipulatie, vernietigt
alle streven naar voor
uitgang en vrede.' De
krijgsmacht, die daarin
ook geen verandering
brengt, 'is wagelijk in
een walgelijk milieu'. Zo
heeft sergeant Gerard
Roovers de kern van zijn
bezwaren tegen de mili
taire dienst samengevat
in een open brief aan
zijn commandant. Hij
zit daarmee min of meer
in het spoor van de be
kende dienstweigeraar
Ron Boot, die eveneens
zijn algemene verwer
ping van de bestaande
maatschappijstructuren
aanvoerde als grondslag
van zijn afwijzing van
de krijgsmacht.
Hoe ingrijpend
ook voor de betrokkenen,
het is duidelijk dat de in
williging van dergelijke,
naar hun aard anarchisti
sche bezwaren tegen een
gemeenschapsplicht steeds
moeilijk zal vallen in een
democratische samenleving,
ook indien deze samenle
ving bij het vaststellen van
haar gedragsregels terecht
rekening wil houden met
de gevoelens van minderhe
den. Maar men behoeft het
niet met Roovers en Boot
eens te zijn om in te zien,
dat de erkenningsgronden
van de huidige Wet gewe
tensbezwaren militaire
dienst niet toereikend zijn.
De uit 1962 daterende Wet
GMD accepteert in artikel
2 uitsluitend 'onoverko-
menlijke gewetensbezwaren
tegen de vervulling van
militaire dienst van hem.
wiens godsdienstige of ze
delijke overtuiging hem
deelneming aan elk oor
logsgeweld verbiedt'. In de
ze tekst worden alle soor
ten conflicten en alle mili
taire middelen over één
kam geschoren. En dat ter
wijl het individuele gewe
ten toch wel degelijk on
derscheid kan maken tus
sen bijv. een koloniale aan
valsoorlog en een Europese
verdedigingsoorlog, tussen
moderne massavernietings-
wapens en conventionele
militaire middelen.
Kerken
Vooral vanuit de kerken is
er veel aandacht voor de
hier liggende problematiek.
De gereformeerde kerken
houden zich al enige jaren
met de positie van de
dienstweigeraars bezig.
Bekend is het voorstel van
het Interkerkelijk Vredes
beraad om de erkennings
gronden van de wet uit te
breiden tot de bezwaren,
die zich richten tegen het
gebruik van bepaalde wa
pens ('atoompacifistische'
bezwaren) of tegen een be
paald gebruik van het le
ger (politieke bezwaren).
Niet iedereen was er geluk
kig mee, toen de generale
synode van de hervormde
kerk vorig jaar adhesie be
tuigde aan dit voorstel, en
daarmede in de woorden
van de secretaris van de
sectie Kerk en Krijgsmacht
niet alleen een gods
dienstige of zedelijke afwij
zing, maar ook een politie
ke standpuntbepaling er
kende als grond voor een
gewetensbeslissing.
Hoewel in de Tweede Ka
mer al in 1970 van vele
zijden op een uitbreiding
van de regeling is aange
drongen, heeft het departe
ment van defensie zich tot
nu toe daaraan weinig gele
gen laten liggen. Wel is
een voorstel tot wetswijzi
ging ingediend, maar dit
behelst in hoofdzaak pro
cedurele veranderingen en
laat artikel 2 geheel intact.
Tekenend voor de wijze
waarop het voorstel is ont
vangen, is de eerste zinsne
de van heit voorlopig ver
slag, dat de bijzondere ka
mercommissie in december
jl. indiende: "Nagenoeg al
gemeen werd de zeer be
perkte strekking van het
wetsontwerp be
treurd'. De thans voorge
stelde wijzigingen zijn
maar 'een slap aftreksel'
van de bij eerdere gelegen
heden geuite verlangens.
'Zeer vele leden' pleiten
voor erkenning van de
atoompacifistische bezwa
ren en 'vele leden' willen
tegemoet komen aan de
'tot gewetensbezwaren ver
dichte politieke bezwaren'.
Wie door versluieringen
van het parlementaire taal
gebruik heen kan zien, be
grijpt dat hier serieuze
jroposities aan de orde
sijn.
Hoe moet dit alles worden
beoordeeld? Vooropgesteld
zij, dat het volstrekt legi
tiem is te ijveren voor een
uitbreiding van het in arti
kel 196 van de Grondwet
neergelegde recht op vrij
stelling van de krijgsdienst
wegens gewetensbezwaren.
Wat de politieke bezwaren
betreft, vraagt eerst een
kwantitatieve factor de
aandacht. Het aantal beroe
pen op de wet is thans in
Nederland te verwaarlozen:
nauwelijks 1000 per jaar op
een lichtingsploeg van on
geveer 115.000 man. In de
Duitse bondsrepubliek
evenwel, waar de politieke
bezwaren erkend zijn, be
liep het aantal aanvragen
tot erkenning in 1970 meer
dan 19.000 en in 1971 t.e.m.
september al 22.178. Erken
ning van de politieke bezwa
ren zou het aantal dienst
weigeraars zo kunnen laten
stijgen, dat de legervor
ming in gevaar komt.
Veel zwaarder dan een der
gelijk praktisch bezwaar
weegt de omstandigheid,
dat politieke bezwaren (te
gen een bepaald gebruik
van het leger) slaan op een
toekomstige situatie, waaro
ver nu nog niets bekend is.
Gewetensbezwaren kunnen
zich pas voordoen, als een
concrete situatie is ont
staan. Men kan voorwaar
delijk in dienst gaan: in
bepaalde situaties, als deze
zich voordoen, kan de mi
nister van defensie niet op
ons rekenen, schreef een
aantal Ermelose dienst
plichtigen indertijd. Een
erkenning vooraf van gewe
tensbezwaren op grond van
hypothetische omstandighe
den aohten wij niet doel
matig.
Anders is het gesteld met
de atoompacifistische be
zwaren. Die richten zich
ook op toekomstige situa
ties, maar daarvan is pre
cies bekend wat de voorne
mens zijn. De NAVO heeft
het mogelijke (eerste) ge
bruik van kernwapens uit
drukkelijk als onderdeel
van haar strategie opgeno
men en dat plaatst velen
voor een gewetensconflict.
Zeer nadrukkelijk is dat
binnen de A.R.P. gebleken
bij *de opstelling van het
program van actie voor de
lopende kabinetsperiode.
Een amendement om de
kernwapens in de NAVO-
strategie terug te dringen,
werd toen ternauwernood
verworpen; thans maakt de
PPR-fractie in de Tweede
Kamer er goede sier mee.
Wel werd in het a.r. pro
gram de wens tot wijziging
van de Wet GMD opgeno
men, teneinde ook reke
ning te houden met 'hen,
die onoverkomelijk bezwa
ren hebben tegen het ge
bruik van A.B.C.-wapens'.
Het zou de geloofwaardig
heid van een christelijke
politiek steunen, als de te
rughoudende opstelling,
die het departement in de
ze zaak aanneemt, zou wor
den doorkruist met een ini
tiatief van de confessionele
partijen om tot spoedige
erkenning van atoompaci
fistische bezwaren te ko
men. Daarvoor zou stellig
een kamermeerderheid te
vinden zijn.
Met piekeren maar puzzelen
l door mr. G. van Vorden
if
35e Opgave voor de Ladderwedstrijd
vijl
n als
3 maal 10 gulden aan prijzen
s vijfde in de achttiende lezers-serie
pacj, rhaalt ons de heer L. M. van der
dneg Ist te Ouderkerk aan de IJssel van
(je n groenteman, die zich in democra-
ntigd °h snobistische stijl 'legumier' beti-
jen Ide en zijn naam Jansen als Jansèn
iet de klemtoon op de laatste letter-
,rtig( eep) liet uitspreken.
erre Jansèn dan, de legumier, be-
hikte op zekere dag over zeven
jitsoorten: meloenen van 100, si-
asappels van 33, mandarijnen van
desj bananen van 14, peren van 11,
>n hi pels van 9 en perziken van 8 cent
stuk. Met behulp van deze vruch-
(van elke soort precies 49 stuks)
1 gelilde hij zeven fruitmanden samen,
1972 e elk 49 vruchten bevatten. In elk
aan r manden kwam van elke soort een
rschillend en oneven aantal voor.
geen der manden kwam van een
ort een gelijk aantal voor. De duur-
heer L. M. van der Vlist heeft
na^kbaar heel wat in zijn mandje en
leven gaat niet vruchteloos aan
m voorbij
pijplij
fsteei
nde;
g hi
ITT!
rnitei
toegi
jntvar
we
t dir
Ie omV imen. Geheimhouding is verzekerd. Vra-
*- die niet onderling met elkaar in verband
oelen in afzonderlijke brieven worden
Per brief dient een gulden aan posl-
!>urop» is te worden ingesloten. Adres: redactie
lit vaD w-Kwartct, postbus 85», Amsterdam,
an de
effen,
matii
van
Ij oen
ig: Hoe kan ik inlichtingen krij-
over mijn zoon en zijn gezin in
buitenland, waarvan we al een
vele "tets gehoord hebben?
vij en) lwoord: Het ministerie van buiten-
1, die dse zaken heeft een afdeling die
:onorai me* zulke zaken bezighoudt,
eren J koek van lezer: Op de muziek van
jn gebed' (Lewis) heeft een domi-
o een dergelijk gedicht geschreven,
is toen ook gepubliceerd, maar ik
het kwijtgeraakt. Kan iemand het
nog bezorgen? Het bedoelde vers
dus meer kerkelijk gericht dan dat
n Lewis.
ste mand bevatte de meeste, de goed
koopste de minste meloenen. En bo
vendien kostte de duurste 24 cent
meer dan de op een na duurste.
Ondanks het aantrekkelijke uiterlijk
en de fraaie opstelling bleek de ver
koop niet mee te vallen en na drie
weken was nog geen enkele mand
verkocht. Met bloedend hart moesten
toen 147 vruchten worden wegge
gooid. Het resultaat was zeer merk
waardig:
1) alle manden waren nu even duur
geworden;
2) van elke soort fruit waren er 28
over;
3) hij behoefde slechts één sinaasap
pel weg te gooien en wel uit de
goedkoopste* mand;
4) in elke bak bleef ten minste één
meloen over, maar het aantal in elke
mand bleef verschillend;
5) ook van elk der andere vruohtsoor-
ten bleef het aantal in elk der man
den verschillend, terwijl ook elk der
manden van elke vruchtsoort een
verschillend aantal bevatte (dit gege
ven nummer 5 geldt niet voor de
aantallen nul en één, terwijl in één
geval in één mand zowel 5 sinaasappe
len als 5 perziken voorkwamen).
En de vraag luidt uiteraard: Geef de
samenstelling van elk der zeven man
den vóór en na die drie weken.
Hetgeen u, voor de eerste vraag drie
en voor de tweede verdeling vijf pun
ten oplevert. Maximaal, want ook bij
niet geheel juiste oplossing krijgt u
wat.
De uitgeloofde punten zijn bestemd
voor onze doorlopende ladderwed
strijd. waaraan u op elk gewenst
ogenblik kunt gaan deelnemen, ook
als u 'slechts' lezer bent. Die punten
worden op uw persoonlijke kaart op
getekend en zij blijven geldig, zodat
bij elke inzending uw puntentotaal
groeit. Op de duur zal dit aantal dan
zó hoog worden, dat geen der andere
deelnemers op dat ogenblik een hoger
totaal op zijn kaart heeft staan. U
wint dan de ladderprijs en begint
weer met nul punten onderaan.'
Wilt u de auteur van dit probleem
een waarderingscijfer geven (1 als
laagste en 10 als hoogste waarde
ring)?
Uw oplossingen dienen uiterlijk vier
weken na deze binnen te zijn op het
adres mr. G. van Vorden p/a Postbus
1005. Warnsveld. Op briefkaart of
briefomslag moet 'Niet Piekeren maar
Puzzelen' staan, terwijl in uw schrij
ven uw naam en adres volledig (alle
voorletters, meisjesnaam van de ge
huwde vrouw) in blokletters dienen
te zijn geschreven of getikt. En geeft
u vooral, om verwarring te voorkomen,
uitdrukkelijk op indien zich wijzigin
gen in uw naam en/of adres voor
doen?!
Behalve uw oplossingen zijn ook uw
commentaren (van hatelijke, afkam
mende, toelichtende, geestige, mede
deelzame en anderszinse aard) harte
lijk welkom. Zij werken altijd inspire
rend En als u vragen heeft, bijvoor
beeld over uw behaalde punten, dan
wil ik deze gaarne beantwoorden,
mits u een zegeltje van 30 cent in
sluit.
En dan wens ik u, speciaal in dit
geval, een vrucht-bare ODlossine toe!
Horizontaal: 1. sterrenwichelaar, 6.
onderbed, 12. vreemde munt, 14.
vreemde munt, 16. afnemend getij, 18.
rondhout, 19. jong schaap, 21. scheik.
element, 22. muzieknoot, 23. bloem,
26. sierplant, 29. lusthof, 30. eirond,
32. jongensnaam, 33. lidwoord (Fr.)
34. kindergroet, 36. droogoven (Z.N.),
37. Chinese lengtemaat, 38. per ex
presse (afk.), 39. kraam, 41. pen om
papieren aan te rijgen, 43. bevel, 44.
gunstig gezind, 45. rund, 47. streek op
de grens van N.Br. en Limburg, 49.
nobel, 52. Algemeen Kiesrecht (afk.),
54. oude lengtemaat, 55. Turks bevel
hebber, 57. voegwoord, 58. water in
Friesland. 59. vreemd, 61. persbureau,
63. landschap in Griekenland, 65. por-
seleinaarde, 67. purperkleurige herfst
bloem, 69. voorvoegsel, 70, tot, 71,
vierhandig dier, 73. Duitse N.V., 74.
lidwoord, 75. kettingraadje in een
uurwerk, 77. uitstap, 79. bep. aan-
k.voornaamw. 80 schade.
Verticaal: 2. reeds, 3. departement in
Frankrijk, 4. Aziatisch Hoogland, 5.
en anderen (afk.), 7. atmosfeer (afk.),
8. opgegeven werk, 9. koninklijke
rechten, 10. telwoord, 11. weerspan
nig, 13. volksnaam van de kauw, 15.
slingerplanten, 17. verzoek, 19. uit-
braaksel van een vulkaan, 20. makker,
22. vogel, 24. pers. voornaamw. 25.
Myth, figuur, 27. laatstleden (afk), 28.
scheik. element, 31. lelieachtig tuin-
bouwgewas, 35. steekwapen, 37. boom,
39. kraan, 40. achting, 41. watering,
42. muzieknoot, 46. rang in een
schouwburg, 48. binnenkort, 50. werk
kracht, 51. veter, 53. viskorf, 55. meis
jesnaam, 56. dakbedekking Ind.58.
end, 60. jaar (afk. Lat.), 61. Assistant
Engineer (afk.), 62. in het jaar der
wereld (afk. Lat.), 64. muzieknoot, 66
denkbeeld. 68. karakter, 72. spil van
een wiel, 75. scheik. element, 76. ka
non (afk.), 77. scheik.element, 78. par
exemple (afk.).
De redactie behoudt zicb het recht voor om
ter opname In deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. Bi]
publlkatie wordt met de naam van dc
inzender ondertekend. Brieven kunnen wor
den gezonden aan de lieer Joh. C. Franckcn.
secretaris van dc hoofdredactie van Trouw-
Kwartet, Postbus 859. Amsterdam.
Naar Portugal
Blijkens een redactioneel commentaar
(15 maart) heeft uw blad weinig
begrip voor het feit dat het Angola-
comité een uitnodiging van de Portu
gese ambassadeur heeft afgewezen om
via de Portugese machthebbers een
bezoek aan Angola te brengen. Deze
reactie heeft ons zeer verbaasd. Door
deze uitnodiging af te wijzen hebben
wij allerminst te kennen gegeven,
geen bezoek aan dit gebied te willen
brengen. Blanke toeristen kunnen
(nog) vrijelijk het door Portugal be
zette deel van Angola en Mozambique
bezoeken, vooral als ze via Zuid Afri
ka komen. Ook als zeeman kan men
het land bezoeken. Een uitnodiging
door de Portugese regering is wel de
slechts denkbare manier om ongecon
troleerd rond te reizen, in contact
met de Afrikaanse bevolking te ko
men en hun vertrouwen te winnen.
Bovendien is het tijdens een door de
Portugese regering georganiseerd be
zoek veel te gevaarlijk om illegale
contacten met missionarissen of met
cellen van de bevrijdingsbeweging in
de steden te hebben. Leden van het
Angola Comité hebben in het verle
den bezoeken aan Angola gebracht, en
zullen dit indien nodig ook in de
toekomst doen. Uiteraard zijn dit niet
de meest op de voorgrond tredende
leden van het comité. Nu de Portuge
se ambassade ook journalisten naar
Angola wil uitnodigen menen wij hen
op deze andere mogelijkheid om dit
gebied te bezoeken te moeten wijzen.
Slechts indien aan de Portugezen on
bekend is wie er komt, wanneer hij
komt en in welke hoedanigheid hij
komt heeft men enige kans op een
vrij contact met het onderdrukte An-
igola.
Amsterdam S. Bosgra
(Angola-Comité)
Naar Portugal (2)
Het redactioneel kommentaar (15-3-
'72) n.a.v. de uitnodiging van het
Angola Comité door de Portugese am
bassadeur, doet geforceerd aan. Het is
simplistisch te spreken over een 'reis
bureau op niveau', als u doelt op de
Portugese ambassade. Welk reisbu
reau (zelfs 'op niveau') maakt zijn
potentiële cliënt uit voor 'kommu-
nist', en dat nog wel via de grootste
sensatie-reklame-folder? De facilitei
ten die Portugal te bieden heeft (o.a.
een model-koncentratiekamp). zijn al
even hypokriet als de houding van
regering en bedrijfsleven in Neder
land (getuige de koffie-aktie). Van
daar dat ik het eens ben met het
Angola Comité, als het zegt: 'getuige
nissen van mensen die jarenlang in
Angola gewerkt hebben, zijn veel be
trouwbaarder dan hetgeen een gast
van de autoriteiten in een politiestaat
wordt voorgeschoteld.'
Malden P. Ruytels
Abortus
Het ingezonden stuk van H. J. Zweers
in de krant van 11 maart j.l. raakt
kant nooh wal, als Ex. 21:22 wordt
aangehaald in de discussie rondom de
abortus. In deze tekst gaat het om
twistende mannen die een zwangere
vrouw slaan als gevolg waarvan de
vrucht afgaat. De schuldige zal dan
gestraft moeten worden zoals de man
der (zwangere) vrouw hem oplegt en
hij zal het moeten geven voor de
rechters. Hier is, naar wij toch uit
het verband met stelligheid mogen
opmaken, van moedwil of opzet geen
sprake. Dit valt niet met abortus te
vergelijken. Iets heel anders is dat
tegenwoordig veel mensen de komst
wan een kind ongewenst achten en
dan zeggen, zoals de heer Zweers, dat
begin is niets en weg er mee. Dit
komt er dus op neer dat men wel de
lusten maar niet de lasten wil dragen.
Het is dan ook geen wonder dat veel
doktoren tegen abortus zijn want zij
hebben de roeping om het leven te
behouden en niet om te verderven.
Rijnsburg C. Wilbrink
Otto Dicke: 'Dordrecht'.
Oplossing t.e.m. woensdag a.s. per
briefkaart zenden aan: Trouw/Kwar
tet, Postbus 859. Amsterdam. Linksbo
ven vermelden: weekendpuzzel.
OPLOSSING VAN VORIGE WEEK
Horizontaal: 1. malaga, 4. ergens, 7.
karig, 9. taak, 10. adem, 12. toom. 13.
eiker, 14. solo, 15. ratel, 18. leek, 20.
sleep, 23. serie, 25. elegie, 26. gravin,
27. puree, 29. basta, 31. wan, 32.
Aneta, 37. naar, 39. etage, 40.. faam,
41. Peel, 42. reek, 43. Egede, 44.
driest, 45. Latona.
Verticaal: 1. mentor, 2. Adam, 3. akker,
4. egard, 5. Goes, 6. stroop, 8. rakker,
9. toet, 11. mode, 16. arena, 17. Evert,
18. Leeuw, 19. eigen, 21. leven, 22.
Ernst. 23. sip, 24. ere, 28. ravage, 29.
benard, 30. stap, 33. enak, 34. Armada,
35. belet, 36. merel, 38. rede, 40. feit.
De prijswinnaars zijn: M. Groen, Hugo
de Grootstraat 167, Delft; mevr. W.
Kaars-Kool, Hoogstraat 5. Edam; mevr.
M. J. Maan-v. d. Berg, Perudreef 36,
Utrecht.
Meer dan 20.000
Russen honderd-plus
MOSKOU (AFP) De Sowjet-Unie
telt 246.300.000 inwoners, van wie er
meer dan 20.000 ten minste honderd
jaar oud zijn. De gemiddelde leeftijd
van de bevolking bedraagt 70 jaar, en
meer dan de helft is nog geen 29 jaar.
Er komt in de Sowjet-Unie geen anal
fabetisme meer voor, aldus een door
het persbureau TASS geciteerd jaar
boek over de nationale economie.
ROTTERDAM Om, misschien wat ongewoon, te beginnen met de
catalogus van de tentoonstelling 'Rotterdamse tekenaars I', tot 3
april in 'De Doelen' te Rotterdam; een voortreffelijk idee, dat nieu
we systeem van losse, geperforeerde bladen, klaar om zo in een klein
formaat ordner op te bergen.
Een blad per kunstenaar en dat
kan later altijd uitgebreid worden
met de belangrijkste personalisa, foto,
afbeelding ven een tekening, gehou
den tentoonstellingen en de verdere
gewone catalogusgegeven, 't Ligt in
de bedoeling van de Rotterdamse
Kunststichting het zo te blijven doen
en waarschijnlijk aan ook de regiona
le musea zich aanpassen bij deze nieu
we aanpak.
De tentoonstelling zelf is veel minder
interessant. De titel is zó al verkeerd;
't betreft hier meestal geen werft van
Rotterdamse tekenaars, maar 't zijn
tekeningen van Rotterdammers. Zelfs
niet altijd van (beroeps-)kunstenaars.
Iedereen mocht kennelijk meedoen,
ook die meneer, die heel houterig een
paar juffrouwen uit een mannenblad
natekende. Waarbij je dan weer
merkt dat 'amateurs' toch weer heel
anders zijn, dan wat wij 'naleven' zijn
gaan noemen.
'n Paar van de oudere garde zijn er,
met het gewone, gedegen tekenwerk,
'n paar gevoelige portretten van Her-
mine Arends van Nuigteren, enkele
'bladen van Willem Boon, die gezien
zijn prijzen deze tekeningen niet
Dr. C. N. Fehrmann Kampen, vroe
ger en nu. Uitgave: Fibula-Heemschut
reeks, Van Dishoek Bussum.
Prijs ƒ8,90.
C. N. Fehrmann, leraar geschiedenis
aan het Almere College in Kampen
en conservator van het Walkate Ar
chief in deze stad, promoveerde in
1967 aan de Amsterdamse universiteit
op een proefschrift: De Kamper Klok
gieters. Hi] heeft thans een studie het
licht doen zien over de boeiende ge
schiedenis van deze IJsselstad.
De schrijver veronderstelt dat Kam
pen vermoedeüjk ouder is dan Zwolle
en heel vroeg z'n gouden eeuw beleef
de. Dat was im de tijd, dat de Kamper
koopvaarders Europese handel bedre
ven en de stad behoorde tot de Han
ze. (Hanzen waren koopmansvereni
gingen). Veel aandacht besteedt deze
geschiedschrijver aan het stadsbeeld
tussen middeleeuwen en deze eeuw,
aan de opkomst van de sigarenindus-
trie en de emaille-industrie als com
pensatie voor het verlies aan commer
ciële scheepvaart. Dan is er uiteraard
Kampen als historische schatkamer en
Kampen, in de schaduw van Calvijn,
het 'Mekka der theologische vorming.'
Fehrmann zegt, dat er naast de nog
besliste beslotenheid van het Kamper
kerkvolk, toch meer en meer plaats is
voor openheid, die deze stad ook voor
minder zwaar aan het geloof tillende
lieden volkomen leefbaar maakt. Ver
melden we nog, dat een serie prachti
ge foto's en karakteristieke tekenin
gen de waarde van deze Kamper in
formatie verhogen,
Rfs
kwijt wil, Rien Glansdorp met t
delijke landschapjes en de altijd weer
aparte Dolf Henkes, die op een ver
rukkelijke manier de draak steekt
met collega Dali... de olifant, die
een muis baarde.
Toch een paar 'echte' tekenaars: Otto
Dicke. die hoort hier thuis met zijn
soepele, bijna geschreven tekeningen.
En Jack de Coninck, die hier het
werk laat zien, waarmee hij o.a. de
laatste Henriëtte Roland Holstprijs
won. Indringende bladen.
Er is nog veel meer maar weinig
waarvoor je eens extra lang blijft
stilstaan; veel, al dan niet handig,
manierisme. probeerseltjes, gepeuter
ook, vondstjes, modieuzigheid j es en
grapjes.
Zoals die van de altijd weer vinding
rijke Wim Gijzen van wie er een
paar minitueus uitgevoerde (land-)
kaarten hangen. Op het eerste ge
zicht zien die er heel gewoon uit,
maar dan merk je dat Rotterdam Den
Haag heet, dat op een andere kaart de
namen Noorwegen en Zweden verwis
seld zijn (niet de namen van de
hoofdsteden) en dat Athene in midden-
Italie ligt.
Van twee heel grote pianisten, die
zowel geografisch als artistiek eikaars
antipoden zijn, verschenen onlangs
langspeelplaten met daarop vastgelegd
van elke pianist een recital. Het ene,
van de uitbundig-virtuoze Amerikaan
Walidimir Horowitz, is opgenomen in
de New Yorkse Carnegie Hall, het
andere van de meer introverte Rus
Sviatoslav Richter, is een live-opname
van een concert dat hij voor de
Bulgaarse Radio in Sofia gaf.
(CBS 72940 prijs 24,50, resp. Phillips
67002003, prijs 49 album met 2
platen) is de ergernis die wij verwek
ken door de slechte weergave van de
recitals. Philips excuseert zich voor
de slechte kwaliteit in een korte toe
lichting, waaruit men verneemt dat
van een band van de Bulgaarse Radio
gebruik werd gemaakt. Het bij het
recital aanwezige publiek heeft kenne
lijk bestaan uit lijders aan chronische
hoest- en niesbuien.
Als Richter Moessorgski's 'Tableaux
d'une exposition' speelt lijkt er bo
vendien een constante hagelbui er
gens in de zaal neer te kletteren; in
andere delen, bijvoorbeeld bij zijn
vertolkingen van etudes van Chopin
en Liszt, is die hagelbui verdwenen,
maar dan hoor je extra duidelijk het
gekuch en geproest van het publiek.
Daarbij is de pianoklank doorgaans
dof, ver weg en/of vervormd. Kortom:
doffe ellende.
Het spel van Horowitz komt wat beter
door, maar ook dat wordt danig ge
stoord door levensgrote zaalgeluiden,
in hoofdzaak hoesten. Ons gehoor is
'in natura' in staat dergelijke stoorge-
luiden ter zijde te schuiven, doordat
wij 'selectief' kunnen luisteren. Neem
de proef maar eens als u met iemand
iai een rumoerige ruimte een gesprek
voert. In de concertzaal kan men zijn
gehoor op de muziek concentreren en
de hoestende buurman 'buiten focus'
houden. Uit de luidsprekers (stereo
of niet) komt het geluid in zijn totaal
op u af, en selecteren is dan onmoge
lijk. Wie de ergernis op de koop toe
wil nemen, zal nog wel plezier aan
het fascinerende spel van Horowitz
kunnen beleven. De opname van Rich
ters spel is zelfs met excuus niet
aanvaardbaar; die had beter achterwe
ge kunnen blijven.
R. N. D.
Nazi- en antinazi-
films in Wenen
WENEN Het Weense Filmfestival
met Nazi-propagandafilms en tegen-
propaganda van de geallieerden, moet
een week verlengd worden, want bin
nen een paar uur waren alle kaartjes
voor de eerste week verkocht. Groten
deels aan jonge langjarigen die, vol
gens Peter Konlechner, de organisa
tor, beslist geen neonazi's zijn. Oude
ren toonden maar weinig belangstel
ling.
De Triomf van de Wil, Leni Riefen-
stahls documentaire van de Nazi-par
tijconferentie m 1934 te Neurenberg,
wordt weer vertoond. Het gemeenste
filmpje is De Führer geeft een Nieu
we Stad aan de Joden, gedwongen
opgenomen door en met Joden in
Theresiënstadt. die daar dan lichte
arbeid verrichten en naar concerten
luisteren, bestemd voor het Internati
onale Rode Kruis en het buitenland
in het algemeen. De makers van de
film, waarbij Kurt Gerron, werden in
Auschwitz omgebracht.
Daartegenover staan films als Iram-
beth Walk, waarin de Duitse parade
pas belachelijk gemaakt wordt, door
de Britten; de Amerikaanse Why we
Fight-films van Frank Capra en Ana-
tole Litvak (waaraan ook Joris Ivens
meewerkte), de dokumentaire Death
Mills, over de concentratiekampen, en
de Sowjet-film Nederlaag van de Duit
se Legers bij Moskou.
