Vastenactie voor
het milieubeheer
Echtpaar W urmbrand
week in Nederland
Elke sigaret die je niet rookt
Pinksterkerk Italië
lid van wereldraad
Trouw
K wartet
Prof. Grosheide wilde bijbel
verstaanbaar maken
vandaag
Actie Landrover
dokter Weemhoff
Hervormde predikanten
diep verontrust
TROUW/KWARTET DINSDAG 7 MAART 1972
KKIIK HI.VM'M.AM»
2D
Van een onzer verslaggevers
Besluit vandaag nog tot pasen te vasten. Dat houdt in: Rook niet. Snoep niet. Laat elk vertoon van
luxe en weelde achterwege. Gebruik zo min mogelijk auto of brommer. Vergader maar eens niet.
Kortom versober tot het uiterste. Ga je leven eens een tijd lang kaal maken.
Waarom? Om je des te beter te kunnen toespitsen op een zaak, waaraan we ten onder dreigen te
gaan. En zo niet wij, dan onze kinderen, dan onze kinds-kinderen. Déze zaak: het wanbeheer van
ons milieu.
Wika J. Th. Pietersen uit Alkmaar,
hervormd jeugdwerkadviseur voor
Noord-Holland, die deze vasten-actie
propageert, weet ook wel zo'n beetje
een veelgehoorde reactie erop. Zo van:
O ja, daar heb je het weer. Dat
gebeuzel over miieulvervuiling. Mode-
gepraat van voorbijgaande aard. Of:
kom, kom, daar zullen 'ze' heus wel
een oplossing voor vinden. Erom gaan
vasten? Wat is dat nu weer voor een
raar, activistisch gedoe?
Dat is dan het beste bewijs van ons
vereeltin gsprocesvindt Pietersen.
Want we worden wel met feitenmate
riaal overstroomd, maar het zegt ons
allemaal niks meer. We slaan de
krant dicht of draaien het knopje om,
nemen nog een sherry, gaan naar bed
en liggen er heus niet van wakker.
In een gunstig geval zijn we vaagjes
verontrust, zeggen, dat 'ze* de verant
woordelijkheid dragen, of constateren,
dat we nu eenmaal met uitziohtsloze
machten te maken hebben. In een nog
.gunstiger geval moeten we eerlijk
heidshalve bekennen, dat we onze ei
gen welvaart toch maar liever niet ter
discussie stellen.
Oneerlijk
Juist bij milieuvervuiling is het op
pervlakkig en oneerlijk om de verant
woordelijkheid ervoor af te schuiven.
Het is 'jij' en 'ik', het is iedereen, die
er schuld aan heeft Al was het alleen
maar door autorijden, wat vooral in
steden een van de grootste zo niet de
grootste vervuiling van het milieu tot
gevolg heeft.
Het is realistisch om te constateren,
dat we allemaal slechte bewerkers en
bewaarders van de aarde zijn. Zeker
mensen, die zich christenen noemen,
vindt Wika Pietersen. hebben hier
grote verantwoordelijkheid. Want:
goed milieubeheer is een van de con
crete manieren om God te dienen. En
milieu-wanbeheer in feite een ver
vloekte afgoderij.
Vasten-actie vanwege milieubeheer.
Een niet direct populaire combinatie.
Zout bijt nog altijd. Bovendien is
vasten bij protestanten in onbruik
geraakt en bij rooms-katholieken, zo
dat nog niet het geval is, in elk geval
grotendeels veruiterlijkt.
Maar toch. Ligt hier geen kans het
vasten op moderne wijze meer inhoud
te geven? Minder pretentieus: laten
we het dan zien als een kleine injec
tie, die moet bijdragen om tot een
kentering in de mentaliteit (zie bo
ven) te komen.
Wakker geworden
Zo spreekt Wika Pietersen, die door
een verplichte rustperiode in de gele
genheid kwam nu eens meer over
milieuverontreiniging te gaan lezen,
en 'toen wakker is geworden'. Bijbel
gedeelten kregen voor hem ander re
liëf: 'Gij hebt de mens bijna goddelijk
gemaakt, doet hem heersen over de
werken Uwer handen' (Psalm 8), 'Gij
doet de mens heersen over de schep
ping' (Genesis 1), en ook: 'Het is
gemakkelijker dat een kameel gaat
door het oog van een naald, dan dat
een rijke (dat zijn wij met onze
verantwoordelijkheden) het Konink
rijk Gods binnengaat' (Mattheus 19).
Hij las opnieuw een veelheid van
cijfers, die dan bij nader inzien niet
mogen tenderen naar 'over 35 jaar
geen leven meer' (het duur nog wat
langer), maar daarom niet minder
verontrustend zijn: over watervervui
ling, luchtvervuiling, roofbouw op de
aarde door uitputting van bodem
schatten. Ach ja, dat wist hij wel zo
ongeveer.
Maar wat Wika Pietersen vooral
schokte was, dat wetenschap en tech
niek hier in feite geen praktisch ant
woord op hebben. Dat wil zeggen, wel
een duur theoretisch antwoord, maar
wie gaat dat betalen in een maat
schappij die alleen op verdienen uit
is? Dat theoretische antwoord krijgt
geen kans praktisch antwoord te wor
den, 'omdat er geen adres is vaar je
daarvoor terecht kunt* (Boman). Dus:
géén antwoord.
Maar evengoed blijft ons milieu pa
tiënt en daardoor wij ook. 'U moet
geopereerd worden', zeggen de artsen
over moeder aarde. Dat moet je toch
wel serieus nemen. Net als een men
selijke patiënt die een onontkoombare
operatie wordt aangezegd en die zich
met de neus gedrukt voelt op vragen
van leven en dood, dienen wij, bewo
ners van heersers over de zieke aarde,
dat ook te doen. Allereerst door de
werkelijke situatie tot ons door te
laten dringen (analyse van de feiten).
Vervolgens door de wereld van de
Schrift binnen te gaan en daar te
zoeken wat ons behulpzaam kan zijn
en wat ons verheldering kan geven
om deze zaak onder ogen te zien, om
dan zo mogelijk tot handelen te ko
men. Het gaat dus om noties recht
streeks vanuit het Evangelie.
Geen wet
Dit vasten terwille van alles wat leeft
en toekomst wil hebben is geen wet.
Daarom kan het misschien gemakke
lijker nieuwe uitgangspunten geven.
Bij elke sigaret die je dan niet rookt
kun je herinnerd worden aan de weg
van levensbeheer, de weg van humani
sering. Het begin. Het is voor kerke-
lijken en buiten-kerkenlijken, die het
verlangen hebben het leven te red
den.
Je mag het gewoon uit nieuwsgierig
heid doen, licht wika Pietersen verder
toe. In de zin van: Nou ben ik
benieuwd wat dat bij mij gaat uitwer
ken, als ik me veel probeer te ontzeg
gen en me ga verdiepen in die zaak,
bijvoorbeeld door wat moderne litera
tuur erover te lezen, zoals 'Handboek
voor vervuild Nederland', door Wou
ter van Dieren, en: "De bevolkingsex
plosie' door dr. Paul Ehrlich, allebei
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM 'Elke kerk, die niet elke zondag de vervolgde
christenen in de communistische landen gedenkt in het gebed, is
geen christelijke kerk. Men mag op mijn optreden kritiek hebben,
mits men dan maar toont, dat men op andere wijze de 'ondergrondse
kerk' daadwerkelijk steunt'. Dit zegt de bekende Roemeense predi
kant Richard Wurmbrand, die weer voor enkele dagen in ons land is.
Ds. Wurmbrand is vergezeld van zijn
echtgenote Sabina Wurmbrand, die
voor het eerst in ons land spreekt:
vanavond in "De Tamboer* te Hooge-
veen en donderdagavond in de chr.
geref. kerk te Middelburg. Zij heeft
drie jaar gevangen gezeten en van
haar is dezer dagen het boek 'Ri
chards vrouw1 verschenen, waarin zij
over haar leven en lijden vertelt.
Van Wurmbrand zelf, die in totaal
veertien jaar in Roemeense gevange
nissen doorbracht (in 1965 kreeg hij
toestemming Roemenië te verlaten, na
dat een Noorse organisatie een 'los
prijs' van zevenduizend dollar voor
hem had betaald) komt binnenkort
het zevende boek in Nederlandse ver
taling uit, getiteld: 'Als kerkmuren
kon spreken.' Het is een bundel
preken, die hij in de gevangenis hield
en na zijn vrijlating heeft opgetekend.
Sinds '65 trekt hij als een militant
bestrijder van het communisme door
de wereld. De organisatie, die hij
heeft gesticht, de 'International Chris
tian Mission to the Communist
World', heeft thans afdelingen in 35
landen. De vertegenwoordiger in Ne
derland is ds. J. C. Maris, die ons
gisteren vertelde, dat het louter toe
val is, dat hij tevens secretaris is van
de internationale raad van christelijke
kerken (ICCC).
Wika J. Th. Pietersen
een deur waarachter iets is
uitgaven van Elsevier, Amsterdam.
Vasten en niet minder bidden vormen
in elk geval een deur, waarachter
echt iets is. Daarvoor kunnen we
vrijwillig de lijdenstijd benutten.
Door te experimenteren met vasten.
Door als persoon en als groepen je
toe te spitsen op geestelijk, materieel
en politiek milieubeheer. Alleen of
met je gezin, met vrienden, met een
groep.
Dat kan dan een klein offer zijn. Een
offer aan God.
Na pasen is verder te praten. Om tot
oordeel en vonnis te komen. Te han
delen in verhouding tot de feiten.
Wie er meer van wil weten, het adres
van Wika Pietersen is Ivennemerpark
33. Alkmaar en zijn telefoon: 02200 -
18543.
GENEVE (EPS) Voor het eerst
heeft een pinksterkerk in Europa het
lidmaatschap van de wereldraad van
kerken aangevraagd. Het is de 'Chiesa
Evangelica Internazionale' in Italië. In
1961 werden twee pinksterkerken in
Chili lid van de wereldraad, later
gevolgd door een pinksterkerk in Bra
zilië.
De Chiesa Evangelica Internazionale
is een van de snelst groeiende pink-
stergroepen ter wereld. Ze werd ge
sticht in 1957 en telt thans 200.000
leden en bijna tien maal zoveel be
langstellenden.
In tegenstelling tot de grote pinkster
kerken in Latijns-Amerika heeft de
kerk zich tot nu toe niet bezig gehou
den met sociaal werk.
Waarom? (2)
Do redactie behoudt zich bet recht voor om
ter opname in deze rubriek ontvancen me
ningsuitingen verkort weer te geven. Bij
publikaUe wordt met de naam van de
inzender ondertekend. Brieven kunnen wor
den gezonden aan dc heer Joh. C. Frnnckeii.
secretaris van de hoofdredactie van Trouw-
Kwartet, Postbus S39. Amsterdam.
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Dagelijks bestuur: B. Bol, Den
Hoog; dr. E. Bleumink, Paters-
wolde; mr. G. C. van Dam,
Nootdorp; W. A Fibbe, Rotter
dam; J. Lanser. Utrecht; dr*. J.
W. de Pous, Den Hoog; J. Smol-
lenbrock, Wassenoor.
Overige leden van
bestuur: IC Abmo, Amsterdam;
H. A de Boer, IJmuiden; Th.
Brouwer, Assen; mr. dr. J. Don-
ner. Den Hoog; J. van Eibergen,
Schaarsbergen; mr. K. von
Houten, Wageningen; ds. O. T.
Hylkema, Bilthoven; Joc. Huijsen,
Delft; mevrouw M. C. E. Klooster-
man-Fortgens, Voorschoten; me
vrouw J. G. Kraayeveld-Wouters,
Heerhugowoord; prof, dr. G. N.
Lammens, Noorden; ds. F. H.
Landsman, Den Haag; H. de
Mooij, Rijnsburg; prof. dr. G. C.
van Niftrik, Amsferdom; H. Otte-
vonger, Buitenpost; mr. dr. J.
Ozingo, Lunteren; dr. A Veerman,
Rijswijk |Z-H); H. H. Wemmers,
Den Hoog; drs. R. Zijlstra, Ooster-
lond (Zld).
Directie:
Ing. O. Postma, F. Diemer
Hoofdredactie:
J.de Berg (waarnemend)
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
Amsterdam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768). Gem.giro
X 500.
Angola-koffie
In 'Men schrijft ons' van 29 februari
heeft de heer Talsma uit Angeren weer
eens het verhaal van de 'Cirkelzaag"
aangedragen. Hij meldt dat zijn ver
haal in 'Le Monde' heeft gestaa», maar
noemt geen datum. Telefonisch deelde
hij ons mede dat hij de datum niet
weet, omdat hij het bericht uit het
blad 'Koers' heeft overgenomen. Bij na
vraag bij de redactie van 'Koers' is ook
daar geen datum bekend, men heeft
het verhaal uit het blad 'De Vrije Pers'
van Max Lewin gehaald. Bron voor al
deze verhalen is weer De Telegraaf',
die echter ook niet meer weet, waaruit
zij het verhaal hebben opgediept. Zo
zal de 'Cirkelzaag' nog wel een tijdje
door onze pers trekken. Niemand
neemt de moeite om eens kritisch na
te gaan wat er van deze overlevering
waar is. Daarna maakt de heer Talsma
het zo bont te vermelden dat het An
gola Comité de beweging van Roberto
Holden in Angola steunt. Dit terwijl
het Angola Comité uitsluitend de
MPLA steunt, de beweging die door de
Organisatie voor Afrikaanse Eenheid
erkend wordt Op ons verzoek deze on
juiste bewering in te trekken kregen
wij ten antwoord dat wij maar moes
ten bewijzen dat het niet waar is: fa
beltjes verzinnen en dan van de be
schuldigden eisen dat ze hun onschuld
bewijzen. Laat de heer Talsma, voor
dat hij in de pen klimt, de moeite ne
men zich eerst eens op de hoogte te
stellen van het werk van het Angola
Comité.
Amsterdam Angola Comité
Discussie nu definitief gesloten
Levenslang
Er is veel gesproken over de vraag: is
27 jaar voldoende voor 'levenslang'.
Ik voel voor een wat andere benade
ring: op welke leeftijd is levenslang
bereikt? Gevoelsmatig denk ik dan
aan de 70-jarige leeftijd. Het is echter
ook denkbaar dat 'levenslang' voor de
drie van Breda individueeel wordt
vastgesteld. Wordt gratie verleend aan
mensen van 62 of 63 jaar dan is
daarmee alsnog een mogelijkheid ge
schapen tot terugkeer naar de maat
schappij. Of dit nu een Duitse of een
Nederlandse is doet niet ter zake.
Geen van de drie mogen hierop aan
spraak maken. resp. hiertoe in de ge
legenheid gesteld worden. Tot slot: een
dergelijk principebesluit kan herha
ling van discussie over gratie voor
komen. Eventueel kunnen de vastge
stelde leeftijden openbaar gemaakt
worden.
Heiloo E. J. Wascher
In 'Waarom?' van 29 februari heeft
raej. Kohlbrugge stelling genomen te
gen de ondertekenaars (zij noemde
Hasselaar, Kroon, Spijkerboer en Soe-
tendorp) van de advertentie in enkele
landelijke bladen (23 februari). Dat is
haar goed recht.
Als mede-ondertekenaar protesteer ik
echter tegen de onzindelijke wijze van
argumenteren die doet denken aan de
koudste periode uit de 'koude oorlog'.
Wie in de jaren vijftig en zestig
protesteerde tegen de politionele ac
ties in Indonesië, tegen de herbewape
ning van Duitsland, de kernbewape
ning etc. werd telkens verweten dat
hij de communisten in de kaart speel-
def Nu verwijt mej. Kohlbrugge de
ondertekenaars, dat zij zich scharen
aan de zijde van de "Vrienden van
Ravensbrück' die hun vriendinnen in
de USSR in de steek lieten en geen
woord hebben doen horen over de
behandeling van de joden in Rusland.
Zij wekt de suggestie alsof ook de
ondertekenaars daarover hebben ge
zwegen. Mej. Kohlbrugge kan beter
weten. Zij hebben zich bij de proces
sen in Rusland tegen de joden niet
onbetuigd gelaten!
Verder wekte mej. Kohlbrugge de
suggestie dat de ondertekenaars zich
opstellen tegen Heinemann en
Brandt. Niets is minder waar. Bij de
kamerdebatten heeft de minister-pre
sident trouwens uitdrukkelijk ver
klaard, dat van de zijde van de regering
van de Bondsrepubliek geen druk is
uitgeoefend. Mej. Kohlbrugge schrijft:
'En nu roepen deze ondertekenaars
tegen deze Heinemann en deze
Brandt: neen. neen, neen!' De onder
tekenaars roepen helemaal niets naar
Heinemann en Brandt, zij hebben
zich gericht tot volk en regering toen
zij schreven: 'Het voornemen van de
regering om aan de drie oorlogsmisda
digers van Breda collectief gratie te
verlenen wordt door velen als uiter
mate krenkend ervaren. Het is boven
dien schokkend te moeten constateren
(ADVERTENTIE)
•Geschokt
Bijna 400 deelnemers
aan jubileumreis
N. C. Reis V.
in Israël aangekomen
Opgewekt, precies op tijd en zonder de
minste moeilijkheden zijn de 385 deelne
mers aan de JUBILEUM-ISRABLREIS van
de Ned. Chr. Reisvereniging met twee
vliegtuigen maandagmiddag op het vlieg
veld Lod bij Tel Aviv aangekomen.
Na een vlot verlopen controle op de lucht
haven vertrokken de deelnemers die te
voren in negen groepen van ruim 40
personen waren verdeeld, per autobus
naar de in Jeruzalem gereserveerde vijf
hotels Elke gro:p beschikt voor de duur
van hot verblijf over een eigen ervaren
K.C.R.V. reisleider.
Hoofdreisleider, de heer A. Hoevers uit
Ede. die al enkele dagen in Israël ver
toefde om de allerlaatste voorbereidingen
te treffen en de nodige controles uit te
voeren, was op het vliegveld aanwezig,
evenals een correspondent van de Ned.
Chr. Radiovereniging die enkele inter,
views afnam. Deze zullen donderdag
avond in hM programma Radio Actief om
half negen voor de microfoon worden ge
bracht.
De deelnemers aan deze unieke N.C.R.V.
Jubileumreis wacht de komende dagen
een aantrekkelijk programma van zeer
gevarieerde excursies naar talrijke In de
bijbel genoemde plaatsen.
Verraders
Wurmbrand beschouwt alle leiders
van de officiële kerken in de commu-
nfstische landen op zijn gunstigst als
verraders, uitgaande van het feit, dat
als zij dat niet zouden zijn, de com
munisten nooit zouden toestaan, dat
zij hun functies bekleden. Velen zijn
volgens hem bovendien nog 'geheime
agenten.' Daarom steunt hij uitslui
tend christenen, die buiten de door
de staat erkende kerken staan. Deze
'ondergrondse kerk' telt volgens hem
miljoenen aanhangers. Zo vertelde
hij gisteren, dat de 'ondergrondse or
thodoxe kerk' in Rusland 4 5 mil
joen leden telt Er zijn ongeveer
evenveel ondergrondse baptisten en
dat voor de minister van justitie de
gevoelens van diegenen, die levens
lang de gevolgen dragen van de mis
daden welke door de drie van Breda
werden begaan, een ondergeschikte
rol spelen. Dit -*les in aanmerking
genomen achten wij het noodzakelijk
onze stem te laten horen tegen het
voornemen van de regering en de
wijze waarop zij hieraan uitdrukking
geeft'.
Utrecht M. G. L. den Boer, Ned-
Hervormd predikant
Geschokt en met schaamte hebben we
kennis genomen van de weigering van
de synode der gereformeerde kerken
daadwerkelijke steun te verlenen aan
het fonds ter bestrijding van het racis
me. Voor ons betekent dgt dat de kerk
waartoe wij behoren geweigerd heeft
een publiek teken te geven van soli
dariteit met de verdrukten en de ge-
discrimineerden, en niet mee wil wer
ken aan de herverdeling van de macht
ten gunste van de machtelozen. In dit
besluit van onze synode horen wij niet
de stem van het evangelie en herken
nen wij onszelf niet. We verwachten
dat onze kerk op haar besluit zal te
rugkomen. Om dat zichtbaar te maken
roepen we gemeenteleden op, hun
spijtgiften te storten op de rekening
van Betaald Antwoord: gironummer
75651 ten name van Krediet en Effec-
tenbank Utrecht; Betaald Antwoord
(inzake spijtgiften), Utrecht.
B. J. Aalders, Geldrop; G. van de Berg,
Groningen; R. J. Beukema, Groningen;
K. Bisschop, Naarden; C. M. Boerma,
Eikenlaan 34 Hilversum: W. B. van
Halsema, Groningen; G. H. Harms,
Eindhoven: C. J. Honig, Rotterdam:
A. van der Kooij. Hilversum; H. Kre-
mer. Zaandam: E. H. Nagel, Amster
dam; E. Pijlman, Amsterdam; C. Stam.
Groningen: Ph. Stoffels, Laren: J. L.
Wielenga, Laag-Zuthem (allen geref.
predikant).
Zuid-Afrika/Rusland
Het is mij volkomen Hit het hart ge
grepen, wat de heer Bosman uit Am
sterdam met betrekking tot de verge
lijking van die beide landen schreef.
Het doet me altijd pijn als ik de aan
klachten tegen Zd.'Afjtika lees of hoor.
Wanneer men meermalen in dit land
heeft rondgereisd, met de bereidheid
om ook de slechtste situaties te signa
leren, dan heeft toch aan het slot ieder
nieuw bezoek de conclusie post gevat,
dat de' republiek van Zd.-Afrika in haar
ruim 10 jarig bestaan, uitzonderlijke
prestaties heeft geleverd, al geeft men
zelf volmondig toe, dat het doel dat
men zich voor ogen stelt, nog lang niet
is bereikt
Er is helaas zo weinig opjectieve be
richtgeving over dit land maar toch is
het zó: men werkt onafgebroken aan
de ontwikkeling, huisvesting en de
scholing, ook universitair, terwijl men
tevens zoekt naar werkverschaffing,
door, in de gebieden die zelfbestuur
kregen, fabrieken te bouwen. Ook de
kerken zijn actief, op godsdienstig ter
rein, waar men op de Zendingsstatie's.
Bantoe's opleidt, die aan hun eigen
volk Christus kunnen prediken. Dit al
les geschiedt ondanks cle ondermijnen
de agitatie uit het buitenland. Laten
we bidden om wijsheid voor de Zd.-
Afrikaanse regering, en het volk
in zijn geheel
Ommen M. Wecnlnk Carton
Ds. Richard Wurmbrand en zijn echtgenote Sabina.
Van een onzer redacteuren
Wie de vele werkzaamheden van prof.
dr. F. W. Grosheide overziet, komt
het eerste zijn langdurig hoogleraar
schap tegen, direct gevolgd door zijn
voorzitterschap van het bijbelgenoot
schap. Hierover sprekend kan men
zeggen dat prof. Grosheide in zijn
lange leven vooral dit wilde: de bijbel
verstaanbaar en bereikbaar maken.
Hierop was zijn exegetische arbeid
gericht, hier hing mee samen dat hij
zijn taak bij het bijbelgenootschap
beslist niet beperkt zag tot wat men
van een hooggeleerde voorzitter
gewoonlijk verwacht. Wat dat
aangaat, ook het uiterlijk der bijbel
uitgaven had zijn scherpe aandacht,
en hier speelden zijn artistieke
aanleg en kennis mee. Zijn kunstzin
nige belangstelling het kan hier
slechts terloops gemeld worden
bracht mee dat hij tot op hoge leef
tijd regelmatig het Amsterdamse ste
delijk museum bezocht.
Wat opvalt in de getuigenissen die
oud-leerlingén van prof. Grosheide bij
verschillende gelegenheden (meestal
gedenkdagen: zijn lange leven leverde
er vele, overigens tot zijn eigen onge
noegen) ten beste garen is de grote
achting die zij hun leermeester toe
dragen. Men waardeerde zijn gaven
als kundig docent èn hoe hij anderen,
zijn leerlirfgen incluis, ernstig nam in
hun opvattingen. Dit ernstig-nemen
vloeide eensdeels voort uit zijn op de
bres staan voor de vrijheid en zelf
standigheid der exegese, anderzijds
uit zijn niet-aflatende belangstelling
voor zijn discipelen als méns. Ook
wanneer dezen de universiteit verla
ten hadden, konden zij zich verzekerd
weten van de belangstelling van deze
leermeester. Zeer dankbaar getuigt dr.
J. J. Buskes daarvan: in het conflict
in 1926 was prof. Grosheide de enige
uit gereformeerde kring, die hem
schreef en in 1949, toen Buskes een
kwart eeuw predikant was, gaf prof.
Grosheide hem te kennen: 'De weg,
die u de laatste jaren bewandeld hebt,
acht ik onjuist, al blijf ik ervan
overtuigd, dat u hem bewandeld hebt
uit liefde voor den Heere Jezus en
zijn Kerk'.
zes miljoen rooms-katholieken. Verder
zijn er in Rusland 'ondergrondse'
pinkstergemeenten, adventistenker-
ken, joodse groepen en een goed geor
ganiseerde moslimgroep. Als bewijs
van hun activiteiten liet hij een nieu
we testament en een gezangboek zien,
illegaal in Rusland gedrukt.
(Volgens de baptisten-wereldalliantie
zijn er in Rusland in totaal niet meer
dan 550.000 baptisten, waarvan circa
25.000 zich van de unie hebben afge
scheiden, de zg. Initiativniki. De Ame
rikaan W. C. Fletcher publiceerde in
1971 een boek over de illegale ortho
doxe groepen in Rusland in onze
krant van 15 januari 1972 besproken
waarin hij vaststelt, dat ook zij
numeriek maar een zeer geringe bete
kenis hebben; red).
Wil Wurmbrand geen onderscheid
maken tussen de situatie in de ver
schillende communistische landen?
Zeker wel. Hij zegt, dat in Polen en
Joegoslavië de situatie voor de christe
nen beter is, maar dat komt niet,
omdat het communisme daar een be
ter gezicht heeft, maar omdat de chris
tenen zich daar meer compromitteren.
Smokkelen
Wurmbrands organisatie houdt zich
bezig met het smokkelen van bijbels
en christelijke lectuur door middel
van ballonnen, in zee geworpen flessen
en toeristen. Ook verzorgt Wurm
brand radio-uitzendingenVerder doet
hij familie van gevangen christenen
geldelijke hulp toekomen. Ook werkt
hij in de niet-commmunistische 'lan
den en waarschuwt hij voor het com
munisme, vooral in Afrika en Azië. Hij
vertelde gisteren, dat vele communis
tische studenten in de Verenigde Sta
ten zich bekeerd hebben, nadat hun
door zijn werk de ogen geopend wa-
len.
De Roemeen sprak gisteren in Hee
renveen. Woensdagavond zal hij spre
ken in de hervormde kerk in Oud-
Beijerland en vrijdagavond in dé Eu-
sebiuskerk in Arnhem. Ds. Maris zal
als tolk 'optreden.
TE TROTS
In 'Dagboek van een werkloos inl
lectueel' van Denis de Rougemi
welk boek helaas weer actueel dr<
te worden (heeft de uitgever met een
soort vooruitziende blik daarom hel
geen jaar meegegeven?) vertelt de
schrijver van zijn ervaringen in Zuid-
Frankrijk. In een klein dorp heeft hij
een gesprek met de predikant. Zijn
parochianen zijn voor een groot deel
communist. Komen ze naar de kerld
vraagt de Rougemont. Ja en neen, i<
het antwoord. De dominee legt hcj
uit. Ze zouden wel willen, maar zt
durven niet. De kerk is op het markt
plein en daar liggen ook de café's en
de terrassen onder de platanen
daar durven ze niet aan voorbij,
kerk zou een achterdeur moeten h<
ben. De dominee ontmoet ze op veri
deringen die hij belegt. En komen de
communisten daar ook? 'Ja, stellig! de
burgemeester voorop. En zij discuss i
eren zelfs uitstekend. Op een avon
had een spreker gezegd dat het ver>
schil tussen Christenen en ongelovi
gen niet hierin bestond,, dat de Chrii
tenen zich beter gedragen dan
anderen, maar dat zij hun vertrouwen
stellen op God en dat zij alleen var
Hem bevelen wachten. Aan het
van de avond stond een van de com
munisten op en vatte het debat aldu:
samen: Dus is het zo, dat wij anders
denkenden niet in God geloven, om
dat we er te trots voor zijn?' Dat zoo
weieens kunnen kloppen. Een mem
behoeft zich dat niet altijd bewust t<
zijn. Kierkegaard stelde het no;
scherper: God beveelt ons de verge
ving van onze zonden te gelovea
Christenen zijn mensen die hun beve
len van God wachten. Trots verzet
zich daartegen. Die trots zal in dt
meeste gevallen niet in één keer over
wonnen zijn. De bevelen gaan door er
de trots om ze niet op te volgen ook
We zijn er te hoog voor. We zitten ei
te hoog voor te paard. En vooral: wt
durven wat moeilijk langs de terras
sen met de platanen. Het zou om
daar toegeroepen kunnen worden, wat
we dan nog meer wensen dan op een
terras te zitten (hoe kostelijk dat ooi
kan zijn). Te trots?
Beroepings-
werk
NED. HERV. KERK
Beroepen: te Sneek: H. D. v. Hoog
straten te Middelharnis.
Bedankt: voor Ederveen: J. H. Cirkel
te Bodegraven.
CHR. GEREF. KERKEN
Bedankt: voor Doesburg: J. H. Velema
te Apeldoorn-C.
GEREF. KERKEN
Beroepen: te Apeldoorn: B. Fidder tt
Appingedam.
Boekeiietaïage
Notabel is ook dat prof. Grosheide
een der eersten in de gereformeerde
kring is geweest die benadrukte dat
evangelisatiewerk voluit kèrkewerk is.
In woord en geschrift heeft hij het
denkbeeld bevochten, dat deze arbeid
in de marge, bij de liefhebberijen zou
thuishoren!
Tenslotte, voor wie van cijfers houdt:
prof. Grosheide heeft meer dan vier
duizend bladzijden commentaar gege
ven in acht delen 'Bottenburg'.
Van een onzer verslaggevers
OEGSTGEEST Dokter H. J. Mid
delkoop, medisch secretaris van de
raad voor de zending van de hervorm
de kerk, is een actie begonnen om
twintigduizend gulden bijeen te krij
gen voor een Landrover met bijbeho
rende uitrusting voor de zendingsarts
R. A. Weemhoff in Kameroen.
Dokter Weemhoff (uitgezonden door
de classis Schiedam en afkomstig uit
Nootdorp) leidt een ziekenhuis op het
platteland in het noorden van Kame
roen. De kerkelijke ziekenhuizen in
dit land werken zonder enige over
heidssubsidie en staan open voor de
minst draagkrachtigen. Mede door de
voortwoekerende inflatie is het kos-
tenbudget onrustbarend gestegen.
Dokter Middelkoop, die onlangs Ka
meroen heeft bezocht, spreekt van een
'onhoudbare situatie'.
Voor dokter Weemhoffs regelmatige
bezoeken aan de dorpen is een stevige
auto, die als 'rijdende mini-apotheek'
dienst kan doen, een eerste vereiste.
Giften kunnen worden gestort op gi
rorekening 34.30.81 van het district-
zendingsbureau van de hervormde
kerk te Rotterdam (Heemraadssingel
290b) met vermelding "Voor Landro
ver dr. Weemhoff'.
Dr. G. P. M. Knuvelder: 'Handboek
tot de geschiedenis der Nederlandse
letterkunde. Deel II, rijfde, geheel
herziene druk. L. G. G. Malmberg; 's
Hertogenbosch. 1971 - 629 blz. 62.50.
Het tweede deel van de 'Knuvelder",
zoals gewoonlijk gezegd wordt, omvat
de geschiedenis van de Nederlandse
letterkunde van 1567 tot 1766 en van
de Zuidnederlandse van 1598 tot 1780.
Van dit werk dat terecht een grote
vermaardheid verkregen heeft als
handboek, zijn de derde en vierde
druk ongewijzigd verschenen. Deze
hier aangekondigde vijfde druk is
heel in overeenstemming gebracht
met wat na de tweede druk aan
nieuwe inzichten en feiten naar voren
is gekomen. De auteur wijst erop, dal
het werk een werk is van een enkel
persoon. Hij zegt dat niet om zich op
de borst te kloppen, maar om clemen
tie te vragen aan de gebruiker. Hij
heeft overigens van verschillende kan
ten assistentie gehad, zoals de auteur
in zijn voorwoord zegt. Met name
worden genoemd dr. H. M. J. van
Galen en van mej. dr. S. F. Witstein.
Vooral de renaissance is uitvoeriger
behandeld dan in de vorige drukken
het geval was. Daarenboven heeft de
Zuidnederlandse letterkunde goede
aandacht gekregen. Verder is een vrij
groot aantal in vorige drukken niet
behandelde auteurs opgenomen.
De 'Knuvelder' is eigenlijk veel meer
dan een hand- of leerboek. Je kunt er
uren in lezen zonder verveeld te ra
ken. Ook als je niet iets speciaals wilt
opzoeken. Wel verre van populair-
wetenschappelijk te willen rijn, is de
toon van het werk toch die van de
vertelling. Daarbij is de algemene his
torie de gedurig opgeroepen achter
grond. Dat maakt het 'plaatsen' in de
historie zo gemakkelijk. Een kostelijk
werk. Een register is toegevoegd.
J. van D.
JORWERD Dertien van de op het
seminarie Hydepark bijeenzijnde
'tweedejaars' hervormde predikanten
hebben een korte brief naar het mo-
deramen van de hervormde synode
gestuurd, waarin zij hun 'diepe ver
ontrusting' uitspreken over het feit
dat 'door organisatorische maatrege
len de sectie internationale hulpverle
ning van de generale diakonale raad
van stem en wérk (is) beroofd'. De
ondertekenaars vinden dat 'het uit
schakelen van tegenstemmen' leidt tot
'uiteindelijke schade voor de hervorm
de kerk'. Tot de ondertekenaars beho
ren: ds. A. W. Vlieger, Jorwerd; drs.
L. A. Kopmels, Delft; ds. P. Drogers,
Wilnis; en ds. A. Tromp, Daarle.
