Passieve euthanasie
kan verantwoord zijn
Flavius Josephus schreef
inderdaad over Christus
jeugdwerk tegeu Hervormd studierapport
COMMENTAREN
Leerplan De Horst
Moeilik dilemma
Geref. gezindte
gaat praten
over getuigenis
B^ROEPWgswerk
Orthodoxen in
Rusland hebben
nog 7500 kerken
Een ivoord voor vandaag
Prof. Zuidema
verlaat de VU
Puzzelhoeh
DONDERDAG 17 FEBRUARI
Protest gereformeerd tt l 1
steun Komitee
Vietnam
Van een onzer verslaggevers
ERMELO Het algemeen bestuur
van de stichting gereformeerd jeugd
werk te Ermelo protesteert met klem
tegen de deelname van de vereniging
LCGJ (landelijk centrum voor gere
formeerd jeugdwerk) aan het „Komi
tee Jongeren Vietnam".
Men heeft voor dit protest vijf re
denen: 1. door deelname wordt het
gereformeerd jeugdwerk gebruikt als
eenzijdig gericht propagandamiddel
in het kader van de problematiek
rondom Vietnam; 2. door Noord-Viet-
nam te willen steunen stemt men in
met de opvatting over democratie
zoals deze in totalitaire staten wordt
gehanteerd; 3. in het houden van ge
programmeerde protest-acties wordt
inbreuk gedaan op het karakter van
het calvinisme, één en ander ruikt
naar oncalvinistische activiteiten: 4.
er is geen raakvlak tussen de doel
stelling van de LCGJ en het „Komi
tee", en 5. het hierin door de LCGJ
•gevoerde beleid is niet representatief
voor het gehele gereformeerde jeugd
werk.
Kerkelijk mil'oeneu-
projeet hij de
Olympische Spelen
MÜNCHEN (EPD) Bezoekers,
deelnemers en functionarissen bij de
twintigst Olympische Spelen in
München krijgen van de kerken een
ontmoetingscentrum aangeboden, dat
4.5 miljoen Mark gaat kosten. Voor
alle mogelijke diensten hebben de
kerken voorts 800.000 Mark uitgetrok
ken.
Onder het motto „Kans bij de spe
len verspeelde kansen" komt er op
2 september een oecumenische kerk
dienst in moderne vorm. En op 25
augustus zullen de kerken in samen
werking met de synagoge zoveel mo
gelijk sportbezoekers naar Dachau
halen voor een grote ontmoeting on
der het thema „Het leed roept de
jeugd van de wereld tot engagement".
Tijdens de spelen wordt in de om
geving een groot oecumenisch jeugd
kamp gehouden, waaraan alleen al
2000 buitenlandse jongeren deelne
men. De rest van de 4800 deelnemers
wordt gevormd door r.k. en evangeli
sche Duitse jongeren. Zij worden in
scholen te München ondergebracht.
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Een commissie uit de hervormde kerk acht pas
sieve euthanasie in bepaalde gevallen verantwoord. Onder passieve
euthanasie verstaat zij het afzien van een ingrijpen, dat bedoelt het
leven zo lang mogelijk in stand te houden.
moet nalaten. Het rapport wijst een
zuiver biologisch bepaalde opvatting
van leven en dood af en stelt: „Leven
in bijbelse zin veronderstelt de mo
gelijkheid tot communicatie".
Niemandsland
„Waar na grondig medisch onder
zoek is komen vast te staan dat deze
mogelijkheid geblokkeerd is zonder
uitzicht tot herstel, is de grens naar
het niemandsland tussen leven en
dood overschreden. Dan houdt de pa
tiënt op een historische mens te zijn
met eigen individualiteit en met de
potentie te enigerijd in conact te tre
den met de buitenwereld. Het moet
derhalve ethisch verantwoord geacht
worden in dit geval de medische be
handeling te staken, daar voortzet
ting geen uitzicht op enig resultaat
biedt". Aldus het rapport van de com
missie.
Voorts zegt de commissie: „Even
eens moet het niet verantwoord ge
noemd worden om bij zeer bejaarden
die verzadigd zijn van het leven, te
gen hun wens al het mogelijke te
doen om onder alle omstandigheden
het leven zo veel mogelijk te rekken.
Als een bijkomende ziekte de dood
nabij gaat brengen, is het niet altijd
nodig die ziekte nog weer apart te
gaan bestrijden; ook niet als de be
jaarde, bijvoorbeeld wegens dementie,
niet meer zelf kan beslissen, of hij
die aparte medische behandeling nog
nodig vindt".
Het evangelie kan ervoor behoeden,
„krampachtig vast te houden aan een
leven, dat geen leven meer is. In het
geloof mag men het leggen in de hand
van God, die naar zijn belofte, om
Christus' wil, de eigen identiteit ook
dwars door de dood heen zal bewa
ren".
De commissie acht de grens tussen
actieve en passieve authanasie in de
De commissie acht passieve eutha
nasie verarftwoord bij drie katego-
rieën
ongeneeslijk zieken, bij wie de mo
gelijkheid tot communicatie ge
blokkeerd is zonder uitzicht tot
herstel;
kinderen, die zeer mismaakt gebo
ren worden en niet in staat zullen
zijn communicatief te leven;
zeer bejaarden, die verzadigd zijn
van het leven en rekking ervan
niet meer wensen.
Over de actieve euthanasie aarzelt
de commissie. Haar rapport zal dins
dagmiddag besproken worden in de
hervormde synode.
Het rapport stelt, dat de kerk niet
voorbij kan gaan aan de gecompli
ceerde problematiek als gevolg van
nieuwe medische middelen en tech
nieken. Het geeft als voorbeeld pa
tiënten (verkeersslachtoffers o.a.), die
jaren in leven gehouden worden, of
schoon het vast staat dat de hersen
schors dood is en de patiënt nooit
meer ot bewustzijn zal komen. De
vraag is dan, of het geoorloofd is, de
kunstmatige beademing en voeding
te staken, als de dood van de her
senschors vaststaat.
Ook de levenskansen van de niet
geheel volwaardige mens zijn aan
zienlijk vergroot, waarbij de twijfel
kan rijzen, of dit medisch succes voor
de betrokkenen wel een zegen is. Ver
der heeft de ontwikkeling van de
medische wetenschap het mogelijk
gemaakt, dat bejaarden in leven blij
ven, van wie een deel een zeer ge
reduceerd psychisch-biologisch leven
heeft.
De vraag, waarom het gaat, is, of
in deze gevallen altijd getracht moet
worden het leven te verlengen, of dat
men bepaalde handelingen mag of
Ogenschijnlijk heeft minister Van Veen een
aardig succesje geboekt in zijn conflict met de
sociale academie De Horst in Driebergen. De al
ternatieve richting binnen De Horst loopt weer in
het gareel. Er is geen sprake meer van twee af-
zonderlinge richtingen met onderling verschillende
onderwijsprogramma's. Er is weer een leerplan
waarin naar marxisme riekende kreten vervangen
zijn door vriendelijke volzinnen over solidariteit
en gerechtigheid. Wanneer het bestuur van de
academie en de minister vandaag de vrede teke
nen, kan de minister met voldoening vaststellen,
dat hij zijn doel heeft bereikt. Minzaam kan hij
het bestuur meedelen, dat het leerplan zijn goed
keuring wegdraagt. Behoud van subsidie is het
loon der gehoorzaamheid.
Eigenlijk is bij al het geharrewar tussen minis
ter en academie onvoldoende gesproken over de
vraag, of de minister wel bevoegd is, een leerplan
te beoordelen op ziin inhoudelijke merites. Het is
begrijpelijk, dat De Horst dat zelf niet ter sprake
heeft gebracht. Met een beeldspraak van docent
dr. Ter Schegget 'Als een leeuw je dreigt te ver
scheuren, ga ie niet eerst vragen, of hij daar wel
het recht toe heeft. Je kunt beter rekening hou
den met het consumpt.ioat'-oon van leeuw en je
uit de voeten maken'. Dat heeft de academie ge
daan. De aanval van buitenaf heeft een nieuwe
eenheid gesmeed. Binnen die eenheid bestaat nog
wel verscheidenheid, ook verscheidenheid in visie
op de maatschappij, maar meer dan vroeger is er
weer contact, samenwerking en bereidheid, eigen
uitbangsnunten ter discussie stellen.
Toch is het goed, nog eens aandacht te schenken
aan de vraag, of een Nederlandse minister van
onderwiis ziin boekie niet te buiten gaat, wanneer
hii zich mengt in b.v. een discussie over de doel
stelling van de onleiding voor personeelswerk (een
van de afdelingen van De Horst).
Artikel 208 van de grondwet bepaalt, dat er
vriiheid van ordewiis is. en wij zijn gewend dat
zo te interpreteren, dat de minister wel eisen mag
stellen aan de deugdelijkheid van het onderwijs,
maar niet aan de richting ervan. De wet op het
voortgezet onderwijs (waaronder sociale academies
vallen), stelt wel voorwaarden voor subsidiëring,
maar inhoudeliik regelt ze weinig. Art. 15.7 zegt
dat de scholen voor sociaal-pedagogisch onderwijs
'een voorbereiding geven voor beroepen op het ter
rein van ieugdvorming, volksontwikkeling, cul
tureel werk, maatschapoeliik werk, opbouwwerk,
personeelswerk enz. Volgens art. 24.3 moet het
leerplan van deze scholen dan ter goedkeuring
worden voorgedragen aan de minister.
De werkloosheidsnota van het kabinet heeft
weer eens duidelijk gemaakt, in welke moeilijke
economische situatie wij verkeren. Het dilemma
waarvoor het kabinet staat, is niet zozeer dat tus
sen bestrijding van de werkloosheid en bestrijding
van de inflatie. Het is veeleer dat tussen werk
loosheidsbestrijding op korte, en werkloosheids
bestrijding op lange termijn. Immers, wanneer het
kabinet voorrang zou geven aan een krachtige
strijd tegen de werkloosheid zoals die zich nu in
Nederland aftekent, en daardoor tientallen mil
joenen guldens zou besteden, zou dat de inflatie
aanwakkeren en daarmee de werkloosheid op lan
gere termijn aanzienlijk kunnen vergroten.
Geconfronteerd met dit probleem, heeft het ka
binet blijkbaar voorrang gegeven aan de bestrijding
van de werkloosheid op langere termijn. Voorals
nog verdient deze houding met begrip te worden
praktjjk soms moeilijk tc trekken,
maar meent wel. dat van een prin
cipieel verschil sprake is: de ene maal
Iaat men bepaalde processen hun
gang gaan. waarvoor men geen ver
antwoordelijkheid draagt, de andere
maal draagt men zelf de directe ver
antwoordelijkheid voor het naderen
van de dood. De commiscsie stelt
naast elkaar de mening van „velen",
die actieve euthanasie onder alle om
standigheden als iets brutaals en
eigenmachtigs beschouwen, en „an
deren", die menen, dat men niet on
der alle omstandigheden passief op de
dood behoeft te wachten.
De laatste groep acht actieve eutha
nasie verantwoord, als de patiënt de
laatste onomkeerbare fase van het
sterven is ingegaan, zodat een voort
gezette behandeling geen enkel uit
zicht op resultaat biedt, en wanneer
aangenomen mag worden, dat de toe
passing van euthanasie niet in strijd
is met de religieuze en ethische ge
voelens van de patiënt.
Sommigen uit de laatste groep stel
len ook. dat uiterst gehandicapten en
bejaarden, die mentaal gaan aftakelen
en andren tot zorg en last worden,
in geloof mogen vragen om levens
beëindiging, in welk geval hulp van
een ander niet onverantwoord zou
zijn.
„Zolang de meningen hierover nog
uiteenlopen, zal er in de praktijk van
het leven ruimte moeten zijn voor
verschillende opvattingen en wellicht
ook voor verschillende praktijken",
aldus het rapport.
TV en VU-blad
Aan het werk van de commissie is
deelgenomen door dr. C. P. van An-
del (voorzitter), prof. dr. J. C. van
Es, prof. dr. H. J. Heering, drs. G. B.
Mastenbroek, dr. J. F. Rang, prof. dr.
J. Th. R. Schreuder. prof. dr. E. L.
Smelik en drs. C. Vroegindewey.
De NCRV-televisie verzorgt vrij
dagavond een uitzending over eutha
nasie. Het VU-magazine (van de Vrije
Universiteit te Amsterdam) dat dezer
dagen verschijnt, is eveneens voor een
belangrijk deel aan dit probleem ge
wijd.
APELDOORN Het contactorgaan
voor de gereformeerde gezindte (in de
wandeling: het COGG) zal zijn confe
rentie op woensdagavond 19 en don
derdag 20 april wijden aan het getui
genis van prof. Van Niftrik c.c. De
Groningse hoogleraar dr. A. F. N.
Lekkerkerker (niet behorend tot de
opstellers van het getuigenis) zal een
inleiding houden over het getuigenis,
evaluatie en achtergronden. Be
langstellende kunnen zich opgeven
aan de secretaris van het COGG. ds.
J. H. Velema, Anna Paulownalaan 17
in Apeldoorn.
NED. HERV. KERK
Bedankt: voor Koudekerk a.d. IJs-
sel: L. A. Nell te Steggerda c.a.
GEREF. KERKEN
Beroepen: te Brielle: P. van Loo te
St. Jans Klooster.
Benoemd: tot pastor te Nes Ammim
in dienst van de herv. kerk en de
geref. kerken: H. R. Stroes. pred.
van de ieugdhaven te Rotterdam.
Beroepbaar: kand. J. S. Ridderbos,
Voorstraat 46. te Kampen.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen: te Oud-Vossemeer. St.
'Jans Klooster en te Tholen: kand. J.
A. v.d. Weert te Apeldoofn.
Bedankt: voor Gorinchem: W. J.
Quist te Opperdoes.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: te Amsterdam-N: N.W.
Schreuder te Goes.
DOPSGEZ. BROEDERSCHAP
Beroepen: te IJmuiden: mej. M. C.
Stubbe, lerares maatschappijleer aan
de MEAO te Amsterdam.
Dan beginnen echter de problemen. Op welke
criteria moet een minister een leerplan goedkeuren
of verwerpen? In het leerplan van De Horst staat
b.v.: Het doel van het personeelswerk is: het op
gang brengen van processen van verandering in de
arbeidsorganisaties om de vervreemding op te hef
fen, zodat de mens kan komen tot optimale ont
plooiing van zijn mogelijkheden. Vervreemding is
dan, dat je geen zicht meer hebt op het nut en de
betekenis van je werk. Als middelen om die ver
vreemding (in het kader van het personeelswerk)
tegen te gaan, worden genoemd analyseren van
structuren, mensen daarvan bewust te maken, or
ganiseren van groepen, verandering van de pro-
duktieve en arbeidsverhoudingen.
Een discussie over zulke formuleringen is na-
turrliik zeer interessant en een academie die zich
zelf respecteert, zal daar dag in dag uit mee bezig
bliiven. Maar zodra je zoiets in een leerplan vast
legt en naar Den Haag opstuurt, beginnen de amb
tenaren te vlooien. Sluit deze doelstelling wel aan
on de Draktük van het nersoneelswerk in de be
drijven? En is die vervreemding wel een goed uit-
gangsDunt. zolang niet vaststaat, dat alle werkers
zich inderdaad vervreemd voelen van hun arbeid?
(Maakt u er on z'n minst aliënatie van. adviseert de
insoecteur welwillend. Dat klinkt minder marxis
tisch. Terwiil Marx zowel in het Engels als in het
Duits over alienation schreef!) En moet het leer
plan niet meer aandacht besteden aan de car
rière-begeleiding van het individu dan aan het
veranderen van de nroduktieverhoudingen?
Voor de academie zijn deze vragen niet onbe
langrijk. Men voelt daar ook wel. dat het gevaar
dreigt, dat je met al je mooie theorieën het con
tact met de maatschaonii verliest. Daarom gaat
men een discussie over zulke vragen ook niet uit
de weg. Maar moet een dergelüke discussie gevoerd
worden tegen de achtergrond van ministeriële be
dreigingen met introkking van subsidie?
Principieel ware het beter geweest, wanneer De
Horst in nlaats van ePn leerplan van 14 paginas
één summier velletie had ingediend. Voor perso
neelswerk had daarop kunnen staan: De richting
personeelswerk leidt oo voor een beroep op het
terrein van personeelswerk. De richting omvat ten
minste de vakken sociologie, psvchologie, en nog
wat algemeenheden Dan kun ie in de concrete
onderwijssituatie zelf invullen wat je wilt. Zo ge
beurt dat ook aan universiteiten en op lagere
scholen. De minister hoeft dan niet meer al die in
gewikkelde leerplannen door te lezen. Hii kan ge
woon doorgaan met het geven van subsidie
totdat de boekhouder er met de kas van doorgaat.
tegemoetgetreden.
Daaraan moet echter worden toegevoegd, dat
het begrip inflatoire financiering dat in de ar
gumentatie voor een beperkt werkgelegenheids
programma wordt gebruikt, niet zo hard is als het
op het eerste gezicht misschien lijkt. Valt namelijk
de werkgelegenheid verder terug dan voorzien was.
dan gaat een financiële injectie, door de overheid
gegeven, haar inflatoire karakter missen. Ze roept
een produktieverhoging op, die als het ware de
toegenomen geldhoeveelheid compenseert.
Vandaar dat wij wel degelijk de noodzaak en ook
de mogelijkheid van verdere en aanvullende werk
gelegenheidsprogramma's zien, wanneer de stij
ging van het werkloosheidscijfer in ons land zou
doorzetten. Wij leven niet meer in de jaren dertig
en we nemen aan, dat het kabinet ook daarvoor
een open oog heeft
Kwartet - Trouw
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Trouw
Commissie van hoofdredactie:
J. de Berg (voorzitter),
H. P. Ester, G. J. Brinkman,
J. van Hofwegen.
MOSKOU (EPD) Over het aantal
kerksluitingen in de Sowjet-Unie zijn
thans via de atheï stische tijdschrif
ten gegevens beschikbaar gekomen.
In een „kritiek op de burgerlijke ver
valsingen van de godsdienstige situa
tie in de USSR" wordt medegedeeld,
dat „de streng gecentraliseerde orga
nisatie van de Russisch orthodoxe
kerk thans over 7500 kerken beschikt,
twee geestelijke hogescholen en enige
seminaries". Onder toezicht van het
patriarchaat van Moskou zouden
tienduizenden kerkelijke beambten
werken. Zonder commentaar wordt
voorts gesteld, dat naar schattingen
van buitenlandse ideologen 100 mil
joen Sowjetmensen de orthodoxe
godsdienst belijden.
Er moeten, voordat onder Kroets-
jew tegen het einde der vijftiger ja
ren massaal tot kerksluitingen werd
overgegaan, twintigduizend orthodoxe
kerkgebouwen geweest zijn. De
nieuwste opgave van officiële zijde
bevestigt een vroegere opgave die in
1966 gedaan werd in het „Handboek
voor de propagandist en de agitator"
waarin ook van 7500 orthodoxe ker
ken gesproken werd. Dat zou voorts
betekenen dat de terugdringing van
orthodoxe godsdienstoefeningen in de
afgelopen vijf jaar in ieder geval niet
publiekelijk voortgeschreden is.
De vraag is, die gisteren al even aan de orde kwam, van de gelo
crisis waarin velen verkeren, spitst zich hoe langer hoe duidelij
toe op watgeloven is. Ook hier zal het erom gaan oog te heb
voor een zekere pluriformiteit van het geloof. Onze narigheid is x OOI
geweest dat we een bepaalde opvatting van geloven en zich geli voc
gedragen aan elkaar wilden opleggen, terwijl van hen die dit an »vc
beleefden dan op z'n gunstigst met een glimlach spreken als vai hoi
vreemde kostgangers van de Heer. vai
De Catechismus zegt dat geloven is: kennen en vertrouwen. Et stel
dat kennen werd ons dan meteen verzekerd dat het niet om een ver
tellectueel, verstandelijk kennen ging. maar om het bijbelse keuzin
7jiet persoonlijke band en al, met liefde (Augustinus). Maar toch ver
ten zich met deze tweedeling al meteen allerlei typen onderschei
Vaak ging een geringe kennis gepaard aan een diep en sterk i Ö|e
trouioen. Maar ook omgekeerd een diep inzicht met een onze 1 o"1
geest. Geloven is nu eenmaal niet voor ons allen hetzelfde. Er
zoveel manieren om te geloven als er christenen zijn. Misschie
dat te sterk gezegd en zou het ons moedeloos kunnen maken om i
het gemeenschappelijke te zoeken.
En daar gaat het een beetje om. dat we zicht helféer
op dat gemeenschappelijke. Je kunt zeggen dat er een binnenSee
een buitenkant aan het geloven zitEen binnenkant, waarin de v ëer
naar de woorden van God luistert en ze overweegt, ermee in gesj Bf*
I m ets te v
Hel
is, met God in gesprek raakt, en een buitenkant, waarin iets
schijn komt van wat hij daar binnen beleeft. Hij gaat daarom °e
een kerk of naar een plaats waar over deze dingen gesproken wc me
of hij gaat wandelen om erover na te denken of hij gaat iets d en
waarvan hij meent dat zijn geloven hem daartoe drijft. En dat h
er allemaal bij. Dat laatste heet dan geloven op maandag, of geh
met handen en voeten. In ieder geval is het iets van de hele rn
En samen moeten we er'mee bezig zijn. Want we moeten onze
deren toch iets kunnen zeggen en laten zien. Daar wachten ze wel
We lezen vandaag: 2 Samuël 7 1-lla.
Van een onzer redacteuren
AMSTERDAM Joodse geleerden hebben waarschijnlijk een beroemd raadsel opgelost, dat nieuiirc
testamentici en historici eeuwenlang heeft bezig gehouden: w'at schreef Flavius Josephus over Christu rer
Het merkwaardige is, dat de oplossing in iedere universiteitsbibliotheek te vinden was, maar op
een of andere gekke manier aan de aandacht is ontsnapt.
De kwestie is belangrijk omdat Fla
vius Josephus de enige niet-christe-
lijke bron uit de eerste eeuw Is, die
informatie verschaft over het leven
van Jezus. In zijn boek „Joodse Oud-
heden'', geschreven in het jaar 93,
komt een passage over Christus voor
(het zogenaamde Testimonium Fla-
vianum, XVIII, 3,3). De moeilijkheid
was echter, dat het christelijke er zo
dik bovenop lag, dat iedere geleerde
ervan overtuigd was, dat deze passa
ge zo onmogelijk door de jood Jose
phus kon zijn geschreven.
De meningen liepen uiteen over
wat. Josephus dan wel kon hebbèn
geschreven. Sommigen meenden, dat
de hele passage later door een chris
ten zou zijn ingelast. Dat zou beteke
nen, dat Josephus, die de joodse ge
schiedenis van de eerste eeuw zo uit
voerig beschreven heeft, Jezus opzet
telijk zou hebben verzwegen.
Anderen waren de overtuiging toe
gedaan, dat een kern van de passage
wel van Josephus afkomstig zou zijn.
Zij wezen erop, dat hij Jezus nog een
keer noemt in zijn boek. als hij na
melijk schrijft over de dood van 'Ja
cobus, „een broeder van Jezus, die de
Messias genoemd werd". Maar met
geen mogeliikheid was enige zeker
heid te verkrijgen over wat Josephus
dan oorspronkelijk zou hebben ge
schreven. De traditionele tekst is in
alle handschriften overgeleverd en
wordt al geciteerd door Eusebius van
Caesarea in diens befaamde tiendeli
ge Kerkgeschiedenis in het jaar 324.
Onloss'ng
Prof. Shlomo Pines, die mid
deleeuwse filosofie doceert aan de
Hebreeuwse universiteit van Jeruza
lem. vond de on'ossine in een Ara
bisch geschrift uit de tiende eeuw.
In het jaar 942 schreef bisschop
Agapios van Banby in Syrië zijn „Ti-
telboek", een boek dat vooral als cu
riositeit bekend staat, omdat het de
eerste christelijk-arabische wereldge
schiedenis is, maar waaraan verder
weinig waarde wordt toegekend. In
1912 verzorgde L. Cheikho een tekste
ditie in de serie Corpus scriptorum
christianorum orientalium (herdrukt
in 1954). maar de Arabische tekst was
blijkbaar een belemmering voor diep
gaand onderzoek.
In dit boek ontdekte Pines tot ziin
verbazing een hoofdstuk, dat begint
met ..Wii hebben in. vele boeken van
de filosofen gevonden, dat zij melding
maken van de dag van de kruising
van Christus." Dan volgen citaten
van oude werken, sommigen bekend,
anderen niet, en daaronder: „Evenzo
Josephus de Hebreeër. Want hij zegt
in de verhandeling, die hij heeft ge
schreven over de regeringen der jo
den.." En dan citeert Agapios het
Testimonium, maar in een heel ande
re versie.
Deze tekst maakt een veel authen
tieker indruk. De beschuldiging aan
het adres van de joodse leiders ont
breekt. De belijdenis van Jezus'.mes-
siasschap en van zijn opstanding laat
Josephus voor rekening van de chris
tenen. Wat overeind blijft en dat
is belangrijk is, dat de jood Jo
sephus duidelijk positief schrijft over
'Jezus als een wijs, goed en deugd
zaam man.
Pines heeft zijn bevindingen neer
gelegd in de monografie „The Arabic
version of the Testimonium Flat Het
num and its implications". sth
trdi
de
bc
Boosdoener
Pines' collega prof. David Flus
gelooft nu ook de christelijke
valser" te kunnen aanwijzen
waarom hij dit heeft gedaan. HeiTeg
volgens hem niemand minder en
Eusebius van Caesarea zelf gewe :rij
Het staat vast, dat Agapios bij 6
studie gebruik heeft gemaakt van
kerkgeschiedenis van Eusebius. a
werk is in de ons overgeleverde ak
sie echter juist de oudste getuige vfiri
de gekleurde tekst. Al lang
aangenomen, dat aan deze veiegt
oudere uitgaven van Eusebius mof(
zijn voorafgegaan. Flusser verontL.
stelt, dat Agapios zo'n oudere uitgil»
van Eusebius heeft gebruikt.
Daarin zou Eusebius Josephus
reet hebben geciteerd. Maar in
zelfde tijd speelde zich de grote
matische strijd tussen de arianenl
de volgelingen van Athana^n_
af. Eusebius speelde daarin een
langrijke bemiddelende rol. M
daarvoor moest hij allerlei manipi
ties uithalen, om zichzelf in ort1
doxe ogen te zuiveren van de i ®ri
denking een ariaan te zijn. Flui *1
veronderstelt, dat in het kader da 'V1
van Eusebius zijn kerkgeschiedt 'ai
„orthodox" zou hebben gekuist.
Met andere woorden: de „verv^
sing" van Josephus* werk zou i
zijn ingegeven door anti-joodse pep"'
miek, maar om interne kerkpoliti
redenen.
De publikatie van Pines heeft
Israël veel aandacht getrokken,
vast staat, dat Flavius Josephus oi>
Jezus geschreven heeft, ziet men oe
passage als het eerste bewijs
niet-christelijke bron van het hii
risch bestaan van Jezus.
lit
Dit zijn de twee versies van het zogenaamde Testimonium
Flavianum, de omstreden passage over Christus in „Joodse Oud
heden" van Flavius Josephus en het enige getuigenis uit niet-chris
telijke bron over Jezusleven. Links de tot nu toe uitsluitend be
kende tekst, waarvan men algemeen overtuigd was, dat deze zo niet
door Josephus zelf kon zijn geschreven. Rechts de tekst, die prof.
Shlomo Pines ontdekte in een Arabisch geschrift uit de tiende
eeuwen die volgens hem waarschijnlijk de authentieke is geweest.
Traditionele tekst
Omstreeks deze tijd leefde Jezus,
een wijs man, als men Hem ten
minste een man noemen mag.
Want Hij deed ongelooflijke din
gen en onderwees mensen, die de
waarheid gaarne aannamen. Hij
bond vele Joden en ook vele
Grieken aan zich Hij was de Mes
sias. Toen Pilatus Hem op een aan
klacht van onze voornaamsten tot
de kruisdood veroordeelde, werden
degenen, die Hem eerst hadden
liefgehad. Hem niet ontrouw. Want
Hij verscheen aan hen op de derde
dag weer levend, zoals de profeten
van God dat en ook talloze andere
wonderlijke zaken over Hem had
den voorzegd. En tot op deze dag is
de stam der christenen, die hun
naam aan Hem ontlenen, niet uit
gestorven.
Tekst bij Agapios
In deze tijd was er een wijs
man. die Jezus genoemd werd. En
zijn optreden was goed, en Hij
stond bekend als deugdzaam. En
vele mensen van onder de Joden
en de andere volken werden zijn
discipelen. Pilatus veroordeelde
hem om gekruisigd te worden en
te sterven. Zij, die zijn discipelen
waren geworden, gaven zijn disci
pelschap niet op. Zij vertelden, dat
Hij aan hen was verschenen, drie
dagen na zijn kruisiging, en dat
Hij leefde. Bijgevolg was Hij mis
schien de Messias, over wie de
profeten wonderen hebben verteld.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Prof. dr. S. U.
Zuidema heeft om gezondheidsrede
nen het hoogleraarschap aan de Vrije
Universiteit te Amsterdam neerge
legd. Bij die gelegenheid is hij be
noemd tot ridder in de orde van de
Nederlandse Leeuw.
Prof. Zuidema. in 1906 in Kampen
geboren, bezocht het gymnasium in
Apeldoorn en hij studeerde theologie
aan de Vrije Universiteit. In 1931
werd hij gereformeerd predikant in
Anna Paulownapolder maar hij zette
de studie (nu in de wijsbegeerte)
voort In 1935 deed hij doctoraal exa
men, een jaar later promoveerde hij
op een studie over de filosofie van
Occam. Nog hetzelfde jaar vertrok
prof. Zuidema in dienst van de gere
formeerde zending naar Solo op Java.
Gedurende zijn verblijf aldaar was
hij onder meer redacteur van het ge
reformeerde kerkblad voor Neder-
lands-Indië; in de bezettingsjaren
verbleef hij in een interneringskamp.
In 1946 repatrieerde prof. Zuidema en
hij vestigde zich in Leeuwarden,
waar hij onder meer diensten ver
leende als hulpprediker. Een jaar la
ter werd hij benoemd op een bijzon
dere leerstoel voor calvinistische
wijsbegeerte -in Utrecht, weer een
jaar later volgde zijn benoeming aan
de Vrije Universiteit, aanvankelijk
als buitengewoon hoogleraar, in 1952
als gewoon hoogleraar.
In de jaren rondom de souvereini-
teits-overdracht aan Indonesië heeft
prof. Zuidema vooral van zich doen
spreken door zijn kritische inzichten
betreffende de rol van de zending in
het Nederlands-Indonesische conflict.
Prof. Zuidema heeft verscheidene
boeken en andere publikaties op
wijsgerig, kerkelijk en politiek gebied
op zijn naam staan.
Kruiswoord-puzzel
zonder zwart
Horizontaal. 1. voorkeur - ovenkrabbc
2. water in Limburg - plaats op Ame
land - rivier in Italië. 3. vlaktemaat
standaardmaat bij de ijk. 4. kreet
keurig - lied. 5. organische verbinding
lichte bedwelming, 6. voorlichting
vriend (Ind.). 7. zijde van het voorhoo
- boom, 8. docent - vriend (Fr)., 9. dui
delijk - kruipend dier.
Verticaal. 1. Woudezel - groente,
beschermgeest - plant met genee:
krachtige wortel, 3. kweek - rivier
Zwitserland, 4. godin van de vrede
ginds, 5. eenjarig kalf - spet. 6. meisje!
naam - bloeiwljze - vreemde muil
(afk.),7. plaats in Noorwegen - rivier:
Rusland - stevig, 8. lyrisch gedicht
water in N.Br. - familielid. 9. houte
vat - platte gebakken steen.
Oplossing vorige puzzel
Hor 1. kelp, 5. beek. 9. ree, 10. ets, 11.
dra. 12. adem. 14 peer. 15. gireren. 19.
renet. 21. slaap. 22. Niers, 23. belet. 2f
relatie. 29. vaal, 31. Edda, 33. era. 34. erl
35. eis, 36. rapé. 37. slat.
Vert. 1. kram. 2 eed. 3. leeg. 4. steen. 6.
eden. 7. ere. 8. karn. 13. mirabel. 14. peti
tie, 16. repel, 17. renet. 18. alm, 20. ark,
24. laars, 25. ever, 26. raap, 27. edel. 28.
last, 30, ara, 32. dia.
l' :n
