Monumentenzorg
zit in geldnood
Eén paardekracht is
Wout Mourik öenoe:
Nieuwe spelregels
voor PvdA-fractie
Corrie Hartong
neemt afscheid
van Dansberaad
Welzijnsorgaan: alles te
maken met leefmilieu
Volkstelling
kost Rotterdam
ruim 2 milj.
Oud-directrice Rott. Dansacademie
WATERWEG
MOET DEEPER
DONDERDAG 9 DECEMBER 1971
i. dc restauratie aan
de Oude Delft naast het Prinsenhof
(poortje).
zichten. We moeten ze behouden en
misschien denken ze over honderd
jaar anders dan wij nu, maar ze kun
nen ons dan niet verwijten dat we
niks over hebben gelaten".
Nalatenschap
Om tot een goede nalatenschap
voor die komende generatie te komen
en daarbij ook de mensen die nu in
de oude wijken of huizen wonen te
helpen, is naast een restauratiesubsi
die ook een onderhoudssubsidie no
dig.
„Jammer gènoeg is die onderhouds-
subsidie er (nog) niet", verzucht de
heer Korf. „Met een onderhoudssub-
sidie bewerk je enerzijds dat de pan
den of buurten niet verder afglijden,
verder dat de panden die gerestau
reerd zijn ook in goede staat blijven.
En", zegt de heer Korf, „restauratie
en aangepaste nieuwbouw hoeft hele
maal niet duurder te zijn dan gewone
nieuwbouw".
De heer Korf blijft optimistisch ten
aanzien van de monumentenzorg. Hij
kan ook moeilijk anders. „Kijk", zegt
hij, „of de economie herstelt zich, of
niet maar we moeten meer middelen
krijgen. Wat meer voor ons, wat min
der voor anderen".
Het gerestaureerde gemeente
archief in Delft.
(Van een onzer verslaggeefsters)
ACHTHUIZEN De herfstwolken schuiven over Acht
huizen. Af en toe trekt de zon een fel licht door de straten.
Dan regent het weer. In het dorp blijft het stil. Alleen een
kat holt over de dijk; blijft daarna verschrikt naar de auto
zitten kijken. Een schaap schudt zijn vacht.
Onder aan de drjk, in één van de weinige straten van
Achthuizen dorp op Overflakkee staat melkboer
Wout Mourik naast zijn paard en wagen. Het tafereel past
in deze omgeving, waar het cliché van de tijd die stilgestaan
lijkt te hebben het goed zou doen.
dat paard en wagen in deze tijd
zo gek nog niet zijn; beter in
ieder geval dan de bestelwagen
Maar Wout Mourik zeggen
zulke frasen niet veel. Hij be
kijkt de zaken zoals ze zijn. En
dan komt hij tot de conclusie
die hij eerst had.
Zijn overgang van vele par-
dekrachten naar één is geen
daad tegen milieuvervuiling.
„Daar hebben we hier, op het
land, nog geen last van". De stij
gende kosten en de concurentie
waren het die de heer Mourik
(37 jaar) noopten zijn Merce-
des-bestelwagen te verkopen.
„Met de auto was ik zo'n 120 tot
ƒ125 per week kjyijt. Het paard kost
me gemiddeld ƒ25 per week: dat
scheelt nogal in een gezin met vier
jonge kinderen, vooral als de zaken
wat achteruit lopen".
FAMILIE
Het besluit een paard voor de wa
gen te spannen kwam niet uit de
lucht vallen. „Ik heb zelf een paar
paarden op mijn boerderijtje, zo
kwam ik op het idee. Deze merrie
heb ik bij familie in Zwijndrecht ge
kocht. Ze had al ervaring met het
venten. Dat moet je wel hebben, an
ders gaat het paard er met de melk
en de boter vandoor".
De .zevenjarige Willie kan het met
de klanten van haar baas prima vin
den. Rustig wacht ze tot de bestelling
naar wens is uitgevoerd. Het genoe
gen is wederzijds, want „de meeste
mensen vinden het erg leuk, dat ik
met een paard voor de deur kom. Ze
wordt dan ook erg verwend".
Nadelen ondervindt de heer Mourik
vrijwel niet van zijn ongemotoriseerd
vervoermiddel. „Wat snelheid betreft:
ik ben even laat thuis als anders. Ik
hoef niet iedere keer in en uit de
auto te stappen. En de kou? Bij het
venten met of zonder auto speelt de
kou geen rol: je bent toch vrijwel
altijd buiten".
Inmiddels staat Willie al weer
een stief maandje voor de wa
gen en 's avonds in de
stal. In Achthuizen, waar het
leven goed is, en de volgende re
genbui. ver over het vlakke
land al te zien is.
ROTTERDAM De volkstelling
heeft Rotterdam 2.094.560 gekost,
nagenoeg gelijk aan het begrote be
drag van ƒ2,1 miljoen.
Volgens de normen van de toenma
lige minister van economische zaken
zou de telling per persoon 86,6 cent
kosten, wat voor Rotterdam zou neer
komen op 600.000 gulden. Uit voor
overleg met andere gemeenten was al
gebleken dat deze norm onvoldoende
was. Hij was gebaseerd op proeftel-
lingen door het CBS in 1967 en 1968.
waarbij de tijd voor de verwerking
van de gegevens te laag was geschat.
Rotterdam heeft zijn cijfers toege
zonden aan de Vereniging van Neder
landse gemeenten, aan wie de mini
ster had toegezegd de norm te her
zien wanneer hem definitief cijfer
materiaal zou zijn overgelegd.
ROTTERDAM De commis
sie Van der Louw, die was in
gesteld naar aanleiding van het
conflict in de fractie van de
Partij van de Arbeid in de Rot
terdamse gemeenteraad, meent
dat er op dit moment geen re
denen zijn om in de vertegen
woordiging in het college van
B en W wijzigingen aan te
brengen.
Er is een aantal spelregels voor het
optreden van de raadsfractie opge
steld, die een betere communicatie
tussen de fractie en de partijwethou
ders beogen. Burgemeester Thomas
sen, die eveneens bij het conflict be
trokken was. heeft de commissie la
ten weten de relatie met zijn partij
van grote waarde te vinden.
Van hem wordt verwacht, dat hij
alles zal doen om tegenstellingen tus
sen partijgenoten onderling en hem
te voorkomen. Het partijbestuur, dat
zich bereid verklaart in de toekomst
goede diensten te verlenen, heeft ech
ter meegedeeld dat de Rotterdamse
partij zo snel mogelijk weer haar
eigen boontjes moet doppen", aldus
'het woensdag verschenen rapport.
De onenigheid in de PvdA-fractie
kwam eind augustus van dit jaar
naar aanleiding van enkele beschul
digingen van burgemeester Thomas
sen tot uitbarsting. Het vertrouwen in
de PvdA-wethouder voor stadsont
wikkeling H. W. Jettinghoff werd op-
Een door de fractievoorzitter drs.
A. J. Lems aangekondigde motie van
wantrouwen werd op het laatste mo
ment niet ingediend. Het conflict bin
nen de partijfractie bleef bestaan tot
dat het gewest Rotterdam van de
PvdA op 15 september besloot tot de
instelling van een commissie.
De fractie heeft inmiddels te ken
nen gegeven geen personele verande
ringen in het college te willen aan
brengen. Men verwacht meer heil
van het formuleren van een aantal
korte termijn-doelstellingen. Bij wet
houder Jettinghoff bestaat het ver
langen op basis van de nieuwe spel
regels de gelegenheid te krijgen aan
te tonen, dat vruchtbare samenwer-
king mogelijk is.
Tegen deze achtergrond en omdat
een alternatief in de vorm van een
realiseerbare meerderheidsvoorkeur
van de raadsfractie thans niet aan
wezig is, acht de commissie wijziging
in het college niet opportuun.
De mogelijkheid van conflicten kan
volgens de commissie worden ver-
kleind als de burgemeester van zijn
recht om na het sluiten van de be
raadslagingen in de raad stemadvie
zen of eigen interpretaties van het
gesprokenene te geven een beschei
den gebruik maakt.
Door zijn publieke stellingname als
reactie op een bepaalde gebeurtenis
wekt burgemeester Thomassen vol
gens de commissie de indruk belang
rijke zaken ongenuanceerd tegemoet
te treden, een sterkere en voortdu
rend op de prioriteit van het welzijn
gerichte benadering zou verbetering
in de verhoudingen betekenen.
De nieuwe spelregels, die door de
commissie zijn opgesteld, hebben ten
doel de PvdA-raadsleden meer te be
trekken bij de voorbereiding en ont
wikkeling van het beleid. Tot nu toe
hebben de PvdA-wethouders een in
hoge mate zelfstandig beleid gevoerd,
aldus de commissie in haar rapport.
Uitgangspunt van het optreden in de
raad dient het verkiezingsprogramma
te zijn en het op basis daarvan opge
stelde fractieprogramma.
Naar aanleiding van de discussie
heeft de commissie de gewestelijke
vergadering voorgesteld aan de
raadsfractie op te dragen eeh aan
verkiezingsprogramma en actuele
problemen aangepaste politieke prio
riteitenlijst te ontwerpen. Deze dient
gecombineerd met uitvoeringsvoor-
stellen op korte termijn voor 1 april
a.s. aan gewestelijke vergadering te
worden voorgelegd.
door Hans W. Ledeboer
DEN HAAG Het is niet waarschijnlijk dat haar afscheid van de Stichting Centraal Dansberaad
waarvan zij sedert 1967 directrice is mevrouw Corrie Hartong een afscheid van de Nederlandse bal
letkunstwereld inhoudt. Ook al betekent donderdag 16 december voor haar een afsluiting van een in
drukwekkende loopbaan met van haar kant veel deskundig en artistiek pionierswerk met daartegen
over dankbaarheid van de vele door haar opgeleide dansers en waardering van de Rotterdamse sa
menleving, acht jaar geleden uitgedrukt in de Penning van de Leuve, welke onderscheiding de Rot
terdamse Kunststichting haar toekende.
Corrie Hartong verwierf vooral be
kendheid als directrice van de Rot
terdamse Dansacademie de afde
ling danskunst van het Rotterdams
Conservatorium en van de Rotter
damse Dansschool, de afdeling dans
kunst van de aan dit conservatorium
verbonden Rotterdamse Muziek
school, welke functies zij jarenlang
heeft bekleed.
De Rotterdamse Dansschool is een
amateuropleiding, de Rotterdamse
Dansacademie is een opleiding tot be
roepskunstenaar met tegelijkertijd,
via het Rotterdams Conservatorium,
een algemene middelbare schooloplei
ding.
Die algemene middelbare schoolop
leiding is een „mammoet-nieuwig-
heid", overeenkomend met de situatie
in het Koninklijk Conservatorium in
Den Haag.
Zij is pas ingesteld na het vertrek
van Corrie Hartong.
NAAR DUITSLAND
Corrie Hartong is dochter van de
indertijd bekende Rotterdamse nota
ris F. L. Hartong en volgde eerst de
alpha-opleiding aan het Erasmiaans
Gymnasium in Rotterdam.
Begin twintiger jaren behaalde zij
haar eindexamen en toen kwam zij
meteen voor grote moeilijkheden: Ne
derland had op het gebied van de
balletkunst, waarin zij zich wilde be
kwamen, niets te bieden. Zij moest
naar het buitenland, net zoals een
andere ballet-pionier uit die tijd Pe
ter Leoneff. Ging Peter Leoneff naar
Parijs, in die tijd het centrum voor
het klassiek-academische ballet. Cor
rie Hartong had meer belangstelling
voor de moderne danskunst en zij
ging naar de Mary Wigmanschule in
Dresden.
De moderne dans, die na de oorlog
ons bereikte uit de Verenigde Staten
met bekende namen als Martha Gra
ham en José Limon, had zijn prille
begin in Duitsland. De Verenigde
Staten brachten deze dansstijl later
tot ontplooiing.
Corrie Hartong werkte in Dresden
met Ruth St. Denis en Ted Shawn uit
Amerika, met Kurt Jooss en met Ru
dolf von Laban, zo bekend door zijn
Laban-notatie, een tekenschrift voor
de danskunst, vergelijkbaar met het
notenbalkenschrift voor de muziek.
In 1927 beëindigde Corrie Hartong
haar werk aan de Wigmanschule; zij
ging naar Maagdenburg, waar zij in
1930 een jaar lang leidster van de
Wigmanschule was.
TERUG IN ROTTERDAM
In 1931 begon haar Nederlandse
carrière: het Holthaus-Conservato-
rium nodigde haar uit naar Rotter
dam terug te keren, teneinde daar
een echte vakschool met een leerplan
op te zetten. Het resultaat wai de
Rotterdamse Dansschool, die vier jaar
later met het Conservatorium voor
Toonkunst samenging.
Pas in 1954 kwam de splitsing in
Rotterdamse Dansacademie, verbon
den aan het Rotterdams Conservato
rium en een Rotterdamse Dansschool,
verbonden aan de Rotterdamse Mu
ziekschool.
Samen met figuren als Michael
Holmes en de in 1970 overleden Nel
Roos, die als directrice Corrie Har
tong had opgevolgd, bezorgde Corrie
Hartong de Rotterdamse Dansacade
mie een uitstekende naam in Neder
land en ook in het buitenland
Er kwamen banden met Doris
Humphrey, Martha Graham, Hanya
Holm en Katherine Dunham in Ame
rika en ten slotte werd Lucas Hoving,
die geheel is georiënteerd op de Ver
enigde Staten, na de dood van Nel
Roos met de directie belast.
Als directrice van de Stichting
Centraal Dansberaad in Den Haag
werd Corrie Hartong belast met de
hele documentatie van de Nederland
se danskunst. Haar taak is nu over
genomen door de heer Carcl Elvin.
DEN HAAG Er is praktisch
geen vierkante centimter grond
meer in Nederland waar Monu
mentenzorg niet mee te maken
heeft. „Sinds de monumenten
wet van 1961 hebben we ook te
maken met bescherming van
stads- en dorpsgezichten, en daar
vloeit weer uit voort dat we
eigenlyk met het hele leef
klimaat te maken hebben. We
zijn van een organisatie tot het
Moud van monumentale ge
euwen geworden tot een wel-
fljnsorgaan dat alles te maken
heeft met het leefmilieu".
Deze veranderde taak van de
Rijksdienst voor de Monumentenzorg
is een punt dat mr. Jan Korf graag
wil benadrukken. Het andere is dat
er doorlopend geworsteld moet wor
den met een chronisch tekort aan
geld. Mr. J. Korf, directeur van wat
meestal kortweg Monumentenzorg
genoemd wordt, haalt een uitspraak
van de Bond Heemschut aan die eens
gezegd heeft: „Geef Monumentenzorg
nu eerst eens 100 miljoen om de te
korten aan te vullen". De heer Korf
is wat bescheidener en is met 10 mil
joen extra al een heel eind geholpen.
Maar er moet meer geld komen. „Dit
werk is een essentieel onderdeel van
de samenleving".
Op het eerste gezicht lijkt het een
wat overdreven stelling dat Monu
mentenzorg alles te maken heeft met
het milieu, maar gezien door de bril
van de heer Korf wordt het wat dui
delijker. Het bestrijden van water-,
bodem- en luchtverontreiniging zijn
volgens de heer Korf de technische
kanten van de milieubescherming.
Maar er zijn ook andere waarden
..Mensen willen in een prettige omge
ving wonen, zich daar helemaal thuis
voelen. En de oudheid heeft ons geen
monumenten van elf verdiepingen
opgeleverd. Iemand heeft die gebou
wen eens „visuele verontreiniging"
genoemd. Neem bijvoorbeeld de Jor-
daan. Die wijk moet met het huidige
stratenpatroon blijven bestaan. Wan
neer je daar vroeger kwam als Mo
numentenman, dan keken ze wel wat
argwanend. Maar dat gaat nu stuk
ken beter. Met het verbeteren van
binnenterreinen en van woningen is
daar nog veel te doen".
Grote eenheden
„Het probleem bij Volkshuisvesting
is echter dat het altijd wil werken in
grote eenheden. Ze willen niet hier
en daar verspreid een huisje opknap
pen, ze willen in een duidelijk afge
bakend gebied een heel blok ineens
aanpakken.
Wij willen dat natuurlijk ook wel,
waar met onze financiëen kunnen we
dat niet redden. Voor ons is werken
'n grote aantallen juist het probleem;
we hebben er gewoon geen geld voor.
En in de huidige economische situatie
zie ik ook niet dat er op korte ter
wijn meer geld vrij komt".
ROTTERDAM Rotterdam en
Rijkswaterstaat hebben een plan ont
wikkeld om de Nieuwe Waterweg
b'ina een halve meter diever te ma
ken. Uitdieping tot 45 voet is nodig,
wü de Sint Laurenshaven in het Bot-
'ekgebied de komende jaren bereik
baar zijn voor grote ertsschepen.
Het uitdiepen van de Waterweg en
°e Sint Laurenshaven (kosten onge-
driemiljoen gulden) is een tijde-
jjjke oplossing. Men rekent erop dat
de grotere diepte niet meer nodig zal
zijn als eind 1973 het Verenigde Erts-
overslabedrjif op de Maasvlakte, ge
reed is.
Een oplossing volgens de heer Korf
zou zijn, dat er een herziening van de
verdeelsleutel komt. „Meer restaura
tiekosten zouden dan moeten- komen
te drukken op Volkshuisvesting en
minder op onumentenzorg. Op die
manier zouden we dan huizen kun
nen verbeteren, waarvoor de huren,
dan ook nog betaalbaar blijven; van
Volkshuisvesting zou dan een subsi
die moeten komen voor herstelkosten
of een huursubsidie of iets dergelijks.
We zouden het ook wel bij CRM kun
nen houden, maar dan hebben we
meer geld nodig".
Betaalbaar
De kwestie van de kostenverdeling,
het betaalbaar blijven van de panden
brengt de heer Korf op het Berg-
kwartier in Deventer.
„Dat is voor ons een soort vin
geroefening", zegt hij. „We kunnen
daar veel van leren en dat doen we
ook. Er zijn hele mooie panden uitge
komen, maar ze zijn niet te betalen.
We zullen moeten komen tot een aan
vaardbare huur, ook daar. Want wat
zie je overal: een centrum waarin
niemand woont is dood. Die wijken
moeten bewoond worden, zonder
meer, anders hou je een verzameling
dode monumenten over. De huren
gaan natuurlijk wel omhoog, en er
zijn veel mensen die zullen moeten
wennen aan een hogere huur, maar
het moet betaalbaar blijven. We zul
len moeten afzien van al te perfecte
restauratie. Je hoeft een bepaald
pand niet terug te brengen in exact
de toestand van pakweg 1780. Als het
zich in het straatbeeld voegt, moet je
het zo laten, verander het dan gron
dig van binnen. En ook zou je hele
arbeiderswijken, die typerend zijn
voor een bepaalde bouwstijl uit een
bepaalde tijd moeten behouden. Of
een mooi stratenplan, bijvoorbeeld
dat van Amsterdam-Zuid. Hou die
huizen en wijken in een goede staat
en laat er mensen in wonen".
Door de te krappe begroting komt
de heer Korf tot de volgende uit
spraak: „Wanneer we op een peil van
vijf jaar geleden zouden werken, en
alleen met de prijsstijgingen rekening
houden, zouden we zeker acht mil
joen meer moeten hebben. De nieuwe
subsidie-aanvragers krijgen nu een
briefje in de trant van: „Komt u over
een paar jaar maar terug. Dan zullen
we eens bekijken of een subsidie ver
leend wordt. En dat is een ongelukki
ge situatie, want velen kunnen en
willen niet op deze wankele uitspraak
bouwen en zien van restauratic af".
Tegenstrijdigheid
Deze omstandigheid: minder be
schikbaar kapitaal voor een steeds
toenemend aantal uit te voeren wer
ken brengt de heer Korf tot de con
clusie: „Wat meer voor ons en wat
minder voor anderen".
Hij doelt hier hoofdzakelijk mee op
een aantal projecten dat zijns inziens
wel kan wachten. Dat zijn dan bij
voorbeeld recreatieprojecten. ..Hoe
nuttig op zich ook misschien", aldus
de heer Korf, „maar het aanleggen
van die grote recreatieprojecten kan
wel wachten. Ik zie dat zo: die pro
jecten worden nu aangelegd voor
mensen die nu leven. Er wordt dan
vergeten dat voor een bevolking die
rond 2000 zal leven het hele land al
opgedeeld zal zijn. Er zullen dan geen
mogelijkheden meer zijn voor het
groter aantal mensen dat dan zal le
ven. En het is toch te gek. dat je
eerst ha'f Nederland door moet rijden
om te kunnen recreëren. Men voelt
zich ook prettig in de oude binnenste
den, de eigen wijken. Wanneer wat
gedaan wordt aan het meer leefbaar
maken, wat groen, bermen, pleinen
enz., dan hoeft men niet weg. En dat
openhouden en bewaren van een aan
tal mogelijkheden in Nederland voor
een toekomstige generatie geldt ook
voor wijken, gebouwen en straten
plannen, dorpsgezichten en stadsge-
