Z-Afrika is het vijf voor twaalf
Samenwerking confessionele
Gratis reizen
CHU-voorzitter Van Hulst: Apartheid is onchristelijk
„Links" volgt gebeurtenissen in
christelijk kamp met interesse
1 1
ff partijen lijkt in gevaar
2 Septemberdagen
op uw 65+ kaart
n
voordelig uit met NS
ZATERDAG 28 AUGUSTUS 1971
Na een bezoek van drie weken aan Zuid-Afrika is prof. dr. J. W.
van Hulst, voorzitter van de CHU en hoogleraar in de pedagogiek
aan de VU, ervan overtuigd, dat de klok in dat land wel egns op vijf
minuten voor twaalf kan staan.
Premier Vorster van Zuid-Afrika meent, dat hij tijd genoeg heeft.
In een gesprek van vijf kwartier met prof. Van Hulst zei Vorster
herhaaldelijk, dat de tijd in het voordeel van zijn regering werkt.
„Ons het 'n lng pad te loop", zei Vorster een paar keer. Prof. Van
Hulst is ervan overtuigd, dat Vorster eerlijk en oprecht streeft naar
een oplossing van de problemen, maar hij gelooft dat de klok van de
wereld sneller draait dan Vorster denkt.
Prof. dr. J. W. van Hulst
door Harm Lamberts
Over de zogenaamde* grote apart
heid, het tot ontwikkeling brengen van
zogenaamde thuislanden voor de
Afrikanen, merkte Vorster op, dat
hijzelf en zijn kinderen niet meer
zullen meemaken, dat Transkei en
andere thuislanden onafhankelijk
zullen worden, maar zijn kleinkinde
ren zouden dat wel beleven. Maar
prof. Van Hulst gelooft, dat de rege
ring van premier Vorster niet meer
zo lang de Afrikanen politieke rech
ten kan onthouden. De historie be
wijst, zegt hij, dat de politieke
stroomversnellingen zo'n tempo kun
nen aannemen, dat je het nauwelijks
kunt bijhouden.
Vier jaar geleden ben ik 2Vs maand
in Zuid-Afrika geweest. En als je nu
de cijfers bekijkt en vergelijkt met
die van toen, dan moet je conclude
ren dat er wat verbeterd is. Het le
venspeil van de Afrikanen is omhoog
gegaan. En ik sta niet alleen in die
mening. Ik heb hier een artikel van
Helen Suzman, het enige parlements
lid voor de Progressieve partij, dat zij
schreef voor de New York Times.
Daarin trekt zij fel van leer tegen de
regering-Vorster, maar zij schrijft
ook dat de Afrikanen, ondanks alles,
toch een middenklasse hebben opge
bouwd. Hetzelfde geldt voor de twee
miljoen kleurlingen".
„Maar dit alles wordt getemperd
door een te trage vooruitgang in het
verlenen van politieke rechten aan de
meerderheid van de Zuidafrikaanse
bevolking. Als ik een voorspelling
mag doen: de moeilijkheden voor de
regering-Vorster zullen in de Kaap
provincie beginnen met de kleurlin
gen. Die eisen nu hun politieke'rech
ten op. Die willen rechtstreekse ver
tegenwoordiging in het blanke parle
ment.
In het kleurlingenparlement is nu
nog maar een heel kleine meerder
heid voor de regering. Een groeiend
aantal kleurlingvertegenwoordigers
wil het parlement naar huis sturen
en eist vertegenwoordiging in het
blanke parlement, „ik ben het met
hen eens", zegt prof. Van Hulst,
„dat het kleurlingenparlement in een
overgangsfase nut heeft gehad, maar
dat die overgangsfase nu voorbij is.
De regering zegt, kijk eens wat we in
vier jaar bereikt hebben, maar ik
vind het niet zo erg overtuigend wat
ze in die vier jaar gedaan hebben I
„Ik heb premier Vorster gevraagd:
kunt u uw eigen zwarte mensen ont
houden, wat u buitailandse zwarte
diplomaten en staatshoofden wel toe
staat? Vorster zei: dit is een begin.
Vorster herhaalde steeds weer dat hij
veel tijd nodig had. Zijn argument is
ondermeer dat het Afrikaanse conti
nent eigenlijk een grote dictatuur is
en dat Transkei en de andere bantoe-
stans democratische staten moeten
worden. Daarom voert hij een poli
tiek op lange termijn".
Maar is het niet onrechtvaardig,
dat de bantoestans maar ruim dertien
procent van t^et Zuidafrikaanse
grondgebied zullen beslaan en de
Afrikanen 87 procent van de bevol
king uitmaken? Prof. van Hulst vindt
dat percentage van 13,5 veel te laag.
Toen hij dit ter sprake bracht in
Zuid-Afrika kreeg hij te horen, dat
de mensen die de Zuidafrikaanse re
gering hierover verwijten maken, bij
voorbeeld ook de natuurreservaten,
waar niemand mag wonen, erbij re
kenen. Volgens prof. Van Hulst ziet
de regering-Vorster ook wel in, dat er
wat scheef zit. Die ziet de huidige
verdeling als een startpunt, waar la
ter over gepraat kan worden.
Maar dan zeg ik weer het een
moeilijke zaak te vinden, dat alles
steeds naar later verschoven wordt.
Ik heb dat ook diverse keren tegen
Zuidafrikaanse ministers gezegd.
Maar ik trap niet alleen naar Zuid-
Afrika. Ik wil met ze meedenken om
de problemen op te lossen. Ze waar
deren dat, hoewel ze weten hoe ik
over de apartheid denk. Die verwerp
ik principieel; ik vind het een on
christelijk principe.
Nochtans wil ik naast dit land gaan
staan. Ook ds. Beyers Naudé van het
Christelijk Instituut zei me: we heb
ben nog niet alle geweldloze midde
len aangewend. Ik heb geen blauw
druk voor de oplossing. Maar in de
eerste plaats is nodig dat het levens
peil van de Afrikanen verhoogd
wordt en dat er een eind komt aan de
discriminatie op economisch terrein.
Maar ik heb ook geconstateerd dat er
wat dit betreft al wat gebeurd is.
Vergeleken met vier jaar geleden
verdienen de onderwijzers in Trans
kei en de mijnwerkers aanzienlijk
meer. Ze zijn nog lang niet op het
peil van de blanken, maar we kunnen
niet zeggen 'dat er niets gedaan
wordt."
„Als politicus en hoogleraar consta
teer ik dat er in Zuid-Afrika ver
schillende waarheden naast elkaar
bestaan. Aan de ene kant de waar
heid van het boek van pater Cosmas
Desmond, Het afgedankte volk, waar
in hij de verschrikkelijke toestanden
in de hervestigingsgebieden be
schrijft, de honger, de ellende, de ar
moede. Ik ben in heel Zuid-Afrika
niemand tegengekomen, die de feiten,
die Desmond aan het licht heeft ge
bracht. kon weerleggen. Ik ben bij
Desmond geweest en heb hem dat ge
zegd.
Ik had hier in Nederland, voor ik
weg ging, aan de Zuidafrikaanse am
bassade gevraagd of ik Desmond, die
net tot vijf jaar huisarrest was ver
oordeeld. kon spreken. Zij gaven me
niet veel kans. Ik was een uur op
Zuidafrikaanse bodem toen ik tegen
mijn begeleider zei: „Ik vind een be
zoek aan Desmond zo essentieel dat
mijn houding hier er door bepaald
kan worden. Twee dagen later rea
geerde de minister van justitie, Pel-
zer, positief op mijn verzoek. Ik zou
graag willen dat u in de krant zet.
dat ik daar geweldig dankbaar voor
ben. Het is een unicum dat een bui
tenlander in Zuid-Afrika met iemand
mag praten die huisarrest heeft ge
kregen.
„Ik ben een uur alleen met Des-
mond geweest. De eerste minuten
verliep het gesprek natuurlijk niet
gemakkelijk. Desmond bekeek mij
wantrouwend. In welke valstrik zou
hij nu weer trappen. Maar na een
paar minuten was het ijs gebroken.
Ik had alle recensies die in Neder
landse kranten over zijn boek hadden
gestaan, meegenomen. Ook de pagina
uit Trouw. Hij was daar erg blij mee.
Ik heb hem gevraagd: als u nu alles
van te voren geweten had, had u dan
toch dat boek geschreven? „Ik heb
het geweten", zei Desmond. ..en vertel
het Nederlandse volk dat ik er geen
spijt van heb."
Hoe gaat het nu met Desmond?
„Het is een jonge man van 35 jaar,
die onder een enorme spanning heeft
geleefd' en die nu weet waar hij aan
toe is. Hij was bang dat hij in de
gevangenis zou belanden. Hij heeft
nu tenminste nog zijn boeken en zijn
grammofoonplaten. De spanning is
weg. Hij is nu in gesprek met zich
zelf!
Prof. Van Hulst heeft hem ge
vraagd of hij zijn boek zelf niet een
zijdig vond. Desmond: „De regering
geeft vijftien miljoen gulden per jaar
uit aan propaganda. Er is niet éen
excuus voor een rijk land als Zuid-
Afrika voor toestanden zoals ik die
heb aangetroffen en openbaar ge
maakt."
Prof. Van Hulst heeft Desmond ge
zegd dat hij het als zijn taak als poli
ticus ziet om ook te wijzen op het feit
dat er in Transkei 21 zendingshospi
talen zijn en dat niet alle Afrikanen
in Zuid-Afrika er even slecht aan toe
zijn. Maar hij begrijpt dat pater Des-
mond een gedrevene en geroepene is,
die niet anders kon dan hij deed. Hij
begrijpt ook dat het een harde zaak
is voor de regering-Vorster te moeten
zien dat één boek propaganda van
jaren te niet doet.
Hij wil niet in de juridische aspec
ten treden van het huisarrest van
Desmond, maar prof. Van Hulst zegt
over de psychologische effecten van
het vonnis: De maatregel tegen Des-
mond is zeer slecht gevallen en zijn
vijf jaar huisarrest heeft misschien
wel vijf jaar regeringspropaganda
ontkracht. Volgens hem had de rege
ring-Vorster tegen Desmond moeten
zeggen: kom naast ons staan en help
mee zoeken naar een oplossing.
We hebben ten slotte nog met prof.
Van Hulst gesproken over de kerken
in Zuid-Afrika. De Afrikaansspre-
kende kerken, de nederduits gerefor
meerde en de Dopper-kerken zijn te
conservatief, zegt prof. Van Hulst,
„als je met ds. Landman van de sy
node van de nederduits gereformeer
de kerk spreekt en je vraagt hem
hoeveel Afrikanen in Zuidafrikaanse
gevangenissen zitten en hij weet het
niet, dan is dat toch een gebrek aan
belangstelling. In de kerkdiensten
merk je niets van een verontrusting
over de situatie. Ze bidden voor de
veiligheidspolitie en voor „al die ge
vangenes die het regte pad veria hé".
Het komt niet bij ze op, dat er mis
schien ook gevangenen, om hun gewe-
tenswil in de cel zitten."
merfl V
1 leel langzaam is politiek Nederland bijgekomen van de aardverschuiving die de verkie-
P^igen van 28 april te zien hebben gegeven. Vooral de KVP en de CHU zitten met de
tokken, en de P.v.d.A. worstelt met een kater na de roes van een overwinning waarmee
^ets te beginnen viel. De komende maanden zullen de eerste lessen in praktijk worden ge-
tacht waarvoor 28 april het leergeld is betaald.
door P. L. van Enk
lier en daar wordt en misschien
t ten onrechte verwacht dat de
p van 28 april tevens de gongslag
5eweest voor de laatste ronde in de
jaren slepende partij-politiéke ver-
uwing. Misschien kan er eindelijk
rden geoogst na het eindeloze stu-
en, confereren, intrigeren en tob-
dat we achter de rug hebben
n de ene kant is het goed dat alle
irgie blijkbaar toch niet verspild is
peest, maar aan de andere kant
ft het de vraag of het veel goeds
lat zal worden binnengehaald,
fooral bij KVP en CHU is het de
tste maanden een en al herbezin-
g en heroriëntatie wat de klok
it. Het CH-orgaan „De Nederlan-
heeft, na verscheidene nummers
g met onthutsende openhartigheid
ontmoedigende verkiezingsresul-
11 te hebben besproken, series arti-
en geproduceerd die, met slechts
uitzondering, zonder reserve de
algemene christelijke volkspartij
^^iipageren.
Jiet zonder betekenis is dat behal-
«Mellema, Bleumink en Baarda de
eurs zijn: zij zullen waarschijnlijk
r den lid worden van het toekomsti-
Uniebestuur en in die functie zul-
zij wel weinig nalaten om te be
ten wat zij nu met zoveel aplomb
>r nodig houden.
Iet is intussen natuurlijk nog maar
vraag of zij daarin de Unie mee
len krijgen. Bleumink heeft het in
van zijn artikelen over de angst
de oude partijstructuren te veria-
„Partij-organisaties zijn maar al
Ivaak naar binnen gericht. Navel-
ïen -en js bjj ons Qok zeer geiiefde
igheid en partijmensen zijn maar
e bang hun baantjes te verliezen".
:eur umink kent zijn Unie; hij zou iets
itorii gelijks wel niet op papier zetten
hij niet besefte dat met name in
kader veel weerstand tegen de
de christelijke volkspartij Ie over
men is.
et schijnt dan ook dat de CHU
945 en telt en niet. dc eersten de
ten die. gedesillusioneerd door
fouten van de verkiezingscampag-
I en ontmoedigd door de narighe-
daaromheen, overwegen om uit
stappen indien de Unie de koers
Mellema niet zou volgen. De
inivei JO speelt met het plan een gebaar
ling i de richting van Rome te maken
,r 31 oktober hervormingsdag
bloc over te gaan naar de KVPJG,
ludiek initiatief dat echter voor
Unie wel eens ernstige gevolgen
kunnen hebben.
5e CH-jongeren en dus ook eni
bben
hebb
word
ge oudere Uniegenoten marcheren
hiermee langs de route die al halver
wege de jaren '60 door de KVP is
gewezen. De brede en/of algemene, al
of niet christelijke volkspartij is een
uitvinding van KVP-ideologen die al
vroeg hebben ingezen dat hun partij
op de duur haar greep op de rooms
katholieken zou verliezen en haar
grondslag zou moeten verruimen om
nog iets te blijven betekenen.
De partij werd in die tijd al open
gesteld voor ieder die het program kon
onderschrijven maar dat bleef zonder
betekenis zolang de naam van de
partij onveranderd bleef en het
rooms-katholieken waren die er de
dienst uitmaakten. Er is nooit een
protestant in het bestuur gekozen of
als Kamerlid kandidaat gesteld.
De leiding heeft de afgelopen jaren
gehoopt dat zij in samenwerking met
ARP en CHU langs „legale" weg haar
doel tijdig zou kunnen bereiken.
Maar vooral de ARP heeft de ont
wikkeling naar de CDU of zoals
het. later ging heten om associaties
met de gesmade Westduitse CDU te
vermijden CVP geremd.
De drie partijen presenteerden zich
bij de verkiezingen alleen met een
gemeenschappelijk urgentieprogram
ma, maar verder ook nog met drie
eigen programma's, drie afzonderlijke
kandidatenlijsten en een eigen identi
teit. De wijze waarop dat voor de
KVP uitwerkte was geheel conform
de verwachtingen van die KVP-ers
die al in een vroeg stadium voor her-
vorming van hun partij hadden ge
pleit.
De toestand van de KVP is op dit
moment desolaat. Het zetelverlies
teeft een geweldige indruk gemaakt,
r is geen leiding meer. Schmelzer
was al afgeschreven, Nelissen zo'n
beetje de enige man van gewicht, in
de nieuwe gekozen fractie is naar
het kabinet verdwenen, Van der Stee,
de partijvoorzitter, werd staatssecre
taris. Veringa, naar voren geschoven
in de hoop dat hij een soort Kennedy
zou blijken te zijn, maakte tijdens dc
verkiezingscampagne misschien
omdat hij toen al ziek was een
matte, kleurloze indruk, geen indruk
dus eigenlijk.
Nu, na zijn operatie wordt hij pas
over maanden of misschien wel hele
maal niet terugverwacht. Het partij
bestuur waarin Van der Stee de
enige man van betekenis was
sprak na de verkiezingen nog haastig
uit dat er nu spoedig een algemene
en/of brede christelijke volkspartij
moest komen, waarin het confessione
le element wel wat naar de achter
grond mocht verschuiven.
Maar sindsdien speelt ook het
KVP-bestuur geen enkele* rol meer.
De partij is in verwachting van een
nieuw bestuur, waarvan de kandida
ten de komende weken zullen worden
gesteld en dat pas in november zal
worden gekozen, In de tussentijd
zwabbert de partij stuurloos rond.
Een intern voorstel om een commissie
met coryfeeën als Romme te laten
adviseren over de toekomstige koers
van de KVP, is intussen getorpedeerd
omdat dat elitair zou zijn. In de si
tuatie waarin de KVP nu is zou zij
elitair bestuur best kunnen gebrui
ken.
Intussen zeggen menseij die het
weten kunnen dat de meningsvor
ming binnen de KVf is omgeslagen
in de richting van een snelle omvor
ming tot een algemene christelijke
volkspartij of zelfs tot een algemene
volkspartij zonder het predikaat
„christelijk".
Er is al een termijn genoemd (voor
1 januari 1972 zou het rond moeten
zijn). Ook voor wie zoiets niet erg
serieus neemt is duidelijk dat er wat
de KVP betreft met grote spoed ge
werkt moet worden, wil men het ge
duld van mensen als Steenkamp,
Meeuwessen en Beugels nog langer
met succes op de proef stellen.
Deze drie maar er zijn er aan
zienlijk meer willen liever nog een
algemene volkspartij als zij maar
progressief is maar zouden denke
lijk een christelijke volkspartij ook
acceptabel vinden als tenminste dat
adjectief „christelijk" machtsvorming
v^n betekenis zou garanderen. In elk
geval zullen zij er waarschijnlijk
geen genoegen mee nemen als bij de
volgende verkiezingen de KVP weer
Hebt u er nog geen?
Koop er dan een aan het
loket. Verkrijgbaar
voor iedere 65-plusser.
Uw vrouw mag jonger
zijn. NS-legitimatie-
bewijs of pasfoto('s) en
trouwboekje of
paspoort meebrengen.
Een jaarkaart kost
f 50.- p.p., voor een
echtpaar f 75.-.
Driemaandskaart f 20.-,
voor een echtpaar f 30.-.
Vraagt u gelijk een
septemberkalendertje.
In september kunt u
met NS op uw 65 kaart
twee dagen gratis en
onbeperkt door
Nederland reizen.
Welke dagen?
Kiest u er maar twee ui t
elke dinsdag, woensdag,
donderdag of zaterdag
in september is er goed
voor.
Hoe?
Door simpelweg uw
65-f kaart aan het loket
te laten afstempelen.
De 65+kaai t buiten
de gratis reis dagen.
De 65+reductiekaart
geeft recht op reizen
tegen de halve prijs van
een enkele reis.
J. T. Mellema
als KVP zou terugkomen. En als is
het befaamde programman van Steen
kamp wel Wat minder progressief dan
de sprake die er vanuit gaat wil doen
geloven, als Steenkamp en zijn soort
genoten zijn partij zouden verlaten,
dan zou het binnen de KVP een wel
zeer dooie boel worden.
Het is de afgelopen jaren vooral de
ARP geweest die de KVP heeft ge
remd in het streven naar een algeme
ne or algemeen-christelijke volkspar
tij. Het eerste hoofdstuk van het
geslikt om in 's hemelsnaam tenmin-
van 18" over „evangelie en politiek"
droeg een niet te miskennen AR-
stempel.
De KVP heeft het voor zoete koek
geslikt om in 's hemelsnaam tenmins-
ste dan maar de minimale samenwer
king van het gemeenschappelijk ur
gentieprogramma met ARP en CHU
te kunnen binnenhalen.
.Ondertussen ging binnenskamers
geen gelegenheid voorbij of een
KVP-er haalde duidelijk zichtbaar
voor iedereen zijn schouders op over
dit rare stukje gereformeerde folklo
re, ofschoon men hem naar buiten toe
duidelijk hoorbaar „ja en amen" had
horen zeggen. En aan de andere kant
hielden leidende anti-revolutionairen
bij hoog en bij laag vol dat dat „ja en
amen" van de KVP voor honderd
procent serieus moest worden genp-
men
Mr. W. Aantjes, opvolger van Bies
heuvel als a r.-fractieleider, is een
van de weinigen die niet deed of zijn
neus bloedde: hij heeft eens gezegd
dat de KVP het begrip „deconfessio
nalisering" verwarde met „deklerika-
lisering". Daar voegde hij, met de be
scheidenheid die de ARP zo typeert,
aan toe dat „wij de KVP moeten hel
pen om goed te zien waar het om
gaat". Welnu, die hulp is nooit ver
leend en je krijgt niet het idee dat de
KVP er bijzonder om verlegen is, ze
ker niet als de bijstand van de ARP
moet komen, die de KVP veel te hu
morloos en te absolutistisch is.
Politieke deklerikalisering dat is
het losmaken van de band tussen
kerk en politiek en dat. is voor de
meeste KP-ers hetzelfde als decon
fessionalisering: het losmaken van de
band tussen geloof en politiek, oor
qen protestant is er wel verschil,
maar om het aan een KVP-er uit te
leggen kost veel tijd en dus misschien
ook wel een groot aantal zetels van
de KVP. En of de KVP het geduld
kan opbrengen, naar die uitleg te
blijven luisteren en onderwijl zetels
te zien verliezen, staat zeer te bezien.
Aan de andere kant lijkt de ARP
nog lang niet bereid te zijn de zeer
directe Bijbelse fundering van haar
politiek die zij pretendeert te verrui
len voor het getuigenis van een wat
vage christelijke inspiratie in het be-
Prof. P. A. J. Steenkamp
gnselprogramma van de toekomstige
volkspartij, die zich overigens in heel
weinig van D'66 zal onderschéiden.
„Een program-partij hebben wij nim
mer begeerd", zei AR-voorzitter dr.
A. Veerman deze zomer op ongewoon
besliste toon. Het is wel zo dat hier
en daar iemand voorzichtig begint te
opperen dat het met de evangelische
pretenties van de ARP wat moeilijker
ligt dan zij vroeger altijd gedacht
heeft.
Prof. dr. C. Augustijn heeft in AR-
staatkunde een stuk geschreven over
politiek relevante ontwikkelingen in
de theologie dat uitmondt in een
groot vraagteken achter de christelij
ke partijformatie. Verder bzlijken en
kele vroegere AR-radikalen die nu in
de Amersfoortse groep zitten het niet
meer te zien in een duurzame zelf
standigheid van de ARP. Mr. P. J. A.
Idenburg stoort zich aan het feit dat
degene die .de artikelen des geloofs
niet onderschrijft," wel op de ARP
mag stemmen maar er niets in kan
bereiken. Hij voegt daar evenwel in
één adem aan toe dat hij ook geen
gedeconfessionaliseerde programpartij
wil.
Dan wordt het toch moeilijk, want
de christelijke progressieve volkspar
tij die werkelijk open staat voor niet-
christenen wordt onherroepelijk een
ge-ontideologiseerde program-partij.
De niet-christenen in zo'n club zullen
namelijk op den duur bezwaarlijk met
de exclusief christelijke grondslag ge
noegen kunnen nemen. Daar moet
dan gegarandeerd een humanistische
grondslag bij en dan heb je precies
wat Steenkamp wil. De anti-revo
lutionairen willen dat alleen perse
niet.
Je zou, dit alles overziende, zeggen
dat de situatie - onverbiddelijk groeit
naar een breuk in de samenwerking
van de drie confessionele partijen.
Misschien dat het bezweringstalent
van Veerman nog iets zal kunnen
uitrichten, maar waarschijnlijk is dat
niet. De KVP mist de krachtige lei
ding van Schmelzer uit de Tweede-
Kamerfractie. Er komt een nieuw be
stuur dat lange tijd nodig zal hebben
om ingewerkt te raken, om het inge
wikkelde spel van zetten en manoeu
vres in de partijpolitiek te doorzien.
De actiegroepen binnen de partij zul
len vrij spel hebben. En bovenal: de
KVP beeft al bij de gedachte aan de
komende verkiezingen.
Men kan zich indenken dat er van
uit de loopgraven van de linkse oppo
sitie, met grote interesse wordt ge
loerd naar al dit verwarrende beweeg
in het christelijke kamp. De PvdA
heeft alle hoop gevestigd op een snel
le ontwikkeling binnen de KVP en
dat is misschien inderdaad niet slecht
bekeken. Den Uyl weet maar al te
goed dat de linkervleugel van de
Dr. A. Veerman
KVP met de vurigste voorstanders
van de algemene volkspartij in
maart van dit jaar best bereid was
geweest, een kabinetsafspraak met de
PvdA voor na de verkiezingen te ma
ken.
En zo'n afspraak voor de verkie
zingen gemaakt is voor de PvdA
tegenwoordig de enige mogelijkheid
om te regeren. De gedachte van het
groot-regeerakkoord van de commis
sie duidelijkheid van de „groep van
18" is uit de KVP-hoek gerezen.
Wanneer de CP-aanhangers bij de
KVP er in slagen, zich van de samen
werking met de ARP te ontdoen zal
die gedachte bij de volgende verkie
zingen misschien werkelijkheid wor
den.
In die situatie maakt de PvdA zich
voorlopig maar niet dik voor de vor
ming van de grote vooruitstrevende
volkspartij naar het idee van Van
Mierlo. De PvdA heeft voor de ver
kiezingen wel beloofd daar ernstig
naar te streven, maar dergelijke be
loftes moeten in de politiek niet erg
serieus worden genomen. De PvdA
heeft bij de verkiezingen aanzienlijk
gewonnen en een winnend paard zet
je niet op stal.
Het ziet er verder niet naar uit dat
binnen D'66 velen een dringende be
hoefte hebben om de PvdA aan haar
belofte te houden. Er zullen re wel
rondlopen die zich beduveld voelen,
maar het lijkt er op dat de meesten
heimelijk en opgelucht vaststellen dat
zij makkelijk van de socialisten afge
komen zijn. Het laatste bijzondere
nummer van Democraat staat vol met
betogen over de langdurige en gron
dige studie die nodig zou zijn voordat
met ermee kan beginnen de PVP of
WP op poten te zetten.
En ten slotte is 't het PvdA-Tweede-
Kamerlid mr. Th. van Lier die, in
hetzelfde nummer van Democraat,
D'66 aldus vaderlijk toespreekt: „Als
de KVP zou willen komen tot een
volkspartij met een duidelijk vooruit
strevend program niet alleen, maar
ook met de leiders en de wil om dat
te realiseren (waarbij men natuurlijk
afstand neemt van die kiezers die een
meer rechtse politiek willen), dan zou
ik niet inzien waarom daar geen goe
de partners te vinden zouden zijn
voor het werk dat D'66, PPR en
PvdA begonnen zijn op touw te zet
ten. Met kan hier optimistisch of pes
simistisch over zijn, de tijd zal gauw
genoeg leren hoe het uitvalt.
Als je zo'n volzin ontdoet van wat
oppositionele hooghartigheid, dan
blijft er een dringend verzoek aan
het adres van de KVP over om nu
snel over de brug te komen, omdat
vijf jaar oppositie-voeren nu zo lang
zamerhand mooi genoeg is geweest.
