y
ljUniek Heemschut-plan:
restauratie Workum
Vrije recreatie nu
soepeler benaderd
Tienjarige paste mond-
op-mond-beademing toe
HERSTEL OUDE SCHOONHEID MAAR
OOK ALGEHELE VERNIEUWING
Comité Noodklok
wil harde leiding
Oost-Groningen
BrarrNveerwedstrijd
in Gouda
v>
Protest tegen
tarieven van
Seheldeveren
'4LsOOAT WILT
Gemiddelde Gouwenaar
wil doorzon-huis
voor 220 per maand
WOENSDAG 25 AUGUSTUS 1971
Van een onzer verslagevers -
VOUDRICHEM Hoewel Woudrichem ook wel aangeduid als
'orkum of op de kaart van Jacob van Deventer (1558) als Worckum
behoort tot de provincie Noord-Brabant is het beslist geen Bra-
intse stad. Woudrichem is een Hollandse vesting, gebouwd op een
m v «langrijke strategisch punt: de plaats waar Maas en Waal samen-
oeien, vlak bij het slot Loevestein.
Reeds in de negende eeuw wordt Woudrichem genoemd mis-
hien heeft de naam iets temaken met de bosrijkheid van de om-
eving, iets waarop ook de naam Altena, d.w.z. „houtland" van de
reek waarvan Woudrichem de voornaamste stad is, schijnt te dui-
n >n en in de veertiende eeuw ging het van de bezittingen van de
end' 'aa^ van Kleef over naar die van de graven van Holland.
Jacoba van Beieren had er een
dat
anis#"'
DE in de kop van dit artikel verwerkte tekening toont de zuidwand
van de Landpoortstraat. Rechts, ten dele achter de hervormde kerk
verscholen, het Arsenaal, waar zich de indertijd door prins Claus ont
hulde gevelsteen bevindt. De kerk is een prachtig stuk laat-Hollandse
"boerengothiek" met in de toren renaissance-elementen in de vorm van
medaillons met allerlei figuren. De toren is in 1933 gerestaureerd, de
kerk zelf is in deplorabele staat.
De andere tekening biedt een uitzicht op de kerk van de zijde van de
oostelijkste munitiebergplaats uit. Beide tekeningen gaven een inzicht
in het boeiende dakenpatroon. Nieuwbouw in de omgeving van de kerk
zal dit patroon niet mogen verstoren. (Tekeningen Heemschut)
graf gen behuizing; een deel van dat
liis staat er nog, maar zonder de
onumentale Hoftoren, die in
is gesloopt. Het is het oud
huis van Woudrichem, het
lofdgebouw is prachtig geres-
&in°ureerc*' de bijgebouwen zijn
g in vervallen staat. Een een-
udig huis, dat kennelijk diende
logeerverblijf tijdens reizeh
:t klein gevolg.
zijn
;blad
lam
king
mbinli
voor
;he
lijk
clü
etrei
is is
den
;en
t sta
prijs
f 2.89»
ig is
niet
."Woudrichem is tot in de jongste
"lorie vesting gebleven, waarvan
arsenaal, de munitiekelders en de
iten woningen buiten dc vesting-
■ken getuigen. Buiten de vesting-
•ken mocht immers slechts in hout
Jden gebouwd om schootsveld vrij
bW} louden!
atzelfde Workum is onderwerp
gorden van een uniek projekt: de
auratie niet alleen van enige mo-
ïenten of een stadswijk, maar van
volledige vestingstad. Dat projekt
zeker tien jaar in beslag nemen
ie kosten zullen tegen de tien mil-
zijn.
hJJet projekt is mogelijk, omdat
zidrichem een klein stadje is: 2700
a»ners. Maar het heeft in het zo-
seizoen niet minder dat achtdui-
jasten en het Woudrichemse
rpeerterrein staat vol tenten en
«vans.
\jij hebben WOrkum bezocht onder
eden PnS van Ton Koot, de secretaris
de Bond Heemschut, welke bond
dit projekt het initiatief nam, en
de heer M. van Everdingen, lid
de publiciteitscommissie van het
ekt-Woudrichem.
Woudrichem is het resultaat van
jubileum-aktie ter gelegenheid
de zestigste verjaardag van
nschut", vertelde de heer Koot,
zoals bekend is dat projekt inge-
met de onthulling door prins
'het s van de gevelsteen in het Arse-
t we#> onze eerste aankoop in Woudri-
ïchts J1- Wij kochten het samen met de
munitiekelders, die een prachti-
ieuwe bestemming krijgen. Eén
enmg
dat
net n
te vei
i. De
r.T. h
rderg
een
ig is
die
e-ver -
mg in
ïauwen zal waarschijnlijk voor opslag
«order
rricht,
eding
wijnen dienen,
vesting bieden
cwekerij."
as is
e.i ag
ilaats
aan
s.at\
ag
de andere kan
aan een cham-
ITRUM-STAD
ludrichem moet na de gemeente
herindeling van het .Land van
een gemeente worden met al-
ontwikkelingsmogelijkheden en
inwonertal van acht tot tiendui-
een centrum van lokale aktivi-
en van toerisme,
ontwikkeling in die richting is
in niet altijd even gelukkige ma-
ingezet. Midden in de stad ver-
n een moderne school met plat
Ver
de H^n sierbetonnen gevels. Er kwam
reugd
ieente
roonstraat met huizen, die in een
uitbreidingsplan het mooi
paspoo n doen, maar die binnen de ves-
er 197^allen van Woudrichem niet
horen. Winkeliers gaven hun
het trj» puien en etalagevensters, die
het spassen bij het karakter van hun
uit de zestiende en zeventiende
daterende huizen,
is natuurlijk niet waar, dat de
Heemschut alle huizen binnen
e spoi
'eg;
uin'
;vuilop
aanlei isting Woudrichem in eigendom
Kanal verworven en zelf de zaak
port v cheeps gaat aanpakken. Daar-
bestudheeft het Heemschut geen geld.
tiet be projekt valt in twee delen uit
legt de heer Koot uit, „de wijk
de Waterpoort wordt gerestau
reerd, de wijk rond de hervormde
kerk wordt volledig vernieuwd."
In dit miljoenenprojekt verleent de
Bond Heemschut bemiddeling. Heem
schut stelt huiseigenaren in staat te
gen lage rente geld te lenen, Heem
schut zorgt voor goéde architectuur.
„Natuurlijk gaan we geen histori
sche huizen bouwen!", zegt de heer
Koot, „maar de architectuur van de
vernieuwde wyk moet zodanig zjjn,
dat het ritme van de stad niet wordt
verstoord. De nieuw te bouwen hui
zen mogen niet pretentieus, niet mo
dieus worden. Er moet harmonie ko
men tussen het oude en het nieuwe."
Restauratie en vernieuwing zijn
twee afzonderlijke begrippén. Het een
heeft te maken met monumentenzorg,
het andere met volkshuisvesting.
„Er is bij volkshuisvesting een spe
ciale pot voor dergelijk werk", vertelt
de heer Koot, „door onwetendheid is
daarvan maar heel weinig gebruikt,
de laatste jaren niet meer dan één
procent. Monumentenzorg is een
rijksdienst, kan er zelf dus niet aan
komen. Hier kan Heemschut met suc
ces optreden. Voor tins komt het er op
neer, dat elke gulden die een particu
lier besteedt, een rijksdaalder wordt,
want die gulden levert ƒ1,50 subsidie
op!
DAKENPATROON
Heel belangrijk is het bestaande
dakenplan. Dat moet bij vernieuwing
volledig gehandhaafd blijven. Heem
schut is géén monumentenzorg-in
stantie. Het gaat Heemschut niet om
monumenten maar om de woon- en
leefomgeving.
De Vereniging Hendrick de Keyser
heeft twee panden in de Hoogstraat
gekocht. Die worden helemaal geres
taureerd. Zij dateren uit het prille
begin van de zeventiende eeuw. Er
staat een schuur naast, die een stuk
achteraf ligt, tegen de vestingmuur
aan. De eigenaar wil daar iets mee
doen, wij helpen hem met de plan
nen, er komt een muurtje, dat gelijk
loopt met de oude rooilijn en dat het
erf afsluit.
Kijk, hierom gaat het bij Heem
schut: niet het herstel of behoud van
een monument zonder meer, want dat
is een zaak van monumentenzorg.
Maar mensen, die hier in een mooi
gerestaureerd huis wonen, wonen
straks in een omgeving die bij dat
huis past. Zij krijgen uitzicht op an
dere goed gerestaureerde huizen. Die
omgeving is belangrijk."
WAAROM JUIST WORKUM
De reden om juist Woudrichem te
kiezen?
„Het is een beschermd stadsge
zicht", verklaart de heer Koot, „het
heeft beschermde wallen.
Er zijn niet minder dan 36 monu
menten en de hoofdreden: de ge
meente wil graag, maar heeft geen
geld. Heemschut kan de bronnen
aanboren die geld leveren. Verder is
Woudrichem niet zo groot dat het
niet is te „behappen".
De zaak is grotendeels in het sta
dium van besprekingen en coördina
tie werk. Het moet allemaal stukje
voor stukje gebeuren. Natuurlijk zijn
er zaken, die heel moeilijk liggen. Zo
is er de hervormde kerk, waarvan de
toren is gerestaureerd maar waarvan
de kerk in een deplorabele staat ver
keert Restauratie van de kerk op-
zichzelf kost al miljoenen. Daar kun
nen we tot nu toe niets aan doen en
dat is jammer."
DEN HAAG Het Comité „Nood
klok Oost-Groningen" heeft gister
avond in het perscentrum Nieuws
poort in Den Haag de grote onenig
heid die er tussen het Comité en de
bestuurders van de streek bestaat
naar buiten gebracht.
De heren van het comité hebben,
nadat ze gisteren een gesprek hadden
met minister Geertsema kritiek la
ten horen op de besturen in de
streek.
Het aantal burgemeesters (17) is te
groot en de souplesse is te gering, zei
de heer H. K. J. Oudendal. De streek
heeft een keiharde leiding nodig zo
betoogde hij. Maar van het bestuur
gaat weinig uit.
Mr. Toxopeus, nu commissaris van
de koningin in Groningen heeft on
langs gezegd dat nimmer een be
stuurder uit Oost-Groningen bij hem
is gekomen om over de problemen
van de streek te praten, toen hij mi
nister van binnenlandse zaken was.
Ook bij de tegenwoordige minister
van binnenlandse zaken, de heer
Geertsema, is dat nog nooit geweest,
zo was de vier heren gisteren geble
ken. Minister Geertsema beloofde gis
teren naar Gedeputeerde Staten van
Groningen een brief te schrijven over
de gemeentelijke herindeling van
Oost-Gronin&en Een ander succes,
aldus de leden van het Comité is dat
we toegang hetfcen gekregen bij de
minister van economische zaken.
BOSKOOP De jaarlijkse brand-
weerwedstrjjd tussen de brandweer
korpsen uit de gemeenten Bodegra
ven. Boskoop, Capelle a'd IJssel,
Gouda, Moerkapelle, Moordrecht,
Nieuwerkerk a'd IJssel, Reeuwijk,
Waddinxveen en Zevenhulzen zal
worden gehouden in de gemeente
Gouda op zaterdag, 4 september.
De algemene leiding van deze twin
tigste ontmoeting berust dit jaar we
derom bij de heer H. P. Mooiman,
brandweercommandant in Velp. De
wedstrijd begint om twee uur en
eindigt om vijf uur, waarna de prijs
uitreiking volgt.
DE LIER „Dat heb ik wei
eens op de televisie gezien, moe",
zei de tienjarige Henk van Os uit
De Lier zijn moeder toen deze
hem hoogst verwonderd vroeg
hoe hij mond op mond beade
ming wist toe te passen, Henk
heeft zijn anderhalf-jaar oude
neefje Ronald van de verdrin
kingsdood gered door het kind
uit de sloot te halen en mond op
mond beademing te verrichten.
Behalve verwonderd Is mevrouw
Van Os echter ook trots op haar zoon
die de familie een ramp heeft be
spaard. Kleine Ronald van Os, zo
verteld ze, was met zijn vader en
moeder bij ons op bezoek. Hij was
met andere kinderen van de familie
buiten aan het spelen. Wat er toen
's middags om ongeveer half één ge
beurd is weet niemand precies, maar
Ronald van achttien maanden zag
kans om in een onbewaakt ogenblik
in een sloot te lopen.
Dat bemerkte even later tienjarige
Henk die zich geen moment bedacht
maar het kind uit het water trok na
dat hij eerst naar de overkant was
gezwommen om er bij te kunnen.
Hij heeft toen de neus van de kleu
ter dichtgeknepen en mond op mond
beademd waardoor Ronald weer te
kenen van leven begon te geven.
Toen hij daarmee bezig was kwamen
de ouders van Ronald aansnellen, die
inmiddels door de kinderen waren
gealarmeerd. De vader van Ronald
nam het over van Henk totdat dr. J.
E. Klop kwam die gewaarschuwd was
door Henk z'n moeder.
De arts heeft de kleuter op laten
nemen in het St. Hippolytuszieken-
huis in Delft. Ronald maakt het nu
goed, dankzij Henk, die mond op
mond beademing toepaste.
-
DEN HAAG Het beleid van het provinciale bestuur van Zuid-
Holland ten aanzien van de tenten en caravans op niet specifieke
kampeerplaatsen zal niet verscherpt, maar eerder versoepeld wor
den. De conceptverordening voor caravans en tenten had aanvanke
lijk de indruk gewekt van een verscherpt beeld. Gistermiddag in de
commissievergadering voor milieubeheer, recreatie en natuurbe
scherming gaf mr. H. B. Engelsman, lid van gedeputeerde staten,
een nadere toelichting op de voorlopige ontwerpverordening. Hy
stelde nadrukkelijk dat de presentatie van de nieuwe verordening
niet juist was geweest, waardoor men de indruk had gekregen, dat
er sprake zou zijn van een tegengaan van deze vormen van recreatie.
vergelijking tot de caravan. GS heb
ben weliswaar de tenten al in de con
ceptverordening opgenomen, maar
willen deze vorm van recreatie zo
vrij mogelijk laten, tenzij de tenten
concentratie in een bepaalde streek
uit de hand dreigt te lopen.
Luchtvervuiling in
nek-aan-nek-race
met industrie
UTRECHT In de lucht boven
Nederland wordt uit zwaveldioxide
evenveel zwavelzuur gemaakt als in
fabrieken op de grond: anderhalf
miljoen ton per jaar.
Dit volgens een ruwe schatting van
ir. J. Verloop, chemisch technoloog
bij de t.h. Delft, die wat rekensom
metjes over het milieu heeft gemaakt.
Het verschil is, dat het zwavelzuur
uit de lucht overal waar het regent
naar beneden komt, terwijl het zwa
velzuur van de industrie in het alge
meen binnenshuis voor iets nuttigs
wordt gebruikt.
Het verschil is ook dat het zwavel
zuur uit de lucht, voordat het ge
vormd is, door ons allen nog wat
wordt in- en uitgeademd in de vorm
van zwaveldioxidegas. Hoe dan ook,
volgens de sommetjes van ir. Verloop
gaat er jaarlijks een miljoen ton zwa
veldioxide de lucht in, bijna een half
miljoen ton nitreuze dampen, bij
twee miljoen ton koolmonoxide, 06
miljoen ton koolwaterstoffen en 0,3
miljoen ton stof en roet.
Een en ander trouwens maar voor
20 tot 30 procent toe te rekenen aan
de industrie. Met auto's en kachels
doen we er namelijk ook het een en
ander aan.
Henk van Os (10) wijst de plek
aan waar hy ztfn anderhalf jaar
oude neefje uit de sloot haalde
om vervolgens de mond-op-mond
beademing toe te passen.
SLUISKIL In de drukbezochte
vergadering die gisteravond in het
Zeeuwsvlaamse Sluiskil werd gehou
den. is een voorlopig werkcomité ge
vormd om te protesteren tegen de per
1 januari a.s. door minister W. Drees
jr. aangekondigde verhoging van 35
procent op de veertarieven over de
Westerschelde.
Ook de beroepsgoederenvervoer-
dersorganisaties NOB en EVO hebben
in een brief aan Gedeputeerde Staten
van de provincie Zeeland geprotes
teerd tegen de aangekondigde verho
gingen van de tarieven op de Wester-
scheldeveren met 35 procent.
In de brief zeggen de organisaties
dat de kostenontwikkeling in het be-
roepsgoederenvervoer onrustbarend
genoemd 'kan worden en dat de
marktsituatie een volledige doorbere
kening van de veerkosten nauwelijks
haalbaar maakt.
Ter illustratie van de nieuwe be
leidsvorm gaf de heer Oosterkamp,
hoofd van de provinciale planologi
sche dienst, enkele voorbeelden. De
plaatsing van één caravan bij een
boerderij zal geen problemen ople
veren, evenmin als de concentraties
op gereglementeerde campings. De
provincie zal echter speciaal te ma
ken krijgen met de gevallen van ma
ximaal vijf caravans per boerderij.
De PPD heeft juist zich op deze
gevallen geconcentreerd.
Men gaat er van uit, dat dergelijke
aantallen caravans alleen in speciale
landschappen toegelaten mogen wor
den. Binnen een straal van 10 kilo
meter van grote steden moet alleen
ruimte worden gelaten voor de dag
recreatie en niet voor vaste staan
plaatsen. Meer geschikt daarvoor
T-IET prachtige dakenplan van
het binnen de vestingwallen
gelegen Oudhollandse stadje. Op
de achtergrond de samenvloeiing
van Maas en Waal, waaraan
Woudrichem zijn strategische be
tekenis ontleende.
Een denkbeeldige horizontale
lijn door de foto verdeelt de ves
ting in twee projekten: het voor
ste deel, rond de hervormde kerk,
staat op de nominatie van volle
dige vernieuwing. Nieuwbouw
niet in "oude stijl", maar wel in
harmonie met het oude. Aan de
zijde van de rivier het tweede
deel, dat voor restauratie in
aanmerking komt.
(Luchtfoto KLM-Aerocarto)
zijn de streken gelegen tussen 20 en
30 kilometer vanaf de steden.
De PPD denkt in dit verband o.a.
aan gebieden bij Alphen aan den
Rijn, Woerden, Bodegraven, een ge
deelte van de Hoekse Waard en
langs de Lek (uitgezonderd de uiter
waarden). Ook op andere plaatsen in
de provincie zijn misschien streken
die hiervoor in aanmerking komen,
maar daarover zal over enige tijd
pas rapport worden utgebracht. Bin
nen deze speciale zones zullen zonder
veel moeite ontheffingen voor de
plaatsing van caravans en tenten
worden verleend, terwijl dit buiten
die gebieden ook het geval kan zijn,
maar dan incidenteel.
Mr. Engelsman stelde voor om
aan de conceptverordening een me
morie van toelichting toe te voegen
wanneer deze in de provinciale sta
ten ter sprake zal komen, waarmee
de commissie akkoord ging.
Door enkele commissieleden werd
gevraagd of de trekkende vakantie
ganger door deze verordening niet
wordt gedupeerd. De voorzitter
deelde echter mee, dat daar geen
sprake van zal zjjn, omdat de eige
naar van een caravan of tent. wan
neer deze op een verboden stuk ter
rein staat, dc sommatie krijgt bin
nen 14 dagen te verdwijnen. Daar
na volgt er pas een schriftelijke ge
lasting. zodat de trekkende vakantie
ganger allang weer weg Is voordat
men tot proces-verbaal overgaat.
Ten aanzien van de tenten zal nog
een onderscheid worden gemaakt in
SCHEVENINGEN Slagzin
nen zijn doorgaans niet stuk~te
krijgen. Dit moet de piloot van
het sportvliegtuigje gedacht heb
ben toen hij wel bijzonder laag
over het piratenschip Veronica
heenvloog om de opvarenden een
figuurlijk hart onder de riem te
steken. De naaste toekomst van
het zendschip wordt door dezelf
de piloot ongewild in beeld ge
bracht. De sleep met slagzin
raakte te water en kon slechts
met een uiterste krachtsinspan
ning weer de lucht in getrokken
worden. De discjockeys zullen
unaniem tekenen voor dit „teken
aan de wand?".
laakwel
Nieuw*
r m.i.v.
;edeel'
len af|
ca. 14
istus 1!
;n Wel
Kamervraag over
PTT en inflatie
DEN HAAG Het Tweede-Kamer
lid dr. ir. A. P. Oele (PvdA) heeft de
ministers van verkeer en waterstaat,
van economische zaken en van finan
ciën schriftelijk gevraagd of zij de
aangekondigde verhoging van de
post- en telefoontarieven verenigbaar
achten met de noodzaak van een ef
fectieve inflatiebestrijding Het ka
merlid wil ook van de bewindslieden
weten of zij kunrfen meedelen wat de
gevolgen zullen zijn voor het prijsin
dexcijfer.
De heer Oele wil verder weten
waarom de posttarieven voor kleinge-
bruikers twee maanden eerder dan
die voor grootgebruikers zullen wor
den verhoogd. Moet hieruit worden
afgeleid, dat niet slechts bij de PTT
en de regering, maar ook in de PTT-
raad meer met de belangen van de
grootgebruikers dan met die van de
kleingebruikers wordt rekening ge
houden, zo vraagt de heer Oele zich
af.
GOUDA De gemiddelde
Gouwenaar wil een eengezins
huis van het doorzontype in twee
woonlagen met een schuin dak
van 220 per maand. In dit huis
moeten zich een huiskamer, drie
of vier slaapkamers en als het
eveTi kan een woonkeuken be
vinden.
Verder wenst men een badkamer of
douche, één tot drie wastafels, één tot
twee toiletten en een centrale ver
warming.
Deze gegevens blijken uit een wo
ningmarkt onderzoek dat het Bouw
centrum eind vorig jaar in Gouda
(47.000 inwoners) heeft verricht. Het
doel van het onderzoek was te kun
nen beschikken over gegevens voor
een gefundeerd woonbeleid
Binnen een jaar kan in Gouda een
woningbehoefte worden verwacht van
900. binnen vijf jaar van 3700.
De vraag van verhuizende Gou
wenaars richt zich in het bijzonder
op vier-, vijf- en zeskamerwoningen
met een huurprijs van 150 tot 200.
van ƒ200 tot ƒ250 en hoger dan ƒ250
per maand. Wanneer men overweegt
een woning te kopen dan variëren de
prijzen tussen.de ƒ50.000 en ƒ70 000.
Van de Goudse inwoners die willen
gaan verhuizen wil 14 pet. in een
zelfstandige bejaardenwoning, 2 pet.
wil vestiging in een bejaardentehuis
en 84 pet. wenst een woning geschikt
voor een gezin.
De nieuwkomers," die zich in Gouda
gaan vestigen, vragen nagenoeg allen
een woning voor het gezin. De over
grote meerderheid van de verhuizers
wenst een eengezinshuis, maar slechts
driekwart van hen verwacht ook ooit
een dergelijk huis te kunnen betrek
ken.
De voorkeur voor de plaats van het
huis gaat uit naar een wijk met lage
bebouwing (49 tot 64 pet.). 28 tot 45
pet. vindt echter een gemengde (hoge
en lage) bebouwing noodzakelijk. De
grote meerderheid van de onder
vraagden acht een tuin onmisbaar.
