en beleid
vevoerd
TV-commentaar
buitenlandse politiek
Negentien jaren
VOORTREFFELIJKE
SCHUBERT-AVOND
Toeristisch
Palaver
in Zeeland
Jubileum bij
cle Victoria
Papendrechts
oudste nu
95 jaar
Actualiteit
ZATERDAG 3 JUU 1971
Weliswaar ka niet ontkend worden
deze minister inderdaad een sterk
soonlijk stempel op zijn beleid
•ft gedrukt, mede door de wijze
arop hij daaraan vorm gaf en
irop hij het presenteerde. Maar dit
er toch niet toe leiden, het anec-
ische met het essentiële te vereen
igen. Het kan daarom nuttig zijn
proberen een aantal kernpunten
het tleleid-Luns te bezien, los
de wijze waarop hij ze presen-
rde, om dat juist deze presentatie
dikwijls aanleiding was tot hevige
troverses en daarom een verte-
d .beeld kan opleveren van het
>id als zodanig. Centraal uitgang-
nt van dit beleid was het Neder-
dse belang. Nu is uit de aard der
k het antwoord op de vraag wat
Nederlands belang meebrengt,
'k subjectief bepaald en ook in dit
icht spelen de persoonlijke inzich-
van de heer Luns een belangrijke
Die persoonlijke opvattingen over
vraag wat het Nederlands belang
eist werden in hoge mate bepaald
een pragmatische benadering-
ze, die veelal de spot leek te drij-
met consistentie en coherentie. Ik
dit toelichten aan de hand van
drie onderdelen van het buiter-
ds beleid, waarop de minister wel
meest zijn persoonlijke stempel
ft gedrukt, te weten het beleid
betrekking tot de eenwording
Europa, het „Indonesië"-beleid
de Nederlandse stellingname in de
t-West-verhouding.
Europa
DORDRECHT Mejuffrouw A. C.
in 't Veld is gistermorgen in gezel
schap van haar moeder, feestelijk
door de directie van Victoria NV ont
vangen. Vijf en twintig jaarr geleden
trad mejuffrouw In 't Veld bij het
bedrijf in dienst als inpakster, welke
functie zij nu nog bekleedt
Op de feestelijke bijeenkomst kreeg
mejuffrouw In 't Veld een portefeuil
le met inhoud, de legpenning en het
vererend getuigschrift van de Maat
schappij van Nijverheid en Handel,
een gouden ring namens het geschen
kenfonds en het gouden Victoria-
spcldje. Aan huis kreeg de jubilaresse
een taart bezorgd.
plaats;
giroorj
teL:
Betaalt
per
plaats:
Als beloning voor mijn aküviteit
Vontvang ik het gezellige PJetina I
schaaltje cadeau. M
matiek onder te brengen, omdat de
persoonlijke visie op de veiligheidss
tructuur hier veel sterker verweven
is met de actuele beleid. Vandaar dat
hier de beweerde inconsistentie wel
licht reëler is dan in de beide vorige
gevallen. Deze inconsistentie zou be
staan in het met de mond belijden
van het beginsel van de toenadering
en de ontspanning, maar het in de
actuele beleid vasthouden aan het ue-
ginsel van de confrontatie, in weerwil
van bezoeken aan Oost-Europese lan
den; een stap waar de minister overi
gens als laatste van zijn West-Euro*
pese collega's toe over ging.
De bewindsman, die zijn ministeriële
loopbaan begonnen is op het heetst
van de koude oorlog, die een onwrik
baar vertrouwen lijkt te hebben in de
leer van de militaire machtseven
wicht en die zichzelf als een „Real-
politiker" karakteriseert, heeft weinig
begrip voor het steeds toenemend
streven naar een alternatieve veilig
heidsstructuur, omdat hij voor deze
alternatieve structuur (nog?) geen
realiseerbare mogelijkheden ziet.
Vandaar dat zijn uitlatingen over een
onderwerp als de Europese Veilig
heidsconferentie of over de Oost-West
toenadering in het algemeen, zo wei
nig vermogen te overtuigen, van een
innerlijke wil om het met een andere
minder op de bestaande wapensys
temen berustend veiligheidssys
teem te proberen. Men kan er overi
gens van uitgaan dat ook hier de vi
sie op wat het Nederlands belang
vraagt van doorslaggevende betekenis
is.
Maar sterker dan in de beide voor
gaande gevallen was hier de persoon
lijke instelling van de minister bepa
lend voor deze visie. En men kan zich
afvragen of dit niet ten koste is ge
gaan van de op ander terrein aanwe
zige pragmatische benadering.
Wel beleid
Met het bovenstaande is aan de
kleurrijke realiteit noodzakelijkerwijs
afbreuk gedaan; er is te veel geabs
traheerd en geschematiseerd. Waar
het mij echter om te doen is, is aan
te tonen dat het verwijt dat in de
afgelopen 19 jaar geen beleid dan wel
een tegenstrijdig beleid is gevoerd,
niet opgaat. Er is wel degelijk een
beleid geweest, waarin vaste elemen
ten voortdurend zijn te herkennen.
De opvallende starheid en de vaak
onbegrijpelijke soepelheid, die beide
dit beleid kenmerkten, zijn vooreen
groot deel uit deze vaste elementen te
verklaren. Natuurlijk kan men het
oneens zijn met de richting van dat
beleid, men kan fundamenteel ver
schillen met de minister over de
vraag wat het Nederlands belang op
een gegeven moment vraagt, maar
dat is een andere zaak.
On-Nederlands
Wat wellicht het meest opvalt is
het in de presentatie vanhet beleid
afwezig zijn van visie op lange er-
mijn. Persoonlijk betreur ik dal,
maar ik realiseer mij tegelijkertijd
dat een pragmaticus weinig neiging
zal hebben dergelijke visies te ont
wikkelen. In wezen is dat een on-Ne-
derlands trekje, maar in meer dan
één opzicht was de heer Luns vol
strekt on-Nederlands. Dat verklaart
wellicht zijn grote populariteit en de
sterke weerstand die hij opriep. Het
is niet onmogelijk dat een minister,
die meer innerlijke verwantschap
heeft met datgene wat er in grote
delen van de bevolking leeft, beter
dan de scheidende bewindsman in
staat zal zijn de spanning tussen
pragmatisme en moralisme, die zich
in de internationale verhoudingen nu
eenmaal altijd voordoet, te overbrug
gen in die zin dat hij het hoe en
waarom van vele zaken beter zal
kunnen verduidelijken.
AMSTERDAM De derde
avond van de Schubert-cyclus in
het Holland Festival: een voor
treffelijke greep in het Schubert-
repertoire. Koorwerken, liederen
voor sopraan en piano, voor solo
stem, koor en instrumentale be
geleiding. En tot slot een vier
handige piano-sonate (Grand
Duo) uit 1824.
Schubert schreef met een overvloed
uit een rijk hart vol muziek. Het pro
gramma dat we gisteravond in de
kleine Zaal te horen kregen, heeft
iets zeldzaams: Ja, Gretchen am
Spinnrade en het Standchen en ook
het Gesang der Geister über den
Wassern wil nog wel eens een keer
uitgevoerd worden; maar wanneer
horen we ooit de aangrijpende Szene
im Dom met op de achtergrond
'n koor en orgel en op het podium de
sopraan met een bariton en een pia
no? Een stuk dramatiek dat Zo uit
een nimmer door Schubert geschre
ven opera gesneden is, uitgevoerd
met een plastische perfectie (de bari
ton Frans Schouten had wat meer
dramatisch mogen zijn).
De sopraan Elly Ameling heeft in
haar vier Schubert-liederen bewezen
dat ook deze muziek haar helemaal
goed ligt, dat zij tot de kern van
Schuberts intenties weet door te
dringen in een glanzend geluid. Ook
ae alt Marianne Dielemann bereikte
in Standchen een schoon relief tegen
het vrouwenkoor en de piano.
BRESKENS Een vooral op toe
risten gerichte soort palaver is de
manifestatie „REWO" die op zaterdag
17 juli in de Zeeuwse plaats Breskens
wordt gehouden. Volgens de organi
satoren wordt het een „praat en luis-
terfeest" waarmee men Nederlanders
en buitenlanders wil confronteren
met het evangelie. Behalve een reli-
popfestival, waaraan talrijke binnen-
en buitenlandse bands meewerken,
zijn er speaker-corners, filmvoorstel
lingen. mogelijkheden voor creatieve
expressie en dergelijke.
De organisatie is in handen van een
team jongeren, waarvan onder meer
ex-provo Anton Groeneschey deel
uitmaakt; Groeneschey kwam enkele
jaren geleden in het nieuws toen hij
zich van de toen bestaande provo-be
weging in Amsterdam distantieerde
en christen werd. Zowel de kerken,
als de VW en het bedrijfsleven ver
lenen medewerking aan „REWO", af
geleid van de woorden .recreatie en
woord".
In een grote tent komen informa
tie-stands van zendings en andere ge
nootschappen en instellingen, zoals
het NBG, Kerk en Vrede, Youth for
Christ, de Katholieke Bijbelstichting,
de evangelische solidariteits-partij,
het Palestina Komité, de Nederlandse
Pinkster Jeugd Beweging. Trans
World Radio en vele andere. Ook de
plaatselijke keiken zullen zichzelf
met stands presenteren. Het feest
duurt van 2 uur 's middags tot 9 uur
's avonds.
Op diverse podia spelen (voorname
lijk religieuze) popgroepen. Uit Am
sterdam komt de formatie „Focus",
die op het ogenblik snel stijgt op de
internationale hitparades. Andere
groepen die zullen optreden zijn o.m.
„de BBC combo (Bible Believing
Christians), „de Burning Candles" uit
Zwolle, „TTie Heralds of Joy", een ze
ven man tellende formatie van het
Leger des Heils uit Breda, de Duitse
groep „The Electric Message" uit
Düsseldorf Met verscheidene andere
Engelse, Zwitserse en Nederlandse
bands wordt op het ogenblik nog on
derhandeld.
In twee mini-theaters worden door
lopende filmvoorstellingen gegeven,
respectievelijk door de Amsterdamse
evangelisatie groep „Moria" en de
stichting „Palestina-komité". Enkele
Nederlandse en Duitse predikanten
zullen tijdens „REWO" het woord
voeren endiscussiëren met de bezoe
kers van de speakers-corners. In ver
band met de te verwachten grote
aantallen Duitse toeristen is een af
zonderlijke „praathoek" ingericht
voor Duits sprekenden.
De leiding van de Nederlandse dis
cussies is in handen van de Amster
damse theologie-student H. Pater, die
bekend is geworden door zijn belang
rijke aandeel in de elke week druk
bezochte diensten in de hoofdstede
lijke Spuikerk. Er zal op „REWO"
ve^l christelijke lectuur gratis worden
verspreid door de standhouders, die
ook met het publiek willen discus
siëren.
De organisatoren zorgen voor grote
hoeveelheden etenswaren en fris
dranken, die aan door hen zelf geëx
ploiteerde stands worden verkocht.
Ter bestrijding van de onkosten die
het praat- en luisterfeest met zien
meebrengt, is op 12 juni een loterij
van start gegaan. De Vrije Evangeli
sche-Jongeren vereniging van Bres
kens is ingeschakeld om tijdens het
feest hand- en spandiensten te ver
richten.
■den. 1
omstii
door prof. mr. P. H. Kooijmans
Voor 1962 toonde de minister zich
uiterst halstarrig 'en was hij bereid,
terwille van het behoud van Nieuw-
Guinea, de betrekkingen tussen Ne
derland en de voormalige kolonie tot
het absolute nulpunt te laten ver
slechteren, zonder dat achteraf duide
lijk is hoe het Nederlandse belang
(we zien hier even af van het belang
der Papoea's) daarmee gediend kon
zijn. Toch moet, naar het oordeel van
de minister, ook het Nederlands be
lang daarbij een rol gespeeld hebben
(wellicht de presentie van Nederland
in de Pacific?). Na 1962 volgt een
snelle toenadering tot Indonesië en
een verrassende herleving van de
economische en culturele contacten.
Konden velen het al moeilijk begrij
pen dat de minister de volstrekte mi
slukking van zijn Nieuw-Guinea-be-
leid had overleefd, deze ommekeer
met betrekking tot het regime in In
donesië was voor hen volstrekt on
aanvaardbaar. Dit ongenoegen werd
og versterkt door het feit. dat de mi
nister naar hun inzicht in 1969, het
jaar van de volksstemming op West-
Irian, zich te weinig sterk maakte
voor de belangen der Papoea's, die
hij voor 1962 wel te vuur en te
zwaard had verdedigd.
Pragmatisch
Toch is ook deze schijnbare incon
sistentie te verklaren uit de pragma
tische benadering van het Nederlands
belang. Verlangde dit belang (wat dat
dan ook geweest mag zijn) voor 1962
het vasthouden ten kosten van alles
aan het behoud van Nieuw-Guinea,
toen deze doelstelling niet/langer rea
liseerbaar was, verlangde ditzelfde
Nederlandse belang een goede ver
standhouding met de voormalige
vijand. Persoonlijke gevoelens, die
juist hier zeker in het spel geweest
zijn, zijn daaraan ondergeschikt.
Wat voor velen een moeilijk te verie
ren ommezwaai was. is vanuit deze
optiek veel meer begrijpelijk. En
waarom zou men dan de goede ver
houdingen in gevaar brengen door
een scherpe stellingname tegen de
schijnvertoning van de volksstem
ming, Wanneer men niet over de
middelen beschikt om dit protest
kracht bij te zetten en (ik sluit de
ideële motieven niet uit) merf waar
schijnlijk meer voor de bevolking
van West-Irian kan doen door middel
van goede contacten met de Indonesi
sche regering.
Wat het beleid met betrekking tot de
Oost-West-relatie aangaat, dat is
moeilijker in de bovengebruikte sche-
PAPENDRECHT Vrijdag vier
de de heer Victor A. van der Kruk,
wonende met zijn dochter, mevr.
Slingerland-Van der Kruk, in de
Wilhelminastraat 37, zijn 95ste ver
jaardag. Hij mag zich Papendrechts
oudste inwoner noemen. Zijn ver
jaardag was voor de burgemeester
en mevr. Soetendal aanleiding hen
thuis te komen feliciteren. Zij had
den ook enkele geschenken voor hem
meegebracht.
Hoewel het gehoor van de overi
gens nog zeer kwieke heer Van der
Kruk hem thans enigszins in de
steek laat. onderhield hij zich vlot
en ongedwongen met zijn hoge gas
ten.
Geboren in Willemstad trok hem
het water. Hij ging naar de school
voor onderofficieren in Nieuwersluis
en naar de kweekschool voor de zee-
klaargestoomd voor de marine. In
vaart in Rotterdam, waar hij werd
1893 vertrok hij naar het toenmalige
Nederlands-Indië. Hij .nam daar deel
aan enkele expedities en verwierf
daarmee onderscheidingen, zoals het
Lombok-kruis in 1894 en het onder-
scheidingskruis* voor belangrijke
diensten bij de Atjeh-expedities in
1896-1900 en van 1901-1905. Hij is
met vrij grote zekerheid de enige
nog in leven zijnde Nederlander die
het Lombokkruis draagt.
En verder konden we ons denkbaar
verwonderen over Schuberts (in het
Hebreeuws gezongen) Psalm 92 met
een innemende solo van Otto Oytens;
het Chor der Engel (uit Faust) voor
het a-capella-koor; over lm Gegen-
wartigen' Vergangenes voor mannen
koor en piano; over het Gesang der
Geister voor mannenkoor en strijkers.
Een eminente koorklank van het
Nederlands Kamerkoor o.l.v. Felix de
Nobel in deze hartverheffende mu
ziek, die ook buiten een Festival best
nog eens gehoord mag worden om
haar noblesse waarmee hier vooral de
menselijke stem is gehanteerd. - Vr.
Er is de afgelopen maanden en weken in verschillende kranten
D tijdschriften zoveel geschreven over de persoon-Luns dat het
leleid, dat de scheidende bewindsman gedurende zijn onwaar
schijnlijk lang ministerschap heeft gevoerd, enigszins op de achter
pond is geraakt. Nu zijn er een aantal mensen, wier oordeel over
—je persoon-Luns samenvalt met dat over het beleid-Luns. een oor-
|eel dat dan doorgaans uiterst positief or uiterst negatief is.
hem was van doorslaggevende bete
kenis het Nederlands belang. In
Europees verband nu dreigt voortdu
rend het gevaar dat kleinere landen
als Nederland het slachtoffer worden
van de politiek der groten, Frankrijk
en de Duitse Bondsrepubliek. Tegen
dit gevaar hgstaan twee remedie's:
enerzijls versterking van de be
voegdheden van de Gemeenschap
zelf, waardoor de invloed van de gro
tere partners afneemt en anderzijds
uitbreiding van de Gemeenschap met
tenminste nog ees grote mogendheid,
omdat de kans op meningsverschillen
tussen de groten nu eenmaal de ma-
noevreermogelijkheden van de kleint
jes vergroot. In de periode waarin
door de grote verstandhouding tusses
Adenauer en De Gaulle een directe as
Bonn-Parijs liep, toonde minister
Luns zich dan ook de meer geharna
ste en hij heeft daarmee ongetwijfeld
het Nederlandse belang gediend.
Twee paarden
Dit behartigen van het Nederlands
belang vereiste het berijden van twee
paarden, en het moet de scheidende
bewindsman tot grote voldoening ge
stemd hebben, dat hij op het laatste
moment mocht meemaken dat het
ene paard een winner bleek te zijn.
Dat het andere daarmee wel eens
automatisch tot verliezer kon zijn ge
degradeerd, m.a w. dat de versterking
van het supranationale karakter van
de Gemeenschap wel eens voorlopig
in de ijskast kan belanden, is iets wat
op de koop toe moet worden geno
men. Opvallend is voorts dat het der
de hete Europese hasgrijzer: de de
mocratisering van de Gemeenschap,
een sterk verdediger vond in minister
Luns, doch vooral dan. wanneer die
democratisering een bijdrage kon be
tekenen tot de versterking van het
supra-natiosale karakter. Dus wan
neer zij in hoge mate verband hield
met één der hoofddoelen van het be
leid. En ik betwijfel wel eens of deze
democratisering in de opvatting van
de minister zelfstandig beleidsdoel
was, zoals zij dat wel behoorde te
zijn naar de visie van het parlement.
fee belangrijke elementes ken-
kten het beleid met betrekking
de Europese integratie: het open-
den van de Gemeenschap (gericht
Toetreding van andere landen, met
ie van Engeland) en versterkisg
het supranationale karakter. Er
rel opgemerkt dat deze twee doel-
lingen in feite niet goed met el-
r te verenigen zijn en dat derhal-
aan de Nederlandse politiek ten
:ien van een vereenvoudigd Euro-
sen visie ontbrak. Immers, toetre-
tot van Enseland. dat altijd wars is
eest van alles wat aan zijn souve-
e bevoegdheden afbreuk kan
zal de versterking van het su-
lationale karakter alleen maar
oeilijken, terwijl asderzijds een
terking van het supranationale
kter voor een Engelse toetreding
ae of Selangstelling aan gene zijde van
Kanaal wel eens zou hebben kun-
does verflauwen.
ectlef bezien berust deze kritiek
>loog goede gronden. Maar naar mijn
ieel, vormde een conceptie over
rtructuur van een toekomstig poli
per- verenigd Europa niet de eerste
iccupatie van de minister. Voor
Wat het Indonesisch-beleid aangaat
lijkt het op het eerste gezicht moei
lijk dit vaste element van zrg voor
het Nederlandse belang te onderken
nen. In dit beleid vormt het akkoord
van New York van 1962. waarin de
minister contre coeur in de over
dracht van Nieuw-Guinea aan Indo
nesië moest berusten, een beslissend
keerpunt dat zich ook weerspiegelde
in de houding van de minister ten
opzichte van dat land, hetgeen door
velen in het sterk ethisch ingestelde
Nederland als onbegrijpelijk werd er
varen.
Wat daarvan zij, het staat vast dat
met de scheidende minister een on
vermoeibaar strijder voor het Neder
lands belang heengaat. Het uiteinde
lijk oordeel over zijn beleid is aan de
historicus voorgehouden.
Mr. P. H. Kooijmans is gewoon
hoogleraar in het volkenrecht en het
recht der Europese Gemeenschappen
aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Het is deze week zo gelopen dat we
tussen maandag- en vrijdagavond
geen actualiteitenrubriek op het
scherm hebben gezien. Dinsdag kriel
Televizier ten offer aan de prikactiest
dus dat kun je niet meetellen.
Woensdag en donderdag hebben
meestal geen actualiteitenrubriek, dus
dat kun je ook niet meerekenen. Bo
vendien zitten we in het zomerseizoen
en dan mag je helemaal nergens op
rekenen. Dat we twee dagen na het
bekend worden van het nieuwe kabi
net eindelijk een wat uitvoeriger in
terview met de nieuwe premier te
zien kregen, kan geen van de zend
gemachtigden helpen moeten we
maar denken.
Gisteravond kwamen de NOS en de
KRO er dan achter, dat het niet hele
maal komkommertijd was. We kregen
toen meteen twee interviews me
Biesheuvel. Eén in de NOS-rubriek
Ter Visie dat nogal chaotisch van
1967 naar Colijn sprong en via de
nevenfuncties van de heer Biesheuvel
naar de informatieperiode. De nieuwe
premier werd er zo te zien wat krib
big {van.
Bij Langebent had hij het moeilij
ker. Die had als enig gespreksthema
het Volkskrant-bericht gekozen, dat
de bezuinigingsplannen al in maart
zouden hebben klaargelegen, maar i
niet aan de kiezers van 28 april ter
kennis zijn gebracht. Biesheuvel zei
dat de plannen toen niet meer waren
geweest dan een streefcijfernota, die
was bedoeld als discussiestuk voor
het kabinet. Hijzelf was niet op de
hoogte geweest van de exacte inhoud, i
maar dat er bezuinigd moest worden
wist hij toch wel en dat had hij ook
in zijn verkiezingscampagne gezegd.
Op een vraag van Langebent of de
hter Boersma ook minister van socia
le zaken zou willen worden wanneer
had hij geweten dat er 40 miljoen zou
moeten worden bezuinigd op de 'so
ciale werkplaatsen, zei de heer Bies
heuvel dat het elk jaar voorkomt dat
er meer wensen zijn dan mogelijkhe-
aen.
Bij de AVRO zagen we het eerste
deel van „Uit AVRO's tele-archief',
de zomerrubriek die je ervan over
tuigt dat je niet behoeft terug te ver
langen naar de televisie !uan vroeger.
Het aardigste was wel, te zien hoe de
haardos van Frits Thors in die tien
jaar is verkleurd.
C.J.L.
f Wat een
leuke
1 flesse-
onder
zetter
heb
jij-
Ja-
verdiend
met het op
geven van
een nieuwe
abonnee voor
deze krant
Ik geef op als nieuwe abonnee;
