BISSCHOPPEN IN CONFLICT
OVER VLAG BIJ MIS
URIEL BIRNBAUMS IDEAAL
WERELD ZONDER IDEALEN
Discussie over
abortus in kerk
en parlement
Uw probleem
is het
onze
Duitsland en Zuid-Afrika
Puzzelhoek
BEROEPINGSWERK
Een woord voor vandaag
Anti-zionistische jood stierf hier als vergeten balling
COMMENTAAR
Ruimteranij
Prinsjesdag
Brieven die niet zijn voorzien
van naam en adres kunnen niet In
tichandeling worden genomen. Ge-
helmhouding Is verzekerd. Vragen
die niet onderling met elkaar In
verband staan moeten In afzonder
lijke brieven worden gesteld. Per
brief dient een golden aan postze
gel! te worden Ingesloten
Vraag: Onlangs kochten we op
de markt bij een ons bekende
verkoper een paar leren laarzen
voor onze dochter op voorwaarde
dat we ze als ze niet pasten, rui
len konden. Twee dagen later
brachten we ze terug omdat ze
inderdaad te klein waren, en
vroegen om grotere. De handelaar
zei dat hij geen grotere had en
dat ze overigens niet in de handel
waren. Het was de grootste maat
in dit genre, zei hij.
Bovendien moesten we ons op
zijn kennis als vakman verlaten,
aldus de verkloper, want ze pas
ten wel. Met zeer veel moeite en
onder het risico van scheuren
kreeg hij ze inderdaad aan. Ik
zei toen dat mijn vrouw en ik
niet in staat waren het kind de
laarzen aan te trekken, laat staan
ons dochtertje zelf. Kinderen van
tien jaar moeten toch zelf hun
schoeisel aan- en uit- kunnen
trekken. De handelaar weigerde
ons het geld terug te betalen.
Noodgedwongen hebben we toen
maar een paar pantoffels ge
kocht, die vrij duur waren. Voor
de rest gaf de handelaar een
tegoedbon.
Toen ik later een poging deed,
de bon te verzilveren, weigerde
de handelaar. Ik riep de marirt-%
meester te hulp, doch deze slaag-"
de er niet in, de man te overre
den. Later bleek het dat de pan
toffels geen paar vormden, doch
van verschillende maat waren..
Waar vind ik nu recht?
Antwoord: Helaas is er aan dit
geval niets le doen. Door de pan
toffels en de tegoedbon te aan
vaarden, heeft u alle mogelijk-
heid om met enig succes te pro
cederen. verloren. Overigens zou
den wij dit voor een dergelijk
bedrag en gezien de uiterst kleine
bewijskansen niet aanraden. Het
beste is de bon te zijner tijd voor
een aankoop te gebruiken en
goed op te letten, dat u krijgt
wat u hebben wilt en niet iets
anders.
Vraag: Is bij het laten bouwen
van een premiewoning inkom
stenbelasting verschuldigd over
de jaarlijkse bijdrage?
Antwoord: Inderdaad is daar
over inkomstenbelasting ver
schuldigd.
Vraag: In welk jaar werd Abe
Lenstra geboren?
Antwoord: In 1920.
Van een onzer verslaggevers
BONN/PRETORIA Voor
stellen van de evangelische bis
schop Kurt Scharf inzake de
abortuswetgeving in de bonds
republiek spelen een belangrijke
rol in de oordeelvorming die
thans in de bondsdagfrakties der
grote politieke partijen gaande
is.
In Zuid-Afrika heeft de r.k. pries
terraad van het aartsbisdom Pretoria
bij bisschoppen en protestantse ker
kleiders er op aangedrongen, spoedig
eer krachtig néé tegen legalisering
van de abortus provocatus te laten
horen (overigens zonder dat duidelijk
is dat die legalisering in Zuid-Afrika
op komst zou zijn). (Hoezeer overal de
abortus in discussie is, kan ook blij
ken uit het feit dat in de evangeli
sche akaderr.ie in het Duitse Mülheim
een conferentie over dit vraagstuk is
gehouden.
In de Duitse bondstaat gaat het om
de vervanging van strafparagraaf 218
inzake de vruchtafdrijving. In de
SPD heersen twee opvattingen. De
éne gaat vooral uit van een tijdgrens
waarbinnen geen strafbaarstelling
meer mogelijk mag zijn, de ander
richt zich op de indicaties.
De eerste stroming vindt dat een
abortus geen strafrechtelijke gevol
gen mag hebben wanneer zij binnen
de eerste drie maanden door can arts
is verricht. De tweede gaat van een
veelom'vattende medische indicatie
uit waarbij het gezondheidsbegrip,
ontwikkeld door de Wereldgezond
heidsorganisatie van de Verenigde
Naties gehanteerd wordt. De WGO
noemt gezondheid: een toestand van li
chamelijk, geestelijk en sociaal wel
bevinden. Een ernstige bedreiging
van de gezondheid in deze betekenis
zou abortus rechtvaardigen.
Huisarts
Overigens wordt vooropgesteld dat
de zwangere vrouw eerst door haar
huisarts uitvoerig wordt ingelicht.
Ook wil men nagaan in hoeverre con
sultatiebureaus deze vrouwen in so
ciaal opzicht zouden kunnen helpen.
Maar die mogen zeker geen beslis
singsbevoegdheid krijgen „anders zal
er nooit iemand meer heen gaan".
De hier op gerichte voorstellen van
bisschop Kurt Scharf. geopperd in de
landssynode van Berlijn, zijn van
grote invloed geweest op de gedach-
tenvorming zowel in de SPD als in de
CDU-CSU, waardoor een zekere con
sensus niet uitgesloten is. In alle
fracties wil men nu eerst eens een
nieuwe vaststelling van het begin der
zwangerschap. Bij de FDP is men
van mening dat abortus door een arts
of door de zwangere zelf in de eerste
vier weken niet meer gestraft behoort
te worden. Ook in de tweede en der
de rr.aand van de zwangerschap zou
de beslissing over een onderbreking
geheel aan de vrouw overgelaten
moeten worden alleen zouden consul
tatiebureaus haar bij de beoordeling
ter zijde kunnen staan. Na verloop
van drie maanden zou een abortus
nog slechts in hoge uitzondering mo
gen worden toegestaan omdat dan de
bescherming van de ongeboren
vrucht voorrang zou moeten hebben.
Strafwet faalde
Dr. Erich Samson, strafrechtdocent
te Kiel, betoogde in een ontmoeting
op de Evangelische Akademie te
Miihlheim, dat de strafwettelijke
maatregelen „ter bescherming van de
vrucht der liefde" tot dusver op grote
schaal gefaald hebben en daartoe wel
het meest ondeugdelijke middel zijn
gebleken.
Volgens cijfers die dr. Samson ge
bruikte is de kans op ontdekking van
illegale abortus in de praktijk van
het geldende strafrecht hoogstens
twee op de duizend en dit bij een
jaarlijks geschat aantal abortussen
van 300.000.
Zuid-Afrika
Het, verzoek van de Zuidafrikaanse
priesterraad komt hiervandaan, dat
deze raad een toenemende tolerante
houding ten aanzien van abortus pro
vocatus bespeurt.
De priesterraad betreurt onder
meer, dat de bisschoppen geen com
mentaar hebben op berichten in de
Zuidafrikaanse pers, dat de medische
raad van Zuid-Afrika een onderzoek
heeft ingesteld naar de legale aspec
ten van abortus provocatus. Ook
werd gezwegen toen een groot aantal
gynecologen zich publiek uitliet voor
verruiming van de huidige wetgeving,
aldus de raad.
De priesters wijzen op verruiming
van de abortuswetgeving in Enge
land, Australië en de Verenigde Sta
ten. waar zo zeggen zij de kerk
te laat heeft ingegrepen. Verschillen
de leiders van protestantse kerken
hebben instemmend gereageerd op de
suggesties van de priesterraad en hun
bereidheid uitgesproken om met ka
tholieken op dit punt samen te wer
ken.
Kruiswoord-puzzel
Horizontaal1. vreemde munt,4. maat, 9.
papegaai. 10. gevangenis, 11. plaats in
Gelderland, 12. brede rivier, 14. oorlogs
god, 15. arrondissement (afk.), 16. scripsit
(alk.), 17. oude lengtemaat, 19. onkunde,
22. vlug, 24. bloeiwi jze, 25. loot, 27. lusthof,
30 water in Friesland, 32. troefkaart, 33.
halsdoek, 35. Z. Amer. thee, 37. nevelig, 39.
vaarwel. 40. zelfkant, 41. lied. 42. werk
stuk. 43. kleurstof.
Verticaal: 1. tekengereedschap. 2. peul
vrucht, 3. meisjesnaam, 4. masker, 5. sle
de, 6. specerij, 7. plaats in Gelderland, 8.
overblijfsel, 10. gewoon. 13. bid (Lat.), 14.
uitroep, 16. in strijd met, 18. stuk stof. 20.
jongensnaam, 21. een zekere, 23. roofdier,
26. rank en smal, 28. buitenhaven, 29.
sluiskolk, 31. bons, 34. roe, 36. meisjes
naam, 37. deel van het jaar, 38. plaatsje
onder Vries,4fl. scheik. element.
Oplossing vorige puzzel
Hor: 2. label, 7. boter. 8. Eerde.9. smalt, 10.
set, 12. end, 13. als, 15. trede, 17. enkel, 19.
ei, 20. e.k. 21. Aalst, 24. aleer, 26. rat, 27,
aar, 29. rif, 30. malie, 32. adder, 33. ester, 34.
stelt.
Vcrt: 1. koker, 2. les, a armee, 4. Eelde, 5.
Let, 6. Adèle, 10. staar, 11. teelt, 13. akker,
14. slurf, 16. dis, 18. nel, 22. aarde. 23. taart,
24.AriëI,25.Eiger,28.al.30.mes,31.Est.
NED. HERVORMDE KERK
Aangenomen naar Twisk: dr J. Ka-
warman te Driebergen. Bedankt voor
Woudenberg: D. v. d. Berg te Huizen;
voor Amersfoort: H. A. van Slooten
te Nijkerk; voor Nieuwerkerk a. d.
IJssel en St Annaland: A. den Har-
togh te Ede.
GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Buitenpost: J.
Jonker legerpred. te 't Harde, die be
dankte voor Surhuisterveen en Zwa
gerveen.
Moeilijkheden over
gift van Wereldraad
aan Westindiërs
LONDEN (FPD) Over één
van de uitkeringen die de
wereldraad van kerken gedaan
heeft aan organisaties van en
voor onderdrukte rassengroepen
zijn achteraf moeilijkheden ont
staan. Het betreft een gift van
ruim 25.000 gulden aan de West
Indian Standing Conference in
Londen, een organisatie die de
discriminatie van Westindische
immigranten in Engeland wil
bestrijden.
Het geld was in eerste aanleg be
stemd voor de aanstelling van een
fulltime secretaris en voor een onder
zoek naar problemen van Westindi
sche kinderen in het onderwijs. Het
geld blijkt echter aan andere doelein
den te zijn uitgegeven. Men heeft er
een propaganda-veldtocht tegen de
door de Britse regering voorgenomen
immigratiewet mee bekostigd en
campagnekosten voor niet-blanke
kandidaten bij gemeenteraadsverkie
zingen.
De directeur van het anti-racisme-
programma, B. Sjollema. heeft aan de
voorzitter van de Westindische confe
rentie, Len Dyke, een brief geschre
ven met een aantal „pijnlijke vra
gen". zoals Dyke ze noemde. Een er
van luidde of er inmiddels een vast
secretariaat was gesticht. Dyke had
daarop geantwoord dat dit nog niet
was geschied en er voorts zijn ver
wondering over uitgesproken dat er
nu achteraf naar de besteding van
het geld was geïnformeerd terwijl
bij de schenking ervan geen voor
waarden waren gesteld. Zou de we
reldraad achteraf de bestemming die
inmiddels aan een groot deel van het
geld gegeven is afwijzen dan zou de
conferentie overigens voor terugbeta
ling ervan willen zorgdragen.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen: te Murmerwoude en te
Zaandam: kand. J. Jonkman te Hil
versum.
GEREF. GEMEENTEN
Aangenomen: naar Enkhuizen:
kand. M. J. van Gelder te Zwijn-
dredht.
Verheug de ziel van Uw knecht, want tot U, Here, hef ik mijn
ziel opstaat er in Psalm 86. Hier gaat het om blijdschap. Ook
dat is een goddelijke zaak. Zei Christus niet: „Mijn blijdschap geef
Ik u'? En toch zit er aan die blijdschap ook een andere kant. God
kan alleen de ziel blij maken, als de mens zijn ziel verheft tot God.
God kan alleen van ons leven iets maken, als wij ons leven aan
Hem schenken. Het één mag nooit los gemaakt worden van het an
der. Een discussie over de vraag of God nu eerst tot ons moet ko
men of wij eerst tot Hem, zoals er zo vaak in de' kerkgeschiedenis
geweest is, heeft eigenlijk geen zin.Natuurlijk zeggen we als gelovige
christenen dat we alles van God moeten verwachten. Maar dat
houdt tegelijkertijd in dat we alles aan God moeten geven. Wie het
een los maakt van het 'ander, maakt in het evangelie het „blijde" los
van de „boodschap". Maar als het evangelie njgt meer de „blijde
boodschap" is, is het geen evangelie meer. God zegt „Kom", wij
moeten komen. God maakt blij, wij moeten onszelf geven.
We lezen vandaag: Jesaja 8:22b 9:6.
BUENOS AIRES (KNP) In Ar
gentinië is bisschoppelijke ruzie ont
staan over een mis voor militairen,
waar onder meer trouw werd gezwo
ren aan de Argentijnse vlag.
De als progressief 'bekend staande
bisschop van Goya, Devoto, waar de
mis gehouden werd, berispte in het
openbaar de priester die de mis zon
der zijn toestemming had gehouden.
De priester werd daarop in bescher
ming genomen door de 81-jarige kar
dinaal Caggiono, tevens hoofdleger
aalmoezenier en door de hulpbis
schop van Buenos Aires en assistent-
legeraalmoezenier Bonamin.
Zij verklaarden dat de mis onder
hun verantwoordelijkheid was gehou
den en dat toestemming van bisschop
Devoto onnodig was. „Het vicariaat
werd opgericht door de (H. Stoel in
samenwerking met de regering om
zorg te dragen voor de spirituele en
religieuze behoeften van de strijd
krachten en heeft de bevoegdheid om
religieu,ze vieringen ten behoeve van
de strijdkrachten overal en te allen
'tijde goed te keuren", aldus deze
twee bisschoppen.
j
Behalve een menselijk drama is de dood van de
drie Russische ruimtevaarders ook een politieke
gebeurtenis. Zowel de Sowjet-Unie als de Verenig
de Staten hebben de verovering van de ruimte in
belangrijke mate verbonden met hun nationaal
prestige. Als gevolg daarvan wordt er bewust
of onbewust druk uitgeoefend op technici en
plannenmakers om meer te presteren dan verstan
dig is. De expeditie in het ruimtestation Saljoet
is daar een voorbeeld van.
Het ging er om, hoe lang een mens zonder on
aanvaardbare gevolgen voor zijn gezondheid in ge
wichtloze toestand kan werken. De laatste proef
daarover werd vorig jaar gedaan in de Sojoez-9.
De kosmonauten Nikolajew en Sewastianow cir
kelden bijna achttien dagen rond de aarde, en
kwamen in deplorabele toestand terug. De Russi
sche ruimte-artsen ontwierpen maatregelen om dit
te verbeteren, en zo gingen Dobrowolski, Wolkow
en Patsajew de ruimte in met een uitgebreid pro
gramma van lichaamsoefeningen, en speciale pak
ken om hun spieren actief te houden.
De verstandige opzet was nu geweest, de drie
mannen net als hun voorgangers na achttien dagen
te laten terugkeren, om door vergelijking uit te
maken in hoeverre de nieuwe maatregelen aan hun
doel hadden beantwoord. Maar de ruimtereis werd
zes dagen langer gerekt. En de drie stierven tij
dens de gevaarlijkste minuten van hun terugkeer,
terwijl hun aan gewichtloosheid gewende lichamen
Natuurlijk is het vaststellen van de datum voor
de opening van de zitting van de Staten-Generaal,
ons parlement, erg belangrijk. Anders had de wet
gever deze aangelegenheid niet geregeld in de ge
wichtigste van al onze wetten: de Grondwet.
En toch: wie anders dan de parlementariërs zelf,
een paar door de begroting opgejaagde ambtenaren
en de nimmer te benijden parlementsverslaggever
zullen er belangstelling voor hebben? Als straks
ook de Eerste Kamer akkoord is gegaan en de bur
gemeesters plechtig voor hun gemeentehuizen de
door niemand verstane wijzigingen zullen hebben
voorgelezen zouden wij ver van Den Haag
kunnen volstaan met het commentaar: het zij zo.
Maar er is toch iets meer. De dag van de opening
van de zitting van de Staten-Generaal nu nog
de Derde Dinsdag in september, volgens de aan
genomen wijziging straks de laatste dinsdag in
augustus heeft vanouds de naam Prinsjesdag.
Het is eigenlijk jammer, dat deze dag waarop
staatshoofd en parlement elkaar ontmoeten, eeen
nationale feestdag in ons land is.
Waarom niet. zo kan men verder redeneren, de
nationale feestdag die wij altijd op de verjaardag
van het staatshoofd vieren, laten samenvallen met
die Prinsjesdag? Vijftig jaar lang heeft ons land
die feestdag gevierd op de laatste dag van augustus
de verjaardag van koningin Wilhelmina. Toen
zii werd opgevolgd door koningin Juliana is hier
door drie of vier maal de gewone zwaartekracht
in hun stoelen werden gedrukt.
De precieze oorzaak van hun dood is nog on
duidelijk. De gissingen bewegen zich tussen een
storing in de zuurstofvoorziening (een technisch
mankement dus) en het falen van hart of bloeds
omloop, dus een medische oorzaak.
Zelfs als een technisch defect het ongeluk ver
oorzaakte, blijft gelden dat hun ongeëvenaarde
verblijf in de ruimte de kosmonauten wel bijzon
der ongeschikt maakte om welke storing dan ook
op te vangen.
Voor de toekomst van de bemande ruimtevaart
is deze ramp van een historisch belang dat natio
naliteitsoverwegingen achter zich laat. Gezien het
juist deze dagen florerende begin van samenwer
king tussen Rusland en Amerika mogen we ver
wachten dat de uitkomsten van het onderzoek naar
de oorzaak op internationaal niveau worden be
kendgemaakt.
Verder kunnen wij alleen maar hopen dat het
lot van de drie Russen niet alleen hun landgenoten
tot voorzichtigheid maant. Ook het Amerikaanse
ruimtevaartprogramma vertoont immers tekenen
van overspanning, van meer willen presteren dan
verstandig is. Als voorbeeld willen wij noemen dat
van het maangebied waar deze zomer de Apollo-15
moet landen, geen behoorlijk gedetailleerde foto's
beschikbaar zijn.
en daar de suggestie gehoord als nationale feestdag
aan die 31ste augustus vast te houden, zoals Enge
land nog steeds de geboortedag van de 19de-eeuw-
se Victoria viert als koninginnedag, o.a. omdat die
dag zo'n lange traditie heeft en het voor een feest
onmiskenbare voordeel heeft in de zomer te vallen.
Dat de traditie van de 31ste augustus hier in Ne
derland niet is vastgehouden (officieel althans, in
heel wat steden van ons land leeft de traditie nog
wel degelijk onder de naam Zomerfeest) heeft
waarschijnlijk iets te maken met de wens van Wil
helmina zelf om zich geheel terug te trekken en
dus ook die 31ste augustus minder bijzonder te
maken.
Maar nu de datum van Prinsjesdag in het nieuws
is en wij de mogelijkheid onder ogen moeten zien
straks met kleine kinderen de nationale feestdag
te moeten vieren in het hartje van de winter (op
31 januari, de verjaardag van prinses Beatrix) is
er misschien aanleiding een pleidooi te voeren
voor ontkoppeling van de datum van de nationale
feestdag en de verjaardag van het staatshoofd.
De praktische redenen hebben in dit betoog de
doorslag gegeven. Welk principieel bezwaar er zou
zijn op Prinsjesdag feest te vieren, wanneer èn
staatshoofd èn parlement als bewijs van het even
wicht in onze staatsinrichting in het centrum van
de belangstelling staan, zien wij niet zo één-twee
drie.
Door Ben van der Velden
Het is een tamelijk verbreid misverstand om te denken, dat anti-zionisme een exclu
siviteit is van niet-joden. Nathan Bixnbaum, de man die in de vorige eeuw het woord
„zionisme" voor hel eerst gebruikte, enige jaren mei de oprichter van de zionistische
m beweging Herzl samenwerkte, zelfs algemeen secretaris van deze beweging was, stierf als
een anti-zionistische gevluchte jood in 1937 in Scheveningen.
Zijn zoon Uriel Birnbaum, ook als joods vluchteling naar Nederland gekomen, dacht
over het zionisme niet anders dan Nathan. Van de in 1956 in Amersfoort overleden
dichter-schrijver-graficus Uriel is nu pas een in 1930 geschreven novelle verschenen,
waaruit de motieven van onder meer het anti-zionisme van de Birnbaums begrepen
kunnen worden.
„De redding van de wereld" is een horror-ver-
haal, of een anti-utopische novelle, zoals Uriel Birn
baum het zelf heeft genoemd. Een jongeman stuit in
een steppe op een termietenkwekerij van een be
jaarde professor in de biologie. De oude man
kweekt reuze-termieten, die de aarde moeten gaan
beheersen. Hij is teleurgesteld in de mens, die zijn
eigen belang niet ondergeschikt kan maken aan het
algemeen belang, het staatsbelang. Dat kunnen ter
mieten wel. De jongeman ervaart alle walgelijkhe
den van de termietenwereld. „De koning, die ik nu
te eten geef, is niet meer dan een soort werkmees
ter, die de machine moet smeren en aanzetten; en
ook de koningin is geen sentimenteel vrouwsper
soon, maar slechts een dappere baarmachine, die de
soort in stand houdt", vertelt de professor hem vol
trots. „Tien centimeter lang, zo had hij gelezen, kon
zo'n koningin in de natuur worden bijna vier
meter lang, anderhalve meter dik was deze levende,
trillende, vlezige worst. De golvingen die van voor
naar achteren door het lichaam gingen, persten aan
één stuk door eieren door het lichaam heen naar
buiten."
\V'
Nathan Birnbaum (getekend door Menachem
Birnbaum)
De jongeman doodt aan het einde van het verhaal
zonder enige wroeging de oude professor, die met
zijn termietenkwekerij de mensen, die zich niet on
dergeschikt willen maken aan het systeem, bedreigt
„Dood lag hij naast het bed, de oude professor,
geheimraad, excellentie, ridder met ontelbare orde
tekenen. Opgelucht ademhalend voelde zijn gast
naar het hart van de oude man het stond stil."
Uriel Birnbaum was tegen iedere poging tot we
reldverbetering, door middel van de techniek of
door „verandering van het systeem". Zijn ideaal
iwas een wereld zonder idealen. Met pensen zoals
die ioor God geschapen zijn met al hun gebreken;
mensen die zich nooit willen onderwerpen aan een
algemeen staatsbelang. En een hiernamaals dat de
verlossing brengt.
Materialistisch
Het .zionisme was voor Uriel Birnbaum ook een
poging van de mensen om de wereld te verbeteren,
en hij was er tegen. „Hij was altijd anti-zionist en
dat heeft hij niet onder stoelen of banken gestoken.
Zo'n staat Israël is niet in de zin van de proféten,
het is een materialistische staat. Opa (Nathan)
heeft die staat niet meegemaakt, maar hij heeft het
zien aankomen, hij was al bang dat het zo'n moder
ne westerse staat zou worden. Het is niet het ambt
van de joden om daar te gaan zitten en een moder
ne staat te vormen. De joden zijn juist geworpen
onder de andere volkeren om als gist te werken, om
zelf als jood te leven en op die manier naar de
verlossing van de mensen te werken", zegt de in
Amersfoort wonende dochter van Uriel, Mirjam
Birnbaum.
Zowel voor Nathan als voor Uriel Birnbaum heeft
het op religieuze gronden anti-utopische denken
verregaande gevolgen gehad. Uriel Birnbaum stierf
in 1956 in Amersfoort als een eenzame, vergeten
balling, die in zijn leven grotendeels ellende had
ondervonden. Zoals Wim Zaal in zijn boek „Nooit
van gehoord" heeft geschreven, brak tijdens zijn
begrafenis, op het ogenblik dat de kist de aula van
de begraafplaats werd uitgedragen, zo'n plensbui
los, dat zelfs daar de weinige belangstellenden het
lieten afweten en Uriel slechts door zijn naaste
familieleden naar zijn grhf werd gedragen. Nathan
Birnbaum stierf minder eenzaam, maar ellendige
omstandigheden heeft hij niet minder dan zijn zoon
gekend. Hij werd in 1864 in Wenen in een assimile
rend liberaal, joods gezin geboren. In 1887 promo
veerde hij tot doctor in de rechtswetenschap. Hij
propageerde in het in 1893 onder het pseudoniem
Mathias Acher verschenen boek „Die nationale
Wiedergeburt des jüdischen Volkes in seinem Lan
de" het zionisme. Maar later keerde hij de zionisti
sche beweging de rug toe, en richtte zich tot het
religieuze orthodoxe Oostjodendom. Zoals hij in een
in 1919 verschene boekje „Vom Freigeist zum Glau-
bigen" schreef, beschouwde hij dit niet als een om
mezwaai, maar als een ontwikkeling. Hij kreeg het
hele moderne jodendom, het steeds populairder
wordende zionisme, tegen zich. Maar toch werd Na
than Birnbaum zijn leven lang als een groot joods
geleerde erkend; die erkenning is er trouwens nog
voor hem.
Uriel Birnbaum werd in 1894 in Wenen geboren.
Onafhankelijk van zijn vader keerde ook hij zich
tot het orthodoxe jodendom. In de eerste wereldoor
log vocht hij in het Oostenrijkse leger aan het
Italiaanse front, waarvan hij als invalide terug
kwam. Voor zijn gedichtenbundel „In Gottes Krieg"
kreeg hij in 1921 de toen belangrijkste literaire prijs
van Oostenrijk, de Bauernfeldpreis.
Maar Uriel, die zijn anti-utopische denken steeds
sterker naar voren bracht, „lag" niet goed in de
Weense kunstenaarswereld. Hij was zowel tegen het
opkomende nationaal-socialisme als tegen het mar
xisme. Hij was een voorstander van het behoud van
de Oostenrijks/Hongaarse dubbelmonarchie. De jo
den waren in deze Habsburgse staat een van de
vele minderheden. Na opheffing van de dubbelmo
narchie zouden de joden in de nieuw-gevormde sta
ten alleen een minderheid vormen, met alle nood
lottige gevolgen van dien. Uriel Birnbaums angst is,
ioals de geschiedenis heeft geleerd, niet ten onrech
te geweest.
nnt
Uriel Birnbaum (zelfportret uit 1924)
Doodgezwegen
Om zijn impopulaire ideeën werd Uriel Birnbaun
tenslotte doodgezwegen. Zijn boeken werden nie
meer uitgegeven, zijn grafisch werk kon hij nie T
meer exposeren. In 1939 ontvluchtte hij als jooiJ
Oostenrijk. Dank zij een petitie aan de minister vai
justitie, ondertekend door onder andere Menno te
Braak, Simon Vestdijk, Dirk Coster, P. N. van Eijcl
en dr. M. van Blankenstein, werd hij in ons lan<
toegelaten. Aanvankelijk had hij veel succes me u
tentoonstellingen, die hij hier hield. Maar spoediore
brak de oorlog uit en hij moest vijf jaar op ee er
klein kamertje in Amersfoort doorbrengen. Ziek e v J
ellendig kwam hij uit de oorlog tevoorschijn. Poginej
gen die daarna werden ondernomen om iets va iej.
zijn poëzie of proza uitgegeven te krijgen (er wei d
zelfs een comité voor opgericht) liepen altijd oorr
niets uit. Pas na zijn dood verscheen in 1957 eeieel
keuze uit zijn gedichten. A
Uriel Birnbaums proza, gedichten, maar ook zij )n
tekeningen, zijn religieus, anti-utopisch en vaak (a reu
„De redding van de wereld") „fantastisch". Urii
ivas een groot bewonderaar van fantastische lit<r
ratuur. Edgar Allan Poe en Dante waren favoriete
voor hem. Hij beschouwde de fantastica,'de grieze^
de horror, niet als een resultaat van iemands onge
breidelde fantasie, maar als het produkt van ee Ov
realist die geen genoegen neemt met deze „schijrfan,
wereld" en die „tekens uit de andere wereld" on >n c
vangt. nc
Sinds Uriels dood bewaart en ordent zijn dochti jai
Mirjam zijn vele nagelaten, nooit uitgegeven werl C
De uitgave van „De redding van de wereld" (in 19( ieei
in Zwitserland en nu in het Nederlands, met eeGel
voorwoord van Friedrich Weinreb, één van Urie Bh
weinige vrienden) is voor Mirjam een kleine hoe
dat de belangstelling voor de gedichten, de novelle
de essays en de tekeningen van haar vader tofl
neemt. Uriel zelf heeft zich in zoverre nooit iets vaj
het gebrek aan belangstelling voor zijn werk aangaap
trokken, dat hij zolang hij kon doorging met dicHmo®
ten en schrijven. r w
Het tekenen moest hij vlak na de oorlog al stakë het
wegens zijn steeds slechter wordende ogen. Hj}nds
heeft nooit een concessie aan zijn tegenstanders g«i
daan, maar dichtte bijvoorbeeld een kwatrijr
waarin hij schreef altijd in gebrekkige omstandii
heden te hebben geleefd, maar toch geen socialist
zijn geworden, als jood vervolgd te zijn gewee«eprc
maar toch ook geen zionist te zijn geworden.
Uriel Birnbaum, De redding van de
met een inleiding van Friedrich Weinreb
nawoord van Wim Zaal, vertaling drs. C.
Ame.rongcn-van Straten. Uitg. Dc Arbciderspci]
Amsterdam; 90 pagina's, prijs 6.90.
rden. ,.aer
de werelLyft.
inreb en eénoto
■S. C. E. v>kgro
